W
'Zigeuners leven in twee werelde]
ongerendei
L'Etoile van Chabrier succesvol Marquez-verhaal blijft overeind
Vd A-fractie: 1
iottenberg is
cc
tadhouder of lei
DE STEM
BINNENLAND BUITENLAND
;gTEM
Vrede durft
u FLODDERS
ny
c
Spotlight Verse
Keine Haren, keine Zahne
weiter Alles, bene, bene
EGOtripje
Gods Goederentrein
Homo Hiep Hoera!
Inzicht
Vanzelfsprekend
Festival moet
zigeuners en
burgers met
elkaar in
contact
brengen
1STEM
MAANDAG 20 SEPTEMBER 1993
Oorlogen zijn een
universeel cultu
reel gegeven",
hoorde ik een archeologe in
tv-documentaire. En van Den
Doolaard met meer dan 90
jaar levenservaring las ik: „er
is tussen de mensheid en de
aarde waarop zij leven moet
een diepe en geheimzinnige
lotsverbondenheid: oorlogen
zijn de aardbevingen van de
geschiedneis, ze ontstaan
schijnbaar even onverwacht
en ze hebben even diepliggen
de, onvermijdelijke oorza
ken".
Niet om vrolijk van te wor
den. En dan ook nog de dis
cussies rond de historische Is-
raël-PLO-show met presenta
tor Bill Clinton, die in handi
ge aanpak Oprah Winfrey
evenaarde. Hoe hij onver
schrokken eerst Rabin en
Arafat veilig uit elkaar hield
en ze dan voor de hele wereld
zichtbaar per handdruk aan
elkaar smeedde. Of tot elkaar
veroordeelde De strekking
van de commentaren is: als
het goed komt is dat door
economisch eigenbelang aan
beide kanten. Hoe wrang, niet
gewoon uit menslievendheid.
Het lijkt zo ver af te staan van
de droom, een eigen Joodse
staat, waarvan toch ook Theo-
dor Herzl zei: „een sprookje
voor wie er niets in zien: reali
teit voor wie erin geloven".
Is dat dan utopie, in vrede
meer te willen zien dan louter
een toestand zonder oorlog
Zo kaal. Zo zwart-wit. Zo
zonder charme, warmte of
fantasie. In de vakantie voelt
het een beetje als vrede, rus
tig en blij. Thuisblijvers leven
ongebonden een eigen ritme,
bevredigend. Wie weg trekt
begeeft zich onder medemen
sen, die ook even eruit zijn.
Eensgezindheid: problemen
los je samen op. Windscherm
omver Buren helpen. Ther-
moskan leeg Die links in het
strandhuisje hebben nog een
pak sinaasappelsap - ook lek
ker. Het kind uit vakantie
bungalow Zeemeeuw ruilt z'n
boterham met pindakaas voor
eentje met chocoladepasta,
die jouw kind uit Duitsland
graag prijsgeeft, en ze eten
één appel met z'n tweeën.
Zie je wel. Vrede dat is gelijk
heid, broederlijk delen, niet
eerst denken aan jezelf, on
middellijk even hard opko
men voor de ander, voor elke
ander, wie ook. Rechtvaardig
heid dus, strikte rechtvaardig
heid. Hoe is dat te verwezen
lijken Niet ieders kleine pri
vé vrede is immers hetzelfde.
Wat is voor jou vrede De
antwoorden variëren: elke
dag vlees, rust en geen angst
voor oorlog; snelle auto, huis
je in het bos, gezondheid
vooral, geen ruzie in de fami
lie, alle wapens weg, goedbe
taald werk, toekomst voor
m'n kinderen, geen racisme.
En dit. En dat. En alles. Heer
lijk woord: alles.
Een droomwoord. Alles mag
een mens niet verwachten van
het leven, niet van de wereld
vrede, niet van verkiezings
programma's, niet van de an
der, zelfs niet van zichzelf.
