Onle 'Opgezweept als werkpaarden Turkse 'Speciale Eenheid' houdt huis in Koerdisch dor Commando's Undercover tussen ongeschoolde arbeiders en illegalen Betuweti n techniscl IE STEM Beleefd DB STEM apport: Goed Olie op het vi Bespreekbaar BINNENLAND BUITENLAND rusland: georgië TBILISI® 'mrte^Zëe: Samsun i armenië bakuj5g== tf^jérevan azerbaidzjan: Erzurum '■"Xagpischf: TURKIJE Malatyjj Atatürkdmi Gaziante'pp :Diyarbakir1 förumiyeh 'Kamishlij jSanandaj cyprus- ':!Middellandstf ^r=nLIBANON( !Bakhtaran 0 DAMASCUS Esfahan jordanië Abadan koeweit gpêfzistbr: SAOEDI-ARABIË KOERDEN stuitte op felle DE STEM Regenalsmaar regen. Dus in plaats van terrasjes wordt het de bioscoop, 's Middags al gebeld: „U hebt reserveringsnummer 216, voor half negen ophalen,is het enige dat de cassière antwoordt, 's Avonds is haar humeur niet verbeterd. Met een collega zit ze achter het loket. De een vijlt nagels, de ander staat een klant te woord. De op omzet wachtende dame, reageert slechts zwijgend als haar om reservering 216 gevraagd wordt. Met de vijl wijst ze naar links naar de andere lokettiste. Die zegt ongevraagd: „Ziet u dan niet dat ik dienst heb? Op de achterkant van het toegangskaartje staat: „Film kijk je niet, maar beleef je." Dat beleven samenhangt met beleefd is het management blijkbaar onbekend. Zo'n gedrag in Oost-Europa en we noemen het typisch voor die landen. CH) Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem B.V. Directie: drs. J.H.M. Brader. Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur: C. Hamans en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren. Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda. Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda. 076-236911/Telefax 076-236405. Telefax redactie 076-236309. Kantoren: Bergen op Zoom, Steenbergsestraat 23-23a, (alleen redactie) 01640-36850, fax 01640-40731 Postadres: Postbus 65,4600 AB Bergen op Zoom. Breda, Afdeling Lezerscontact «06-0226116 (gratis). Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550, fax 01608-17829. Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur. Goes, Klokstraat 1, 01100-28030, fax 01100-21928. Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes. Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751, fax 01140-19698. Postadres: Postbus 62,4560 AB Hulst. Oosterhout, Arendstraat 14,® 01620-54957, fax 01620-34782. Postadres: Postbus 4023, 4900 CA Oosterhout. Roosendaal, Molenstraat 45,® 01650-37150, fax 01650-44929. Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal. Terneuzen, Zuidlandstraat 32, 01150-17920, fax 01150-96554. Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen. Vlisslngen, Scheldestraat 7-9, 4381 RP, 01184-19910, fax 01184-11446. Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen. Openingstijden: Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur; overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur. Abonnementsprijzen (bij vooruitbetaling te voldoen): per kwartaal 85.50, per half jaar 170.05 óf per jaar 330.70. Voor abonnees die automatisch betalen: per maand 28.45, per kwartaal 83.00, per half jaar 165.05 óf per jaar 320.70. Voor posttoezending geldt een toeslag. Fotoservice 076-236573. Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur): Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882 en bij Teuben, Ginneken- weg 7, Breda. Grote advertenties uitsluitend S 076-236881 Geboorte- en overlijdensadvertenties maandag t/m vrijdag tot 17.00 uur 076-236442, zondag van 18.30 tot 20.30 uur 076-236394/236911. Bankrelaties: Postgiro 1114111 - ABN/AMRO rek. 520538447. Heeft u de krant niet ontvangen Onze excuses. Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor. Ook op zaterdag van 09.00-12.00 uur. j De vakantietijd loopt ten einde, het gewone levens ritme komt weer op toeren. Niet dat de maatschappij in de zomer echt stil ligt, maar er gebeurt in die periode eigen lijk niks. Althans niks belang rijks. Dat geeft ons juist dat typische zomergevoel. Op het kerkelijk erf is het niet an ders. Toch lijkt er deze zomer iets te zijn geschied, dat voor de toekomst van de oecume ne - de zichtbare eenheid van de kerken - belangrijker kan blijken te zijn geweest dan op het eerste gezicht lijkt. Santiago de Compostela, het beroemde bedevaartsoord in het noordwesten van Spanje waar tegenwoordig weer heel wat pelgrims uit alle delen van Europa naar toe lopen .zoals in de Middeleeuwen; dat Santiago was deze augustus maand de plaats waar de af deling 'Geloof en Kerkorde' van de Wereldraad van Ker ken een wereldconferentie had belegd. Deze