Week
Abusivismo
Blaak
DE STEM
Biosphere 2 trekt zijn strakke contouren kordaat tegen
de diep-blauwe hemel en door het groen gevlekte bruin
van Arizona's woestijn. De kolossale structuur, speels
opgebouwd uit duizenden kleine piramiden en trapezen
van glas en staal, lijkt in het desolate landschap het
gezelschap te zoeken van de nabije Santa Catalina
mountains.
:V
'A
iiffii iü&t:
Wetenschappers
verlaten na twee
jaar afgesloten
kas in Arizona
'We verzamelen
een schat aan
gegevens en we
staan pas
aan het begin'
ZATERDAG 25 SEPTEMBER 1993
De Italianen onderhouden, zo
als u bekend kan zijn, een
bijzondere relatie met de wet. De
deftige Sunday Times pakte dit
vraagstuk een paar jaar geleden
wat grof aan in een beschouwing
onder een opschrift dat sugge
reert dat het allemaal dieven zijn
die de laars van Europa bevolken.
De Italiaanse 'ambasciatore' aan
het Hof van St James is na die
vuige beschuldiging schuimbek
kend van woede naar de toenma
lige premier Margaret Thatcher
gevlogen om zich over de beledi
ging, het Italiaanse volk aange
daan, te beklagen.
Het Italiaanse Handboek van Wil
liam Ward, dat ik de afgelopen
weken als vakantiebijbel heb ge
raadpleegd, bevat boeiende in
zichten over het fenomeen 'abusi
vismo', waaronder een lange
reeks vegrijpen valt, van alom
voortwoekerend egocentrisch ge
drag tot fijnzinnige zwarte econo
mische praktijken en de georgani
seerde misdaad.
Als het te rechtvaardigen is - Itali
anen hebben zoals u weet een
groot hart - kan diefstal 'simpa-
tico' zijn. Omdat Italianen de staat
en de kafkaëske bureaucratie ten
zeerste verafschuwen worden al
lerlei regels met enthousiasme
gebroken. Het dagblad La Stampa
vond voor die mentaliteit een
woord uit: de mentaliteit van het
Italiaanse volk is a-legaal.
Hoe uit zich die opmerkelijke ge
zindheid tot abusivismo? Ruim 30
procent van de Italianen rijdt
zwart in het openbaar vervoer. Ze
worden 'portoghesi' (Portugezen)
genoemd. Van de 20 miljoen Itali
aanse huishoudens is maar 65
procent 'in regola' bij het betalen
van luister- en kijkgelden. Winkel
diefstal, onder de vlag van 'prole
tarische onteigening, is nog zeer
populair. Belastingontduiking
heeft zulke gigantische vormen
aangenomen, dat driekwart van
de nationale schuld in één klap
afgelost zou kunnen worden als
iedereen aan zijn belastingplich
ten zou voldoen.
Meer dan 80 procent van de zelf
standigen geeft een jaarinkomen
van 8,6 miljoen lire (ongeveer
tienduizend gulden) op. Niet min
der dan 95 procent van de Itali
aanse winkeliers knoeit met de
inkomstenbelasting. Het inkomen
van directeuren van bedrijven
wordt door de Italiaanse belas
tingdienst getaxeerd aan de hand
van omstandigheden als het bezit
van een renpaard. Andere metho
den falen. Maar dat wist u al:
Italianen zijn weerbarstige belas
tingbetalers. In het verkeer gedra
gen zij zich als anarchisten en
volledig in lijn met het eerder
gesignaleerde egocentrische ka
rakter.
Smeergeld is, volgens berekenin
gen van Franco Cazzola, tussen
1976 en 1988 uitbetaald aan poli
tici tot een totaalbedrag van
33.000 miljard lire. Het Italiaanse
kadaster heeft geen informatie
over 8 miljoen huizen en 14 mil
joen appartementen die in de
afgelopen 50 jaar illegaal zijn ge
bouwd. Gemiddeld moet men
overigens vijftien jaar op een
bouwvergunning wachten van
de, niet zelden boosaardige, bu
reaucratie. De schatkist heeft er
meer dan 20.000 miljard lire aan
belasting door verloren.
Italianen werken bijzonder hard
voor zichzelf, maar als ambtena
ren in dienst van de overheid
doen ze op virtuoze wijze zo wei
nig mogelijk. Vaak oefenen ze een
tweede baan vanachter hun amb-
tenarenbureau uit én soms ver
schijnen ze alleen maar op de 27e
van elke maand om hun loon op
te halen. Ten teken van hun aan
wezigheid hangen ze hun hoed
aan de kapstok, om daarna on
middellijk te verdwijnen.
