Week ?nd
Sch;
'Ge<
De ii
de 6
Bent u
happy?
DE STEM
In de wervelwind van vrede die
door het Midden-Oosten stormt,
blijft de Hezbollah onwrikbaar
overeind. Onverzoenlijk zijn
deze fundamentalisten, die nog
de enigen zijn die daadwerkelijk
tegen Israël vechten. Maar niet
alléén tegen Israël, ook anderen
in de Arabische wereld zullen er
van lusten.
DE STEM
'Wij bezorgen het
Israëlische leger
bijna iedere dag
een hoop koppijn'
Fundamentalisten
in Libanon willen
van geen
compromis weten
De Fransen wonen, in vergelij
king met onze eigen planolo
gisch perfect opgeruimde kleibak,
in een gezegend land. Zijn ze daar
gelukkiger dan wij hier? Le Nou-
vel Observateur, een krant met
vrij zware intellectuele bagage,
heeft een opinie-onderzoek inge
steld waaruit zou blijken dat 88
procent van de bevolking content
is. Zijn ze echt blij, of slechts
tevreden over het feit dat ze niet
werkloos zijn of nog niet getrof
fen door AIDS, of geen hinder
ondervinden van de bloedarmoe
de van de franc?
De hele maand augustus zijn er in
Frankrijk, onder meer in het blad
Liberation, brede discussies ge
voerd door apostelen van het
geluk in Frankrijk. Een van hen,
Jean-Michel Cousteau, zoon van
de oceanograaf Jacques, heeft al
een speciale wetenschap, de We
tenschap der Blijdschap, voorge
steld, waarin vreugdologen alle
aspecten van geluk, tevredenheid
en blijdschap onder de loep kun
nen nemen.
En een groep Parijse neurologen
meent zelfs een meetinstrument
te hebben gevonden voor het in
kaart brengen van geluksgevoe-
lens. Met thermografie denken
deze geleerden veranderingen in
de hersenen te kunnen meten die
door bonheur worden veroor
zaakt.
Mooi. Maar waar hebben die ge
leerden het eigenlijk over? Zijn
contente mensen ook steevast
happy? Zijn blije mensen con
tent? Wie kent niet de hartver
scheurende uitspraak van de naar
Amerika geëmigreerde Duitse
Jood, die, gevraagd of hij happy
was, antwoordde: 'Ich bin happy,
aber glücklich bin ich nicht...' Wat
bedoelen ze in de Amerikaanse
Grondwet precies met 'the purs
uit of happiness'? Is dat het blind
najagen van geluk of slechts het
streven naar een min of meer
permanente staat van tevreden
heid?
Definities zijn moeilijk te bouwen.
De Verenigde Naties hebben ooit
een poging aangewend en meen
den dat voor 'happiness' twaalf
zaken noodzakelijk waren, waar
onder een radio, een fiets, en een
set eetgereedshappen per gezin.
Dat kan nauwelijks de 'happiness'
zijn waar ze het in de Ame-
rickaanse Grondwet over hebben.
We weten dus niet precies waar
we het over hebben en, tot over
maat van ramp, de peilingen deu
gen niet. Zei Le Nouvel Observa
teur niet dat 88 procent van de
Fransen content was?
De organisatie van George Gallup
berekende een jaar geleden dat
de Fransen tot de ongelukkigste
mensen van Europa behoren.
Driekwart van de Fransen was
bovendien een stuk ongelukkiger
dan tien jaar eerder en 60 procent
voorzag dat de toestand eerder
slechter dan beter zou worden.
Juist! Zo ken ik de Fransen al
sedert jaar en dag: wat knorrig,
pessimistisch, de goudfranken
strelend en klagend over de lever
en de regering. Ze zijn nooit blij.
Tweederde van de Fransen leeft
in de knagende zekerheid dat veel
mensen elders in de wereld ge
lukkiger zijn dan zij en dat de kans
niet gering is dat deze goudvin
ken in Duitsland wonen. Een der
de van de Duitsers zegt 'zeer
gelukkig' te zijn. De vraag is ook
hier natuurlijk: met wat? Met
Wein, Weib und Gesang? Met
hard werk? Met een radio, een
fiets en vork en mes?
