wets DE STEM Joke van Leeuwen, duizendpoot Het slopende operacircus van Kraków DP WONEN Vijfde Griffel voor schrijfster, tekenares, cabaretière Beleefd aanbevolen X 60 uur. 0 uur. 0 uur. 549,- 98,- °PÏ tijdse ideeën! [STRAAT 1-3 In Etten-Leur wordt op 12 oktober de eerste in- speelvoorstelling gege ven van 'Nu sijt welleco- me' van de wereldbe roemde komedieschrijver Allen Ayckbourne, met Kitty Janssen en Trudy Labij in de hoofdrollen. I Othello, de prachtige Vastgeroest voorstelling door Toneel groep Amsterdam en Theatergroep Hollandia, is op donderdag 14 okto ber te zien in Schouw burg De Kring in Roosen daal. In Galerie De Werk plaats in Steenbergen is nog tot 31 oktober werk te zien van pottenbak kers uit de regio West- Brabant en Zeeland. I De 8- tot 14-jarige zan gers van de Wiener San- gerknaben geven een concert in de Grote Kerk te Breda op zondaga vond 10 oktober. Het be faamde koor, dat al zo'n vierhonderd jaar onaf- broken bestaat, is vijf jaar niet in Nederland ge weest. Harry Mulisch en Hugo Claus: grootste deal Dertig dagen in 24 schouwburgen in Nederland en België mmm art. nr. 717953 art. nr. 604139 irshorts 10,00 -shirts 15,00 ■tige kwaliteiten leder, lat vindt u het design- ptische varianten van verkwikkende nacht- I Argo van Topfotë •lichting. Plus vloer- gtextiel. Namen als mz Bord, Gelderland, J bent welkom! RT VAN BREDA king Beierd-Vlaszak Grote Gids Door Muriël Boll Vandaag worden de jaar lijkse kinderboekenprij zen, de Griffels en Pense len, uitgereikt Dat ge beurt op de Frankfurter Buchmesse, die dit jaar de Nederlandse en Vlaamse literatuur als Schwer- punktthema heeft. Joke van Leeuwen ontvangt er haar vijfde Zilveren Griffel. Ze is één van de meest bekroonde jonge kinderboekenschrijvers en -tekenaars; eerder kreeg ze on der andere een Gouden Griffel, een Gouden Penseel en de Jeugdboekenprijs van de Duitse staat. Van Leeuwen combineert schrij ven en illustreren ook weer in haar laatste boek Het weer en de tijd. Het verschijnt in een oplage van maar liefst 232.000 exem plaren en is het geschenk van de Kinderboekenweek die woens dag begint. Het landschap is groen en glooiend, lelijke fabrieken doe men boven de hellingen op en verdwijnen gelukkig ook weer. Hier, op het nippertje van Ne derland, de oude mijnstreek, woont Joke van Leeuwen (1952). Ze schrijft verhalen over figuren die vaak op reis gaan, behoorlijk eigenzinnig zijn en soms een vro lijke vorm van onaangepastheid vertonen. Magnus, Deesje, Bobbel en nu weer Max laten zich niet onder sneeuwen door bemoeiierige gro te mensen. Ze gaan hun eigen gangetje, bekijken het leven van uit hun eigen perspectief en den ken de zaken waar het om gaat goed door. Met hun originele fantasie zorgen ze ervoor dat alles weer op zijn pootjes terecht komt; zo winnen kinderen het van saaie volwassenen die aan hun ideeën vastgeroest zitten. Deesje kan bijvoorbeeld best een broertje op haar verlanglijst zet ten, want een verlanglijstje is nog altijd geen krijg-lijstje. Het blijken elementen te zijn die met de schrijfster zelf te maken heb ben. Als kind van een dominee verhuisde ze regelmatig, ze heeft op diverse plekken in Nederland gewoond, en in België waar haar vader hoogleraar werd. Daar heeft ze het grootste deel van haar middelbare school gevolgd en later studeerde ze aan de kunstacademie van Antwerpen en Brussel. „Die ervaring van vaak verhui zen en je voortdurend moeten aanpassen, vind je in mijn ver halen terug. Iedere keer weer moest je je plek veroveren, moei lijk, maar het verrijkt je ook. Je hebt verschillende manieren van leven meegemaakt en dat ver breedt je perspectief. Je houdt er ook een 'overal en nergens-ge- voel' aan over. Ik hoef bij voor beeld niet speciaal in Nederland te wonen, ik voel me eerder horen bij een paar mensen, een bepaald landschap, het liefst glooiend zoals hier en om Brus sel. Vroeger voelde ik me veilig op de merkwaardigste plekken." Die merkwaardige plekken zijn ook de veilige plekken in haar boeken geworden: