Bezorgdheid om
kranten in de Delta
Militair krijgt schouder om op uit te huilen
Opvt
/•esp-
Slachtoffe
de stem
-DE STEM-
De betrokken kranten:
de stem
VVD vraagt
Wisselkant*
onder supe
DBSTEM
Vluchtelinge
BINNENLAND BUITENLAND
Vissen of jagen
D66
Justitie
WOENSDAG 20 OKTOBER 1993
Wat is eigenlijk het verschil?
Een twaalfjarige jongen uit
IJmuiden stond vorige week
vol trots op de foto in de
krant met een door hem ge
vangen regenboogforel uit het
Noordzeekanaal. In de krant
van zaterdag staat, dat de
Baroniesche Hengelaars jaar
lijks 10.000.- aan nieuwe
vis uitzetten.
In diezelfde krant worden ja
gers in Nederland afgeschil
derd als een stel criminelen.
Tussen haakjes: over discri
minatie gesproken!
Er wordt 10.000,- uitge
loofd voor diegene, die een
prent maakt van een jager,
die een haas of een fazant
schiet voor de pot, waar die
zelfde jager het hele jaar van
alles voor gedaan heeft zodat
er een redelijke wildstand in
zijn veld zit.
Het is toch compleet van de
zotte, waar de milieufreaks
jvandaag de dag mee bezig
zijn.
De jagerij in Nederland heeft
in de naoorlogse periode be
reikt, ondanks enorme bevol
kingsgroei, dat we de grootste
en meest gevarieerde wild-
dichtheid hebben van geheel
West-Europa! Onder andere
met steun van 1500 particu
liere jachtopzichters, die
naast hun werk en passant op
van alles en nog wat letten.
Wat denkt u wat er met het
wild gebeurt, wanneer er
straks niet meer gejaagd mag
worden?
Ulvenhout,
P.H. Schneider
Nog een groter verschil tus
sen werkende en niet-wer-
kende?
Van 1.900.- naar amper
1.400.- lijkt me wel groot
genoeg.
Ik zit buiten mijn schuld in
de ww, omdat ik voor vijftien
procent afgekeurd ben, als
gevolg van een operatie aan
een tennisarm. Deze heb ik
opgelopen op mijn werk,
maar dat is helaas niet te
bèwijzen. Omdat ik geen
vracht meer kan lossen, was
er zogenaamd een werk meer
voor mij. Daar heb je je dan
rot voor gewerkt in de super
markt.
Bij pogingen om tussendoor
opnieuw te gaan werken,
kreeg ik zoveel medewerking
dat ik, voor ik een uur aan
het werk was, alweer pakken
waspoeder in het vak moest
zetten. Voor de week om was
stond ik weer in het magazijn
bakken leeggoed op contai
ners te zetten. Terwijl er an
der werk genoeg was en is.
I bewerken
B. auJomatixh dat de
dsZ7ehetr"«™
sta"dpunt eens is.
Maar als antwoord op mijn
klacht kreeg ik te horen dat
het niet rendabel was om mij
dat werk te laten doen.
Met mij zijn er nog genoeg
mensen die in dezelfde situa
tie zitten. Kom maar eens aan
ander vast werk; en ik ben
nog kostwinner ook.
Het zou beter zijn dat Van
Mierlo ervoor zorgt dat de
bazen niet iedereen zomaar
buiten spel kunnen zetten.
Geen D66 in de regering dus.
Clinge,
Mevr. L.J. van Veen
Justitie heeft geld nodig, 60
miljoen gulden. Daarom moet
de politie dus maar meer be
keuringen gaan uidelen, en
wie wordt de klos Al diege
nen die met een auto rijden,
met auto's die allemaal har
der kunnen dan de toegestane
maximum snelheid, auto's die
allemaal een topsnelheid heb
ben van 150 tot 250 km per
uur.
Kort samengevat, de overheid
keurt auto's goed die alle
maal harder kunnen dan, die
auto's komen vervolgens op
de weg en dan gaat diezelfde
overheid jagen op degenen
die van de mogelijkheden van
die auto's gebruik maken, die
door die overheid goedge
keurd zijn. Is dit gelegenheid
geven en de kassa laten rin
kelen?
