Week nd
|REI2EN~
E4
PORTUGAL
jgde in Grossarl.
KORTINGEN
VAN DONZEL
Nederlandse tomaten en
jkommers alleen nog maar mooi
A
Oosterburen
vinden
onze tomaten en
komkommers
niet meer
om te vreten
'Wat proeft de
consument
eigenlijk?
Daarover hebben
de kwekers nog
nooit nagedacht'
1)93
6
J en Rekreatie is een
■enlijke rubriek van riB
■agbladengroep.
lentiereserverinaen- j
NJGEN
Irava
INES incl. busreis
|en 292,-HP; 299'.Vp
Jen 397HP; 411 -vp^P
|en280,-HP;287-vprPpl
lor, OOC Lin. V"k
ZATERDAG 18 SEPTEMBER 1993
1 vd» - VP n r\ I
HP;287,-VpPpPpj
len 280
PlDORM incl. busréis
pen 395,- p.p.
k per super luxe ROVai
ars naar Denia - Benisa
■orrevieja - La Manna
tiray 04780-81725
1.00. Lid SGR nr.1673
I de gratis wintergids is mn
ITUGOED!!! auslsUl"
fcosta Blanca~PÈDRÈnhï
(Denia) T.h. rustig geivbi
lungalow. 2x2 pers s2
Kamers. Inl. 04194-2433
Met onz?Süpën?RÈÈijg
Biueliner Royal Class bu
len naar het zonnige eirï
lomerseizoen. Sept/ot
Incl. herfstvakantie S
aanbiedingen 10/17'do
ten met hotel of app
p.Brava/Salou/Benidorrri
Hele hoge kinderkortmai
De winterprijzen Benidorr
■en Calpe zijn ook binner
gratis brochure P|us ae
banbiedingen: Frepli'
04970-1645
3RAN "CANARiA; "PÜrt
Rico, 4p. lux app. o;
twemb.,tennisb.,incl. vlieai
P dgn v.a. 595,- p.p
01150-30001/fax 16986
Benidorm-Express; aant
Busreis App. vertr. 15/u
/.a. 10 dgn. 360,- p.p. inf,
feanb. ook voor overwin
[EREN. Bel: 040-811474
I Najaar/Winter/Voorjaar.
lALGARVE 4 wkn naar d
■zon al v.a. 695,-. 8 wki
Iv.a. 845,-. Wekelijks vei
I v.a. 22 okt. incl. vliegre
transfer,reisleiding+appar-
Itement Bel nu: voor de gr;
Itis brochure PRIMAVEf
I Reizen (SGR) 079-426350
1 v.h. SALZBURGER LAND.
3rossarl, tel.09-43.6414.2921
I, gemoedelijke, familievrien-
J2-6 pers. (1 -3 kmrs), bad of
■overdekt zwembad 30 gr.,
leen, zeer rustige ligging.
H en loipen of gratis liftbus,
feneeuwafdalingen, zonnige
dgn. HP in app. met 7 dgn.
1850,-
I HERFSTVAKANTIE Oosten]
rijk. 7 dgs. busreis 439,1
HP incl. div. excursies!
Vertr. 16/10. Garant Reizetl
(SGR) 080-605800.
i WANDELPLEZIER in Flati
tach Karnten t.h.vak.won.21
li 5p. div.arr,htls,pens. dANS I
SEN vak.adv. 085-81470f|
off, vertegenw. V.V. bur.
SUPER! 8 dg GLETSCHEFl
skiën in Solden. Incl, busf
accom.,HP en skipas. vertr!
9-23-30 okt., 6-13-27 nov.J
4-11-17 dec. v.a. 639,-
vol—vol. RE KRO REIZEN 1
010-4142233 tot 2200 uur.
als u vaker adverteert in de I
rubriek
Reizen en Rekreatie
van
VNU DAGBLADEN
Bel voor inlichtingen:
073-125225
Informatie over adverteren'
Bel REIZEN EN REKREATIE! I
au:01184-88000.
1993 tegen inle-
aonlijke ticket
lienst naar
ly per
It
f Sheerness se
Systeembouw
Oirschotseweg 120
5684 NL Best
Betaalbaar bouwen
beton of hout of
combinatie.
