DE STEM
'We mogen
weer af
en toe
een steek
laten
vallen'
De toverkracht van amber
Let op
Auto
bedrijf
Pop 1
Leendert
v.d. Born
Poolse dames
Beleefd
anbevolen
Violiste Isabelle van Keulen op pad met Het Brabants Orkest
div Top occasion!
Occasioncentrum
1
Mercedes 190 E
Mercedes 190 e 2
Mercedes 300 Dié
Turbo
Mercedes 300SE 3.
Mercedes 500 SE
biedt aar
goede
auto's2 jaar AP
gratis garantie
volgens
Donderdag
koopavond 21 u.
Terheijdenseweg
245, Breda.
Tel.: 076-875472.
Auto-ABC
Relatiebemid^
Met Kerst niet allee"
(Huis)Pieren
1993
14950
19950
13500
14750
12950
13250
14950
17750
15250
10950
|0750
15750
[8500
«2250
7950
8200
«0750
«4950
11750
[15900
5950
5950
|10500
114500
113000
■12250
116950
111250
112500
112750
110950
114750
Nissan I
ANWB gekeurd!
3+9 mnd Bovaq 1?
1x Alfa 33 1.5
3x Micra
12x Sunny
5x Primera
5x Bluebird
1x BL bird wagon'
5x Opel Kadett
3x Opel Corsa
4x Toy. Coro||a
2x Volvo 44n
4x VW Golf
1x Volvo 740 GL 1
1x Fiat Uno 1.5 autoV
1 x Ford Escort
2* F°rd Sierra i
o d Fiesta aut
2x Peugeot 405
2x Peugeot 2051
Nissan Patrol 33 Waa
1x Nissan Vanette
dubb.cab
Spinveld 33 Breda f
076-223166.
Superaanbieding
Autobedrijf Riittche
Officieel MB dealer
Zorgvlietstraat 1 Breda
tel. 076-653950
biedt aan met vele duizei
den guldens voordeel'
07-1990, 59.000 km, al-1
mandinrood, cv, ww, al
trekhaak, 36.500,-'
01-1991, 65.000 km,
letrood, cv, ww,
v., alarm, ABS, karo,
4 speakers, 42.50u
02-1990, 95.000 km, i
labruin, cv, ww, ABS, el
schuifdak, autom., arm
steun, el.ramen v., alar
trekhaak, 73.500,-
05-1991,71.000 km,
blauwzwart, el.schuifd
alarm, compleet 97.5
04-1990, 79.000 km, na
tikblauw, automaat, air
velours ABS, ww, cv, el.
schuifdak, 15
alarm, enz.,
Alf. 33 Quadro Ipg 86
Citr. BX1.6 Ipg 2x 85
Citr. Visa 2x84,85 va
Fiat 131 Mirafiori 84
Fiat Camper 80
F.Orion 1.4 Ipg 88
F.Sierra 2x 84,85 va
Sierra 20gl 5d aut 85
Escort 1.6 dsl. 85
Esc. 3x 83-84-85 va-
Taunus 1.6 4-d. 82
Golf 1.8GL diesel 85
Golf Eterna 85
Sunny 1.5 coupé 84
Sunny 1,7dsl 2x84 va 2.45
Bluebird 2x 87 va
Kadett 2x 81 -85 va
Ascona 2x 81-82 va
Ascona 1.6 Ipg 86
Peugeot 305 dsl. 82
Renault 11GTL 84
Saab 900GLi 4-d 84
Subaru mini bus 86
VW Golf 2x va
VW Passat 82-84 va
Volvo 343 82-83 va
Inruil en financiering
mogelijk
Tevens auto's t.k.g.
Elke dag open van 10-19"-
I Landvoogdes en kunst-
Binnares Maria van Hon
dje aan de vergetelheid
4.25joutrukt in het Noordbra
bants Museum-in Den
Bosch en het Catharijne-
convent in Utrecht.
-.95
2.2!
3,99
3.45
75
1.451
i.45(
OPEL Kadett, 1300 SR-"
bj. '81, perf. staat, 2.8«
Tel. 01179-2475 M
tuss. 8-9 u. op werkdag"
of 's avonds na 20 u-
SKODA,
SKODA 130GLS, bj.
f 1.450,-. Tel. 076-65103»
volkswagen^
- 7-i c Ri. '81
VW JETTA 1-6 .GLS. Bj. j
gerev. motor. i-z-9;f
grijs. APK 4/94 Vr. P
2.300,-. Tel. 01150-3-^
zoeken serieuze part"®'3
Caro 01150-16AV. J
T.K. Briard-pups fol
wkn, ouders Kamp. y fl2(
T.K. Haflinger, ruin, geel
spannen zade'"L2 4i374(
tel. prijsopgave 0/o
Grot e Gids
VRIJDAG 24 SEPTEMBER 1993 DEEL D
RKH
Clint - de Zwijger -
twood in de voorbeeldi-
'In the line of
fee' (in de bioscopen).
