Het gevecht tegen de willekeur
4 Stichting Anthony Ruys' komt op voor slachtoffers van vliegongelukken
Passagiers staan machteloos in huidige concurrentieslag tussen vliegtuigmaatschappijen
Toneel
DE STEM
ZEELAND
'Maatschappijen
houden mensen
beter vast dan
Nederlands
gevangeniswezen'
'De pijn, de hitte,
de vliegen en de
stinkende wonden,
het maakte het
ondraaglijk'
Vog veel meer
heater in deze
jrote Gids:
VRIJDAG 10 SEPTEMBER 1993
'Zogauw een ramp uit de belangstelling
laten ze de mensen vallen als bakstenen'
„De KLM liet me vallen als
een baksteen, zoals ze dat
eerst letterlijk deden." 'Sieg'
de Boer overleefde de ramp
met een KLM-toestel boven
Nieuw Guinea. Precies 36
jaar later heeft hij nog de
kracht om voor zijn rechten
op te komen. De pas opge
richte Stichting Anthony
Ruys, die slachtoffers van
vliegrampen met raad en
daad wil bijstaan, draagt hij
een warm hart toe.
Door Fons Knegtel
Op de volgende jaarlijkse aandeel
houdersvergadering van de KLM zal
Siegbrand M. de Boer ('Sieg'), net als
de afgelopen twee jaar, het woord
nemen. Hij vraagt opnieuw waarom
de maatschappij, na de vliegramp
met een Lockheed Super Constella
tion van de KLM boven Nieuw Gui
nea in 1957, geen nazorg biedt. En
waarom hij de ziekenhuiskosten ten
bedrage van 5.000 gulden zelf moest
betalen. Onlangs trad hij toe als
bestuurslid van de pas opgerichte
Anthony Ruys Stichting, die o.a. op
wil komen voor de belangen van
slachtoffers en nabestaanden van
vliegtuigongelukken. „Waar ik kan,
wil ik helpen."
Thuis in Wassenaar staat op een
tafel in de zitkamer het model van
een Super Constellation van de
KLM. 'Sieg' wijst een van de laatste
raampjes aan, links achter de vleu
gel: daar zat hij op die 16e juli 1957
toen het vliegtuig, de 'Neutron' ge
naamd, op de startbaan van het
vliegveld van Biak (Nieuw Guinea)
om 03.30 uur klaarstond om te ver
trekken. De Boer was in die tijd
employé bij de Koninklijke Paket-
vaart-Maatschappij en zou voor ver
lof naar Nederland reizen.
Vlak nadat het vliegtuig was opge
stegen meldde de gezagvoerder over
de intercom: „Dames en heren, we
vliegen nog een keer laag over de
luchthaven zodat we de lichtjes kun
nen zien." Sieg beschrijft hoe het
toestel boven zee een ruime bocht
van 180° naar links maakt. Op dat
moment staan een paar kilometer
verderop twee wachtposten op het
dek van de 'Kortenaer', een des
troyer van de Koninklijke Marine.
Zij zien de piloot van de 'Neutron'
nog zijn landingslichten ontsteken,
waarna het toestel plotseling hori
zontaal in zee valt. Door de klap
exploderen de volle brandstoftanks;
er ontwikkelde een enoemrme vuur
zee.
„We kregen geen waarschuwing",
vertelt Sieg de Boer, die 26 jaar was
toen de ramp zich voltrok. „Die
klap, het gebeurde net zo vlug als
dat ik nu met mijn vingers klik.
Overal was vuur. Doordat ik ernstige
brandwonden had op mijn handen,
kreeg ik aanvankelijk de gordel niet
los. Ik raakte echter niet in paniek.
'Dit is dus het moment waarop het is
afgelopen'.