een kast, een Joke van Leeuwen: „Ik heb een overal en nergens gevoel. Ik hoef niet speciaal in Nederland te wonen bakfiets, een huisje van golfpla ten. Groot huis Akelig zijn juist die plekken die iedereen kent, het station of een groot huis zoals dat van Bobbels oom en tante uit 'Het verhaal van Bobbel die in een bakfiets woonde en rijk wilde worden'. „Het huis was zo groot, dat oom Fok en tante Zus elkaar regel matig kwijt waren. Vroeger gin gen ze elkaar dan meteen zoe ken, maar dat deze ze niet meer." Het is een verhaal dat goed dui delijk maakt waar het bij Van Leeuwen om gaat. Bobbel woont met haar ouders Mos en Pina in een bakfiets. Ze zijn arm, maar Bobbel heeft een vleermuis als huisdier (Otto, dat is een makke lijke naam voor een beest dat ondersteboven hangt) en verder kunnen ze doen en laten wat ze willen. Bobbel wil graag rijk worden om haar ouders te hel pen en daarom verhuist ze pre cies op de helft van het boek naar haar succesvolle oom en tante. Daar begint een geordend, maar saai leven volregels. Wie niet meedoet is af; die is anders en dus gek. Duizendpoot De culturele voedingsbodem thuis, heeft Joke tot een dui zendpoot gemaakt. Schrijven, tekenen, vioolspelen, later de kunstacademie en een studie ge schiedenis. Met dat laatste begon ze toen bleek dat ze na de acade mie niet met les geven haar brood kon verdienen, zoals ze zich dat had voorgesteld, omdat ze de Belgische nationaliteit niet had. De academie, maar ook het onderwijs in het algemeen, zou studenten ook iets moeten bij brengen over de praktische kant van het vak waarvoor ze hebben gekozen, vindt Van Leeuwen. Ze heeft trouwens toch een tijdje les gegeven, in een kindertehuis van het deftige Museum voor Schone Kunsten. De kinderen waren zo enthousiast met hun handen de verf aan het mengen dat ze de spiegels van de wc,s ook ver fraaiden met die mooie kleuren. Op de een of andere manier is dat lesgeven toen opgehouden. Wat de studie geschiedenis be treft, ze heeft die afgemaakt maar doet er verder niets mee. Het is niet verwonderlijk dat Van Leeuwen zich enigszins ver want voelt aan Freek de Jonge, ook een domineeskind. Net als hij, speelt zij cabaret. In 1978 won ze het Camarettenfestival en met haar eigen programma's 'Moeder dan gisteren' en 'Hoe langer hoe zwanger' had ze veel succes. Wie weet komt er ooit een 'Overgangscabaret'. Die hang naar theater komt regel matig uit de kerk, want een vader op de kansel betekent niet alleen orgelpijpen tellen onder de preek, maar ook een stukje theater van woorden en stem men. Toen al heeft ze daar ge leerd hoe je je stem kunt gebrui ken en met welk effect. „Mensen schrikken soms een beetje als ze me op het toneel horen bulderen, zoiets verwachten ze niets." Gevoeligheid Dat klopt, ik schrok behoorüjk toen Joke van Leeuwen bij de presentatie van haar nieuwste boek ineens flink van leer trok. De gevoeligheid voor taal, blijkt uit het bewust hanteren van woorden. In haar verhalen roept Van Leeuwen de sfeer louter en alleen met woorden op, ze heeft er geen lange beschrijvingen VRIJDAG 8 OKTOBER 1993 DEEL I voor nodig. In dat opzicht lijt ze op Wil Hofman; daarbij komt nog dat ze allebei hun eigen verhalen illustreren. Beiden ob serveren het leven op een aan dachtige, bepaald niet vrijblij vende manier, en weten er later precies dat uit te destilleren wat ze nodig hebben voor hun ver haal. En net als Hofman kijkt Van Leeuwen op het eerste ge zicht; dat geslotene verdwijnt zodra ze het hebben over iets dat hen interesseert, bij beiden voel je ook dat de onderhoudse hu mor, steeds aanwezig is. „Dat de Labourpartij zich druk maakt om onze SGP, omdat vrouwen geen lid van die partij mogen, daar moet ik om grinne- ken. Nederlanders die anders precies weten wat goed of fout is, doen het af met 'Dat is folklo re'. Nee, het is domweg discrimi nerend! Hier moest ik trouwens ook om lachen", ze houdt een exemplaar van Vrije Nederland omhoog. „Staat er op de voor kant: 'Wir schaffen es!', eindelijk breekt de