Ze bespelen het systeem met een
verfijnde intelligentie en niet ge
remd door morele bezwaren. De
mafia is uiteraard monsterachtig
en duivels, maar daar ondervindt
u als toerist geen last van. Italië
is, samengevat, geen land van
dieven, maar van vaak aardige
mensen die een bijzondere relatie
met de wet onderhouden. We
zullen in de Europese Gemeen
schap een beetje op ze moeten
letten.
Het is stil in het verzen
gende dal, waar de
manshoge gearmde
cactussen zwijgend op
wacht staan. En ook
Biosphere 2 maakt
geen geluid. De doorzichtige ark
ligt er surrealistisch bij als een
eerste menselijke nederzetting op
Mars.
Zo van verre is niet te zien of de
ruimtevaarders nog in leven zijn.
Gedijen ze daarbinnen? Vormen ze
een vredige en welvarende gemeen
schap? Hebben ze zich voortge
plant? Of zijn ze overwoekerd door
hun meegevoerde jungle? In staat
van oorlog met de apen? Hebben ze
als hongerige wilden tenslotte de
hand aan elkaar geslagen?
Het zijn onontkoombare gedachten
voor wie als zoeker, begoocheld
Door Mare de Koninck
jM» '*$P-
m*
■mw IL
.J
'■'M
W j v'.4S - "Wfr-apg
g
jl'
Biosphere 2 in de woestijn van Arizona: In grote lijnen is het gelukt om als mensen in een afgesloten ruimte samen met de planten gj
dieren overeind te blijven. foto's space biospheres vent
Biosphere 2, omstreden experimem
door hitte en licht, dit reusachtige
laboratorium nadert. Dan is er
plotseling de weldadige schaduw
van het schip zelve, dat nu ook bij
nader toehoren zacht maar intens
blijkt te zoemen en te stampen. En
dan is er, naast de sluisdeur naar
het woonkwartier van de beman
ning (de 'humane habitat') de tele
foon. En er is het raam, waarachter
een gordijn openschuift en warem
pel een menselijke gedaante ver
schijnt.
Het wordt een telefoongesprek als
met een gevangene in een maxi
maal beveiligde vleugel van de pe
nitentiaire inrichting. En alsof de
situatie nog niet onwerkelijk ge
noeg is, kan de conversatie hier in
het diepste zuiden van Arizona - of
waren we op Mars? - in onvervalst
Nederlands geschieden? Sterker
nog, in het Vlaams! „Ik heb nu
geen gevoel van honger nie meer.
Maar in het begin was het erg
wennen. Het dieet. Geen suiker nie
meer. Geen koffie nie meer. Geen
vetstoffen nie meer."
Mark van Thillo uit Antwerpen is
een van de acht wetenschappers,
die zich precies twee jaar geleden
hebben laten opsluiten in deze
luchtdichte reageerbuis van drie
voetbalvelden en 180.000 kubieke
meters omvang. Opdracht: in leven,
gezond en gelukkig te blijven in
een compleet gesloten systeem
waar water, lucht, voedsel en afval
eindeloos hergebruikt zouden moe
ten kunnen worden door hun
plantaardige en dierlijke bewoners
(onder wie acht exemplaren van
het soort dat mens heet).
Het unieke experiment is Mark aan
te zien. Een ingevallen gelaat
steekt uit boven een al te ruim
bemeten shirt en broek, waaronder
een brekelijke gestalte mag worden
vermoed. Maar hij leeft, zijn ogen
staan goed, zijn stem klinkt krach
tig en zijn lach klatert helder door
de telefoon. „Ja, het is wel tijd om
naar buiten te komen. Ik mis mijn
vrienden en mijn familie. Wat is als
eerste ga doen? Naar de stad, naar
een restaurant, lekker eten met een
goei glas wijn."
Zondagochtend kwart over acht is
het zover. Dan zal zich hier de
wereldpers opstellen, om de verze
geling van de deur opengebroken te
zien worden en Mark van Thillo en
zijn zeven collega-'biospherians'
uit hun kleine planeet te zien te
rugkomen in Biosphere 1: aarde.
