Op zoek naar de droomprins
BOEKENLEGGER
'Nou tot ziens maar weer, meneer De Jong
THEATER
POPPODIA i
Annie Schmidt in 150
theaters voorgelezen
DE STEM
BOEKEN
D2
Een hoog
John Wayne
gehalte
Broeierige verhalen van Vonne van der Meer
Best verzorgd
E.L. Doctorow
Willy Lages liet twee Nederlanders Silbertanne-moord plegen
DE STEM
De Fantasten van
Robert Musil
Waasland
Brugge
Dubbelprogramma
in 't Beest
VRIJDAG 1 OKTOBER 1993
MM
Met alle speurneuzen in de thril
lerliteratuur is Eva Wylie de
merkwaardigste. Ze is bewaak
ster van een armetierige autoslo
perij, leeft in een uitgewoonde
stacaravan en verdient in de
avonduren bij met een soort
worstelen waar Sky-tv zo dol op
was. Haar erenaam, de Londense
Ladykiller, maakte ze nooit
waar, omdat alle wedstrijden
verkocht zijn.
Omdat ze 'groot, breed en ge
meen' is, noemen ze haar Knolle-
kop. Tijdens de wedstrijden
schelden de bezoekers naar har
telust. 'Grote lelijke bullebak,'
krijste iemand. 'Grote lelijke
slet'Kijk naar je eige', riep
ik. 'Maak d'r af', gilden ze.
'Scheur die klote-arm uit d'r
lijf'. Kortom: er is weinig gla
mour in het leven van deze Eva
Wylie.
Aan de onderkant van de samen
leving is het hard sappelen: de
inhoud van gestolen portefeuil
les maken haar leven nog enigs
zins dragelijk. Ze heeft gratis
vervoer, omdat- ze handig auto's
openbreekt. Dat ze al twintig
jaar zonder rijbewijs rijdt, kan
er ook nog wel bij. Met niemand
heeft ze contact, afgezien van de
twee honden die haar bescher
men. Eva Wylie is alleen op de
wereld, zelfs haar moeder moet
niets van haar hebben: 'Ma was
altijd tegen me. Sinds ik het me
kan heugen noemde ze me een
doorn in haar vlees.'
Het is even wennen aan de ge
dragsregels die gelden in het
milieu van Eva Wylie, maar al
snel krijgt de lezer zowaar sym
pathie voor de hoofdpersoon.
Zeker ook omat ze het slachtof
fer wordt van een drugsbende
voor wie zij, zonder echt te be
seffen wat ze vervoert, als koe
rierster optreedt. Ze krijgt op
dracht ergens een tas af te geven
die een bom bevat. Ongewild
staat ze plotseling tussen twee
elkaar bestrijdende drugsbendes
en dan gaat het knallen.
Twee verhaallijnen heeft Liza
Cody in Knollekop verwerkt: er
is de verhouding tussen de wor
stelaarster en een vrouw (Gol-
die), die tijdelijk onderdak krijgt
in de stacaravan en daarnaast is
er de speurtocht van Eva Wylie
naar haar zusje dat al vroeg bij
pleegouders is ondergebracht.
De eerste verhaallijn is de
hoofdmoot van de thriller, de
tweede is er maar bijgesleept.
Op de achterflap citeert de uit
gever de private-eye-schrijfster
Sara Paretsky, die bekent dat zij
aan het einde van de roman
'moest huilen om Eva, om mezelf
en om de hele werelld. Het boek
is een staaltje van verbeeldings
kracht dat me jaloers en verloren
achterlaat, omdat ik weet dat ik
het niet in me heb zoiets te
schrijven.' Knollekop kreeg zo
waar de prestigieuze Silver Dag
ger Award 1992.
Maar het is een thriller die niet
boven het gemiddelde uitsteekt.