Een mens is maar een mens,-
het blijft onvolkomen brod
delwerk. Zodra één hoek van
de legpuzzel keurig past en
een schitterend patroon geeft,
schuift elders het zaakje weer
uit elkaar. Zo blijft een mens
bezig. Altijd jubel aan de ene,
wanhoop aan de andere kant.
Jean-Louis Pisuisse, naar wie
de gisteren uitgereikte caba
retprijs '93 is genoemd, zong
er al van: elke dag brengt
nieuwe ellende - nieuwe ar
moe, nieuwe rouw - elke dag
krijgt ons vertrouwen - in de
mensen weer een knauw. Dat
was 1916 en kijk hoe veel
butsen en deuken de wereld
in die kleine tachtig jaar
moest incasseren. En wist te
overleven. Zelfs de ergste
aardbevingen. Kennelijk geeft
die „geheimzinnige lotsver
bondenheid tussen de mens
heid en de aarde" iets weer
baars, dat elke hoop - een
simpele handdruk - aangrijpt
om door te gaan. Het strijdba
re van Dirk Witte's onver
woestbare lied: het leven is
heerlijk, het leven is mooi,
mens, durf te leven
Door John O'Mill
Dat ik mijn milde
haren verloor
kan ik niet echt berouwen,
maar waarom de tamme
eveneens?
Die had ik graag willen hou'en
Wie al te vaak zichzelf bekijkt
door de ogen van een ander
valt op de langen duur zichzelf
zo weerzinwekkend tegen
dat hem maar één remedie rest:
brouwvol zelfmoord plegen
God is groot
en goederentrein
zo kwam het terecht
in mijn kinderbrein.
Die goederentrein
lazen wij scholieren
voor 't ons wat vreemde
'goedertieren'
Laat ons nu juub'len
in vrolijk refrein:
Wat is 't toch sapiens
om homo te zijn
Het verband kunnen tonen
van zeik op de haak
met urine op de konen
heet kijk op de zaak.
Omdat al mijn ganzen
zwanen zijn
en al mijn vissen goud
woon ik alleen in Nieuw Amsterdam
en de rest van de hoofdstad in Oud.
"Wij vormen in Nederland
een stukje buitenland. Vooral
oudere mensen zijn bang voor
de huidige opleving van rechts
radikale groeperingen.
jobiele eenheid houdt zi(
- Vi
onze verslaggever
nze Brandsma
sterdam - „De eerste echt
daagde jongerendemon-
atie," zeiden de organisa-
ér achteraf van. En na
eerste opluchting klonk,
af de hoogwerker op het
tjeiffliplein, met nieuwe
Ljdlust, uitdagend: „De po-
d heeft nu begrepen dat er
K eind moest komen aan
,t stomme gemep. Als ze dat
eens tegen ons jongeren
L dan kunnen ze écht
'g verwachten."
demonstratie van jongeren
L het regeringsbeleid van
luinigingen verliep zaterdag
Amsterdam zonder een wan-
J. Zelfs toen een groep 'au-
'nome' jongeren zich van de
Kocht afscheidde en voor het
ijksmuseum urenlang het
uispunt Stadhouderslaan/
'obbemakade bezette, liet de
jlitie zich nauwelijks zien.
L provocatie en geschreeuwde
jeekbeden om ingrijpen door
mobiele eenheid, beant-
'óordde de politie met glimla-
iend geduld. De relzoekers bra-
L tenslotte, kort na vijven, uit
Ehzelf hun blokkade op.
erughoudend
t jongerenbetoging moest na-
hikkelijk iets goed maken, aan
lie kanten. De eerste grote be
ing, met ruim 20.000 boze
„geren, was op 8 mei in Den
jag uitgelopen op gewelddadi-
'i rellen. Twee onafhankelijke
Iderzoeken, van Nationale Om
en wetenschappers,
3
S*
Door Joop van Dalfsen (anp)
Best - Ze is al ruim zes jaar bezig
om te proberen de wederzijdse
vooroordelen tussen zigeneurs en
burgers weg te nemen. Een moei
zaam proces dat, zo verwacht ze,
'wel nooit zal eindigen. Op 25 en 26
september vindt in het cultureel
centrum de Effenaar in Eindhoven
een festival plaats dat vooral is
bedoeld om zigeuner- en burger jon
geren met elkaar in contact te bren
gen.