Als Justitie toch om geld ver
legen zit, laat ze dan die
voetbalondernemingen die
contant van de belangstellen
den entree vangen een bijdra
ge van 20.- per persoon
doen heffen voor politiebij
stand die moet worden gege
ven.
Dat is dan 1 tot 2 miljoen per
grote wedstrijd, op jaarbasis
komen die 60 miljoen er dan
wel weer uit.
Laat de vervuiler direct beta
len en laat die 80 procent van
Nederland die geen bal geeft
om voetbal met rust!
Ossendrecht,
A. Doorduijn
Van Mierlo: Niet in kabinet.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem B.V.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
C. Hamans en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911/Telefax 076-236405.
Telefax redactie 076-236309.
Kantoren:
Bergen op Zoom, Steenbergsestraat 23-23a, (alleen redactie)
01640-37253, fax 01640-40731. (voor nabezorging 01640-36850)
Postadres: Postbus 65,4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Afdeling Lezerscontact ®06-0226116 (gratis).
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550, fax 01608-17829.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 1, 01100-28030, fax 01100-21928.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751, fax 01140-19698.
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14,® 01620-54957, fax 01620-34782.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45,® 01650-37150, fax 01650-44929.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Zuidlandstraat 32,® 01150-17920, fax 01150-96554.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen.
Vlissingen, Scheldestraat 7-9,4381 RP,
01184-19910, fax 01184-11446.
Postadres: Postbus 5051, 4380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur.
Abonnementsprijzen (bij vooruitbetaling te voldoen):
per kwartaal 85.50, per half jaar 170.05 óf per jaar 330.70.
Voor abonnees die automatisch betalen: per maand 28.45,
per kwartaal 83.00, per halfjaar 165.05 óf per jaar 320.70.
Voor posttoezending geldt een toeslag.
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882 en bij Teuben, Gin-
nekenweg 7, Breda.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties maandag t/m vrijdag tot 16.00
uur 076-236881, zondag van 18.30 tot 20.30 uur 076-
236394/236911.
Bankrelaties: Postgiro 1114111 - ABN/AMRO rek. 520538447.
Heeft u de krant niet ontvangen Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Ook op zaterdag van 09.00-12.00 uur.
Het Brabants Nieuws
blad sluit de drukkerij.
De Provinciale Zeeuw-
sche Courant krijgt
straks Wegener als nieu
we eigenaar. Journalisten
van BN, PZC en De Stem
maken zich zorgen over
de toekomst van de kran
ten in Zuidwest-Neder
land. Want het is een van
de laatste gebieden in
Nederland waar burgers
nog kunnen kiezen welke
regionale krant zij willen
lezen.
Door onze redacteur
Willem Reijn
Het bericht dat het Bra
bants Nieuwsblad in Roo
sendaal de drukkerij sluit
en het drukwerk over
brengt naar een nieuwe lo
catie, vermoedelijk Rotter
dam, is het tweede teken
dat er iets staat te veran
deren in krantenland.
Het besluit volgt op een bericht
dat twee maanden terug de
krantenwereld verraste: het
beursfonds Wegener zal op 1
januari 1994 het Haagse krante-
bedrijf Sijthoff overnemen.
Daarmee krijgt de Provinciale
Zeeuwsche Courant op termijn
Wegener als nieuw moedercon
cern.
Rond Dagblad De Stem is het
stil. Maar bekend is dat de eige
naar van de krant, vroeger Au-
det en nu VNU, al twintig jaar
samenwerking zoekt met de an
dere dagbladen in deze regio om
de kosten te drukken. Maar PZC
en BN hebben de reikende hand
van de grote broer angstvallig
afgewezen, omdat aan de achter
liggende bedoelingen werd ge
twijfeld. De onlangs opgelegde
fusies van VNU-kranten in Oost-
Brabant en Limburg hebben die
argwaan eerder doen toe- dan
afnemen.
De aanhoudende fusiedrang van
de krantenconcerns heeft in heel
Nederland geleid tot concentra
tie en verschraling van het aan
bod van dagbladen. In 1975 tel
de Nederland nog 75 kranteti-
tels. Dit jaar zijn het er nog 37
en volgend jaar zullen er nog
maar 32 overblijven. De concen
tratie in de markt is ook af te
lezen aan het aantal eigenaren.