Siegers, Viviane de
uynck en Willem Nijholt
iormen een gevaarlijke
iriehoek in 'Hamlet' van
iet Zuidelijk Toneel (in
üoosendaal en Breda).
IRAZ danst 'De Reis 3'
der schreeuwende neon-
ilames (in Roosendaal en
Oosterhout).
Door Henk van Weert
„Niet te tuttig, hè",
Isabelle van Keulen kijkt de
fotograaf aan en herhaalt
haar woorden. Vooral niet te
tuttig. Want te lang is ze, met
haar golvende, lange blonde
haren, afgebeeld als het
sneeuwkoninginnetje van de
klassieke muziek. „Dat was
ik echt beu", verzucht ze.
Zeventien jaar oud won ze
het Eurovisie-concours voor
jonge violisten in Genève.
Nu, negen jaar later, speelt
de Amsterdamse met veel
succes over de hele wereld.
Deze dagen geeft ze concer
ten met Het Brabants Orkest,
in Den Bosch, Eindhoven,
Tilburg en Breda. Onder lei
ding van Arpad Joó speelt ze
het Vioolconcert van Tsjaj-
kowsky.
Op de covers van je Mozart-cd's
sta je afgebeeld als een keurig,
braaf blond meisje...
precies, en daarom heb ik
mijn haren resoluut afgeknipt.
In de vakantie heb ik het besluit
genomen. Mijn leven lang heb ik
lang haar gehad, met vlecht en
al, maar het is er in één klap
allemaal af gegaan. Dat was een
hele stap, ik moet er ook nog
steeds aan wennen, maar het
bevalt me wel. De manier waar
op ik op die covers afgebeeld
werd, stond me al langer niet
aan.
In een van de tekstboekjes staat
een foto van me, waarop ik een
leren jack aan heb. Ruiger. Die
wilde ik op de omslag, Philips
was er ook voor, maar toen kwa
men de Japanners van de platen
maatschappij in beeld en zij wa
ren er tegen. Blonde langharige
violistes in een concertjurk: zo
moet dat in Japan. Ze willen iets
van je maken wat in hun beeld
vorming past. Maar ik wilde er
eindelijk eens uitzien op een ma
nier die beter bij mijn leeftijd
past, En het is wel lekker, met
zwemmen bijvoorbeeld".
Ze praat vlug en behendig.
Zwarte broek, zwarte trui, waar
nog een beetje vakantiebruin bo
ven uit kruipt. In haar bovenwo
ning in de Amsterdamse Con-
certgebouwbuurt is muziek in
verstilde vormen alom aanwezig.
Achter de schuifdeuren staat een
zwarte, glimmende vleugel, op
een muziekstandaard prijkt
opengevouwen bladmuziek van
Schumann, her en der liggen
vioolkisten. Aan de muren han
gen in diverse stijlen gepenseel
de schilderijen van haar vader,
de kunstenaar en hoogleraar Jan
van Keulen.
Ze was nauwelijks tien jaar oud,
toen ze al op het podium van het
POC in Eindhoven stond. „Met
het regionaal symfonie-orkest
van de streekmuziekschool De
Ronde Venen, in een Vivaldi-
concert, ik herinner me dat nog
goed", zegt ze. Zeven jaar later
kwam het grote succes, met vele
prijzen en talrijke concerten. Be
halve concertvioliste is ze ook
vioolpedagoge aan het Haags
Conservatorium. De jongste van
Nederland.
Haar moeder wijdde Isabelle van
Keulen, thuis in De Hoef bij
Uithoorn, in in de muziek. „Mijn
moeder was erg op strijkkwar
tetten gesteld. Ik weet nog dat ik
daar naar luisterde en die klan
ken erg mooi vond. Ik zal een
jaar of drie zijn geweest. Ik her
inner me dat ik naar voorspeela
vonden ging, waar mijn oudere
zus fluit speelde en dat er ie
mand anders viool speelde, waar
ik met open mond naar zat te
luisteren.