Door de crash was het voorstuk met
de inzittenden in de diepte verdwe
nen, -terwijl het afgebroken en open
gescheurde staartstuk nog even bleef
drijvëh. Sieg: „Intussen had ik onbe
wust zo zitten te friemelen aan de
gordelsluiting dat deze tenslotte toch
openging. Ik sprong in het water
maar moest meteen duiken omdat
omdat er op het water een vuurzee
van brandende benzine was. Even
verderop dreef een bank die uit het
toestel was geslingerd. Samen met
enkele kinderen hield ik me er aan
vast totdat papoea's, die in paalhut-
jes op het strand wonen, ons met
prauwtjes uit het water haalden."
Ondraaglijk
De eerste dagen waren voor Sieg de
Boer een hel. Met ernstige brand
wonden aan het hoofd, schouders,
armen, handen en benen was hij
opgenomen in een 'blikken' hospi-
taaltje waar de hele dag de zon op
scheen. De pijn, de hitte, de vliegen
en de stinkende brandwonden, het
maakte de situatie ondraaglijk.
Na twee weken mocht De Boer per'
bood naar het Ifar-zieknuis bij Hol-
landia, de hoofdstad van Nieuw Gui
nea, die nu Jayapura heet. De Boer
was inmiddels verenigd met zijn
ouders, die op kosten van de KLM
waren overgevlogen. De echtgenote
van de KLM-vertegenwoordiger in
Nieuw-Guinea vloog intussen spe
ciaal voor de overlevenden naar Au
stralië om voor hen koffers met nieu
we kleren te kopen.
Wijlen dokter Haage uit Tilburg, die
later als plastisch chirurg landelijke
bekendheid zou genieten, kwam
naar Hollandia om de brandwonden
te behandelen. Haage verrichtte een
waar wonder door de slecht helende
rechterhand van De Boer met een
stuk huid van zijn linker bovenarm
'op te lappen'. Sieg toont verder de
nog zichtbare sporen van de ramp op
zijn huid: de ingebrande naden van
zijn overhemd in zijn hals, de con
touren van de manchet op zijn rech
terarm.
Baksteen
„Mijn relatie met de KLM is intus
sen anders dan ik verwachtte. Zodra
het nieuws over de ramp uit de
belangstelling was, lieten ze me fi
guurlijk vallen als een baksteen, zo
als ze dat eerst letterlijk deden."
In 1958 had Sieg de Boer volgens de
IATA-richtlijn recht op een verzeke
ringsuitkering. De KLM hield echter
5.000 gulden op deze uitkering in.
Dat waren precies de totale verple-
gingsuitgaven die de maatschappij
een jaar terug aan Sieg de Boer had
besteed. „Ik heb uiteindelijk dus zelf
de ziekenhuiskosten voor mijn reke
ning moeten nemen", zegt Sieg fel.
Twee jaar terug bezocht De Boer
voor het eerst de aandeelhoudersver
gadering van de KLM nadat hij eerst
enkele aandelen had gekocht. Tij
dens de rondvraag nam Sieg het-
woord. Hij vroeg de KLM waarom ze
in brochures steeds dat 'oortje' op de
hoek van een pagina gebruiken, om
de betrouwbaarheid van de KLM te
symboliseren. Heel pijnlijk, want het
herinnerde Sieg steeds aan de opge
lopen littekens aan zijn eigen oor en
de verminkte oren van andere over
levenden. Daarna deed De Boer zijn
verhaal over de ramp met de 'Neu
tron' in '57. Op zijn vraag waarom
de KLM in zijn ogen was tekortge
schoten in de nazorg voor de slacht
offers klonk het achter de tafel: 'U
krijgt nog bericht'.
Niet lang na de vergadering werd
Sieg ontvangen door de KLM in
Amstelveen. 'U krijgt geen geld. Er
is geen verdere nazorg.' „Ik kreeg
wel een kopje koffie", zegt De Boer
nu bitter.
Toch ontving Sieg nog een keer een
telefoontje van het hoofd medische
dienst van de KLM. „We kunnen je
naar een-psychiater sturen", zei hij.