afdeling heeft in het verleden nogal eens aan de wieg gestaan van belangrijke oecumenische doorbraken. Daar in Santiago nam de Rooms-Katholieke Kerk voor het eerst officieel deel aan een vergadering van de We reldraad van Kerken. Tot dan toe beperkte de katholieke kerk zich op Wereldraadsbij eenkomsten tot de rol van waarnemer of gast. De eerste officiële katholieke participa tie was er meteen een van hoge status. Niemand minder dan kardinaal Edward Cassi- dy, het hoofd van de Pauselij ke Raad voor de Eenheid der Christenen, leidde de delega tie. Maar het is niet bij dit vlagvertoon gebleven. Kardinaal Cassidy heeft in Santiago de Wereldraad van Kerken en iedereen die met de oecumenische beweging begaan is, laten weten dat de toekomst van het pausschap bespreekbaar is. Het staat nog niet vast hoe de positie van de paus er in een toekomstige verenigde kerk uit zal zien, heeft de kardinaal volgens een verslaggever van het Al gemeen Nederlands Persbu reau gezegd. De precieze betekenis van de ze boodschap is niet direct duidelijk. Maar als signaal is het niet mis te verstaan. Het pausschap is niet langer het 'heilige huisje' waarover een werkelijke oecumene tussen 'Rome' en de rest van de Stelh, Braam een one reld bh rechte l0 heid en liteit -.STEM 0nze verslaggever ,'n Lazaroms josendaal - Het Korps schoonnfjiiimando Troepen in Roo- branche, tuinbom de caterj FOTO'S; idaal levert een verken- gspeloton voor inzet in enië onder VN-vlag. Dat waaj de korpscommandant, toet tenant-kolonel J. Eerhart stel jteren meegedeeld. „W christenheid altijd leek te zul len blijven struikelen. Dat zo'n hoge Vaticaanse functio naris dit signaal afgeeft in een tijd, waarin het centralisme in de katholieke kerk opnieuw een hoge vlucht heeft geno men, is des te opmerkelijker. Het centralisme heeft immers de paus als stralend middel punt en wekt minstens de in druk van eeuwige onaantast baarheid. Het zal nog wel even duren voordat het signaal van kardi naal Cassidy wordt opgepakt. In hoeverre is immers het pausschap'bespreekbaar? De oecumenische beweging mag geen wonderen verwachten. Afschaffing is ten enen male uitgesloten. Dat hoeft ook niet. Want zo groot als de controverses over het paus schap sinds de Reformatie ook zijn geweest - het dogma van de onfeilbaarheid eind vorige eeuw gooide elke deur dicht - momenteel groeit er in de protestantse wereld onmis kenbaar gevoel voor de zin en de waarde van het Petru sambt in de kerk. Daar wordt ook blijk van gegeven. Een ontwikkeling zonder dewelke een bespreekbaarstellen van het pausschap ondenkbaar zou zijn geweest. Het sluit op elkaar aan. Voor het overige moet de oecumenische wereldconfe rentie daar in Santiago de Compostela een echt zomer- gebeuren zijn geweest: er zijn geen resultaten van enige be tekenis geboekt. Wat secreta ris-generaal Konrad Raiser van de Wereldraad van Ker ken er niet van weerhield om de kerken op te roepen bij gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de Wereldraad in 1998 de wederzijdse veroor delingen van elkaar in te trek ken. Het idee kan nog vijf jaar sudderen. or onze verslaggever jnhem - Een bovengronds a gift een onbewoonbare zone o erenspoorlijn èn de Al 5 zuil juidshinder' veroorzaken, orps- en stadskernen onleefbat VRIJDAG 27 AUGUSTUS 1993 t staat in een vertrouwelijk pport van de provincie Gelder- pi) en het onderzoeksbureau 10 Adviseurs uit Vught. De jta wordt op korte termijn, jarschijnlijk 7 september, aan it ministerie van Verkeer en aterstaat en de vaste Kamer- "zt';- omissie aangeboden. ~T—r ierin staat de uitkomst van een ;oestisch onderzoek naar het fclders deel van de Betuweroute :de autosnelweg A 15. Even- is is gekeken naar de gevolgen ji intensief spoorverkeer voor i noordelijke aftakkingen Cu- aborg/Geldermalsen en Elst- lïhem-Rheden-Zutphen. overlast zal daar het grootst ju. Uit de nota blijkt bijvoor- «ld, dat vier meter hoge ge- Èdschermen en gevelisolatie ïvoldoende is de geluidshinder aclj De tra rei Door Rinze Brandsma DE NEDERLANDSE Günther Walraff, wordt ze wel genoemd. Brabantse Stella Braam (31) haalt haar schouders op en lacht wat verlegen. „Ach, daar mag je mij niet mee vergelijken. Die man is al 25 jaar bezig. Ik heb voor hem door mijn werk alleen nog grotere bewondering gekregen: hard moeten werken in de rol van illegaal en tegelijk informatie naar boven krijgen en noteren. Vreselijk moeilijk is dat." n (3 De freelance journaliste, afkomstig uit Someren, komt nu pas met haar ware naam in de publiciteit. Met een reportage over misstanden, uitbuiting en maffiose illegale koppelbazen in de