De plot is niet denderend en de
personages hebben een hoog Jo
hn Wayne-gehalte. Het karakter
van Eva Wylie en haar voortdu
rende commentaar op de samen
leving kunnen de aandacht wel
vasthouden, maar voor een thril
ler van niveau is dat te weinig.
Liza Cody: 'Knollekop'. Uitg. At
las, prijs 29,50.
Liza Cody
FOTO ATLAS
Door Johan Diepstraten
Het is haast onmogelijk om een
karakterisering te geven van de
nieuwe verhalen van Vonne van
der Meer, verzameld in Nacht
goed. Ze zijn sensueel, broeie
rig en erotisch, gaan over trouw
en ontrouw, schaamte en
schuldgevoel, verlangens en
fantasieën. Over alles dus wat
met liefde te maken heeft en
met het bed. 'Het brede, witge
lakte tweepersoonsbed was zo
oud, dat het van alles moest
hebben meegemaakt,' bedenkt
een hoofdpersoon uit één van
de verhalen: 'liefdesnachten,
gekreun in alle toonaarden, hit
sig gefluister, verwijtend gesis,
bevallingen en smeekbeden.'
De optelsom hiervan is de ver
halenbundel Nachtgoed.
Het zijn weinig opwekkende
verhalen, want volgens Vonne
van der Meer wordt in een
mensenleven een prinses nu
eenmaal twee keer wakker ge
kust: de eerste keer wanneer zij
een man ontmoet die haar be
looft voor eeuwig te beminnen
en de tweede keer wanneer zij
ontdekt dat dezelfde man een
ander heeft ontmoet. Nogal wat
vrowelijke hoofdpersonen in de
verhalen zijn klaarwakker van
wege die tweede kus. Teleurge
steld of niet, er is één element
dat voor vrijwel alle personages
opgaat: zij blijven ernaar ver
langen dat ze toch door die ene
prins in de armen worden ge
nomen. Het blijft overigens
vergeefse hoop.
Zo is er de zeventigjarige
vrouw in het openingsverhaal
die het voorland van 'een ro
chelende dood in een zieken
huisbed' van zich heeft afgezet,
vrolijk op vakantie gaat naar
Spanje en het aanlegt met een
gigolo. Tijdens een stierege
vecht ontdekt ze wat er met
haar aan de hand is: 'Om de
matador ging het, om wat hij
trotseerde. Voor de ogen van de
toeschouwers en misschien wel
in hun plaats. Misschien ver
zoende hij hen met henzelf, met
alles wat zij dag in dag uit niet
durfden doorzetten. Met hun
spijt. Een matador oog in oog
met een stier: dat was de ultie
me moed.' Als de gigolo haar
had gevraagd waarover zij de
hele tijd nadacht, had ze geant
woord: 'Over alles wat ik nooit
gedurfd heb'.
Badkamer
Het zal geen toeval zijn dat
juist oudere mensen de hoofd
rol spelen in de verhalen. Zij
kunnen het mooiste dromen
vanwege alle gemiste kansen en
die mogelijkheden krijgen ze
volop van Vonne van der Meer.
Sterk is het verhaal De zee
meermin over een gepensio
neerde man die de hele dag
luistert naar de geluiden van
een jonge buurvrouw en op die
manier achter haar bed- en
badgewoonten komt. Het is het
enige verhaal met iets van een
spannende plot omdat er na
verloop van tijd iets merkwaar
digs in de badkamer gebeurt.
'Een vrouw die verdrinkt in
bad - hij verbeeldde het zich
Vonne van der Meer
maar, natuurlijk verbeeldde hij
het zich en zijn lafheid was dus
ook maar denkbeeldig.' Zo sust
Vonne van der Meer het gewe
ten van haar 'glurende' hoofd
persoon.