Vraag vrijblijvend
documentatie en
inlichtingen.
Voor Zeeland
tel. 01181-1601 tel. s
04998-95312 en
73932 of 040-5183.
te kijken? Volgens de Duitse
jja vinden onze oosterburen die
lerballen en groene paaltjes' niet
from te vréten. Ook met sommige
linen is het mis. Van de tien
jdelon-rozen' gaan er in de
ikamer zes niet open. Hoe komt
Domme kwekers in kortzichtige
®ngbesturen',zegt Neerlands
jtste producent van lidcactussen
tolumnist Hans de Vries. In
®eer en het Westland strijden
uiek en berusting inmiddels om de
irang.
Peter Gerritse
De veilingbesturen die
het gezicht van onze
tuinbouw zijn, bepa
len de kwaliteit van
tomaat, anjer, roos en
ficus. Die besturen
hebben zitten slapen en slapen nog
steeds. Zelfvoldaan over de prach
tige gebouwen en de omzetcijfers
zijn ze ingedommeld. De consu
ment wordt genegeerd. De consu
ment op zijn beurt negeert nu de
tuinbouw en verkiest als cadeau
een cd-bon met een leuke kaart
boven de gok van een bloemetje."
Deze hartekreet is afkomstig van
Hans de Vries, cactuskweker en
vaste columnist van het 'Vakblad
voor de Bloemisterij'.
In zijn rubriek Stikstof fulmineert
deze grootste producent in Neder
land van Rhipsalidopsis (lidcactus
sen) wekelijks tegen de arrogantie
en de zelfgenoegzaamheid van de
vaderlandse tuinbouw-monopolis-
ten.
Want nóg mag Nederland zich
koesteren in het warme zonnetje
van het alleenrecht en de voor
sprong. Maar de concurrentie is in
opmars en scoort. Nog maar enkele
jaren geleden leken de 'Japanners
van de tuinbouw' onaanraakbaar.
De vroegere Sovjet-ambassadeur
Romanov beweerde jaren geleden
dat Nederland als een agrarische
grootmacht moest worden be
schouwd. Over de zelfoverschatting
en de wet van de remmende voor
sprong, waaraan grootmachten
tenonder plegen te gaan, zei hij
destijds niets. Terwijl de Sovjet
unie uiteen viel en de Berlijnse
Muur met de Apartheid op de
mestvaalt van de geschiedenis be
landden, teelde, spoot, sproeide, in
noveerde en exporteerde de Neder
landse tuinder lustig voort. Nog
steeds is ons land de wereldmarkt
leider in vleestomaat, hangpetunia
en lidcactus. Om nog maar te zwij
gen van 'slaapkamergeluk' en de
'komkommer voor alleenstaanden'.
Maar het groene bolwerk wankelt.
De wormen en woelmuizen knagen
aan het wortelgestel.
„Geen wonder," zegt Hans de
Vries. „Ze letten alleen maar op de
techniek van het telen, maar tien
jaar geleden hadden ze al moeten
beginnen met minstens 'drie sma
ken tomaat'. Bij peren, appels en
pruimen heb je dat allang."
De Duitse pers heeft de afgelopen
jaren genadeloos en effectief inge
speeld op de latente angst bij con
sumenten voor 'onnatuurlijke voe
dingsmiddelen'. Holland is de Kop
van Jut geworden.
Er gaat geen maand voorbij of er
verschijnt in een Duits tijdschrift
of dagblad wel een artikel over
smaakloosheid van de Hollandse
tomaat en de dito krop sla, de
vergiftiging van de Nederlandse
bodem en de groot-industriële aan
pak van onze tuinbouw.
'Als de lente komt, dan stuur ik
jou... Vergiftigde Tulpen uit Am
sterdam', kopten onlangs de Sch-
weriner Volkszeitung en de Ros-
tocker Anzeiger over een hele pagi
na.
FOTO MARCEL BEKKEN
Ongewenst in Duitsland
Maar ook serieuze opinie-tijd
schriften als Der Spiegel en Natur
hebben omslagverhalen gepubli
ceerd over de Hollandse 'high
tech-tuinbouw' met zijn energie-
vretende, milieu-onvriendelijke
produktiemethoden.