Nederlandse literatuur door in het buitenland. Neder landse kinderboeken worden no ta bene allang in het buitenland gewaardeerd en in veel talen vertaald. Gisteren had ik nog een filmploeg van de BRT op bezoek omdat ze een heel item over kinderliteratuur gaan ma ken." Vertalingen De boeken van Joke van Leeu wen zijn vertaald in het Duits, Engels, Deens, Zweeds, Japans en binnenkort ook in het Spaans en Italiaans. Het eigene van de taal in haar verhalen staat zo centraal dat daarvan soms iets verloren gaat in een vertaling. In het Engels blijft de toon goed gehandhaafd, in het Duits wordt een speels woord als „touwtje" soms zwaar: „Bindfaden, en dan zie je zo'n touwtje groeien tot een dik koord." Woensdag opent Joke van Leeu wen de Kinderboekenweek met een theatervoorstelling „Nacht- Ruimte Joke van Leeuwen komt uit een gezin met zes kinderen; zij is de vierde. Thuis kon van alles en werd er veel gedaan. „Ik kreeg de ruimte om mijn eigen wereld je te scheppen. Ik kon plannen maken en die ook uitvoeren. Toen ik had gelezen hoe fontei nen werkten bouwde ik er een in de tuin. Die werkte natuurlijk niet, maar het was leuk om uit te proberen. Mijn moeder speelde piano en toneel, we hadden een huisorkestje, mijn broer wilde graag dirigent worden en com poneerde ook. Een keer per week las mijn vader een verhaal voor en hoewel de leeftijden flink uit een liepen, luisterden we alle maal. Zelf maakte ik een huis krant met verhalen en tekenin gen. Ik heb goede herinneringen aan die atmosfeer. We hadden nog een ritueel, samen een lied zingen. Het ging daarbij niet zozeer om de christelijke inhoud, maar om iets samen te doen. Het was typisch de sfeer van grote gezinnen." Religie in de traditionele vorm speelt geen rol meer in het leven VERVOLG OP GROTE GIDS 4 FOTO FRANS WELTERS Frankfurt (anp) - 'De ont dekking van de hemel' van Harry Mulisch en 'Het vol gende verhaal' van Cees Nooteboom zijn gisteren ge nomineerd voor de Europe se Literatuurprijs. En-verder wordt het feit dat haar Harry Mulisch en Hu- go Claus opnieuw buiten de Nobelprijs zijn gevallen goedgemaakt door een van de grootste deals uit de Ne derlandse uitgeverijgeschie- denis. De Bezige Bij verkocht de rechten voor het hele Engel se taalgebied van 'De ont dekking van de hemel' van Mulisch en van Claus' 'Het verdriet van België' aan Penguin. Zowel De Bezige Bij als de beide auteurs worden er flink beter van, maar bedragen wilde de uit geverij niet noemen. Volgend jaar is Brazilië the- maland ofwel Schwerpunkt, daarna volgen Oostenrijk en Ierland. Door Ivo Postma Met twee vrachtauto's vol decors en twee bussen vol artiesten door Europa trek ken is heel gewoon. Zo lijkt het tenminste wanneer je kijkt naar de Opera van Kraków, die dertig dagen lang avond aan avond Car men brengt in 24 schouw burgen in Nederland en Bel gië. Hard werken, muzikaal plezier en grote vakkennis staan er achter de Poolse voorstellingen die overal volle zalen trekken. Samen met andere gezelschap pen uit Oost-Europa vullen zij het gat op dat is ontstaan door het overlijden van Opera Fo rum. Méér dan dat doen ze. Het aan tal Oosteuropese operavoorstel lingen in Nederland is veel gro ter dan de veertig die Forum doorgaans realiseerde. Het nieuwe Opera Zuid in Maas tricht komt aan 32 voorstellin gen, comfortabel gespreid over het hele seizoen. Zijn die Polen gek? Het impresariaat waarschuwt alvast voor uiterst prikkelbare Poolse artiesten. Het valt mee. Het is zaterdagmiddag half zes. Drieënvijftig stoelen staan schots en scheef in de orkestbak van de Twentse Schouwburg in Enschede. Zwarte mappen lig gen dichtgeslagen op de mu ziekstandaards. Het beeld op de schemerige Bühne wordt be heerst door houten palissaden die de buitenkant van een cor rida voorstellen. Het decor voor het vierde bedrijf van de be roemdste aller opera's maakt een wezenloze indruk voor de lege zaal met zeshonderd rood pluchen stoelen. De kille stilte in het toneelhuis wordt verbroken wanneer om kwart over zes de Poolse