Telegraaf, Dagblad Unie (Else
vier),- VNU, Perscombinatie en
Wegener zijn samen goed voor
circa negentig procent van de
markt.
Gebieden waar twee regionale
kranten in concurrentie verschij
nen, zijn door die concentratie
steeds meer uitzondering gewor
den. In Brabant bestaat die plu
riformiteit alleen nog ten westen
van het Liesbosch tussen Etten-
Leur en Breda. In Zeeland kun
nen de burgers alleen nog in
Zeeuwsch-Vlaanderen kiezen
welke regionale krant zij willen
lezen.
De fusiegolf ging aan de lande
lijke pers voorbij, nadat eind
jaren tachtig een fusie tussen
Perscombinatie (Volkskrant,
Trouw, Parool) en Dagblad Unie
(Algemeen Dagblad, NRC) afket
ste op protesten van journalis
ten.
De regionale dagbladen liggen
De Stem
Provinciale Zeeuwsche Courant
Brabants Nieuwsblad
'93 DE STEM
echter onverminderd onder vuur.
Opgeschroefde rendementseisen
van de beursgenoteerde uitge
vers legden een zware druk op
de bladen. Bij een gestabiliseer
de markt zochten zij hun heil in
kostensanering door middel van
samenvoeging van kranten. An
dere uitgevers gingen op het
overnamepad om via schaalver
groting efficiency-verbeteringen
te behalen.
Vooral de opmars van Wegener
loopt in het oog. Vanuit het
afgelegen Apeldoorn nam Wege-
ner-topman C. Appeldoorn in
hoog tempo andere kranten en
later complete concerns over.
Respectievelijk werden het
Zwolse Tijl, de Oostelijke Dag
blad Combinatie in Enschede en
(per 1 januari 1994) het Haagse
Sijthoff overgenomen. Het
marktaandeel komt met een op
lage van 780.000 kranten per
dag op dik 17 procent. Daarmee
is Wegener de grootste uitgever
van regionale kranten geworden,
vóór VNU.
Met de overname van Sijthoff,
uitgever van de Haagse Courant,
krijgt Wegener ook een aandeel
van 33 procent in de Provinciale
Zeeuwsche Courant in de schoot
geworpen. Sijthoff werd door de
PZC in 1980 binnengehaald om
de nieuwe persen van de krant te
financieren. Afspraak was dat
Sijthoff op termijn alle aandelen
van de PZC zou overnemen.
Geheel onverwacht wordt nu dus
Wegener de aanstaande moedei
van de PZC. Dat is een belang
rijke ontwikkeling geweest voor
Zuidwest-Nederland. Tot deze
zomer werd aangenomen dat
Dagblad Unie Sijthoff zou over
nemen. De concerns deden al
veel samen, hadden met het Rot
terdams Dagblad gezamenlijk
een succesvolle dochter en leken
geografisch tot elkaar veroor
deeld.
De eis van Dagblad Unie dat de
drukpers in Den Haag niet zou
worden vervangen, deed de on-
Provinciale Zeeuwsche Courant.
Oplage: 63.000 exemplaren.
Verspreidingsgebied: Zeeland.
Eigendom: zelfstandig. Sijthoff grootaandeelhouder (33 pro
cent). Sijthoff gaat op in Wegener. Wegener neemt op termijn de
overige aandelen PZC over.
Persdienst: Gemeenschappelijke Pers Dienst (GPD).
Hoofdzetel: Vlissingen.
Brabants Nieuwsblad.
Oplage: 53.000 exemplaren.
Verspreidingsgebied: West-Brabant tussen Etten-Leur en Ber
gen op Zoom, de Zeeuwse eilanden Tholen en St. Philipsland.
Eigendom van Dagblad Unie (Algemeen Dagblad, NRC-Han-
delsblad). Dagblad Unie is de Nederlandse dagbladdivisie van
Elsevier-Reed, het meest winstgevende mediaconcern ter we
reld.