Na twee lange jaren zullen ze de
zon weer rechtstreeks op hun huid
voelen, de wind weer door hun
haren, de onuitputtelijke variatie
van het aardse menu weer langs de
huig.
De wereld zal nieuwsgierig zijn
naar hun relaas. Naar hun weten
schappelijke bevindingen uiter
aard, maar stiekum vooral toch
naar hun menselijke ervaring. Ze
zin er met hun achten ingegaan, op
26 september 1991, vier vrijgezelle
vrouwen en vier vrijgezelle man
nen. Wat heeft zich 'sociologisch'
tussen hen voorgedaan? Is er, om
maar met de telefoon in Marks
glazen huis te vallen, kans op ge
weest dat ze er met méér dan acht
weer uit zouden komen? Worden er
zondag nog huwelijken aangekon
digd?
„Nee, nee, dat is niet gebeurd,"
lacht de Antwerpenaar. „We ken
den elkaar van tevoren al goed en
waren vrienden. Nu zijn we nog
extra goede vrienden geworden.
Dat is alles." Het moge voor een
buitenstaander, gevoelig voor wat
lotsverbondenheid vermag in een
hyper-romantische omgeving, on
waarschijnlijk zijn. Maar het
klinkt overtuigend van achter het
glas vanuit Marks mond.
Extreem romantisch is zijn minia
tuur-aarde inderdaad. Er voert een
wandelpad aan de buitenkant
langs het hele complex, zodat toe
risten (die nu overigens worden
weg gehouden door de gesel van de
hitte) volop inkijk hebben. Biosp
here 2 heeft een golvende 'oceaan'
van pakweg 50 bij 20 meter, een
palmenstrand, een tropisch regen
woud, rotsen, moeras, steppe,
woestijn, akkers en de privacy van
acht royale tweekamerflats met ge
meenschappelijke eetzaal.
„Het is een heel grote wereld voor
acht mensen. Je kunt alleen zijn en
je kunt samenzijn als je wilt. Na
tuurlijk heeft iedereen zijn momen
ten van somberheid gehad en van
verlangen naar de buitenwereld.
Maar niemand is bijna crazy ge
worden en gaan schreeuwen: ik wil
eruit. We waren goed voorbereid
op de lange duur van ons verblijft,"
zegt Mark, de 33-jarige technisch
ingenieur die verantwoordelijk was
voor de honderden motoren en
pompen die - deels werkend op
zonne-energie - de lucht en het
water, en daarmee de cirkels van
het leven zelve, in beweging moes
ten houden.
Biosphere 2 is ontworpen als een
mammoet-experiment dat honderd
jaar zal duren. Als de huidige be
manning morgen (zondag) de hoe
kige koepel zal hebben verlaten,
zal na enkele maanden van diep
gaande ecologische analyse een
tweede groep de ruimte voor lange
re tijd gaan bewonen. Enzovoort
tot aan het einde van de volgende
eeuw. Als het tenminste zo ver
komt. Want in zijn nog jonge leven
heeft het experiment al voor zoveel
controverse gezorgd, dat zijn
voortbestaan wetenschappelijk en
commercieel twijfelachtig is.
Het is de avontuurlijke Ameri
kaanse zakenman en miljonair
Edward Bass geweest, die tien jaar
geleden Biosphere 2 heeft bedacht.
Hij verwierf dit stuk woestijn ten
noorden van Tucson, kocht dozij
nen biologen, ecologen, ingenieurs
en ruimtevaartexperts weg bij NA
SA en Amerika's universiteiten en
begon zijn droom van glas, ijzer en
beton voor een bedrag van 150
miljoen dollars te verwezenlijken.
De broeikas zou compleet van de
buitenwereld worden afgesloten,
óók van de bodem, waar een stalen
vloer elke sluikse ademhaling in de
aardse atmosfeer zou voorkomen.
Een complex 'systeem' van duizen
den verschillende levenssoorten
- van bacterieën en algen via plan
ten, insecten, vogels en zoogdieren
tot de homo sapiens - zou bestu
deerd kunnen worden in zijn ecolo
gische reis naar een eigen zelf re
gulerend ecologisch evenwicht.
Wat sterft uit? Wat wordt domi
nant? Kan de mens zijn omgeving
zo reguleren dat hij in het 'mini
male heelal' van een afgesloten,
licht doorlatende, tank overleeft?
Wordt zo een menselijke stad mo
gelijk op de maan? Het zijn maar
enkele van de duizenden vragen die
Biosphere 2 zou kunnen beant
woorden.