Toen ik zelf op AMV zat en ik
een instrument moest kiezen,
wist ik het heel zeker: dat moest
en zou viool worden. Het formu
lier was bij wijze van spreken al
ingevuld voordat ik het in han
den. Mijn moeder nam in die tijd
bandjes op met muziek van de
radio. Bach, heel veel Bach. Die
muziek maakte een enorme in
druk op mij. Dat zangerige, die
lyriek van vioolmuziek ik vind
maar weinig andere muziekin
strumenten mooi. Klarinet, fluit,
daar hou ik niet van. Van piano
ook niet, van klavecimbel al he
lemaal niet. Cello dat gaat, maar
dat is familie. Slagwerk, dat
vind ik wel fascinerend. Die
klanken, die kleuren, dat spekta
kel".
Plezier
Het echte vioolspel heeft ze ge
leerd van de bekende vioolpeda
goge Davina van Wely. Ze stu
deerde ook op het conservato
rium en in Salzburg. „Maar mijn
talent is ontdekt door mijn le
raar op de regionale muziek
school. Dat was een hele leuke
vent. Hij was dertig jaar lang
Stehgeiger geweest in een bandjé
dat op cruiseschepen speelde. De
hele wereld had hij gezien. Vlak
voor zijn pensioen is hij les gaan
geven en zo kwam ik bij hem
terecht. Hij had een techniek uit
het jaar nul, van zijn lessen
klopte geen hout, maar die man
had me toch een Schwung... Hij
heeft me geleerd plezier in mu
ziek te krijgen, hij heeft me een
natuurlijke benadering bijge
bracht, die ik overigens later bij
Van Wely weer moest verande
ren".
Viool spelen heeft met techniek
te maken, maar met techniek
alleen red je het niet, is haar
overtuiging.
„Ik was vroeger heel nieuwsgie
rig. Ik geloof dat dat het belang
rijkste is bij het leren: de moed
om zelf aan een stuk te begin
nen, zonder dat je precies weet
waar je uitkomt. Dat hebben
maar weinig mensen. Ik heb nu
zelf leerlingen. De meeste willen
een voorgekauwd verhaal. Er is
maar één meisje, bij wie ik die
nieuwsigerigheid terug vind. Ik
vind het daarom wel leuk om af
en toe met haar overhoop te
liggen. Dat had ik met Van Wely
ook wel eens.
Techniek is moeilijk, natuurlijk.
Maar daarin ligt toch niet de
essentie van viool spelen, vind
ik. Zoeken naar kleur, daar gaat
het om. Je hebt de beschikking
over een aantal tonen, die niet
vast liggen, waar je mee aan de
gang moet. Daarmee moet je
spanning creeëren. Niet zomaar
een rijtje spelen, maar kleur ma
ken. Dat is het moeilijkste, dat
kan niemand je ook leren. Dat
lukt ook lang niet altijd. Kijk
maar eens naar Midori. Wat ze
speelt is perfect, maar zo ver
schrikkelijk saai en smakeloos.
De techniek druipt er vanaf,
maar je hoort dat ze geen bal
gesnapt heeft van Tsjaikowski,
van de Russische ziel die bij dat
vioolconcert hoort. Dan wordt
zo'n concert een bravourestuk.
En dat is het niet. Er zit veel
kracht in, maar het gaat veel
dieper dan die laag bravoure. Ik
vind het een verschrikkelijk
mooi concert".
Is het op zich niet vreemd dat
Isabelle van Keulen: „Het is een persoonlijk instrument, waar je geluk mee moet hebben.
FOTO KLAAS KOPPE
Japanners stukken uit de Euro
pese muziekcultuur van twee
eeuwen geleden spelen, Weense
klassieken bijvoorbeeld. Kunnen
ze daar wel een band mee heb
ben? Jij speelt toch ook geen
eeuwenoude Japanse muziek.
„Ik hou daar ook niet zo van. Ik
weet ook niet waarom ze het
eigenlijk doen. Technisch zijn ze
zeer begaafd, beter dan menige
Amerikaan of Europeaan. Maar
ze gaan kennelijk alleen op tech
niek te werk. Het is een tendens
die al een jaar of tien duurt.
Gelukkig wordt die nadruk op
techniek weer wat minder. We
mogen weer muzikaal spelen, af
en toe een steek laten vallen. Ik
heb nooit veel concoursen ge
daan, gelukkig niet. Muziek kan
je niet meten, op concoursen kun
je eigenlijk gëen muzikaliteit
vergelijken, omdat muzikaliteit
met smaak en emotie te maken
heeft. Daarom vergelijken ze, bij
wijze van noodsprong, de tech
niek. Ik heb Genève gedaan en
daarna geen enkel concours
meer. Eigenlijk had ik het Oscar
Back en het Elisabethconcours
nog moeten doen, maar ik was
blij dat het niet meer hoefde na
Genève. Heerlijk".