Persdienst: Gemeenschappelijke Pers Dienst (GPD).
Hoofdzetel: Roosendaal.
Dagblad De Stem.
Oplage: 110.000 exemplaren.
Verspreidingsgebied: West-Brabant tussen Gilze-Rijen en Ber
gen op Zoom, Zeeuws-Vlaanderen.
Eigendom van VNU.
Persdienst: met de andere VNU-dagbladen (Limburger, Dagblad
voor Noord-Limburg, Gelderlander, Eindhovens Dagblad, Bra
bants Dagblad te Den Bosch, Nieuwsblad te Tilburg) uitwisselen
van redactionale kopij.
Hoofdzetel: Breda.
derhandelingen stranden. Voor
Dagblad Unie was die eis essen
tieel, omdat de enorme nieuwe
drukfabriek aan de Waalhaven
in Rotterdam tot de laatste mi
nuut rendabel moet worden ge
maakt.
Dagblad Unie maakt onderdeel
uit van het zeer op rendement
gerichte Elsevier-concern. Top
man dr. P. Vinken is gewend aan
winstpercentages van twintig tot
dertig procent over de omzet.
Vooral wetenschappelijke uitga
ven blijken goud op te leveren.
De kranten doen het veel min
der. Dagblad Unie doet het met
een procent of tien. Daardoor is
het in de top van Dagblad Unie
de laatste jaren een komen en
gaan van directeuren geweest.
Vinken gaf zijn rechterhand drs.
P. Vlek, lid van de Raad van
Bestuur, opdracht om de gang
van zaken in de dagbladdivisie
nauwlettend te volgen. Elke
handeling diende direct op ver
hoging van rendement gericht te
zijn. Het is algemeen bekend dat
de DU-directie hiermee nanoeg
onder curatele staat.
Vorige directeuren van Dagblad
Unie hadden al door de Zuid
westhoek van Nederland ge
koerst om te kijken waar dochter
Brabants Nieuwsblad en de toe
komstige dochter PZC samen
een nieuwe drukfabriek zouden
kunnen krijgen. Omdat schaal
vergroting en kostenreducties
populaire onderwerpen zijn in
de mediawereld zou geen vorm
van samenwerking c.q. -voeging
uitgesloten kunnen worden ge
acht.
De tussenkomst van Wegener bij
de PZC lijkt op korte termijn in
elk geval de sanering van de
dagbladen in West-Brabant en
Zeeland flink te bemoeilijken. Er
waren drie verschillende eigena
ren en die zijn er nog.
Toch houden journalisten hun
hart vast. Dagbladen staan on
der een geweldige druk. Aan de
ene kant verwachten de beurs-
fondsen van mediaconcerns
steeds hogere winsten (de koer
sen lopen dan ook tot historische
records op), aan de andere kant
hebben de kranten met steeds
heviger concurrentie te maken.
De komst van commerciële tele
visie, de invoering van reclame
op de regionale radio, de oprich
ting van kabelkranten, de vele
eigen reclamebladen van adver
teerders en de reclame op de
winkelvloer beconcurreren de
positie van het advertentieme
dium dagblad. Ook als het dag
blad het goed doet, blijft de
spoeling structureel dunner.
De recessie heeft de pijn van de
structurele veranderingen verer
gerd. Personeelsadvertenties ma
ken voor dagbladen tientallen
procenten van hun advertentie
omzet uit. De oplopende werk
loosheid zegt alles over die ru
briek.
Per saldo hebben de uitgevers
hun advertentieverkopen in twee
jaar tijd met vijftien tot twintig
procent zien teruglopen. Tariefs
verhogingen hebben de pijn nog
iets kunnen verzachten. Het on
derzoeksbureau Cebuco van de
kranteuitgevers denkt overigens
dat het dieptepunt nu is bereikt.
Aan de oplagekant doen de
kranten het ondanks de recessie
en ondanks de vijf Nederlandse
televisienetten buitengewoon
goed. De record-oplage van 4,5
miljoen gedrukte exemplaren
per dag wordt gehandhaafd.
