'NEMEN
Wijnland
Moldavië
ontwaakt
Karei van Susante is weer terug
Bijna drie eeuwen
wijngeschiedenis
aratuur
|er direct
■euzen e.o
Tilburgse wijnkoper
bezit exclusieve
rechten voor het westen
TOMATEN
:ORNUIZEN
IIGERS
V MOLDAVIË
KOE WEEKEND"
OEKRAÏNE
Soroca»v*v
Baiti %jRybn ca
IHI^INAU^
Benden
'Cahpl OEKRAÏNE:
Jlzmail
ROEMENIË
GalaJiJ
Spoorweg
Perverse sex
met jonge vrouwen
06-340.340.90.
Hardcore! Lekkere hardi
ruige porno. Het lekkerst!
kun je herhalen met je tele
foon. 75 cpm.
06.97.94
Verpleegsters
Ik zit al klaar in m'n strakki
uniform. Bel me en ik ver
zorg je live 1 gpm. 06.98.38
Rijpe Greet live!
Ze houdt van jonge 18 jr.
jongens! 75 cpm.
06.320.326.19
fONDAG 17 OKT.
[GEOPEND van 14.00-17.00 uur
VELE AANBIEDINGEN
o.a.
MQP THERMOPAK
van 439.- voor
299.-
MQP LEDEREN COMBIPAK
van 1.370.- voor
850.-
Ook onze motoren zijn dit
weekend scherp geprijsd!
(Q§) Officieel
dealer
Rhonda
SUZUKI
YAMAHA
lOoor Hein Sluijter
|Het herontdekte Oosteuro-
Ipese wijnland Moldavië
I waarvan de Nederlandse
liefhebber nu al op be-
I scheiden schaal de pro-
I dukten kan proeven en
Iraar hij binnenkort veel
peer van zal horen, zou je
I kunnen vergelijken met
|een.nog schuchtere bruid.
I Zij is verrassend gekleed in het
I groen. Haar zachte welvingen
I zien er verlokkelijk uit. Het licht
heuvelachtige landschap is op
Ivele plaatsen beplant met wijn
gaarden en op andere zie je
I groente, fruit en andere gewas-
lsen, Veel in cultuur gebracht,
I veel groen.
I De bruid is mooi om te zien en in
[haar geest draagt zij de eigen-
I schappen en beginselen met zich
I mee die haar kunnen leiden naar
leen gelukkige en welgestelde
[toekomst. Zij zit vol krachten
paar beteugelt die nog groten-
I deels, al heeft zij lichtelijk be-
Ischroomd alvast een- aanvang
I gemaakt ze te bundelen.
I Moldavië anno 1993 is econo-
Imisch gezien een nog straatarm
I tand, waar Jan Modaal met een
I tientje in de maand rond moet
[komen, maar de bronnen voor
peer welvaart zijn wél aanwe-
hig-
I Zot 1991 maakte Moldavië, zo
groot als Nederland, deel uit van
de voormalige Sovjetunie, maar
is sinsdien een zelfstandige re
publiek, gelegen ten oosten van
Boemenië en verder omsloten
door de Oekraïne. Het heeft het
communisme afgezworen en is
op weg naar een vrije economie.
Een begeleiding naar meer ont
wikkeling is vanuit West-Europa
al op gang gekomen.
De bruid heeft gewacht op haar
prins. Hij zou haar gaven ont
dekken en niet dralen haar daar
van bewust te maken. Vervol-
gens zou hij die, na haar toe
stemming, met volle overgave
gaan ontplooien en dienstbaar
gaan maken. De prins kwam uit
Nederland.
Op zoek
Joop van de Kant, directeur van
wijnkoperij Jean Arnaud in Til
burg, was al in 1991 op zoek
naar een Oosteuropees wijnland
om daar goede wijn tegen een
lage prijs te vinden. De tot dan
toe voortdurend groeiende omzet
van zijn bedrijf stagneerde, om
dat de wijnmarkt in Nederland
verzadigd leek.
Na eindeloos lijkende speurtoch
ten en vermoeiende onderhande
lingen had hij in september 1992
definitief gevonden wat hij
zocht. In Moldavië werd een
contract getekend waar ook mi
nister van landbouw, V. Go-
rinchoi, zijn handtekening onder
zette. Er werd een dochteronder
neming opgericht, Wines of Mol
davië, met Joop van de Kant als
manager.