Maar in de wereld van de serieuze
wetenschap is het project in Arizo
na goeddeels verworpen als niet
veel minder dan bedrog. Het dé
dain van de ernstige academici cul
mineerde begin dit jaar in een
dramatische geste. De elf leden van
de 'onafhankelijke wetenschappe
lijke adviescommissie' die het ex
periment begeleidt, nam toen col
lectief ontslag.
De geleerden waren tot de conclu
sie gekomen dat Biosphere 2 een
'wetenschappelijke grap' is, een be
oogde toeristische attractie, die de
dimensies van een Disney-world
moet krijgen, een zó slordig en
onoverzichtelijk volgepropt labora
torium dat fundamenteel onder
zoek van de ontelbare reacties die
zich binnen voordoen, praktisch
ondoenlijk is.
„Er zijn veel te veel onbekenden en
varianten in Biosphere 2. Men kan
net zo goed vissen tellen in een
afgeperkt stuk van de open oceaan
als in deze zogenaamde oceaan in
dit zogenaamd afgesloten ecosys
teem. We leren hier weinig extra's,
te meer omdat er tijdens de afgelo
pen twee proefjaren regelmatig
buitenlucht naar binnen moest
worden gepompt om het zuurstof
gehalte voor de acht mensen op
peil te houuen," zegt een van de
commissieleden, een ecoloog die
zijn naam liever niet verbonden
ziet aan zijn bittere kritiek.
„Bo^endsen heeft het management
van Biosphere 2 allerlei verzamelde
wetenschappelijke data niet aan
ons doorgegeven, kennelijk uit
schaamte over de lage bruikbaar
heid ervan."
Het mysterie van de verdwenen
zuurstof heeft inderdaad een enor
me inbreuk afgedwongen op de
'integriteit' van de verzegelde
proeftuin. Vijftien maanden na de
afsluiting, rond kerstmis 1992, was
het zuurstofgehalte binnen gedaald
van de normale 21 procent tot 14,5
procent van de lucht. De acht be
manningsleden hadden last van
ademnood en oververmoeidheid en
moesten soms met pure zuurstof uit
flessen 'bijtanken'. De 'staf' aan de
buitenkant besloot tot een giganti
sche injectie van buitenlucht,
waardoor een derde deel van de
hele atmosfeer in de kas werd ver
vangen. Later moesten, omdat het
zuurstofgehalte telkens weer om
laag ging, zulke operaties worden
herhaald.
John Corliss, sedert feberuari de
wetenschappelijk leider van het
project, heeft zich in zijn barak
met uitzicht op de glazen stad
langdurig het hoofd gebroken over
het waarom van het onverwachte
verschijnsel. Zijn eerste verdenking
ging uit naar de bodem, waarin het
levende micro-organisme veel meer
zuurstof zou verbruiken dan voor
zien. Maar intussen is zijn bevin
ding dat het het beton is dat het
levensvoorwaardelijke gas in hoog
tempo opeet.
„Dat is een zeer interessante ont
dekking. De kooldioxide die zich
ophoopt in het beton, is de boos
doener. Misschien moeten we het
beton voor de volgende proefperio
de afsluiten met een luchtdichte
lak."
Als de schaduwen lang worden en
de hitte draaglijker, wagen kleine
groepen toeristen zich op het ter
rein. Ze slenteren door het straatje
dat langs cadeaushops met Biosp
here 2-T-shirts en koffiemokken
naar het glazen gevaarte leidt. Er
zijn koffiehuisjes, een restaurant,
en een klein theater. De bezoekers
hebben bij de kassa naast het stof
fige parkeerterrein 12,95 dollar
moeten betalen. Een gids onder een
parasol voert ze langs de attracties.
Biosphere 2, dat geen enkele over
heidssteun krijgt, lijkt vooralsij
geen commercieel succes.
Maar dat zou kunnen veranderd
Het heeft een ontegenzeglijke ciij
me, dit vreemde bouwsel niet
van de Apalache Reservation i
van de grens met Mexico. Dit I
Amerika ten voeten uit: een verioï
kende cocktail van high tech, i
tevaart, cowboys, indianen, coij
mercie en een groots idee.