U zult denken dat de Italianen
zeer happy zijn, maar ze behoren
tot de ongelukkigste volkeren van
Europa. Ze plegen nog wel de
minste zelfmoorden, maar ze kun
nen eenzaamheid maar nauwe
lijks verdragen. In Nederland, De
nemarken en de Verenigde Staten
wonen respectievelijk 47, 44 en
40 procent van de personen bo
ven de 65 jaar alleen, in Italië is
dat nog maar 19 procent.
Van de Russen wordt gezegd dat
ze nooit happy zijn en dat bij hen
slechts metingen van de graad
van misère mogelijk zijn. En wij,
dat vreedzame volk achter de
blanke top der duinen en in het
bronsgroen eikenhout? We kla
gen, maar we zijn erg tevreden,
schoon niet helemaal content. We
zijn happy, maar zelden blij. We
hebben het goed.
Door Rogier Slop
De kustweg tussen Bei
roet en Saida is een al
eeuwenlang betreden
pad. Ingeklemd tussen
de bergen van Liba
non en de schuimende
Middelandse Zee slingert de weg
zich langs de rotsige kust.
Het is altijd een route geweest van
groot belang. Eens trokken de han
delskaravanen van de Phoeniciërs
langs deze weg naar de havenstad
Sidon, zoals zij het huidige Saida
noemden. Maar de weg is meer dan
dat: als je ooit het begrip 'oor
logspad' letterlijk wilt nemen, moet
je hier zijn. In het grijze verleden
rukten de Macedonische Phalanxen
van Alexander de Grote via deze
weg op; Romeinse legioenen mar
cheerden over dezelfde weg van
Tripoli naar Sidon. In een recenter
verleden raasden de Israëlische
tanks richting Beiroet in de ver
woestende invasie van 1982.
Iets ten zuiden van Saida gaat de
weg de bergen in. Na alle bloedhete
controle-punten, de tanks, en het
gezeur lijkt nu een periode van
verademing in te treden.
Maar de vredige schijn bedriegt.
Hier wordt de laatste open oorlog
in het Midden-Oosten uitgevoch
ten. Dit is 'Hezbollah-land'. De
shi'iten van Hezbollah (letterlijk:
Partij van God) organiseren van
hieruit onvermoeibare guerrilla-
aanvallen op de stellingen van het
Israëlische leger en de door Israël
betaalde militie, die zich het 'Zuid-
libanese Leger' (SLA, South Liba
nese Army) noemt.
Deze SLA heeft een christen als
commandant. Maar zijn manschap
pen zijn voor meer dan zestig pro
cent shi'iten. De laatste tijd wordt
dat wat minder. Ook de SLA-
shi'iten worden bang voor de Hez
bollah, de SLA moet nu al strijders
uit het christelijke Oost-Beiroet
importeren voor het in plaatselijke
omstandigheden verbijsterende be
drag van 1000 dollar per maand.
Maar binnen de militie zijn de
shi'iten nog steeds in de meerder
heid. En zij vooral worden belaagd
door hun geloofsgenoten van de
Hezbollah.
Want de Hezbollah wil van geen
compromis weten, hun broeders
aan de andere kant van de linies
zijn gewoonweg collaborateurs. En
daarvoor geldt maar één straf: de
dood.
Net zo min als de SLA een 'christe
lijke' militie is, kan de Hezbollah
zeggen dat het een puur shi'itische
beweging is. Zeker de laatste
maanden zijn er nogal wat Pales-
tijnen in de gelederen opgenomen.
Zij hebben in hun lange oorlogen
alleen maar geleerd om te vechten,
en de in financiële moeilijkheden
verkerende PLO kan en wil ze niet
langer betalen.
Geld is en blijft een sleutelbegrip
in Zuid-Libanon. Shi'iten van de
SLA zijn bereid hun broeders te
vermoorden omdat ze geld krijgen
van Israël. De ontwortelde Pales-
tijnen krijgen van de Hezbollah
Iraans geld, in ruimere hoeveelhe
den dan ze ooit van de PLO kregen.