Een niet minder mooie droom-
partij is te vinden in het titel
verhaal, waarin een weduwe in
een lingeriezaak nieuw nacht
goed uitkiest waarin zij die
nacht voor haar nieuwe vriend
gaat pronken. Onwaarschijnlijk
is de situatie van het verhaal -
nooit zal een verkoopster in een
kleedkamer een compleet le
vensverhaal van een willekeu
rige klant aanhoren - ,maar de
literaire verwerking is Veer wel
aannemelijk. Het is een verhaal
vol verwachtingen en illusies
met de verkoopster in de rol
van beschermeling die uitein
delijk de klant moet loslaten.
Ontmoeting
Erotische fantasieën over de
droomprins zijn niet nieuw in
de Nederlandse literatuur. De
ene keer werkt Vonne van der
Meer ze uit in een rechtlijnig
verhaal waar verhoudingsge
wijs niet veel aan te beleven
valt. In die zin is Een man uit
München één van de minst ge
slaagde verhalen in de bundel,
want wat gebeurt er méér dan
dat een vrouw vol verwachting
uitkijkt naar de ontmoeting
met een onbekende man in een
operagebouw.
In Eilandliefde daarentegen
heeft Vonne van der Meer er
een dimensie aan toegevoegd:
een vrouw droomt zich een
minnaar om op die manier haar
overspelige echtgenoot te straf
fen, maar vooral tot haar eigen
verbazing krijgt ze er een. De
illusie wordt voor even werke
lijkheid, maar dan volgt onher
roepelijk de terugkeer naar
haar eigen situatie. 'Mis je
hem?' vraagt de man. 'Ik mis
hem, ja. Heel erg.' Onder de
deken pakte hij mijn hand en
zei: 'Ik weet wat je voelt'.
Sinterklaas
Een hele wereld zit er verbor
gen in zo'n simpel dialoogje die
de verbeelding van de lezer wel
bezighoudt. Dat is de kracht
van de verhalenbundel. De ge
beurtenissen zijn niet opmerke
lijk, soms zelfs volstrekt onge
loofwaardig, maar wel bijzon
der zijn de sfeer en de emoties.
FOTO BERT NIENHUIS
Niemand kan voor waar aanne
men, zoals in het afsluitende
verhaal Het zingen, het water,
de peen gebeurt, dat een jongen
tot na zijn puberteit blijft gelo
ven in Sinterklaas. Zelfs het
voorstellingsvermogen van de
meest goedwillende lezer heeft
zijn grenzen.
De eerste liefdesnacht van de
jongen wordt een ramp, omdat
hij ondanks alles het bestaan
van Sinterklaas blijft verdedi
gen. Een uitgangspunt voor een
slecht verhaal, ware het niet
dat Vonne van der Meer de
gebeurtenissen vertelt vanuit
het perspectief van de moeder
en dan is het ineens wel accep
tabel. De laatste zinnen, als de
moeder het meisje de zolderka
mer van haar zoon hoort verla
ten, mogen er zijn: 'Ze had vast
iets laten liggen, een hemdje,
een haarspeld - iets waardoor
hij zijn tranen niet zou kunnen
bedwingen. Ik rolde me zo
klein mogelijk op, trok de de
kens over mijn oren. Ik wilde
hem niet horen huilen, kon het
niet verdragen hem te horen
zingen.' Een mooi einde van
een aardige verhalenbundel.
Vonne van der Meer: 'Nacht
goed'. Uitg. De Bezige Bij, prijs
29,90.
Ruim 150 theaters in Europa
doen op zondag 10 oktober mee
aan de Europese Theater Voor
leesdag voor kinderen tot 14
jaar. In Nederland zijn 80
schouwburgen ingeschakeld.
De voorleesdag is een initiatief
van de Koninklijke Schouwburg
in Den Haag, in combinatie met
de verenigde Nederlandse open
baar vervoer-bedrijven. Toegang
en vervoer zijn gratis.
In alle landen van Europa behal
ve Oostenrijk, Liechtenstein,
Andorra, Monaco, Albanië, San
Marino, Slowakije, Noorwegen,
Vaticaanstad en de voormalige
Joegoslavische republieken
wordt zondag tussen 10.00 en
17.00 uur het verhaal Vreemde
Juffrouw Bok van Annie M.G.