De ware crisis is begonnen in 1990
nadat de Duitse Edeka Super
marktketen had geweigerd om mee
te werken aan een 'Holland Aktie'.
In de meer dan duizend winkels,
die bij Edeka inkopen, bespeurde
men voor het eerst een afkeer van
Nederlandse groenten en fruit. 'Al
lemaal chemische troep,' was de
meest-gehoorde kreet die Edeka
registreerde.
De Nederlandse exporteurs kregen
het verzoek om iets te ondernemen
tegen het slechte imago van de
Nederlandse tomaten en sla. Deze
beeldvorming bleek vooral een ge
volg van de stroom negatieve pu-
blikaties in de Duitse pers aan het
eind van de jaren tachtig.
In 1988 waren Duitse journalisten
dopr het Centraal Bureau van de
Tuinbouwveilingen uitgenodigd om
een kijkje te komen nemen in de
kassen van het Westland en Aals
meer. Ze zouden met eigen ogen
kunnen zien hoe zorgvuldig en lief
devol de kwekers bezig waren met
het blozende ooft voor hun ooster
buren. De excursie pakte rampza
lig uit. Tot grote schrik van de
tuinbouwvoorlichters begonnen de
Duitse verslaggevers allemaal te
preluderen op hetzelfde thema: de
Nederlandse produktie van groen
ten, fruit en bloemen is milieu-on
vriendelijk, energie-verslindend en
staat haaks op het verlangen van
de Duitse consument naar natuur
lijkheid, zon,volle grond en schone
regen.
Volgens veel journalisten is 'Frau
Antje', dat zinnebeeld van de Hol
landse frisheid, allang niet meer
die maagdelijke bellefleur, maar
een verlepte diva in de menopauze.
De massa-pulpkrant BildZeitung
trok zijn klassieke trucendoos van
'veei beweren en niks bewijzen'
wijd open en suggereerde dat die
anti-Duitse Nederlanders nu een
koekje van eigen deeg kregen.
Ook de serieuze media be
steedden veel ruimte aan de
'Gewachshaus-Kultur im
Westland'. Onder de kop
'Ganz ohne Erde' schreef Michael
Gleich in Natur met een ondertoon
van verbazing en ontzetting over
de substraat-cultuur waarin kom
kommers en paprika's groeien.
„De planten hebben geen contact
meer met de aarde, maar groeien in
bedden van steenwol. Door de bed
den wordt een permante stroom
chemovoeding gestuurd. Elk uur
wordt de voedingsoplossing door
de computer opnieuw gestuurd: een
beetje kali-salpeter, een snuifje Bo
rax en een vleugje Zinksulfaat. De
planten hangen aan draden. Het
lijkt wel de 'intensive care'-afde-
ling van een ziekenhuis. Het licht
in de kassen wordt automatisch
gefilterd, de lucht is geen buiten
lucht, maar een door de computer
gestuurde samenstelling van zuur
stof en koolzuurgas."
Een andere journalist schreef:
„Men schakelt op deze manier bo-
demziekten uit. Groei en produktie
kunnen in hoge mate worden ge
stuurd. De modernste bedrijven
zijn alweer van steenwol afgestapt
en laten de plantenwortels afhan
gen in voedingsfilms. De produk-
tieresultaten zijn verbazingwek
kend. Twee miljoen komkommers
per kas per jaar zijn normaal. 55
Kilo sla per vierkante meter per
jaar. Het planten en oogsten ge
beurt door middel van een elec-
troplateau. Ultraviolette stralers
doden alle ziektekiemen. De kwe
kers lopen niet meer rond met
schoffels maar met injectienaalden.
Ee$ smakelijk!"
De biochemicus Lucas Reijnders
van de Stichting Natuur en Milieu
werd door de Duitse media fre
quent geciteerd. „Het Nederlandse
oppervlaktewater wordt jaarlijks
belast met 1000 kilo stikstof en 500
kilo fosfor per hectare. De poreuze
steenwol moet na twee jaar worden
vervangen. Dat is 200.000 kubieke
meter substraat waarvoor een
stortplaats moet worden gevon
den."