Him bloedige handwerk is goed, de
enige concessie die ze moeten doen
is de 'zwarte-kousen'-achtige ideo
logie van de Hezbollah omarmen.
Maar de leiders van Hezbollah
denken verder dan alleen maar
zoiets aards en vulgairs als geld. In
hun optiek gaat het niet alleen om
Israël. Het gaat deze gedreven
shi'iten om een hele nieuwe werel
dorde, waarmee die van Washing
ton bitter weinig van doen heeft.
tn de romantische, glooiende
bergen woedt een kille strijd
op leven en dood. Het is een
etterende wond die maar niet
wil genezen. En soms komt er een
grotere uitbarsting, zoals in de
laatste week van juli. De 'Zeven
daagse Oorlog' zoals het hier wordt
genoemd, barstte los. Vanuit de
'veiligheidszone', het stuk van
Zuid-Libanon dat door Israël
wordt bezet, ontbrandden de vuur
monden van de Israëlische artille
rie. Israëlische straaljagers en en
helikopters bestookten methodisch
de dorpen, en veegden de overvolle
wegen schoon. Meer dan 450.000
Gemaskerde Hezbollah-leden demonstreren in Beiroet. Nu de vrede door het Midden-Oosten raast, lijken zij de enigen te zijn die nog daadwerkelijk tegen Israël vechten, fotoepa
De onwrikbare Hezbollah
Libanezen sloegen op de vlucht
naar het veilige noorden.
De bedoeling van de Israëliërs was
duidelijk: er moest voor eens en
altijd een einde worden gemaakt
aan de bloedzuigerige acties van de
Hezbollah. Openlijk gaven Israëli
sche leiders toe dat de vluchtelin
genstroom opzettelijk was veroor
zaakt. Iedereen die in Zuid-Liba
non achterbleef, werd beschouwd
als Hezbollah-lid, in feite vrij wild
voor de Israëlische F-16's.
De Israëlische schoonmaakactie
heeft uiteindelijk bitter weinig ef
fect gehad. De Hezbollah-aanhan-
gers, de meest verbeten vijanden
die de joodse staat nu heeft, heb
ben hun doden geteld en zijn ver
volgens weer over gegaan tot de
orde van de dag: de strijd aan de
randen van de veiligheidszone.
Langzaam maar zeker zuigt de
meedogenloze guerrilla-oorlog al
het leven weg uit de idyllische
bergen van Zuid-Libanon.
„Een guerrilla-oorlog is net als de
jacht op vogeltjes," zegt Hadj
Madjid fijntjes. „Soms ga je op
jacht en kom je met veertig vogels
terug, soms met niets. Je kunt geen
plan opzetten; alles gaat van dag
tot dag. Maar al je al die kleine
dingetjes bij elkaar voegt, kom je
maar tot één conclusie: wij gaan
het langzaam maar zeker winnen."
De Hadj - de respectvolle naam wil
zeggen dat hij de belangrijke pel
grimstocht naar Mekka en Medina
heeft volbracht - spreekt in een
koel huis in het dorpje Djibsjit,
slechts enkele kilometers verwij
derd van de Israëlische stellingen.
Hij is een van de topleiders van
Hezbollah, en hij houdt er dan ook
terdege rekening mee dat er ergens
een kogel is waar zijn naam op
staat. Vooral de Israëlische Mossad
heeft in dit gebied een naam opge
bouwd als het gaat om politieke
moorden. Hadj Madjid blijft er
koeltjes onder. Als hij sterft, gaat
hij als martelaar naar het paradijs,
zo is zijn rotsvaste overtuiging.
Hezbollah-strijders nemen Israëlische stellingen onder vuur in het
grensgebied tussen Libanon en Israël.