Schmidt vele malen voorgelezen.
In totaal zal dat gebeuren in 26
talen en meer dan 10 dialecten,
soms meer dan één taal per land.
Zo zal in Nederland het verhaal
worden vertolkt in het Neder
lands, Engels, Duits, Sranan
Tongo, Papiamento, Marok
kaans, Turks, Portugees en Ge
barentaal.
De voorlezing gebeurt overal
door professionele acteurs en tv-
persoonlijkheden, zoals daar zijn
Kees van Kooten, Paul de
Leeuw, Anne-Wil Blankers,
Pierre Bokma, Mary Dressel-
In het Stedelijk Museum in Am
sterdam wordt tot en met 7 no
vember de jaarlijkse tentoonstel
ling van 'De Best Verzorgde Boe
ken 1992' gehouden. Uit 342 in
zendingen selecteerde een jury
vijftig boeken. De jury verleende
daarnaast aan zeven uitgaven
een vermelding 'hors concours'.
De boeken gaan ook naar de
expositie 'Buchkunst Internatio
nal' tijdens de Frankfurter
Buchmesse van 6 tot en met 11
oktober.
huys, Martijn Apituley en Gerda
Havertong.
In de meeste theaters zuil®
naast het voorlezen ook andere
culturele activiteiten word®
ontwikkeld. Op die wijze kunnen
kinderen kennis nemen van mu-
ziek, zang, dans, toneel, musical,
cabaret, boeken en beeldende
kunst. De toegang tot al
activiteiten is gratis.
Op deze zondag 10 oktober zul
len alle personen tot 14 jaar
gratis gebruik kunnen mak®
van het openbaar vervoer, mei
dien verstande dat de trein
ten deze kostenloze dienstverle
ning valt. Maar voor bus, tram
en metro hoeven de jeug'
belangstellenden geen greep m
hun portemonnee te doen, mits
zij het speciaal voor de Europese
Theater Voorleesdag ontworpen
biljet aan de bestuurder kunnen
tonen.
Deze speciale, door een bekende
striptekenaar te ontwerpen, 0V-
bewijzen worden verspreid via
de scholen en de deelnemende
schouwburgen. In West-Brabant
doen De Maagd in Bergen op
Zoom en de Nobelaer in Etten-
Leur aan de manifestatie mee,
de Zeeuwse theaters laten ver
stek gaan.
Het John Adams Instituut in
Amsterdam opent de serie 'Ame
rican Literature Today' met drie
schrijvers. Op 20 oktober spreekt
E.L. Doctorow, schrijver van o.
'Ragtime', 'Billy Bathgate' en
'World's Fair', in De Rode Hoed
in Amsterdam over het vak
'schrijven' en hij leest voor uit
eigen werk. Gloria Naylor is
26 oktober in het West-Indiscii
Huis te beluisteren. Susan
Sontag zal 2 november in De
Rode Hoed voorlezen uit haai
laatste roman 'The Volcano
Lover. A Romance' en vragen
beantwoorden uit het publiek.
Annie Schmidt
FOTO WUBBO DE JONG
Vervolg van voorpagina
Grote Gids
Ik was weer 'het kind van de
rooie'. Dat werd me weer, maar
nu iets beschaafder, onder de
neus gewreven. En toch hadden
we altijd het huis vol mensen. Je
had figuren die voor een week
endje kwamen en na drie maan
den weggejaagd moesten wor
den. -Mijn vader hielp voortdu
rend mensen, hij gaf ze eten of
betaalde hun huur."
De vrijgevigheid van A.M. de
Jong was in brede kring bekend
en had een lange geschiedenis.