Hoewel de dekking door de ge
zinsverdunning (sfeeds meer
huisdeuren met daarachter
steeds minder mensen) over lan
gere periode iets terugloopt, doet
het oude papieren medium het
beter dan sommigen willen doen
geloven.
Maar ondertussen zijn er nieuwe
dreigingen. Uitgevers hebben
een kartel gevormd. Europese
regelgeving heeft kartels verbo
den, tenzij kan worden aange
toond dat daarmee een maat
schappelijk belang wordt ge
diend. De uitgevers zullen aan
voeren dat zij met hoge tarieven
dagbladen overeind hebben we
ten te houden - en daarmee,
pluriformiteit. Maar hun
ringsdrift van de laatste jat,
belast een dergelijke ideële s|(:
lingname zwaar.
Uitgevers bereiden zich voot
een vergaande reductie van
kosten, voor het geval minis;,
Andriessen van Economist
Zaken het kartel verbiedt, fc
der personeel, minder kantore
uitschakelen van concurrentie
de eigen sector en vooral ook b
rationaliseren van de druk
brieken.
Op die laatste post valt on o
zeggelijk veel te verdienen. ij
moderne drukfabriek koi
tientallen miljoenen guldens,
tijd dat elke krant haar ei
drukpers had, gaat voorbij, jjj
besluit van het Brabar
Nieuwsblad om geen niem
pers te bouwen, past in
beeld. Alleen het tijdstip waai
op, verbaast. Tenzij de relat
met de positie van de PZC won
De toekomst van de drukpe
van De Stem is evenmin
lijk. Een besluit wordt sj
verwacht, omdat de pers in 19!
economisch is afgeschreven. I
levertijd van een nieuwe pers
twee tot drie jaar. Technisch ka:
de pers overigens nog wel evei
mee.
VNU wil het aantal drukplaat
sen echter verminderen. In
heeft VNU voor Brabant
een grote drukfabriek gebouwd
waar sinds maandag onder met:
NRC-Handelsblad wordt gt
drukt voor de zuidelijke provn
cies. In de nacht zou er ook
wel een krant bij kunnen. Of da
logistiek zou kunnen met
Stem is een andere vraag. Ter
neuzen en Tholen liggen natuur
lijk een eind van Best af.
De Nederlandse Vereniging
Journalisten heeft de vraag
geworpen of de drie betrokka
kranten niet het beste af zouder
zijn met een eigen pers in Zuid
west-Nederland. De kranta
zouden in een joint-venture hu
kosten kunnen drukken. De
vestering per krant is te duure
op zo'n moment kwam voor ai
dere kranten in het verleden
nekslag in het zelfstandig voort
bestaan. Een onderzoek zou ant
woord kunnen geven op de vraaj
of met een gezamenlijke drukfa
briek de toekomst van de
ten beter zou kunnen worda
gewaarborgd.
Want, meent de NVJ, het is va
het grootste belang dat de pluri
formiteit van de pers wordt
handhaafd. Voor de lezer, dit
zelf een keuze moet kunnen
ken welke krant die wil lezen
Ook voor de democratie, want 4
politiek kan beter door tweedai
door één dagblad gecontroW
worden. Ook voor de kunste
naar, die niet afhankelijk is va
één recensent, maar door va-
schillende ogen of oren kan wor
den beoordeeld.
Voor journalisten staat vast dal
concurrentie de media scherp
houdt. Dat spraakmakende za
ken als de declaratie-affaire
de provincie Zeeland of het jour
nalistieke spitwerk dat leidde to'
een wending in het proces vanè
Liesbosch-moord, mede boven
water zijn gehaald door de aan
wezigheid van twee kranten.
Dat is, vinden journalisten, eei
breder belang dan van journalis
ten alleen. Dat is een belang vair
de hele samenleving in Zeelani
en West-Brabant.
FOTO DE STEM/JOHAN VAN GURP
Vari onze verslaggever
Jan van de Ven
Woensdrecht - De legerlei
ding vindt het normaal dat
Jan Soldaat na een schokken
de ervaring over zijn toeren
is.
Uitzending onder vlag van de
Verenigde Naties (blauwhelmen)
bijvoorbeeld, kan emotie-wek
kende schokkende ervaringen
opleveren. Via cursussen aan lei
dinggevenden en voorlichting
wil de legerleiding emoties ruim
baan geven. Jan Soldaat krijgt
de schouder van zijn comman
dant om op uit te huilen.