to- neeltechnici verschijnen. De ploeg van een man of tien is met een busje gearriveerd. Sa men met toneeltechnici van de Twentse Schouwburg gaan ze aan de slag om het toneel te herscheppen in een plein met een tabaksfabriek en een kazer ne te Sevilla. Ze zeggen niet veel tegen el kaar, de Polen en de Nederlan ders. „Helaas kunnen we elkaar niet goed verstaan", zegt to neeltechnicus Ron. „Jammer, want ik geloof dat we elkaar best iets te vertellen hebben." Zijn chef, de toneelmeester, vindt het taalprobleem nogal betrekkelijk, doordat de Poolse collega's hun vak kennen. „Het is gewoon een goeie voorstel ling. Hij zit technisch en orga nisatorisch goed in elkaar." Bij vorige tournees van Oosteu ropese gezelschappen zijn de contacten tussen de bezoekers en de Nederlandse toneelmen sen wel eens op ruzie uitgelo pen. „Polen gaan heel anders met het materiaal om dan de Nederlanders en wanneer daar dan iets van gezegd werd, liep het wel eens mis," zegt Titia Frankfort van Supierz Artist Management. „Ze zijn wel eens met elkaar op de vuist gegaan." Een kwartier nadat de technici gearriveerd zijn, zwaait de ar tiesteningang open en drommen de leden van het orkest, het koor en de solisten naar binnen. Een gemêleerde en druk babbe lende menigte van ruim hon derdtwintig mensen zoekt zijn weg achter de duistere toneel spelonk. In enkele minuten tijds is het stille en verlaten kleedkamer- gebied naast de toneeltoren herschapen in een bedrijf met rennende, roepende en zingende mensen. Door de intercom klinkt nu eens een Nederlandse boodschap voor de Nederlandse toneelmensen, dan een oproep in het Pools aan de orkestleden om zich in de bak te verzame len. Voordat zij naar de orkestbak wordt geroepen voor een korte repetitie met de dienstdoende Carmen (het gezelschap heeft drie Carmens en drie Don Josés meegenomen),-heeft dirigent en artistiek directeur Ewa Mich- nik even tijd voor een gesprek in haar kleedkamer. De Opera van Kraków is drie tot vier maanden per jaar op tournee in het buitenland. Tot in Italië oogst het gezelschap uit Kraków successen met voor stellingen van Italiaanse ope ra's als Rigoletto, Don Pasquale en Lucia di Lammermoor. Maar Ewa Michnik, die tien jaar ge leden als dirigent in Kraków aantrad, zegt met nadruk dat zij meer te bieden heeft dan het ijzeren repertoire. In Kraków zelf doet haar gezel schap, dat in totaal 450 leden telt, nog heel andere dingen, zoals het uitvoeren van eigen tijdse werken van Poolse com ponisten. „Terwijl wij met Car men rondreizen, spelen andere groepen thuis moderne opera's, operettes en muzikale sprookjes voor kinderen. In november hebben we in Warschau de pre miere van Ubu Rex van Pende- recki, op een speciaal festival ter gelegenheid van Pende- recki's zestigste verjaardag." Koor en orkest van de Opera van Krakow tellen inmiddels vijftien leden uit het Gemene best van Onafhankelijke Sta ten. Voor zakelijk leider Mark Laskovsky vormen deze niet- Polen een van zijn problemen bij de voorbereiding van bui tenlandse tournees. „Voor de Polen hoef ik alleen te zorgen dat paspoorten op tijd worden verlengd. Onze personeelsleden uit de voormalige Sovjet-Unie moeten allereerst een visum hebben voor Polen en vervol gens nog eens aparte visa voor elk land waar we naar toe gaan. Reken maar dat dat een hoop bureaucratische rompslomp geeft." Zdzislav Supierz zegt te moeten toegeven dat de Carmen-reali- satie uit Krakow niet de kwali teit heeft die de Nederlanders gewend zijn van Opera Forum en Opera Zuid. „Die zijn dan ook bijna vier keer zo duur". Hij vond de uitvoering echter voldoende kwaliteit hebben om hem voor een reeks voorstellin gen naar Nederland te halen. Hij staat er echter op dat de belangrijkste schouwburgen de De Carmen-voorstelling uit Kraków staat vanavond in Bre da, maandag en dinsdag in Brugge. kkk beste bezetting van de hoofd- bij de premiere in Krakow heeft rollen krijgen: namelijk die hij gezien.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1993 | | pagina 19