Sindsdien kan hij erop bogen,
dat zijn bedrijf, en geen ander,
de exclusieve rechten heeft ver
worven voor de export van alle
Moldavische wijnen naar alle
landen van de wereld, behalve
naar het GOS, de voormalige
Sovjetunie.
Trots
Joop van de Kant is er trots op
dat hij dus de enige in de wereld
is, die in de komende jaren wij
nen uit Moldavië naar de Wes
terse consument mag brengen.
De prins heeft zijn bruidsschat
binnen. Want Joop van de Kant
heeft natuurlijk eigenbelang. Zo
romantisch is de prins nu ook
weer niet. Handel is handel.
Maar de bruid is voorlopig ook
tevreden. Hoe meer deviezen uit
het Westen binnenstromen, hoe
beter.
Hoofdmiddel
Moldavië is een agrarisch land.
Hoofdmiddel van bestaan is de
wijnbouw. Daarna volgen ande
re land- en tuinbouwprodukten
zoals suikerbieten en tabak. En
verder is de conservenindustrie
van belang. Het land ligt op
dezelfde breedtegraad als het
Franse Bourgogne.
Volgens Victor Buzilu die hoofd
is van de uiterst belangrijke af
deling druiventeelt en wijnbouw
op het ministerie van landbouw,
is de toekomst van het land
vooral afhankelijk van wijn.
„Eenderde van ons volk moet
ervan leven. Dat zijn bijna an
derhalf miljoen mensen. Bijna de
helft van de economie, uitge
drukt in geld, berust op wat de
wijngaarden voortbrengen. Ex
port naar het Westen is sinds
onze onafhankelijkheid voor ons
van levensbelang."
Het is dan ook niet zo verwon
derlijk dat Joop van de Kant die
inmiddels in korte tijd al vele
reizen naar Moldavië heeft ge
maakt, telkens weer met alle
égards op de luchthaven van de
hoofdstad Chisinau begroet
wordt met steeds vertegenwoor
digers van het ministerie van
landbouw erbij.
Nieuw leven
Hij koopt niet alleen al hun voor
export geschikte wijn op, maar
heeft er ook voor gezorgd dat de
wijnbedrijven weer nieuw leven
zijn ingeblazen.
Tot begin vorig jaar was de
manier waarop wijn werd ge
maakt bijna overal hopeloos ver
ouderd. Moderne technieken wa
ren nauwelijks aanwezig. Kennis
was er onvoldoende. Er was wei
nig hygiëne en eigenlijk maakte
alles een verwaarloosde indruk.
Het was een wonder dat er toen
toch al hier en daar uitstekende
wijnen in de fles terecht kwa
men.
Joop van de Kant kwam niet
alleen met geld over de brug,
maar ook met kennisoverdracht
en met investeringen in moderne
apparatuur. Ook regelde hij dat
Moldaviërs een gedegen oplei
ding in Frankrijk konden gaan
volgen.
Minstens zo belangrijk is de in
middels bijna permanente aan
wezigheid in Moldavië van enke
le prominente Franse wijnma-
k'ers. Jacques Lurton stamt uit
de Bordeaux-streek en wordt
over de hele wereld gevraagd als
adviseur. Alain Thiénot is eige
naar van het gelijknamige cham
pagne-huis en van enkele
chateaux rondom Bordeaux. Die
twee en hun Moldavische Teer
lingen' moeten er borg voor
staan, dat de westerse consu
ment de wijnen uit Moldavië
lekker vindt en dus ook koopt.
Strenge selectie
De selectie van de wijnen is
streng. Om in aanmerking te
komen voor export naar het
Westen, heeft Wines of Moldavië
een keuringsysteem in het leven
geroepen dat voorlopig twee
keer per jaar wordt toegepast.
Steeds wordt een tiental wijn
journalisten uit ongeveer even-
zovele westerse landen naar
Moldavië gehaald. Zij moeten op
uitgebreide blinde proeverijen,
het Concours Selection, hun oor
deel geven. Inmiddels zijn er drie
concoursen achter de rug. Er
moeten tijdens zo'n proeverij
steeds minstens zeven van de
tien proevers Voorstander van
een wijn zijn, anders gaat het
feest voor de betreffende wijn
bouwers niet door.