Idool
De klassieke muziek heeft, zoals
popmuziek, ook zijn idolen. Ni-
gel Kennedy is een idool van
deze tijd, Isabelle van Keulen
dweepte vroeger met Gidon Kre-
mer, de beroemde violist die dit
seizoen carte blache gekregen
heeft in het Concertgebouw. Ni-
gel Kennedy is voor een flink
deel image, vindt ze.
„Ik vind dat hij niet zo mooi
viool kan spelen", zegt ze droog
jes. „Miljoenen mensen vinden
dat kennelijk wel, maar ik denk
dat vooral zijn manier van doen
die mensen aanspreekt. Een goe
de violist, maar verder niks bij
zonders hoor. Hij doet het heel
handig, best wel origineel, maar
ik zou het leuker vinden als hij
beter zou spelen, dan heeft zo'n
image meer zin. Er zijn bij hem
zoveel afleidende factoren. De
Vier Jaargetijden spelen en dan
in het geel gekleed gaan bij De
Lente, in het groen bij De Zomer
en noem maar op, dat zijn facto
ren die de aandacht naar het
visuele afleiden. Heel slim mis
schien, maar het is een prijs, die
ik niet wil betalen. Ik doe dat
niet, omdat ik er niet achter
sta".
Isabelle van Keulen bespeelt een
Guarneri, een oude viool, die ze
in bruikleen heeft van een stich
ting, die opgericht is om te voor
komen dat waardevolle muziek
instrumenten in handen van spe
culanten vallen. Haar eigen
viool, een Gudagnini, heeft ze
uitgeleend aan een leerling. Na
tuurlijk, ze heeft een band met
haar instrument, maar ze wil
daar niet weeïg over doen.
„Vroeger had ik dat meer, mis
schien cultiveerde ik die band
toen zelfs enigzins. Nu is dat
minder, ik hou niet van overdre
ven gedoe. Ik voel me echt niet
onrustig als ik op reis ben zon
der viool, of zoiets. Naar elke
WC je viool meenemen, dat doe
ik niet. Gewoon doen alsof het
aktenkoffer is en verder geen
gezever, En vooral niet denken
aan de prijs: of die viool nou
tienduizend, drie ton of een mil
joen kost, daar moet je niet bij
stilstaan. Het dierbare schuilt
voor mij in het persoonlijke. Het
is een persoonlijk instrument,
waar je geluk mee moet hebben.
Ik heb deze nu een jaar en ik
weet nog steeds niet of ik hem
wil houden. Ik ben er sceptisch
over, omdat ik nou eenmaal een
andere mooie viool heb. Het is
typisch een viool voor romanti
sche muziek. Het maakt dus uit
wat je er op speelt. Dat vind ik
een minpunt. Je moet op een
viool alles kunnen spelen".
Stemming
Spanning, twijfel, onzekerheid,
woede, het hoort er allemaal bij.
Ook nu nog, na al die successen
in Europa, de Verenigde Staten
en Japan. „Ik ben heel erg onge
duldig. Ik kan staan stampvoe
ten, als bij het studeren iets niet
wil lukken. Dat is niet zo leuk
voor de onderburen, Nee, met
mijn viool smijten doe ik niet,
hoogstens met de stok. Maar
vroeger gooide ik wel met mu
ziek. Wham, dan ging die parti
tuur de lucht in. Ik heb er wel
eens eentje, uit woede en onge
duld, doormidden gescheurd.
Dat is zo erg: in je hoofd weten
hoe het moet, hoe het moet klin
ken, maar het net niet zo precies
kunnen spelen.
Tijdens een concert ben ik ook
gevoelig voor stemming. Ik wil
horen hoe mijn spel aankomt.
Als de mensen extreem stil zijn,
voel ik de spanning door de zaal
kruipen, zoals je soms instinctief
voelt dat mensen stiekem naar je
zitten kijken. Ik heb gemerkt dat
hoe groter en belangrijker het
concert is, hoe beter ik speel en
hoe minder nerveus ik ben. Het
klinkt gek, maar voor een klein
concert op zondagochtend in, la
ten we zeggen, Oud-Beijerland
kan ik verschrikkelijk zenuw
achtig zijn. Sta ik te trillen als
een espeblad. Waarom, dat weet
ik niet".