Een andere Duitse massakrant
kwam met de volgende berekening:
'De Nederlandse bloembollentelers
gebruiken jaarlijks 2000 ton be
strijdingsmiddelen. Koploper is de
byacinthenteelt die 362 kilo gif per
hectare nodig heeft. De Duitse
landbouw gebruikt gemiddeld 4 ki
lo per hectare. Tussen Haarlem en
Leiden is de bodem tot op een
diepte van 8 meter vergiftigd met
pesticiden.'
De bloemiste Diana Buchholz uit
Osnabrück dikte het verhaal nog
wat aan: „Planten en bloemen uit
Holland zijn zó zwaar bespoten dat
het niet verantwoord is om ze zon
der handschoenen aan te pakken."
Bij het Centraal Bureau van de
Tuinbouwveilingen zit men met de
handen in het haar. Het negatieve
beeld van de Nederlandse produk-
ten is een ingewikkeld mengsel van
rationele en emotionele factoren.
De marketing-specialisten probe
ren vergeefs aan Nederlandse tuin
ders duidelijk te maken dat het
geen zin heeft om uit te leggen dat
kasprodukten helemaal niet onge
zond zijn en dat een plant om te
groeien ionen nodig heeft. En dat
het niet uitmaakt of ze die uit de
grond haalt of uit met water verza
digde steenwol.
Hans de Vries denkt dat negatieve
beeldvorming rondom Nederlandse
tuinbouwprodukten 'mogelijk
structureel is.' Hij heeft nog steeds
veel waardering voor het Neder
landse groenvernuft. De komkom
mer voor alleenstaanden bestaat
immers echt (een speciaal ge
kweekte komkommer voor 1-per
soonshuishoudens)
De Vries: „Tomatentelers kunnen
technisch alle vragen uit de markt
aan. Als er een vierkante tomaat
moet komen of een ovale, die in een
bepaald doosje past, dan kweken
ze die. Maar wat proeft de consu
ment eigenlijk? Daarover hebben
ze nog nooit nagedacht."
Volgens De Vries zijn de Nederlan
ders nog steeds 'de Japanners van
de tuinbouw' maar hebben ze ver
geten de lessen van hun idolen in
de praktijk te brengen. „Evenals de
tuinbouw wordt de Japanse indus
trie gekenmerkt door vele kleine
1
bedrijven die samen een groot pro-
dukt maken. Bij de Japanners ein
digt het produkt als kant-en-klaar-
artikel onder de eindverantwoor
delijkheid van merkvoerders als
Toyota of Sony. De toeleveranciers
Hans de Vries: „Aan marketing, reclame en strategie wordt amper gedacht.
FOTO FOTOPERSBURO DIJKSTRA
van onderdelen zijn gehouden aan
strenge, consument-gerichte kwali
teitseisen. In de tuinbouw echter
wordt een buikartikel vervaardigd
dat slechts op uiterlijke kwaliteit
wordt gekeurd. De producent is
vaak al vóór, maar zeker na de
veilingklok onherkenbaar. Aspec
ten als smaak en houdbaarheid zijn
decennia lang door de veiling ver
waarloosd. De veilingbesturen zien
hun organisatie louter als markt
plaats voor vraag en aanbod. Aan
marketing, reclame en strategie
wordt amper gedacht," aldus Hans
de Vries.
Een citaat uit een van zijn co
lumns: „Vorig jaar zijn veel toma
tentelers overgeschakeld op een
milieubewuste teelt. Met bijtjes en
torretjes zagen ze kans om schoner
te telen. Na alle negatieve publici
teit in de Duitse boulevardpers was
er eindelijk iets positiefs te melden.
'Vlinder tomaten, schone tomaten'.
Zo'n vondst is een droom van elke
wasmiddelenfabrikant en zou hem
maanden doen glunderen. Een mil
joen of tien er tegenaan en de
zuidelijke concurrentie kan wel in
pakken met zijn gifballen. Maar
nee hoor, ook bij de waterballen-
jongens wordt de wereld geregeerd
door domme kwekers in veilingbe
sturen en zij hebben recent beslo
ten om hun milieubewust geteelde
produkt niet meer apart maar ge
mengd met de traditionele smaak
loze waterballen te veilen.