„Prima",'aiitwoordde De Boer, „als
die psychiater' kan zorgen dat ik
mijn geld terug krijg."
Tijdens de aandeelhoudersvergade
ring vorig jaar stond Sieg opnieuw
achter de|zaalmicrofoon. Hij begon
zijn betoog niet een beschrijving van
de soepel op het water landende
zwaan die iedereen kende van de
Ster-spot. „Maar een KLM-vliegtuig
landt lang niet zo mooi op het water
als een zwaan", zei De Boer toen
cynisch. Vervolgens herhaalde hij
zijn kritiek op de KLM. Dr. M.
Albrecht, voorzitter van de raad van
commissarissen reageerde fel: „Mijn
heer De Boer, hier bestaat corres
pondentie over en ik meen dat dit
geen zaak is voor deze vergadering.
Ik ontneem u nu het woord." De
Boer's microfoon werd afgesloten.
De correspondentie tussen De Boer
en de KLM is onlangs aangevuld met
een brief, gericht aan president-di
recteur Bouw. Daarin schrijft De
Boer dat zijn vragen nog steeds niet
zijn beantwoord. Waarom geen goe
de nazorg? Waarom die 5000 gulden
in mindering gebracht op zijn uitke
ring? Doodleuk eist De Boer nu die
5.000 gulden terug, omgerekend in
de waarde van toen en daarbij opge
teld de samengestelde interest.
„De zaak is juridisch verjaard. Maar
zo'n ongeluk verjaart voor mij niet.
Nee, het gaat mij niet zozeer om het
geld maar om de irritante en arro
gante houding van de KLM aan de
kaak te stéllen. Ik heb niets te verlie
zen en het Ontgaat mij volkomen wat
de KLM denkt te winnen met haar
negatieve opstelling."
Blijven vechten
Rob Sötemann is als voorzitter van
de pas opgerichte Anthony Ruys
Stichting, die onder meer opkomt
voor de belangen van vliegramp
slachtoffers, bijzonder ingenomen
met het feit dat Sieg de Boer plaats
wilde nemen in het bestuur. „Bij
Sieg zie je dat zo'n ramp 36 jaar
later nog steeds doorwerkt. En dan
nog vecht hij door voor zijn rech
ten."
Sötemann is een van de overleven
den van de vliegramp met de
'Anthony Ruys' op het vliegveld van
het Portugese Faro. Deze Martinair
DC-10 verongelukte onder barre
weersomstandigheden op 21 decem
ber 1992 tijdens de landing, waarbij
uiteindelijk 56 dodelijke slachtoffers
te betreuren waren. In de daarop
volgende maanden heeft een aantal
betrokkenen acties ondernomen om
de waarheid en de toedracht van het
ongeluk boven water te krijgen. Met
name Rob Sötemann heeft hier een
Het uitgebrande wrak van de verongelukte DC-10van Martinair, de 'Anthony Ruys'.
FOTO EPA
vooraanstaande rol in gespeeld. Vol
gens hem en vele andere passagiers
is er veel meer aan de hand geweest
dan alleen het door Martinair-direc
teur Martin Schroder genoemde
'sterke zijwind'.
Onder de nog levende slachtoffers en
de nabestaanden van de vliegramp
bleek een sterke behoefte te bestaan
aan een breder orgaan dat zich bezig
zou houden met de behartiging van
hun belangen. De Anthony Ruys
Stichting stelt zich nu ten doel de
veiligheid van het vliegverkeer te
bevorderen en daarnaast op te ko
men voor de belangen van de slacht
offers van onveilig vliegverkeer.
Open deuren
Na het nieuws over de oprichting
van de stichting komen de eerste
reacties van verontruste vliegreizi
gers bij Sötemann binnen. Sommige
deden hem de haren te berge rijzen.