Als deelnemer aan het derde
Concours Selection heb ik een
aardig beeld gekregen van wat
Moldavië ons nu en in de toe
komst te bieden heeft. We waren
met zijn tienen, afkomstig uit de
Verenigde Staten, Duitsland,
Zweden, Denemarken en Neder
land.
Het eerste wat opvalt, zijn de
Moldavische opvattingen over
het maken van witte wijn. Tradi
tioneel krijgen alle witte wijnen,
ook de eenvoudige, in Moldavië
drie jaar rijping op eikehout. Het
resultaat is doorgaans een platte
wijn met weinig smaaknuances.
Een fruitige geur en dito smaak,
waar de Westerse consument aan
gewend is, ontbreken. Die zijn in
die drie jaar wel verdwenen. En
de wijn bezit te veel zuur dat
Door Camiel Hamans
Breda - Karei van Susante,
dé man die vanaf 1977 met
zijn merk Oud Kampen de
betere sigaar en het genie
tend roken in Nederland ge
stimuleerd heeft, is terug.
Verdween hij afgelopen jaar
vanwege verschillen van inzicht
met de buitenlandse eigenaars
uit de leiding van zijn bedrijf,
de vorige week presenteerde hij
op de sigarenproeverij een nieu
we eigen lijn en een nieuw 'con
cept': de sigaar voor sigaretten
rokers.
Van Susante zit 32 jaar in het
vak. Oorspronkelijk in het fa
miliebedrijf dat Elisabeth Bas
en La Paz produceerde, daarna,
toen die firma overging in
vreemde handen, voor zichzelf.
Hij bracht Oud Kampen op de
markt. Een sigaar van niveau,
niet bedoeld voor de verslaafde
consument, maar voor de be
wuste roker die genot zocht. De
concurrenten verklaarden hem
voor gek. Na een paar jaar
moesten ze hun mening herzien
en volgden hem allemaal na. De
lêfi
concerns kwamen met verge
lijkbare producten voor de bo
venkant van de markt: 'Justus
van Maurik', 'Olifant', Balmo
ral' en 'De Heeren van Ruys-
dael'.
Van Susante bleef een tiental
jaren zelfstandig. Daarna her
haalde de geschiedenis zich.
Oud Kampen werd overgeno
men door buitenlands kapitaal
en de individualistisch ingestel
de oud-eigenaar kreeg proble-
Maitre cigarier
Vandaar dat hij nu opnieuw
voor zich zelf begonnen is. Deze
keer onder eigen naam: Karei
van Susante, maïtre cigarier. De
vergelijking met de maitre cui
sinier dringt zich op en dat
blijkt ook de bedoeling. Van
Susante doet alles zelf: inkoop,
samenstelling van de melange,
produktie, marketing en als het
nodig is ook de verkoop.
Het assortiment en het recept is
het beproefde. Binnenwerk van
Braziliaanse, Cubaanse en Ja
vaanse tabak, omblad van Java
en een Deli-dekblad. Cigarillo's,
slanke panatella, senorita's, pe
tit corona en corona. Alle vijf in
eenvoudige, rust uitstralende
cederhoutenkistjes van 25 stuks
met de handtekening van de
tabakker als kwaliteitsgarantie
erop. De prijs gaat van 85 cent
voor het sprietje tot een rijks
daalder voor de grote corona.
Van Susante zoekt het echter
niet alleen in het voor hem
vertrouwde. Naast de markt
van genieters boort hij een
nieuwe aan, die van de sigaret
tenroker die om genots- dan wel
gezondheidsredenen op de si
gaar wil overgaan, maar daarin
niet slaagt omdat hij verder
blijft trekken dan zijn gehemel
te.
Filtertje
Voor die rokers is de gewone
sigaar te zwaar. Zij hebben een
filtertje nodig, dat ongeveer de
helft van het teer en de nicotine
opvangt. In het verleden is dat
geprobeerd met een machinaal
aan de sigaar geplakt tipje. Het
product had weinig succes, al
was het maar omdat te zien is
dat het niet om een echte sigaar
draait.
Van Susante laat daarom het
filtertje in de sigaar stoppen.
Aan de buitenkant is niets te
zien. Machinaal kan dat niet.
Zijn filtersigaar moet daarom
met de hand gemaakt worden.
In Nederland lukt dat niet. Het
gemiddelde uurloon is zo hoog
dat het produkt onbetaalbaar
wordt. Hij is uitgeweken naar
Indonesië, waar hij in de buurt
van Semarang zijn 'Gold Seal'
laat produceren. Het is echter
geen puur Indonesische sigaar.