Het zal te maken hebben met de
armoede van vroeger, zijn vader
moest uitwijken naar de fabrie
ken van Rotterdam en Delft om
aan de kost te komen. 'Arjaon'
ontsnapte aan het minimale be
staan omdat hij goed kon leren.
In Delft werd hij opgeleid tot
onderwijzer. Zijn moeder spaar
de geld voor een degelijke win
terjas, want een schoolmeester
moet er netjes bijlopen. Op een
koude avond kwam A.M. zonder
die jas thuis, hij had 'm wegge
geven aan iemand die 'm harder
nodig had dan hij.
Hij steunde een noodlijdend to
neelgezelschap met zesduizend
gulden. Later kreeg hij een an
sichtkaartje uit Parijs met de
vrolijke mededeling van de ont
vangers die ze het prima naar
hun zin hadden. Toen A.M. met
zijn gezin aan een korte vakantie
begon, liet hij een beginnend
schrijver in zijn huis, die net uit
de gevangenis was ontslagen.
Dat liep wél goed af. De familie
trof bij thuiskomst een keurig
verzorgde tuin aan. Het was
voor A.M. een bewijs dat goed
heid beloond wordt.
Willy Lages recruteerde twee
Amsterdamse mannen van ach
ter in de twintig voor de executie
van de schrijver in Blaricum.
Daniël Bernard had op het Am
sterdamse abattoir gewerkt en
als Nederlandse SS-er met de
Duitsers op de Balkan gevoch
ten. Lambertus Thomas van Gog
had ruime Oostfront-ervaring,
zijn armen en benen zaten nog
vol scherven. In Utrecht en
Noord-Holland had hij nauw
keurige rapporten samengesteld
over onderduikers, joden en ver
zetsmensen. De mannen kregen
korte instructies.
A.M. de Jong had tegenstanders,
niet alleen in fascistische krin
gen. De literatoren Anton van
Duinkerken, Jan Engelman,
Hendrik Marsman en Menno ter
Braak vonden dat A.M. literair
niveau miste. Binnen de SDAP
waren er mensen die zijn vertel
lingen wel erg simpel en zwart
wit vonden.
Om onbenullige zaken als geld,
jaloezie en burennijd kon A.M.
zich niet druk maken. De kern
van zijn werk omschreef hij ooit
als 'een oproep tot verdraag
zaamheid, tot eerbied en aan
dacht voor grote problemen,
problemen van leven en dood, en
bovenal tot het genieten van wat
ons is gegeven, van vrouw en
kind, van natuur, van kunst."
Zijn oudste broer Jan schreef
eens over A.M.: „Hij danste niet
om meibomen en voelde meer
voor een zacht hotelbed dan
voor een grondzeiltje in een
tent." Sociale strijd en kunst
waren mooi, maar je moest niet
vergeten van het leven te genie
ten.
En A.M. de Jong genoot. Aan het
eind van de jaren '20 ging hij
naar Breda om bij manege Uy-
tendaal een paard en bij een
garage een eigen auto, een groe
ne, tweedehands Auburn, te ko
pen. In die tijd stond hij iri
Garmisch-Partenkirchen al op
de ski's.
Toen 'Merijntje Gijzens jeugd' in
1936 werd verfilmd,'op het mo
ment dat zijn eerste vrouw Co
net was overleden, laafde A.M.
zich aan de bescheiden glamour
van de Nederlandse filmwereld.
Hij speelde de pastoor in de film
en reisde een jaar later zelfs naar
Rome, waar hij een rol had in de
Nederlands-Italiaanse produktie
'Drie Wensen'. In die periode
ontmoette hij de Limburgse ope
razangeres Wies Defresne, die
zijn tweede vrouw werd.
Zijn vriend Tjebbo Franken om
schreef de politieke betrokken
heid van A.M. op deze manier:
„Hij leefde vrij naar zijn aard en
gaf zich wel eens over aan ge
noegens, waar men in socialis
tische kring niet altijd even be
grijpend tegenover stond, maar
dat neemt niet weg dat hij een
overtuigd en goed socialist was
en als het moest een felle strij
der."