Een voorval dat zich twee jaar gele
den voordeed. Een reiziger vliegt
met een Griekse vliegmaatschappij
met bestemming Athene. Na een tus
senlanding, reeds op het Griekse
vasteland, stappen alle passagiers
uit. Onze bewuste reiziger is blijk
baar de enige die doorvliegt naar de
Griekse hoofdstad. Als het toestel
plotseling de pier verlaat met al zijn
deuren nog open wekt dat enige
verbazing. Maar de verbazing maakt
al snel plaats voor pure doodsangst
als het vliegtuig daarna opstijgt; de
deuren zijn nog altijd niet gesloten.
Onder een oorverdovend lawaai en
met een uiterste krachtsinspanning
lukt het de reiziger de cockpit te
bereiken en de mensen daar te waar
schuwen. Het lukte tenslotte de
tweede piloot de portieren te sluiten.
Een ander incident, dat eveneens
twee jaar geleden in Egypte gebeur
de. Een toestel van de KLM geeft vol
gas op de startbaan van het vliegveld
van Cairo. Aan het eind van de baan
vallen plotseling alle vier de motoren
uit. De piloot weet het toestel vlak
voor het eind van de startbaan nog
net tot stilstand te brengen. Daarna
wordt er twee uur lang aan de moto
ren gesleuteld. Een aantal passagiers
wilde een ander vliegtuig nemen,
maar dat werd door de KLM niet
toegestaan. Sötemann: „Deze men
sen werden tegen hun zin vastgehou
den. Vliegmaatschappijen kunnen
mensen beter vasthouden dan te
Nederlandse gevangeniswezen."
Geen statistieken
Dit zijn maar enkele voorbeelden ri
een hele rij van incidenten
het toch nog goed afloopt. Sole
mann: „Mensen hebben dan de
ging zulke ervaringen daarna te
geten, omdat ze uiteindelijk
heerlijke vakantie hebben g<
Zulke gebeurtenissen worden
niet gemeld. Gevolg? Geen statistie
ken. Niks."
Volgens Sötemann is het belangrijk
dat dit soort informatie wordt doos-
gesluisd. Een medewerker houdt
voor de stichting een zwartboek bij
„Alle ervaringen die tot ons
worden genoteerd. Op deze manier
zijn we in staat straks een vuist tt
maken. Zo creëren we een
budsfunctie voor de vliegwereld",
aldus Sötemann.
De klachten verzamelen is een
ze doorspelen naar de vliegtuigfabri
kant is iets anders. Die bepaalt of a
iets mee gebeurt. De willekeur
vliegtuigbouwers soms tentoonsprei
den neemt soms ijzingwekkende vor
men aan.
In 1974 verloor een Turkse DC-10 in
de buurt van Parijs een vrachtdeur.
Door het plotseling ontstane lucht-
drukverschil begaf de vloer het er
vernielde daarmee het hydraulisch
besturingssysteem die er
liep. Het toestel viel van 3.500 meter
hoogte uit de lucht. Alle 375
tenden kwamen om het leven.
In 1972 echter wisten boven het
Amerikaanse Windsor de piloten van
een DC-10 van American Airlines op
het nippertje hun toestel veilig
de grond te zetten. Dit keerJ"
ingeklapte deur niet alle
leidingen vernield.
Een half jaar voor de ramp -
Turkse toestel bleken er al 1*
klachten over de slecht sluiten®
vrachtdeur te bestaan; navrant om
weten dat er toen nog geen
DC-10's over de hele wereld rf
dienst waren. Er moest uiteind#
een ramp gebeuren om de fabrikant
in beweging te krijgen; de vracht-
deur werd verbeterd en de
versterkt.