Hoe onvolmaakt hun kleine aan
ook nog was, acht mensen zijn j
bijna in geslaagd om twee jaar laii
onafhankelijk van de wereldse a|
mosfeer in een dichte glazen fles
leven. Akkoord, de fles bleek e
beetje lek (vijf procent van de lucS
'wisselde' per jaar met de buitej
lucht via miniscule gaatjes in f
isolatie). Akkoord, er moest t
ve zonne-energie nog door gas o]
gewekte elektriciteit van
worden geïmporteerd voor koeliJ
en verwarming. Akkoord, de acf
hebben maar 80 procent van h
eigen voedsel (vooral groenten, nf
ten en kippen) kunnen kweken f
waren voor de overige 20 procej
aangewezen op een mede-i
ten voorraad. En akkoord, ze zl
allemaal flink vermagerd (Maf
van Thillo ging van 66 naar 51 ki|
en is nu stabiel op 61 kilo).
Maar het is toch in grote 1
gelukt om samen met de planten
de dieren overeind te blijven. E
zijn al lessen geleerd. Je kuntletfj
waar je werkt, zonder mechanise
vervoer. Je kunt zonder chemisclj
hulpmiddelen. Je kunt zonder®
pier (verboden in Biosphere I
dankzij computers en stoffen doe»
jes. Alle menselijke afval en rasf
water kunnen op een beperkte oa
pervlakte compleet gerecyclsj
worden.
„We verzamelen een schat
nieuwe gegevens. En we staan f
aan het allereerste begin van#
experiment van een eeuw. Dekt
wereld zal zich hiervoor gaan M
resseren. Talrijke universiteit'
zullen mee willen gaan doen. ft'
hoog ontwikkelde landbouw»'®
schappers in Nederland bij®
beeld, ik heet ze van harte weW
om te komen leren, experiment'®
en onderwijzen," zegt
Corliss.
VERVOLG WEEKEND - E1
De Rotterdamse Havenbe
drijven constateerden dat
wie een spoorbrug wilde,
net zo goed een ketting
over de haven kon spannen. De
Spoorwegen berekenden dat het
onderhoud van de nieuwe brug de
treinreizigers op het traject Dord
recht-Rotterdam vijftig jaar lang
een dubbeltje extra zou kosten.
De Rotterdamse gemeenteraad
sprak zich vervolgens uit voor een
viersporige tunnel waarop Smit-
Kroes antwoordde dat er in dat
geval een tweesporige brug zou
komen. Dat scheelde immers 330
miljoen in vergelijking met de tun
nel. De Spoorwegen moesten de
capaciteitsproblemen maar opvan
gen met dubbeldekstreinen. NS-di-
recteur Ploeger constateerde bitter
dat hij dan beter spoorponten tus
sen beide Maasoevers kon laten
varen.
De Rotterdamse gemeenteraad
speelde het tenslotte heel scherp:
„De Brienenoordbrug kan pas ver
breed worden als de Willemsspoor
verbinding bevredigend geregeld
Smit-Kroes ging zowat door het
plafond, maar installeerde ook een
speciale commissie die met een
aanvaardbare oplossing kwam: een
viersporen tunnel die wat minder
diep zou liggen en die wat minder
zou worden bewapend. Geraamde
kosten 640 miljoen.
Omdat de bouwmarkt in die jaren
slecht was, vermoedde de commis
sie dat het nog wel goedkoper zou
kunnen, ergens tussen de 460 en
490 miljoen. Of dat ook had ge
kund, is nooit duidelijk geworden,
want de Willemsspoortunel is niet
openbaar aanbesteed.
Minister Smit-Kroes sloot onder
hands voor 500 miljoen een bouw
contract met een combinatie van
aannemers die de stormvloedkering
in de Oosterschelde net hadden
voltooid. Bedrijven die, om het met
de woorden van Smit-Kroes te zeg
gen 'zo'n tunnel met hun linker
achterpoot aanleggen.'
Andere grote aannemers zoals de
Bredase Beton Maatschappij pro
testeerden tegen alle geheimzinnig
heid rond de deal, maar dat hielp
niet meer. Smit-Kroes sprak van
'een'uniek bod', een bod overigens
waarvan ze later toegaf dat ze het
zelf had uitgelokt.
De vraag of de tunnel nu eigenlijk
nog nodig is, wordt overstemd door
feestgedruis. Het weekblad Vrij
Nederland herinnert er deze week
aan dat De Hef veel minder open
gaat dan twintig jaar geleden, vo
rig jaar gemiddeld zes keer per
etmaal. Volgens Rijkswaterstaat is
door de NS nooit precies duidelijk
gemaakt waarom De Hef zo'n knel
punt vormde: „Nu al helemaal niet
meer, want als de trein Rotterdam
uit is en Dordrecht nadert, is daar
de brug over de Oude Maas, een
veel groter knelpunt, want die
moest in juni 600 keer omhoog."