Van Susante heeft een melange
samengesteld die goeddeels
overeenkomt met de maitre-ci-
garier-lijn en die de in Neder
land gewenste fris-zachte
smaak oplevert.
'Gold Seal', gouden zegel, mikt
op de sigaretten-markt. Van
daar de verpakking in tien
stuks, in kartonnen doosjes iets
groter dan die van een pakje
sigaretten. Het niveau wordt
benadrukt door de kleuren: wit
met een opdruk in rood en
goud. Er zijn twee types: ciga
rillo's, de bekende spriet, voor
zes gulden de tien en en de iets
grotere, klassieke senorita's
voor een gulden meer.
bel oftewel 36 cent voor een fles
goede wijn betaalt. Een eenvou
dige wijn kost een dubbeltje.
Voor Nederlanders is dat bela
chelijk goedkoop, voor een Mol-
daviëan niet. Gemiddeld ver
dient hij 8000 roebel per maand,
een tientje.
Duidelijk is dat er in Moldavië
interessante zaken kunnen wor
den gedaan. Al moet je natuur
lijk rekening houden met invoer-
accijnzen en transportkosten. En
met de kosten van bottelen,
want dat geschiedt voorlopig
nog in Nederland, omdat de
Moldaviëanse flessen in Neder
land niet bruikbaar zijn vanwe
ge de net iets te geringe inhoud.
De uiteindelijke prijs mag ook
weer niet te hoog zijn, want ze
moeten vooral kunnen concurre
ren met de succesvolle wijnen uit
Bulgarije.
Inflatie
Bij dat zaken doen in Moldavië
kun je soms voor onaangename
verrassingen komen te staan.
Joop van de Kant merkte dat in
het wijnbedrijf van Chimislea,
waar Jacques Lurton werkzaam
is. In de ochtend hadden we daar
een proeverij, een van de vele die
buiten het concours vielen. En
na afloop moesten er nog wat
zaken worden afgehandeld. We
konden, alvorens naar het vol
gende wijnbedrijf af te reizen,
wel even wachten. In een kwar
tiertje zou het gepiept zijn, maar
het zou uren gaan duren.
Het ging met het oog op de toen
naderende oogst (tussen 25 sep
tember en 15 oktober) om de
kiloprijzen van de druiven. Tot
dan toe was er voor een kilo
druiven 20 roebel betaald. Dat is
2,5 cent. Maar de bedrijfsleiding
en de vertegenwoordigers van
het ministerie van landbouw
waarmee de afspraken moesten
worden gemaakt, vroegen plot
seling een veel hoger bedrag: 300
roebel, 36 cent.
Heel begrijpelijk overigens, want
de inflatie gaat daar supersnel.
Bij mijn aankomst was een dol
lar 1500 roebel waard en een
paar dagen later kreeg ik er al
1570 roebel voor. De Moldaviërs
hielden aanvankelijk voet bij
stuk, want ze vonden dat 'ze het
jaar doormoesten.' Er rolde na
tuurlijk een compromis uit, maar
de kosten waren wel gestegen.
Overigens was je tijdens zo'n
Concours Selection je er wel van
bewust wat je eigenlijk daar met
zijn tienen deed. Je merkte het
aan de gespannen gezichten van
de wijnbouwers en de mensen
van het ministerie die er steeds
bij waren. Telkens als tussen
door uitslagen bekend gemaakt
werden, zaten ze, met gefixeerde
blik en de oren gespitst, op de
punt van hun stoel. Welke wijn
wel en welke niet en waarom
niet? In feite zat je heel serieus te
beslissen over hun boterham.
Karei van
Susante
presenteert
zijn nieuwe
corona's.
FOTO DE STEM
JOHAN VAN GURP
Hoewel in Nederland de Moldovaanse wijn helemaal
nieuw is, kent Moldova een lange wijngeschiedenis. Al in
800 voor Christus, zo hebben recente vondsten aange
toond, bestond er druiventeelt voor wijn.
Ook in de Romeinse tijd werd er wijn verbouwd. Dat deden de
Daciërs, waar de Roemenen en de Moldovanen van afstammen.
Het Moldovaans is een Romaanse taal, die sterk lijkt op het
Roemeens.