„Maar bij een stevige crash zoals die
bij Faro", vult Sötemann aan,- „N®
ook een gedeelte van de vloer, m°8e'
lijk als gevolg van de plotselinge
drukverlaging. Van de 56 overleden
passagiers zaten er 38 op dat gedeel
te van de vloer. De versterking*
de vloer is blijkbaar nog steeds on
voldoende. Maar 'versterking J
'verbetering' betekent voor de lucht
vaartmaatschappijen 'minder passa'
giers' en dat is in de huidige con»'
rentieslag dodelijk. Passagiers s'f
machteloos in dergelijke situaties-
Het beeldmerk van de Anthony W
Stichting is een vlinder, ge®®L
vanwege zijn schoonheid maar o»
kwetsbaarheid. In september wow
de conclusies verwacht van het o'
ciële Portugese onderzoek naai
ramp met de Anthony Ruys-
eerste krachtproef voor de 'vlinder
IHans Kemna over acteurs
>n toneel in Nederland: „Zo'n
5 procent van de voorstellin-
;en is niks".
IDen Hout heeft een antro-
oosofische toneelschool. Over
het spelen van gevoel'.
Het jeugdtheater verdient
meer bezoek, maar hoe con-
:urreer je met Telekids?
Poë
Zuidelijk Toneel: 'Hamlet' 25 sept, i
in 1 en 2 okt. in Breda en 9 okt. in Berge
Zuidelijk Toneel: 'Mac Beth' 11 nove'
Zuidelijk Toneel: 'De Bedelaarsopera' -
losterbout, 23 dec. in Etten, 5 jan. in
loosendaal.
Zuidelijk Toneel: 'Een zweem van de
ipril in Bergen op Zoom, 28 april in Roos
Zuidelijk Toneel: 'Decadence' 4 maa
loosendaal, 15 april in Etten, 26
Josterhout.
Set Nationale Toneel: 'Duifje Klok' 1
Set Nationale Toneel: 'Koning Lear'
11 dec. in Breda.
Set Nationale Toneel: 'Kleine zielen'
™et Nationale Toneel: 'Mevrouw Wa
Roosendaal, 10 mei in Breda.
"theater: 'De dood en het meisje'
in Breda.
SO-theater: 'De groene vogel' 29 en 3
Rn !5eater: Vuurproef' 4 maart in B
«u-theater: 'Antigone' 19 maart in R
«eater van het Oosten: 'Comedie' 19
neater van het Oosten: 'Lief zijn v
lerneuzen, 13 april in Breda,
oord Nederlands Toneel: 'De stille grij
Oostende'-27 jan. m Breda.
«oord Nederlands Toneel: 'Philoktetes
roneelgroep Amsterdam: 'Othello'
Roosendaal.
oneelgroep Amsterdam: 'Cocktail' 5
Ti,nC i roeP Amsterdam: 'Richard HF
Art p froeP Amsterdam: 'Nirvana' 1
okt T,ro: 'D°dendans' van Strindberg
™t. m Breda.
Art f nt0: 'Parade: Molly x Bloom'
TW '0om Wanja' 24 mei in Br
OostoS gone: 'Ave, ave, Eva'
Theat »ut' 8 nov- ra Roosendaal en 11
Thp» Antlg°ne: 'Mein Kampf' 17
senwu °.nne Lex: 'Kroniek van een
Roowna t"1 Berëen op Zoom, 19 o'
??daai 2 nov. in Breda, 3 nov. in E.
De rJ6' Dedda Gabler' 16 nov. in
Breda ^/Mademoiselle Jaïre' 25 j
Bis-n„/i ?eVr- ra Terneuzen.
Bis-ni,nj!J!!es: "Bravo! Dag mevrouw'
Nova 7oUkiIeS: 'Een nacht bij Ado'
Nova 7! u 'Verwantschap' 20 e
Blauwe m? ,'Schiz°frenie' 3 en 4
Theaw c. andaë Compagnie: 'Joko' -
CiedeKnla?G^°»«'--22dec.in
't Gebroed ,,3J?0I?inSen' 15 en 16 m
boater T» t nors 15 aPril in Te
RoosenJ?8 ®r: 'The lover' 8
Theater va li en 18 dec-in Bre<ia.
van de Lach: 'Kink in de kabe