„Maar," zegt Lala Weiss, bestuurslid
van de landelijke zigeunerorganisatie
Sinti, *„Ik zou het ook prachtig vinden
als onze volwassenen in gesprek raken
met iemand met een hanenkam of een
groen kapsel."
Eigenlijk vindt ze de benaming 'zigeu
ner' maar niets. Die naam is bedacht
door iemand van buiten voor iedereen
die rondreist. Het liefst noemt ze zich
zelf een Sinti, naar de stam waartoe ze
behoort. De christelijke Sinti's werden
600 jaar geleden uit India verdreven. Ze
zijn nu verspreid over de hele wereld. In
Nederland wonen er ongeveer 3.500.
Met leden van andere zigeunerstam-
men, zoals de Roma's, hebben ze een
goed contact.
Lala Weiss (31), telg uit een gezin van
twaalf kinderen en zelf moeder van
twee meisjes en een jongen, woont op
het woonwagenkamp in Best, waar ook
een aantal Nederlandse woonwagenbe
woners staan. Ook met hen zijn de
contacten heel goed, benadrukt ze. „We
zijn samen groot gebracht." Trekken
met de wagen doen de Sinti's niet meer.
„De kinderen gaan tegenwoordig naar
school. Maar minstens één keer per
maand ga ik met de toercaravan een
paar dagen naar familieleden in Frank
rijk of Duitsland."
Angst
Het merendeel van de Sinti's woont in
Noord-Brabant en Limburg. Niet zo
verwonderlijk, aldus Weiss. „We zijn
erg religieus. De verering van Maria is
voor ons heel belangrijk. In Roermond
is een waterput waarin ooit een beeld is
gevonden van Maria. Daar trekken we
één keer per jaar naartoe, ter bedevaart.
Daarom wonen de meeste Sinti's niet
ver van Roermond."
De Sinti's vormen een hechte gemeen
schap, waarin de familieband een be
langrijke rol speelt. Lala heeft een
zwaar gehandicapte broer. „Het komt
niet in ons op om hem onder te brengen
in een tehuis. We zorgen zelf voor hem.
Jullie Nederlanders zijn veel eerder ge
neigd om de zorg voor hulpbehoeven
den of bejaarden aan anderen over te
laten. Waneer ik dat opmerk wordt
meteen gezegd, dat dit te maken heeft
met cultuurverschillen. En dan gaat de
la dicht. Ik denk dat Nederlanders het
pijnlijk vinden om erover te praten."
Volgens Lala Weiss is er vanaf haar
generatie bij de Sinti's sprake van een
bewustzijnsverandering. „Mensen die
ouder zijn dan ik, die de oorlog hebben
meegemaakt, lopen niet zo te koop met
hun gevoelens. Ze duiken eerder onder
in de massa en treden liever niet op de
voorgrond. Ze zeggen sneller dat ze
afkomstig zijn uit India dan dat ze
erkennen dat ze zigeuner zijn."
Weiss zegt die houding heel goed te
begrijpen. „Ze hebben angst, nog
steeds. Het is niet zo lang geleden dat
ons volk massaal werd vervolgd. In de
Tweede Wereldoorlog zijn miljoenen zi
geuners vermoord." Jongeren hebben er
volgens haar beduidend minder moeite
mee om als zigeuner naar buiten te
treden.
Banen
Lala Weiss houdt zich sinds enkele
jaren via een banenpool van het ar
beidsbureau in Eindhoven bezig met de
begeleiding van jongeren. Volgend jaar
wil ze in dienst van het ministerie van
wvc landelijk de belangen van de Sin
ti's gaan behartigen.
De Sinti's hebben een eigen rechtspraak
en een eigen gesproken taal, het roma-
ny. Traditionele beroepen zoals viool
bouwer, paardenhandelaar, venter en
messenslijper bestaan niet meer. De
werkloosheid onder de Sinti's is hoog.