Hoe dan ook, op 28 april 1987 ging
de eerste paal de grond in. Een
uitgebreide voorlichtingscampagne
(kosten 7,8 miljoen) zorgde ervoor
dat de hele operatie vrij rimpelloos
kon verlopen.
„Er zijn geen procedures geweest
van bewoners,' tot ieders verras
sing," zegt projectbegeleider ing.
Sjoerd Ennenga, „maar we hebben
tevoren met iedereen om de tafel
gezeten. Daar hebben we achteraf
de vruchten van geplukt."
Onder druk van acties zagen de
tunnelbouwers zich wel genood
zaakt om acht achttiende eeuwse
koopmanshuizen aan de Wijnhaven
zorgvuldig te demonteren in plaats
van af te breken. De huizen worden
nu op dezelfde plaats weer opge
bouwd.
Zes jaar liep het werk aan de
Willemsspoortunnel als een litte
ken door de Rotterdam. Hameren,
heien, en bouwen, de Rotterdam
mers zijn wel wat gewoon. Al in de
jaren zestig lag de binnenstad lan
ge tijd open voor de aanleg van de
metro.
De meeste tegenstand kwam dit
keer van de middenstand. Zij
vreesde schade voor hun bedrijven.
De voorzitter van de Rotterdamse
Kamer van Koophandel schatte die
schade zonder blikken of blozen op
1 miljard gulden.
Ing. Ennega: „Tot nu toe is er voor
3 miljoen gulden projectschade
aangevraagd. Veel meer kan het
niet worden."
Met de geluidhinder moet het vol
gende week ook gedaan zijn.
„Die krijg je nooit helemaal weg,"
vertelt Ennenga, „je houdt een on
dergronds gerommel, een restge-
luid van rond de 45 decibel. Dat is
iets harder dan een gesprek op
fluistertoon."
De Willemsspoortunnel kruist de
Koningshaven, de Wijnhaven en de
Nieuwe Maas. Onder de rivier ligt
de tunnelbodem ruim vijftien me
ter diep. De eigenlijke tunnelbuis
onder water bestaat uit acht ele
menten, vier van 138 meter en vier
van 115 meter. De tunneldelen zijn
afgezonken in een speciaal gebag
gerde sleuf.
De markante 'Hef' blijft vooralsnog
behouden als monument, onder
houdskosten 500.000 gulden per
jaar. Voor de koster van de Lau-
renskerk is de sloop van het
luchtspoor 'een kleine zegen.' De
kerk organiseert binnenkort het
eerste niet door herrie onderbroken
orgelconcert sinds 116 jaar. Met
het luchtspoor verdwijnen ook de
brug over de Nieuwe Maas en het
oude station Blaak.
Parallel met de aanleg van de Wil
lemsspoortunnel lopen de plannen
om op het tunneltracé te bouwen.
Nemeog, het projectontwikkelings-
bedrijf van de NS heeft al opties
voor een hotel, 120 woningen en
17.000 vierkante meter kantoor
ruimte. Probleem is alleen dat er
nog een aantal 'blokkades' bestaan
in Rotterdamse bestemmingsp'11
nen.
Dit weekeinde schakelen de Spw
wegen om van brug naar tun#
Gisteravond rond acht uur
laatste trein over de Maasbrug!
reden. Loopt alles volgens pi®®
rijden vanaf maandagochtend n
uur de eerste treinen over
spoor door de nieuwe tunnel, ft
dag zal de dienstregeling voor
eerst normaal over twee sp»
worden uitgevoerd.
Dit weekeinde worden de tr
zigers met bussen over de
vervoerd. In september 1991
de twee andere sporen in g
worden genomen. Na 116 jatf®
spoorwegverbinding van zuid'
derland naar Rotterdam dan
grote dwarsligger kwijt.
„De spoortunnel maakt R0'®*
klaar voor de 21e eeuw," a'o
J.H.A.van den Muijsenberg
Rotterdamse wethouder van
en Buiten- ruimte. j
En klaar voor de TGV? W
Muijsenberg: „Voor onbe
treinverkeer, inclusief de
snelheidstrein. We bouwen i1
durend aan onze toekomst
stad komt nooit af."