Vervolgens is aangetoond, dat in de jaren tussen 950 en 1510,
ten tijde van het prinsdom Moldavië, de wijnbouw van belang
was. Daarna volgde tot 1812 de Turks - Ottomaanse bezetting.
De druiventeelt kwijnde in die periode tot vrijwel niets weg. In
1812 kwam Moldova bij het Russische tsarenrijk en kreeg de
wijnbouw een nieuwe impuls. De tsaar had zelfs een eigen
bedrijf in Moldova: het landgoed Romanesti, dat dertig kilome
ter ten noorden van de hoofdstad Kishinev ligt.
De uitstekende rode wijn die van Romanesti komt, behoort tot
een van de zes Moldovaanse wijnen die inmiddels in Nederland
verkrijgbaar zijn. Vandaar dat in de reclameteksten ook wel
gesproken wordt van de 'terugkeer van de wijnen van de tsaar'.
In 1941 vormde Stalin Romanesti om tot een Sovchose.
De wijnbouw kwam pas echt goed op gang, toen tegen het eind
van de negentiende eeuw de Fransen uitzagen naar nieuwe
wijngronden. De Franse wijnstokken waren toen alle vernield
door de druifluis. Veel boeren vertrokken naar de Spaanse
Rioja. Een ander deel kwam terecht in Moldova.
Nog één keer kwam er een terugslag. In 1986, toen Moldova nog
onderdeel van de toenmalige Sovjetunie was, kreeg het land te
maken met de anti-alcoholwetten van Gorbatsjov. De helft van
de wijngaarden moest worden uitgerukt en de helft van de
opslagplaatsen moest worden vernietigd.
Inmiddels is het druivenareaal weer uitgebreid. Op dit moment
zijn er ruim 175.000 hectaren met de wijnstok beplant. Dat is
evenveel als de hele Bordeaux-streek en de Cöte d'Or in de
Bourgogne samen. Voor het einde van de eeuw moeten er zo'n
200.000 hectaren produktief zijn.
IBER 1993x 5;|
DONDERDAG 14 OKTOBER 1993 DEEL
geen ondersteuning vindt van
andere stoffen in de wijn. De
meeste witte wijnen haalden dan
ook geen zeven voorstanders.
Van de in totaal 24 geteste witte
wijnen bleven er drie over. Alle
drie cepage-wijnen, dat wil zeg
gen wijnen die geperst zijn uit
één enkele druivesoort. En daar
mee beantwoorden deze wijnen
meteen aan een wereldwijde
trend. In dit geval ging het om
twee wijnen van de Sauvignon
blanc en om een van de Rkatze-
telli, een druif die overal op de
wereld voorkomt, maar die in
West-Europa nog onbekend is.
Toch kun je er hele mooie wijnen
van maken.
Frans?
De meeste druiverassen in Mol
davië zijn Frans. Dat is historie.
Tussen 1880 en 1940 zijn hier
Franse kolonisten werkzaam ge
weest. Van de witte rassen is dan
ook de Bourgogne-druif Aligoté
het meest aangeplant. Tijdens
het Concours Selection kregen
we daar 14 van te proeven. Alle
werden terecht afgewezen.
Tijdens het eerste concours, vo
rig jaar september, zijn er echter
wél goede Aligotés gevonden,
waarvan er één inmiddels in Ne
derland te koop is. Tot nu toe de
enige.
Bij de rode wijnen liggen de
zaken anders. Van de 40 aange
boden rode kregen er tien onze
zegen. Hier valt op, dat het alco
holgehalte betrekkelijk laag is.
De tien uitverkorenen haalden
(met uitzondering van een zoete
aangesterkte wijn, gemaakt voor
de Russische smaak) geen 12
procent, wat voor bijvoorbeeld
Franse rode wijnen heel normaal
is. De hoeveelheid alcohol lag
tussen 10,2 en 11,1 procent. Dan
loop je grote kans dat het even
wicht met de zuren en andere
stoffen zoek is. Maar dat was bij
deze tien niet het geval. Heel
opmerkelijk. Ze waren heel re
delijk tot mooi.
Er zijn dan ook momenteel al
vijf verschillende rode wijnen in
Nederland op de markt. Vier
daarvan zijn wijnen die uit
slechts één druiveras zijn ge
perst, de Cabernet Sauvignon.
De prijzen liggen tussen vijf en
acht gulden per fles.
Leuk om te weten is dat een
Moldavische consument 300 roe-