De enorme potentie van de 'schone
bal' wordt opgeofferd aan de veil-
snelheid. Liever accepteert men
verlies van marktaandeel en prijs
dan te investeren in de toekomst.
Zo slecht is het gesteld met de
reputatie van de Nederlandse
smaakloze waterbal dat er grote
hoeveelheden in anoniem fust wor
den verkocht. De koper kan ze dan
verkopen als Duitse, Franse, Itali
aanse of Marokkaanse tomaten. Al
les is beter dan Nederlandse. Goed
zo....jongens, ga zo door. Je kunt
altijd nog omschakelen op rozen."
Volgens De Vries duurt het niet
lang meer of Nederlandse topkwe-
kers zullen gezamenlijk stringente
kwaliteits- en smaakeisen hanteren
buiten de veilingen om.
„Het is de hoogste tijd voor een
eigen merk-campagne. Die Hol
land-merknaam is toch kapot. Het
betere deel moet uit de markt wor
den genomen en er moet afgere
kend worden op kwaliteit. De vei
lingen denken alleen maar aan de
korte termijn. Als ik een kas vol
rotzooi heb en er is een koper die
wil betalen, dan veilen ze de troep
gewoon. Aan het belang van de
consument wordt niet gedacht. Van
alle aangevoerde partijen moeten
ze een voorbeeld apart zetten en er
een boeteregeling aan verbinden.
Zestig procent van de Madelon-ro-
zen blijft in de huiskamer dicht.
Dat is toch onvoorstelbaar? Stel je
eens voor dat van 100 Philips-kleu-
ren-tv's er zestig een zwart-wit-
beeld geven. Terwijl je die Made-
lons wel degelijk beter kunt afleve
ren als je ze enigszins laat doorrij
pen. Maar voor een iets geopende
roos geeft de koper op de veiling
minder. Onlangs is de houdbaar
heid onderzocht van Nederlandse,
Deense en Franse begonia's. In de
herfst viel 50 procent van- de Ne
derlandse planten binnen zes we
ken weg door stengelrot. Bij de
Deense exemplaren was dit 15 pro
cent. In de winter waren deze per
centages respectievelijk 19 en 9
procent. Catastrofale resultaten.
Weet je wat de onderzoekers ervan
zeiden? Kijk, de Nederlandse bego
nia heeft tweemaal zoveel bloem
als de Deense. Valt de helft van de
Nederlandse uit dan hebben ze
toch evenveel bloemen."
Hoewel hij de Duitse overgevoelig
heid voor het overmatig gebruik
van bestrijdingsmiddelen in Neder
land aanvankelijk als 'onzin' af
doet wil De Vries later in het
gesprek wel toegeven dat we hier
veel meer gif gebruiken dan in de
ons omringende landen.
„Maar het gebruik is inmiddels
gigantisch teruggedrongen. Wat
ons dwarszit is dat we niet één
torretje of beestje Engeland of Ja
pan mogen binnenbrengen. Maar
bloemen die wij importeren wor
den niet gekeurd op 'ellende'. Zo is
de gevreesde 'Californische Trip'
bij ons binnengekomen, een beestje
dat bijna niet kapot te krijgen is en
waartegen we twee keer in de week
moeten spuiten. Het terugdringen
van de chemie, de enorme opgang
van de biologische middelen..., dat
alles weten we slecht te verkopen.
We hadden dit allang aan de Duit
sers duidelijk kunnen maken. Maar
zoiets vergt geld en fantasie. Die
fantasie kun je kopen bij goeie
reclame-bureaus. De mens is in
hoge mate een irrationeel wezen.
Als je de tv-commercials mag gelo
ven dan wachten alle vrouwen te
genwoordig toch met ingehouden
vreugde op het moment dat ze
eindelijk weer heerlijk ongesteld
worden? Ik zou zeggen: veiling
voorzitters, verdiept u zich eens in
de filosofie achter het driedubbel
absorberende inlegkruisje met dry-
weave."