Daarom richten de activiteiten van de
landelijke zigeunerorganisatie Sinti
zich in belangrijke mate op het opleiden
van jongeren en vervolgens het vinden
van werk.
„Dat is moeilijk," zegt Weiss. „De
meeste jongeren moeten eerst leren le
zen en schrijven. Een aantal van hen is
nu ook bezig met het behalen van een
detailhandelsdiploma." Ze begeleidt op
dit moment 38 jongeren. Daarvan doen
er inmiddels drie werkervaring op en
zitten er zes op een stageplaats.
Zelf belandde ze enige tijd geleden in
een bananpool na jarenlang te hebben
geleefd van een uitkering. „Dat was de
kans van mijn leven. Ik volg nu ook een
opleiding sociale dienstverlening."
Lala Weiss is en blijft, ondanks de
pogingen om de kloof tussen haar volk
en de burgers te verkleinen, zigeuner in
Nederlanders en zigeuners blijven het moeilijk vinden om aan eikaars gewoonten te wennen: 'In onze gemeenschap
past het echter niet dat een getrouwde vrouw in een broek loopt'. foto's anp
wat de zigeuners doen is-.
dit moment trekt een aantal S»|
zinnen met paard en wagen 0
land. Overal waar ze komen wow
welkom geheten door B en M
draaien de videocamera's. Wie
caravan reist krijgt nooit
vangst. Dan wordt er alleen ff"
zegd dat we overlast bezorgen.
Komisch sprookjesverhaal door Opera Zuid in Concordia
'Kroniek van een aangekondigde dood' door Theater Ivonne Lex
Breda - Schouwburg Concor
dia, L'Etoile van Alex Emma
nuel Chabrier door Opera
Zuid. Gezien: zaterdagavond
18 september.
Door Dré van Dongen
Alex Emmanuel Chabrier is bij
de muziekliefhebbers algemeen
bekend als componist van zijn
orkest-rapsodie 'Espana', hoe
weinigen van hen zijn er van op
de hoogte dat deze levendige
Fransman meerdere muziekto-
neelwerken schreef, waarvan
zijn 'l'Etoile' zaterdagavond
door Opera Zuid vertoond werd
in Breda.
Deze komische opera - de com
ponist noemde het liever operet
te - is gebaseerd op een mallotig
gegeven met een ietwat macabe
re ondertoon: Zijne Majesteit
Koning Ouf I biedt jaarlijks een
executie aan waar zijn onderda
nen griezelend van kunnen ge
nieten.
Het slachtoffer is ditmaal de
marskramer Lazuli in de per
soon van de Canadese mezzo-so
praan Kimberly Barber. Deze
Lazuli was fraai gevooisd even
als haar lotgenoten in dit onwe
zenlijke verhaal: Gianna Corbi-
siero als Prinses Laoula en
Valerie Marestin als Aloès, voca
listen die het in dit genre voor
treffelijk deden.
Zelden heb ik in een operette
zulke fraaie terzetten voor vrou
wenstemmen mogen aanhoren.
Alle drie overtuigden zij door
stem, spel en presentatie.
Konin Ouf I (Christian Jean)
bleef daarbij niet achter, alhoe
wel zijn tenorgeluid soms wel
eens dunnetjes overkwam. Een
fraaie, forse stem behoorde toe
aan routinier Jean Brun, die
jammer genoeg als zanger te
weinig aan bod kwam. De overi
ge rollen waren zeer aanvaard
baar bezet.
De erepalm komt echter toe aan
het Zuidelijk Theaterkoor dat
veelvuldig zeer fraaie vocale mo
menten aandroeg. Wat zij als
handeling door regisseur Chris
topher Alden toebedacht kregen
was meesterlijk.
De costumering van Gabriel
Berry was na de pauze fleurig en
vrolijk, voor de pauze doods en
vervelend. Gelukkig maakte een
sfeervolle verlichting veel goed.