FOTO EPA
Djibsjit heeft eind juli de volle 1
gekregen. Zelfs de begraafplaats,
waar het graf van een zeer vereerde
iman ligt, werd sluw getroffen door
vijf bommen. Maar opvallend ge
noeg draaien hier de cementmolens
volop. Men herbouwt in een tempo
dat de rest van het aan flarden
geschoten Libanon niet kan evena
ren. Zo verwonderlijk is deze acti
viteit echter ook weer niet. Hezbol
lah is de grote bouwmeester, en
Hezbollah krijgt de Iraanse olie
dollars nu eenmaal met pakken
tegelijk toegeworpen.
Op een heuveltop, een eind verder
op, wappert trots de vlag met de
davidster. „Daar zitten de Israë
liërs," grinnikt Ali, die met een
brede glimlach zijn ruige baard
splijt en tegelijkertijd een ruïne
van een gebit laat zien. „Maar ook
de SLA zit er. Die lui zijn nou
eenmaal angsthazen. Ze gaan liever
op de schoot van de Israëliërs zit
ten dan dat ze zelf wat doen. En ze
hebben gelijk. Als SLA'ers op zich
zelf zijn, knallen we ze af als
konijnen. Gisteren hadden we er
nog vier te pakken. En morgen of
misschien overmorgen gaan we het
weer proberen."
Teder streelt hij zijn kalasKnikov.
Hoewel volgens de nu geldende
'vrede' iedere militie in Libanon
haar wapens had moeten inleveren,
staat de Hezbollah wat dat betreft
binten de wet. „De wapens moes
ten allemaal naar het officiële Li
banese leger," zegt een westerse
waarnemer in Beiroet. „Maar het
probleem is dat er te weinig chris
tenen in dat leger zitten. Die kopen
hun dienstplicht af voor duizend
dollar, en dan gaat een shi'itische
arme sloeber in hun plaats. Maar
diezelfde shi'itische soldaat laat
het wel uil zijn hoofd om zijn
geloofsgenoten van de Hezbollah
met dwang te ontwapenen. Dus
loopt de Hezbollah nog altijd flui
tend rond, tot op de tanden gewa
pend. En de smoes is dan dat zoiets
nodig voor de strijd tegen de 'Zio
nistische agressie'."
Het is meer dan dat. Hadj Madjid,
een man met enorm veel gezag bij
de Hezbollahstrijders in Djibsjit,
geeft het overduidelijk aan. Hij is
het tegendeel van de bebaarde op
gewonden standjes die via de tv-
camera's meestal het beeld van
shi'iten in het algemeen en de Hez
bollah in het bijzonder bepalen.
Rustig en beschaafd nippend van
zijn koffie filosofeert hij over het
lot van 'de onderdrukten', een
shi'itisch woord bij uitstek.
In tegenstelling tot de soennitische
moslims, de meerderheid in de
Arabische wereld voor wie de ge
loofsbeleving afgesloten is met de
Koran, hebben shi'iten een zekere
heilsverwachting. Op een dag zal
de Verborgen Iman opstaan, en dan
zal de hele zaak uiteindelijk toch
nog in kannen en kruiken komen.
Dit glanzende toekomstbeeld heeft
door de eeuwen heen een enorme
aantrekkingskracht gehad op de
allerarmsten. Het biedt, net als het
geloof in de Messias, een denkbeel
dige uitweg. Eens, ooit eens zal het
beter worden.
Allerarmsten zijn er te over in het
door oorlog aan stukken gescheur
de Zuid-Libanon. „Onze strijd gaat
niet alleen tegen Israël," zegt de
Hadj in vloeiend en uiterst ver
zorgd Engels. „Onze strijd heeft te
maken met de strijd tussen onder
drukkers en onderdrukten. En al
leen de islam, die als kernwoord
'rechtvaardigheid' heeft, kan ons
daarbij helpen."
„Om die rechtvaardigheid te berei
ken, moeten we alles doen. Onze
aanvallen op Israël staan niet op
zich. We willen een algemene
rechtvaardigheid voor alle onder-
drukte mensen. En daar zijn op dit
moment ook de Arabische leiders,
die beweren dat ze oprechte mos
lims zijn, niet toe in staat. En die
Arabische leiders zijn net zo goed
dictators als de Israëliërs, en dus
moeten ze bestreden worden."