DMVL (Dienst Militair Leider
schap en Opleidingskunde) op
vliegbasis Woensdrecht heeft
voor de luchtmacht twee cursus
sen ontwikkeld om de gevolgen
van schokkende ervaringen weg
te ruimen. Preventieve debrie
fing heet de ene; omgaan met
schokkende ervaringen de ande
re. Preventieve debriefing staat
voor: praten over ervaringen, be
geleiding van verwerking, met
een iemand opvangen om geeste
lijke schade te voorkomen.
Vindt het opleiden van lucht
machtmensen op Woensdrecht
plaats, landmacht en marine
hebben elders in het land oplei
dingscentra. Cursussen, die on
derling misschien wat verschil
len, maar in essentie - aldus
cursusleiders van DMVL - op
elkaar lijken. „Door onze kleine
contingenten geven we bijna in
dividuele instructie. Bij de land
macht krijgen grote groepen on
derricht," zegt A. van Bockel -
hoofd bij DMVL - om een ver
schil aan te geven.
Het idee om verschijnselen van
(oorlogs)stress aan te pakken
leeft al enkele jaren bij de
krijgsmacht. Sinds een jaar lo
pen de cursussen. Het 'nooit
meer Vietnam' klinkt in de uitleg
door. Nooit meer al die voor
gaande oorlogen, waarin solda
ten hun werk deden en zonder
begeleiding overstapten naar de
burgermaatschappij
Hoe funest de aaneenschakeling
van kantoorbaan-vechten-kan-
toorbaan was blijkt uit recente
cijfers, aangehaald door psycho
loge M. Zeebregts: „Tijdens de
oorlog in Vietman zijn 58.000
Amerikanen gesneuveld. Na die
oorlog hebben 100.000 Ameri
kaanse veteranen zelfmoord ge
pleegd. Niemand wilde naar hun
problemen luisteren of de hel
pende hand bieden."
In eigen land huizen 10.000 vete
ranen met lichamelijke of gees
telijke stoornissen. Opgelopen
tijdens de Tweede Wereldoorlog,
de akties in de voormalige kolo
nie Indië, tijdens de Koreaanse
oorlog. Toen stond er geen psy
chologische hulpverlening klaar.
De mannen moesten zelf een
oplossing zien te vinden voor
hun klachten. Van al die oud
soldaten hebben er zeker 10.000
nog steeds hulp nodig.
Van Bockel over het voorkomen
van hulpbehoevenden: „Met di
recte opvang van geschokten
zijn de meeste klachten binnen
48 uur weggewerkt." Geestelijke
storingen krijgen geen kans zich
in hoofd of lijf vast te zetten en
op termijn voor blijvende klach
ten te zorgen. „Beter voor de
man en beter voor de organisa
tie." De krijgsmacht mag op zijn
inzet blijven rekenen.
Gesprekspartner is ook psycho
loog M. Harsveld. „Ervaringen
M. Zeebregts (l), M. Harsveld enA. van Bockel (r): 'Militairen
mogen hun emoties tonen.'
van luchtmensen hebben uitge
wezen, dat de cursussen hun nut
afwerpen. In Cambodja hebben
ze mariniers opgevangen, die na
een schokkende ervaring doel
loos rondliepen." Telkens als het
ter sprake kwam lieten hulpver
leners weten, dat zij de richtlij
nen van de cursussen met succes
in praktijk hebben gebracht.
DMVL-leerlingen hebben inge
prent gekregen dat het laten zien
van emoties normaal menselijk
is. Wat een verschil met een
generatie geleden, toen soldaten
als ferme jongens stroere knapen
zonder emoties werden afge
schilderd. Van Bockel: „Ferm en
stoer mogen ze zijn. Emoties
horen erbij."
Tijdens de opleiding (ge-
vechts)stress bestrijding treden
FOTO DE STEM/BEN STEFFEN
beroepsacteurs op. Om te laten
zien hoe mensen met een schok
kende ervaring kunnen reageren.