Het Limburgs Symphonie Orkest
ondersteunde dit alles op licht
voetige wijze, geleid door de
Franse dirigent Emmanuel Joel,
die kans zag van deze ene étoile
er honderden te maken waarvan
de vonken afsprongen.
Bergen op Zoom - Schouw
burg De Maagd, Theater Ivon
ne Lex met Kroniek van een
aangekondigde dood van Ga
briel Garcia Marquez. Gezien:
zaterdag 18 september.
Door Sjef Huismans
Voor wie de Columbiaanse au
teur en Nobelprijswinnaar Gar
cia Marquez gelezen heeft, is het
geen geheim dat hij een uiterma
te boeiend verteller is. En de
eerste vraag die vanavond dan
ook bij ons oprees was: zal TIL
in staat zijn in deze toneelbe
werking het onderhoudend ver
halende karakter van deze mees
terverteller te behouden?
Welnu, hierin is men uitstekend
geslaagd. En dit is vooral ook te
danken aan de uitnemende rol
van Frans Maas die eigenlijk het
raam vormt waarbinnen de ge
beurtenissen op fragmentarische
wijze vorm krijgen. Frans Maas
verstaat de kunst om met rusti
ge, intrigerende vertelstijl de
toehoorder in de ban van zijn
verhaal te houden.
De meeste van de dertien andere
acteurs dwingen bewondering af
door een natuurlijke omschake
ling in de steeds wisselende dua
liteit van hun rol. Soms spelen
zij het verhaal en dan weer staan
zij voor de rechter met hun ge
tuigenis.
Als Angela Vicario in de huwe
lijksnacht door haar man wordt
weggestuurd naar haar moeder,
omdat zij geen maagd meer is,
noemt zij onder bedreiging van
haar familie een willekeurige
naam als de dader. Haar twee
lingbroers zullen op aanwijzing
van de moeder het volksgericht
beslechten en de boosdoener
Santiago Nasar doden. Of de
man ook inderdaad schuldig is,
werd niet bewezen.
staande belet niemand j
lijk aangekondigde
wordt het vonnis op
wijze voltrokken.
Rechter van Instrukte
Maas, die als jong
zaak moest onderzees 3
er geen vrede mee en
jaren later terug op del
onheils om te weten
hoe het lot hier e'ê
mensen parten heelt
Hij wil achter de juiste
komen. .„j
Bepaald zwak en haas
climax vormt het slo
spel wanneer Angelaj
belfiguur zeer uitgebre
woord komt om te ver
het haar na de ong
verder is vergaan, y0
de rechter het verba
klaar uit mogen make
Met i
legden
de schr
se polit
In Ams
zou gel
lessen,
vier pe
buiten
Nederland. „We leven in twee»
den," zegt ze. „Wij vormen inM
land een stukje buitenland." Dt|
ving van rechts radikale l
vindt ze griezelig. „Vooral voor ij
mensen. Die krijgen weer
symptomen als destijds in de co,
tiekampen. Die angst slaat dan vsf
over op de jongeren."
Middelen
Het is een doorn in haar oojj
Nederlanders bij zigeuners
denken aan het stelen van kinden
weghalen van kleren van de waslijf
dergelijke. „Het is nonsens om t
ken dat zigeuners vanzeifspreke»
ven zijn," zegt ze met de nodige fe!
Vroeger moesten de zigeuners ziel
helpen met de beperkte middelen 1
over ze beschikten. Nu komen vei'
hen in aanmerking voor een uitkJ
„Om daarvan te leven is even
pretje. En die mooie auto's waarii
volgens sommigen rondrijden, datj
ook zwaar tegen. Kijk maar rondo1'
kamp."
Het festival op 25 en 26 september^
in het teken van de muziek. Eij
optredens van .onder andere
Kids, Rudie Wagner, Tatta Mirai
het Markus Reinhart Ensemble aj
inmiddels zeer vermaarde
Trio. Daarnaast is er een cd
markt en een expositie van
wagens. Ook zijn er traditionele]
baehten te zien en wordt de toe
voorspeld door waarzegstersent
Reactie
Nederlanders en zigeuners,
het moeilijk vinden om aan
gewoonten te wennen. Lala"
ga naar school en draag daar
spijkerbroek met een overhemd IK
gemeenschap past het echter niet]
een getrouwde vrouw in een
loopt. Dus voordat ik vertrek 1
mijn broekspijpen op en trek daar
heen een rok aan. Als ik meM
brommertje buiten het kamp b®
ik mijn rok weer uit en stop died]
schooltas."