Hadj Madjid heeft al snel een voor
beeld bij de hand. Op 13 septem
ber, de dag van Het Akkoord,
opende het Libanese regeringsleger
het vuur op een officieel verboden
shi'itische demonstratie in Beiroet.
Er vielen negen doden en meer dan
dertig mensen raakten gewond.
„De demonstranten waren gewoon
mensen die hun mening wilden
uiten. Tot voor kort kón dat in
Libanon, in tegenstelling tot in veel
Arabische landen. Maar nu begin
nen ze direct te schieten. Net zoals
in Egypte, Israël, Jordanië en Sy
rië. Het betekent dat de regerings
leiders hier knap wanhopig zijn en
alleen maar Amerika achterna lo
pen. Want ze weten dat de dag zal
komen dat wij ze uit het zadel
wippen. De mening van mensen
kun je nu eenmaal niet veranderen
met Ml6-geweren."
In de ogen van de Hezbollah
deugen de huidige machtheb
bers in de Arabische wereld
gewoon niet. De Hadj legt uit
waarom. „Het zijn marionetten van
de Amerikanen. Er is nog maar één
supermacht over en dat is Ameri
ka," doceert hij. „De Amerikanen
doen alles om te laten zien dat ze
de baas zijn, kijk maar naar Soma
lië. Maar ze nemen daarmee de
mensen die met rust gelaten willen
worden, die, hoe arm ze ook zijn,
hun trots nog overhebben, steeds
meer hun gevoel van eigenwaarde
af. Wij willen gewoon ons eigen
leven leiden, met de islam als lei
draad. Wij willen absoluut niet dat
we bezet en onderdrukt worden.
Door wie dan ook."
„Dat hebben we eerst met woorden
proberen duidelijk te maken. Want
verzet betekent niet alleen maar
schieten. Verzet kan ook psycholo
gisch zijn. Na de invasie in 1982
liepen we ongewapend op de Israë
lische tanks af. We zeiden alleen
maar: 'Deze onderdrukking kunnen
wij niet accepteren'. Dat was ons
goed recht. Het heeft niet geholpen,
dus moesten we de wapens wel
opnemen. Maar de essentie van
verzet is niet de kogel uit een
geweer, het gaat om de overtuiging
in je hoofd."
„En daarom kunnen we het. We
bezorgen het Israëlische leger, toch
een van de sterkste legers ter we
reld, bijna iedere dag een hoop
koppijn. En eens zal de dag komen
dat ik kan bidden in de al-Aksa-
moskee in Jeruzalem. Ik zal geei
datum noemen, dat gaat me te ver.
Maar de tegenkrachten die niets te
maken willen hebben met dit mon
sterlijke, zogenaamde 'vredesak
koord', zijn sterk aan het groeien.
En de al-Aksa komt iedere dag
dichterbij."
Het Akkoord. Vanzelfsprekend
heeft de Hezbollah-leider er geen
goed woord voor over. „Ik ben zelf
geen Palestijn, maar ik kan niet
begrijpen dat de Palestijnen dit
zomaar accepteren. Het hele ak
koord is één grote valstrik," zegt
hij fel. „Nou mag Arafat het vuile
werk opknappen. Hij moet de inti-
fadah smoren, hij moet de Harnas
onderdrukken. Palestijnen worden
opgehitst door andere Palestijnen.
Dat wat de Israëliërs zelf niet is
gelukt, laten ze nu Arafat doen.
Waarom denk je dat de nieuwe,
zogenaamde Palestijnse politie
voor een groot deel wordt getraind
in Egypte? Omdat de Egyptische
politie veel ervaring heeft met het
doodschieten van overtuigde mos
lims, die alleen maar opkomen voor
hun rechten."
„De Amerikanen proberen telkens
weer om ons eronder te krijgen.
Een hulpmiddel was altijd Israël,
en ik moet toegeven dat een derge
lijk leger niet makkelijk te verslaan
is, maar ze zijn aan de verliezende
hand. Want wij zijn er ook nog. De
Amerikanen hebben gezien dat ze
het op de ouderwetse manier niet
meer kunnen winnen. En het is
toch vreemd dat juist de Amerika
nen, die zelf altijd de mond volheb-
ben over 'vrijheid', de deals afslui
ten met niet alleen de Israëliërs,
maar ook met de Arabische dicta
tors. Déartegen wil ik vechten tot
mijn laatste snik. Daar hoef ik geen
Palestijn voor te zijn."