Bij de dood van een collega in
december 1934 schreef A.M. op
bijna religieuze wijze over zijn
maatschappelijke idealen. Vol
gens hem werd het leed van het
sterven 'verzacht door de ge
dachte aan het grotere leven dat
over alle dood heen voortschrijdt
naar het verheven doel, waar
voor wij, kleine levenden met
onze grote doden, in gemeen
schap tezamen blijven.'
Hij was een strijder en hij wist
dat zijn meest meedogenloze vij
anden de Duitse bezetters wa
ren. Maar A.M. was een optimist,
hij vertrouwde in het goede.
In het begin van de avond van 18
oktober 1943 reed een onopval
lende auto met een Nederlands
nummerbord van Amsterdam
naar Blaricum. In de wagen za
ten Lages, zijn handlangers Oe-
hlschlagel en Blumenthal en, ge
woon in burgerpakjes, de Neder
landse SS'ers Bernard en Van
Gog. Op de hoek van de Toren
laan kwam de auto langzaam tot
stilstand. De koplampen werden
gedoofd. Bernard en Van Gog
epen de hoek om naar de villa
met het puntdakje aan de voor
kant, Prof. Van Reeslaan num
mer 12.
„Ik deed de deur open. Ik had
helemaal geen argwaan", vertelt
Gudi. Het was overal doodstil,
de twee honden lagen te slapen
in de achterkamer. „De verduis
tering is niet in orde, er komt
licht naar buiten, zeiden ze." De
twee mannen beweerden dat ze
naar binnen moesten om een
persoonlijke controle uit te voe
ren. „Ze vroegen: wat is de
werkkamer van uw vader? Dat is
toch A.M. de Jong? Hij moet
even beneden komen. Ik zei: dat
kan niet, hij zit te werken",
herinnert Gudi zich.
Van Gog en Bernard bleven aan
dringen en toen kwam Wies naar
de hal. Ze deed een paar passen
naar bulten en wees naar de
verduisterde bovenramen. Er
mankeerde toch niets aan? We
moeten echt zelf boven kijken,
zeiden de mannen. Nieuwe re
gels. Toen ging Wies met de twee
naar boven. A.M. de Jong open
de de deur van zijn werkkamer,
luisterde naar hun verzoek en
bood de heren een sigaretje aan.
De toon van het gesprek was
rustig, maar toch leken de twee
mannen nerveus. Ze hadden één
hand in hun broekzak en stapten
wat onhandig rond in de kamer.
Wies ging naar beneden om thee
te zetten. Kort daarna daalde
A.M. met de gasten de trap af
naar de hal. Bernard en Van Gog
treuzelden, ze bleven staan bij
een paar Japanse prenten aan de
muur. Daarna wezen ze naar een
kastje in de hal. „Het is nogal
barok", zei A.M. met een glim
lach.
„Wat is barok eigenlijk?", vroeg
een van de mannen. De schrijver
begon aan zijn uitleg, maar op
eens maakten de twee haastige
bewegingen. „Nou, tot ziens dan
maar, meneer De Jong", werd er
geroepen en toen vielen kort na
elkaar twee schotén. De ene ko
gel trof de halsslagader van
A.M., de andere verdween in een
plint.
Gudi: „Ik rende naar de hal,
maar ze waren al weg. Ik weet
nog dat ik heb staan gillen in de
deuropening. Er was niks meer
te zien, het was hartstikke don
ker." Ze knielde bij haar vader
en probeerde de bloedgolf te
stoppen. Het had geen zin meer.
Dokter Keeman kwam en con
stateerde de dood. De huisvrien
den Scheffer en Strengholt snel
den toe en Mels, de zoon, kwam
in dolle vaart op zijn fiets.