Met trillen, zweten, braken,
hoofdpijn, rusteloosheid, paniek
en nog wat verschijnselen meer
worden cursisten kaargestoomd
om verschijnselen te herkennen.
Veteranen, mannen met ervaring
in Joegoslavië, Cambodja, leggen
uit wat ze hebben ervaren en hoe
ze daarop reageerden. Van
Bockel: „De meeste indruk ma
ken de sobere verhalen. Zonder
opsmuk, zonder brallerigheid,
heel integer leggen oud en jong
uit hoe hun verblijf is geweest.
Wat hun gevoelens waren."
Algemeen genoemd wordt de
machteloosheid. „Gewone inwo
ners van het land die komen
vragen te helpen. Daar zijn geen
middelen voor. Het zien van ver
schrikkelijke verwondingen en
er met lege handen bijstaan." De
militairen doen hun ervaringen
op door het kijken naar anderen.
Zelf komen ze niets tekort. Zelf
worden ze niet door het lot ge
slagen.
„De veteranen hebben iets te
vertellen. Voor onze cursisten
kunnen ze hun ei kwijt. En de
veteranen zijn, al pratend voor
mensen die nog moeten worden
uitgezonden, verzekerd van be
langstelling," aldus Van Bockel.
Zo snijdt het mes aan twee kan
ten. Met steeds weer vertellen
praten veteranen het schokkende
van zich af. De nieuwe lichting
blauwhelmen kan zich voorbe
reiden op de taak in roerig ge
bied.
„Beelden op het journaal van
menselijk leed in Joegoslavië
zijn niet te vergelijken met erbij
staan," weet Van Bockel. Erbij
staan zet mensen onder grote
druk. Harsveld: „Bij terugkomst
ervaren we een grote betrokken
heid bij de bevolking. Ze zouden
misschien terug willen. Om iets
af te maken. Mensen hebben een
gevoel tekort te hebben gescho
ten."
Het schema van de luchtmacht
voorziet in een voorbereiding op
de uitzending, maatregelen tij
dens verblijf in het buitenland,
voorbereiding op de terugkeer,
opvang direct na terugkeer en
nazorg. Angst, boosheid, schuld,
schaamte, verdriet mogen een
weg naar buiten vinden. Indivi
duele opvang, in geragandeerde
vertrouwelijkheid, kanaliseert
de spanningen.
De filmdienst van de luchtmacht
werkt momenteel aan een in
structiefilm, waarin alle aspec
ten van de cursus als realitei!
worden vastgelegd. Het verhei
begint met een afscheidsfeesl
(bij iemand thuis), gevoelens vai
achterblijvende familieleden,
structie om stress te voorkomei
en te lijf te gaan, uitzendii
terugkeer en afbouwen van
spanningen.
Volgens mevrouw Zeebregts
krijgen deelnemers aan de stres
scursussen de film te zien
„Daarnaast wordt hij gedraai
in alle opleidingen van de lucht
macht. Met de bedoeling mensei
aan het denken te zetten."
cineasten maken gebruik vac
opgeslagen beeldmateriaal,
van opnamen op de bases Voltó
en Woensdrecht. Tegen het eindt
van 1993 gaat de instructiefil®
in roulatie.
„We staan het buddysysteete
voor," zegt Van Bockel over
diepere zin van de stresscursus-
sen. (Een buddy legt zijn arm
de schouder van een aidspatiënt
Helpt een patiënt over afg
den van geestelijke ellende).
Op die manier helpen blauwhel
men elkaar: van hoog tot laag
maar ook in de geledingen. Met
luisteren naar elkaar, tijd neme"
voor een gesprek, met erkenninj
van de ervaring, begrip, resped
En het benadrukken van het
normale van emoties. „Mensen
moeten hun ei kwijt kunnen,
praten, praten en nog eens
ten."
De luchtmacht heeft bij de in-
middels 400 teruggekeerde milt'
tairen geen gevallen van blijven
de schade ontdekt. Lopende na
zorg voorkomt klachten op
lange duur. Van Bockel:
hopen te voorkomen dat mensen
in de ziektewet belanden."