Maar ook de Nederlandse
en Haag (anp) - Een meerderheid
[looft dat niet de positie van fractiev
amer Th. Wöltgens is verzwakt, ma;
orzitter F. Rottenberg.
i enkele PvdA-kamerle-
i, gisteren door het ANP tele-
lisch benaderd, had partijlei-
rKok onmiddellijk zijn conse-
nnties moeten trekken toen hij
Jttenberg vorige week terug
ot. „Ik weet zeker dat er men-
i in de fractie zijn, die vinden
|t het einde van het probleem
pas is als de voorzitter is
getreden," aldus een kamerlid,
It anoniem wenste te blijven,
ok anderen erkennen dat de
actie 'boos tot zeer boos en
'termate teleurgesteld' was
/er de onbesuisde actie van
pttenberg.
'ie fractieleden weten zich in
ed gezelschap van voormalig
recteur Van den Berg van de
[iardi Beekman Stichting. De
lidige PvdA-senator sprak gis-
ren de verwachting uit dat
ottenberg het slachtoffer
wordt,
zijn alj
een he
meen b
Van d
partijv
in een
zij niet
de pari
lossing
waarbi
voorzit
bedrijf:
Rottenl
weeker
pen als
mei de
tij hem
uitslag
signale
dan be
nooit i
gen zo
die als
reert."
Jorzitters zijn normaal de baas, rru
JA-voorzitter W.G. van Velzen heeft h
zelfs het woord van fractievoorzitt
e a's het erop aankomt, eerste mir
sa maa'ct de dienst uit.
,'dA-senator en partij-theoreticus pro
isteren in een radio-interview, waarin
jhval van Felix Rottenberg op fractievc
pde, de onmogelijke positie van d<
9[ti|en aan de orde gesteld. Hij pleit
Ugestelde en daarvoor gesalarieerde
■luren die hun eigen rol zien als iemanc
slechts tot taak hebben het interne
i|l in goede banen te leiden.
,e historie lijkt hem gelijk te geven.
nh'Zli!ter versPee'd. Mevrouw Van Le
Sieh ro' op en kwam daarmee in co
pzelfd"1 '~'aar voorgangers Ginjaar e
Lje,|fydA ligt de zaak iets anders, he
elfde. Daar strijd tussen de basis er
'ht2lüer ls doorgaans de exponent
én il i n' Max van den Berg bijvoorbe
n uy| om het primaat in de partij. Het
'tannü' Marianne Sint werd gewipt 01
/as n ta9en wat de politieke leidi
de partij wenste een eigen koers,
voorzitter. Felix Rottenberg heeft d;
en I, met 'u'de stem zijn idee van verr!
;JSr£?aatvan boegbeelden van de t
blitifi botert het evenmin altijd tus
wT^.gezichtsbepalers. Als Wim var
ij eii^P011 ziin politieke vrienden aan
een0^33^ 's voor de dand Ü99end' Hf
ijnd aan voor een hardwerkende rege
en 7-' h 00r 'edereen gerespecteerde
n hUn e'Ials representant van een r
L a Pertij. Het is een baan waarin ge
iWesn i 'n de P°litiek- Profilering is c
'awpn f en tegenspraak zijn derhalve
in rvfl® duidelijkheid blijft uit. Niema
ieuw nu beeft. Dat van Kok of F
i'rua ®n of Bolkestein. Het partijvoorz
roan;„ ?r ^et niveau waar het hoort,
rbeiri <le' Dus naar dat van Evert Ver
folitiek iVan Piet Bukman in het CDA.
jun nart \^ers 9even na discussie in
onnt'J' voorzitters zorgen ervoor
rit