„Daar ligt dan in de hall vader",
noteerde Mels de Jong tien jaar
na de tragedie in 'Het Gooi en
Ommeland'. „Die levenslustige,
graag lachende, kerngezonde en
oer-sterke vader, op beide armen
vooruitgestuikt. Doodgeschoten
door het moedwillige, geniepige,
laffe tuig, de hart- en hersenloze
lafaards, waarvan het reptiel
Nijland het prototype is. Je va
der doodgeschoten. Hij heeft zijn
pantoffels aan, waarvan er één
van zijn voet is afgegleden."
A.M. de Jong is in stilte gecre
meerd. „Anders zouden allerlei
ondergedoken vrienden tevoor
schijn komen", zegt Gudi. „De
SD lag in de bosjes op de loer.
Zijn broers waren er wel en zijn
vriend Henk Walder, met wie hij
in Bergen op Zoom voor de
SDAP in de gemeenteraad had
gezeten."
Na de oorlog werden alle betrok
kenen gearresteerd, maar het
zou tot 1949 duren voor de
moord op A.M. de Jong werd
behandeld. Van Gog ontsnapte
in december 1945 via een wc-
raampje uit de school waar hij
gevangen werd gehouden. Hij
vluchtte naar Spanje en stond op
het punt naar Zuid-Amerika te
verdwijnen toen hij werd gepakt.
Tijdens de zitting van het Bij
zondere Gerechtshof in Amster-
Adrianus Michiel de Jong in
1938: 'Brabantse kwajongen'.
dam waren Wies en Gudi als
getuigen aanwezig, evenals Willy
Lages, die 'verveeld en hooghar
tig' vragen beantwoordde. Een
andere getuige meldde dat hij
Daniël Bernard had zien huilen
toen er werd voorgelezen uit
Merijntje Gijzen. Bernard zou
toen bekend hebben de auteur
doodgeschoten te hebben, maar
nu ontkende hij dat 'luid en
onverschillig'. Van Gog beweer
de dat hij in de hal van huize De
Jong niet had geschoten. Beide
mannen kregen 13 jaar cel.
Willy Lages werd bestempeld als
de opdrachtgever. In een lang
durig proces werd hij beschul
digd van zo'n 375 andere moor
den en van de deportatie van
70.000 joodse burgers. Hij kreeg
tot veler verrassing niet de dood
straf, maar levenslang. In 1955
belandde hij in de Bredase Koe
pel, waar hij in 1966 om gezond
heidsredenen de vrijheid kreeg.
In 1971 stierf hij. „Toen hij vrij
kwam, heeft dat mij heel erg
aangegrepen", zegt Gudi. „Toen
heb ik me voorgenomen me
voortaan verre te houden van al
die emotie die steeds weer terug
kwamen rond de Drie van Bre
da."
Albertus Nijland werd gestraft,
omdat op grond van zijn zware
beschuldigingen de Silbertanae
achter de naam van Adriaan
Michiel de Jong was getekend.
Hij kreeg in eerste instantie 18
jaar voor zijn razzia-activiteiten
en 5 jaar voor zijn aandeel in de
zaak-De Jong. De Bijzondere
Raad van Cassatie maakte daar
10 en 2 jaar van.
„Dergelijke individuen hadden
op hetzelfde ogenblik geli-
kwideerd moeten worden, want
het was geen gewone misdaad,
waarop het normale recht van
toepassing is", zei Francois Pau
wels bij de herdenking in Blari
cum in 1953 over de moorde
naars. „We moeten met de tijd
meegaan en er om leren glimla
chen, zoals De Jong zelf er om
geglimlacht zou hebben".
De tijd heeft veel pijn verzacht,
woede geblust en plooien recht-
gestreken. Maar bij de emotione
le' herinneringen die Gudi Tho
massen-de Jong nu al vijftig jaar
bij zich draagt zit een hele merk
waardige flits:
„Drie minuten na de moord staat
er opeens een geestelijke in sou
tane in de deuropening. Hij kijkt
naar mijn vader en zegt: zal ik
hem de laatste sacramenten toe
dienen? A.M. de Jong was toch
katholiek? Wij zeiden dat hij dat
niet op prijs gesteld zou hebben.