Epe (anp) - Eveline van B.,
de twee slachtoffers in d>
incestzaak, heeft gisteren
politiebureau in Heerde a
gedaan van seksueel misbrt
haar dochtertje. Het kind v
tijde van het misbruik twee j:
Ook heeft de vrouw aangifte
van nog een nieuw geval van ge
Den Haag (anp) - Het
asielzoekers is in één jaar
Vorig jaar september waren op
geveer 9000 asielzoekers in Ne
derland aan woonruimte gehol
pen, een jaar later had de Cer
trale Opvang Asielzoeker
18.500 mensen gehuisvest. Da
blijkt uit maandcijfers van d
COA.
Sinds de noodsituatie in jul
waarbij opvangcentra asielzoc
kers wegens overbezetting wei
gerden, heeft de COA 310
plaatsen erbij gevonden. D
extra plaatsen zitten voornamt
lijk in hotels en pensions (168
plaatsen in 29 accommodaties
maar ook in Tijdelijke Asielzoc
kerscentra (1450 plaatsen in
accomodaties).
De meeste contracten die
COA daartoe afsloot hebben ee
looptijd tot tenminste 1 mi
1994. In sommige gevallen is d;
langer. In november en decen
ber zullen volgens de COA twe
nieuwe AZC's worden geopen
in Utrecht en Den Helder. Daa:
mee komt het aantal reguliei
asielzoekerscentra op 31. Wo:
den de Tijdelijke Opvangcentr
(TOC's) meegeteld, dan zijn hi
er 51.
Uit een vergelijking met vor
jaar is het aantal plaatsen in c
AZC's bijna verdubbeld va
6795, naar 11.870. In de tijdeli
ke centra kunnen nu 3.596 mei
sen onderdak krijgen. Vorig ja;
•bestonden de TOC's nog nie
Volgens de COA slaagt de inste
VERVOLG VAN VOORPAGINA
De wisselkantoren vormen ee
schakel in het financiële ne
werk, bedoeld om de herkom
van de criminele (zwarte) gelde
te verdoezelen. Na een reeks ii
gewikkelde transacties, waarb
geld soms verscheidene malen
binnen- en buitenland wordt g
wisseld, komt het uiteindeli
ergens op een gewone bankrek
ning te staan. Het is dan 'gewit'
Tot twee jaar terug hadden er
minele organisaties weinig pre
blemen met het verwerken v;
de inkomstenstromen uit illega
praktijken. De bank stelde ge<
vragen als iemand met ec
sporttas vol bankbiljetten aa
kwam. Tegenwoordig gebeu
dat wel en binnenkort zelfs c
basis van de wet melding ong
bruikelijke transacties. Ieder c
meer dan 25.000 gulden wisse
wordt geregistreerd, terwijl oi
bij kleinere verdachte transa
ties alarm kan worden geslagei
In tegenstelling tot de banke
staan wisselkantoren niet one
supervisie van de Nederlandse
Bank. Zij hebben (nog) niet
VVD-FRACTIELEIDER Bolkes
mans van Buitenlandse Zal
menwerking heel verschillc
vluchtelingen en heeft ze da;
Pronk zegt in een interview
mensen die aan de poorter
moeten worden. Minister v
heeft in een Ikon-uitzendinc
vluchtelingen meer in eigen
vangen omdat onze samenk
niet meer aankan.
De gretigheid waarmee B
verschil van opvatting stort,
die de discussie over de rr
gehaald met zijn inmidde
liberalen in Zürich. Sinds da
voorbijgaan om zijn vaak pr
te geven.
Door zijn gefixeerdheid op h
niet zijn. De uitspraken van
haaks op elkaar als Bolkeste
terecht dat het niet eindeloo
toename van het aantal vluc
Centrale Opvang Asielzoeker
opvangplaatsen voor asielzo
Kooijmans beweert echter n
de opvang van vluchtelinge
opvang in hun eigen land is
specialist bij uitstek beseft t
heden gecreëerd moeten w
omgeving verantwoord mak<
Zo ver is het nog lang niet. C
intussen niet doen alsof er ni
slot gooien. Mensen in echi
moeten op humaniteit en g£
hulpbehoevenden is Nederla