Het Brabants Orkest met Isabelle
van Keulen. Vioolconcert van Tsjai-
kowsky. Zesde symfonie van Beet
hoven en Ouverture Russian en
Ludmilla van Glinka. Dirigent Ar
pad Joó. O.a. vanavond in Schouw
burg Tilburg, 26 september in Mu
ziekcentrum Frits Philips, Eindho
ven en dinsdag 28 september in
Concordia, Breda om 20.15 uur.
der Kley: „Ik
gehad.
FOTO R. VAN DER KLEY
Van onze verslaggever
Hans Rooseboom
Theater op doek, zo typeert
Roelof A. J. M. Van der Kley
zijn olieverfschilderijen. Zes
tien forse, kleurige doeken van
deze Bredase schilder zijn van
af volgende week te zien en te
koop in Galerie De Pekhoeve in
Ulvenhout.
Roelof van der Kley, werkend
in de traditie van het (magisch-
jrealistische en fantastische
fijnschilderen, is autodidact.
„Ik heb nooit les gehad", aldus
de schilder.
Sinds drie jaar heeft Van der
Kley (32), na een leven van
twaalf ambachten dertien on
gelukken, zijn draai als schil
der gevonden. De aanleg had
hij al, de juiste richting is er nu
ook.
„Het olieverfschilderen moest
ik helemaal zelf ontdekken. Ik
heb alle pigmenten zelf uitge
zocht, door navraag te doen bij
restaurateurs van oude Vlaam
se meesters. Die oude meesters
waren bijna alchemisten, die
experimeneerden met plantaar
dige en minerale kleurstoffen".
Voordat hij ging schilderen te
kende Van der Kley veel car
toons en strips. „Datis ook
belangrijk geweest, want op die
manier heb ik mezelf composi
tie en anatomie bijgebracht".
Via de oude Vlaamse meesters
kwam Van der Kley ook op het
toepassen van amber, vloeibare
hars. Amber speelt een grote
rol in het werk van de schilder.
„Ik gebruik amber van Blockx,
een Belgische firma die over
een geheim procédé beschikt.
Het is een soort tovermiddel
dat al eeuwen wordt gebruikt.
Amber dient om de kleuren
sprekend te houden, en het is
tegelijkertijd vernis. Oude
schilderijen waarin amber is
verwerkt, kun je uitstekend
restaureren".
Van der Kley leeft voor een
belangrijk deel van opdrachten.
Gelukkig voor hem heeft hij
opdrachtgevers genoeg. Bemid
delde mensen die graag hun
gezicht, hun auto, hun huis of
hun tuin haarfijn afgebeeld
willen zien. Roeland van der
Kley kan dat allemaal leveren.
„Momenteel moet ik vaak 'nee'
verkopen. Ik zit voor 1994 hele
maal vol".
Ook bizarre opdrachten komen
voor, „Zo heb ik een klant die
vliegtuigen verzamelt. Zijn
nieuwste aanwinst wil hij per
se afgebeeld hebben in de tui
nen van Versailles. Afmetingen
en kleuren worden er ook bij
besteld. Dus dan ga ik foto's
maken in Versailles en die ge
bruik in het schilderij".
„Portretten doe ik het liefste.
Als jongetje van tien bekeek ik
op een expositie in Boymans in
Rotterdam met een loep de
ogen van Mathilde op het schil
derij van Willink. Toen al dacht
ik: dat wil ik ook".
Het werken in opdracht be
schouwt Roelof van der Kley
als een aanloopfase. „Als ik een
jaar of 40, 45 ben, hoop ik
alleen te kunnen leven van ver-
koop-exposities. Dat ik alleen
maak wat ik zeil wil, in de
zekerheid dat' het ook verkocht
wordt. Zo'n ontwikkeling heeft
mijn grote voorbeeld Willink
ook doorgemaakt".
Ars probat artificem, zo luidt
de wapenspreuk van Van der
Kley. 'Het kunstwerk bewijst
de kunstenaar', oftewel: door
goed werk te leveren bewijst
iemand of hij een kunstenaar
is.
Olieverfschilderijen van Roelof
van der Kley, Galerie de Pekhoe
ve, Dorpstraat 92 Ulvenhout. 26-9
t/m 6-11. Openingstijden wo/za
10-18, of volgens afspraak.
Werk van Roelof van der
Kley: Willink als grote voor
beeld. FOTO'S ROELOF VAN DER KLEY