Ik heb geen idee waar die vent
vandaan kwam! Niemand kende
hem en later hebben we 'm nooit
meer gezien."
HET WERK van de Oostenrijkse
auteur Robert Musil berust op de
tegenstelling van het alledaagse
bestaan en een zelden ervaren,
slechts vermoede manier van be
staan. In de Fantasten zijn de
vier hoofdrolspelers dwepers,
mensen zonder eigenschappen.
Zij leven liever in een domein
van de mogelijkheid en de ver
beelding dan in de kleurloze
eendimensionale realiteit.
Het spel wordt gespeeld door het
theater De Tijd in de regie van
Lucas VanderVost. Het is een
spel vol emoties. Voorstellingen
in de Rode Zaal van de Singel in
Antwerpen op 6, 7, 8 en 9 okto
ber.
In het Cultureel Centrum Ber-
chem/Antwerpen wordt door het
gezelschap de Methode zaterdag
2 oktober Contre Coeur van Bert
van Gorp gedanst. Contre Coeur
is iets doen tegen het hart in.
Handelingen worden uitgevoerd
ondanks tegenstrijdige gevoe
lens. De voorstelling is een on
derzoek naar oorzaak en gevolg
in het onverbiddelijke jargon
van Bert van Gorp. Aanvang
20.30 uur.
Teater Zonder Toegevoegd Zout
(TZTZ) speelt vanavond en 2, 8
en 9 oktober in Museumtheater
Zwijgershoek in Sint Niklaas
'De Storm' van Shakespeare. To
venaar Prospero wordt met zijn
3-jarig dochtertje Miranda op
een schip de zee ingestuurd door
de heren van Milaan. Ze komen
op een verlaten eiland terecht.
Jaren later neemt Prospero
wraak. Miranda wordt verliefd
op een Napolitaanse prins. Haar
naïviteit maakt plaats voor en
gagement en verantwoordelijk
heid.
Het Arcatheater uit Gent speelt
zaterdag 2 oktober in de stads
schouwburg in Sint Niklaas 'Het
Geloof', een gegarandeerd vro
lijk ontspannen avondje.
Het theaterseizoen in de stads
schouwburg begint met een
avondje Youp van 't Hek. De
.cabaretier brengt 'Ergens in de
verte' waarin hij in sneltrein
vaart met verhalen en liedjes
raast langs huwelijk, het
vreemdgaan, de dood, de ziekte
van Alzheimer, een ordinair pla-
tenfeestje, een schoolreünie, het
opkomend facisme en de onder
gang van de Titanic. Stuk voor
stuk droevige zaken waar niet
echt om te lachen valt, maar
Youp van 't Hek zorgt met een
venijnig spervuur van grappen
dat er heel wat hilariteit ont
staat. Een weergaloos solopro
gramma.
IN HET Podium 't Beest vindt
zaterdag 2 oktober een dubbel
programma plaats. Het Franse
Forquette Mi Note is te vergelij
ken met een vulkaanuitbarsting
en ook de Schotse Dog Faced
Herman weet van muzikale wan
ten. De Franse groep kan verge
leken worden met Mano Negra
on acid en de B-52's. Een gitaar,
contrabas, viool, drums, percus
sie en een aantal energieke anar-
chomaloten zorgen samen met
een zangeres met een Piafstem'
voor een programma van
freejazz tot folkpunk.
De Schotten doen denken aan de
Ex. Het geluid verschilt echter
van de Ex door de dominerende
vokalen van de zangeres en de
belangrijke rollen voor trompet
en viool. Teksten over werke
loosheid en oorlog afgewisselend
door huppelmuziek.
Aanvang 22.00 uur. De entree
bedraagt een tientje..