„Het gaat om rechtvaardigheid, zo
als de heilige Koran het zegt. Het
communisme heeft het niet gehaald
omdat er geen echt geloof achter
zat. Het kapitalisme degradeert
mensen tot consumenten. Er moet
een andere weg zijn, een weg naar
een wereld zonder ongelijkheid,
een wereld vol harmonie. Mensen
bestaan nu eenmaal niet alleen bij
de gratie van materiële zaken. Het
leven draait weliswaar om brood,
maar evenzeer om de geest. En
alleen de islam brengt die dingen
in harmonie bij elkaar."
Peinzend kijkt de bebaarde Hadj
naar de strakblauwe lucht, waaruit
ieder moment een Israëlische
straaljager kan opdoemen. De ge-
bedsoproep echoot in de vallei. Ver
weg blaft venijnig, maar ook enigs
zins vermoeid, een machinegeweer.
Voor Zuid-Libanon is het een ge
wone dag. En Ali grijnst. Vannacht
gaat hij weer op jacht.
Waar de ElAl-Bol
allochtoon Amst/
te, ligt achter hek|
De flat 'klein
deel van Groenev
de klap van de
had ze ontwricht!
de laatste resten
uit de grond. Op
nu borden 'Ver
„Er zijn advocate!
de ramp riepen dl
een zeker enkelel
den dollars aan
gen uit te halen wl
zal het in het alg|
zijn."
Met zijn partner I
de Amsterdamse
van den Biessen
afwikkeling van
van slachtoffers
ramp. Bij elkaar gl
veer 1400 ingedief
zullen niet allen
worden. Volgens e|
hebben ruim 600
smartegeld en/of|
ding. Er zou in
bedrag tussen 70I
gulden geclaimd zil
Deze dagen krijg!
advocatenkantoren
horen die v|
Boeing via schikkif
den. Nog geen en"
afgehandeld, nien
geld ontvangen.
Mr. Phon van dei
schikkingsaanbod
is bij een vliegramn
gezien het enorm!
len." Zijn kantoor
ken bij de schadej
de SLM-ramp op T
De uitkeringen n^
liepen van 5000
miljoenen ('een en!
bedroegen 30 tot 4 J
den Biessen wil no
pen op wat de Bi
den kunnen verwaï
zeker niet onder de
liggen.
Het kantoor van
Van den Biessen
ken. „Claims in al'
materieel zowel al
nabestaanden, me
wondingen, mense
kwijt zijn of hun iij
Boeing heeft al
aansprakelij kheid
Het is een ontnuch
king achteraf. Da
illegalen-debat, da
teit en de politiek 1
weken na de Bij
nergens voor nodig
„Als Van Thijn vo
de registratie van
Bijlmer-sporthal. I
ma. Van al die rije
1800 buitenlanders
kingsregister op
waar alle opwind
waardiging over
misschien een of
ven. De rest was fal
Gerrit Postma, vri
Stichting Wijkopbi
mermeer, het jaar i
onafgebroken in
groep illegale Bijln
voor' erkenning va
fer-status vochten,
heid terug. „Ik heb
aan overgehouden,
een grote groep
slachtoffers van d
sleeptouw geweest,
wilde met hen te m;
werden niet ge
trouwd."
Gerrit Postma stel
woordelijk voor een
vankelijk 50, voorn
se, illegale Bijlmf
moesten aantonen
getroffen flats woor
den een pijnlijke z
kerkzaaltjes en bi
In bedenkelijke
hardnekkig genegi
overheden, intusser
advocaten vechten
ning.
Dat is onlangs eind
elkaar 48 volwasser
zullen een verblijfsv
gen, 'om humanita
mensen waren ka
kregen zelfmoordne
stonden problemen
heid, iemand is in
trum opgenomen. M