tuinbouw rondt zij een serie artikelen af die zij voor het FNV Magazine schreef. Daarvoor spitte zij, steeds enke le maanden, diep in de mistige wereld van de catering en de schoonmaakbranche. Door 'under cover' te werken en zich te vermommen, in het laatste geval als illegaal Hongaars meisje, haalde zij tal van schandelijke misstanden boven water. Ze trad in het gebouw van de FNV-vakcentrale naar buiten. Zij het dat herkenbare foto's van haar gezicht nog taboe zijn. „Voor volgend jaar heb ik nog meer undercover-projecten op stapel staan." Stella Braam is sinds acht jaar gegrepen door het vaak miserabele leven van migranten, illegalen, laaggeschoolden en jongeren, en schrijft daar re gelmatig over. Zij doet dat door, zelf vermomd als een van de hunnen, 'deel uit te maken van hun werkelijkheid'. Een onopvallende jonge vrouw, klein, eenvoudig en zonder poeha, met een blonde piekerige krullebol. Haar laatste verhaal, over illegaal en legaal werk zoeken in de tuinbouw, staat in het FNV-Magazine en in het blad Bondig van de Voedingsbond FNV. Zij beschrijft hoe zij, samen met haar Marokkaan se collega Achmed El Magrabi, vermomd als illegaal stel in Den Haag in contact weet te komen met de Turkse koppelbaas H., 'imposante snor en veel goud aan zijn vingers'. Het blijkt haar dat de markt van de illegale koppelbazen voor de tuinbouw in het West- en Oostland geheel in handen is van Turken. Hun busjes razen dagelijks de Glazen Stad door, zij houden kantoor in auto's, via hun autotelefoon regelend, of in dichtgetimmerde panden en op verlaten etages in de Haagse Schilderswijk. Ze worden er 'de maffia' genoemd; volgens haar informatie hebben ze nauwe banden met de prosti tutie en zijn actief in het wit wassen van kapitale misdaadwinsten. Zelf komt ze terecht in de kas van een anjerteler in Waddinxveen, temidden van vele illegalen, onder wie Turkse kinderen die uitgeput boven de bloe men in slaap tuimelen en hardvochtige tuinders die de schichtige werkkrachten opjagen. Haar loon blijkt later 8,50 per uur, meer schuift de koppel baas niet af. Stella Braam zegt niet zeker te zijn dat de tuinder in kwestie wist dat hij illegalen in zijn kas had werken: alles ging via de koppelbazen, waarvan niet altijd duidelijk hoeft te zijn of ze dubieus zijn, of een fatsoenlijk handmatig loonbedrijf. Met haar reportages heeft zij een onderwereld blootgelegd van rechteloosheid en illegaliteit, waarin cao's geen garantie zijn voor redelijke betaling maar een waardeloos vodje papier. Waar de nog altijd gretig in dienst genomen illegale werknemers nooit recht aan kunnen ontlenen, als zij de inhoud van die cao's al kennen: zij zouden direct opgepakt en het land uitgezet worden. „We werden als kamermeisje opgezweept als werkpaarden, rennend van kamer naar kamer", was Stella's ervaring in de schoonmaak. Werken met gevaarlijke schoonmaakmiddelen met blote handen en op blote voeten, 'als je vroeg om handschoenen was het: bind maar plastic zakken om je handen'. Volgens haar ervaring is het een fabeltje dat tuinders zoveel vacatures zouden aanbieden, maar dat legale werkzoekenden te lamlendig zijn om daar op te reflecteren. „Ze geven in het Westland vacatures niet aan, maar blijven nog altijd illega len inzetten of eisen goedkope jonge arbeidskrach ten." De regelmatige invallen van de politie in het kassengebied hebben bij de tuinders wel veel angst gezaaid. En bij de illegalen, die vaak al lange jaren in de kassen keihard werken. „Teruggaan naar hun land is onmogelijk. Hun familie heeft meestal voor hun overkomst gelapt en is financieel van hen afhankelijk." De Haagse hoofdcommissaris van politie Brand, gevraagd om commentaar op haar ervaringen, stelt voor hen wel naar hun land terug te sturen, maar niet met lege handen. 'Een oprotpremie dus', zeggen ze cynisch bij de FNV-bonden. Maar Stella Braam ziet dat toch als mogelijkheid om hen terug te helpen, zonder dat ze al hun eer en kansen verspeeld hebben. la: mi aa mi is m Ti kil te er D 01 le vu s Vi t: het tracé Eist-Arnhem- gf] |heden-Zutphen tot een aan- aardbaar niveau terug te bren- h Sterker, een strook van g| reehonderd meter langs de lorlijn wordt onleefbaar door [tluidhinder en trillingen. i baanvak zonder geluidwe- odé voorzieningen veroorzaakt i geluidsoverlast, dat pas op anderhalve kilometer af bad aanvaardbaar is te noe- De provincie Gelderland H. Langelaar ontkent de opmerking van een zijn consulenten op het Haagse arbeidsbi*pieitg ondergrondse0aanleg te gemaakt tegen Stella Braam toen die als ld; jaur is De sneue afwijzing door werkzoekende voor het Westland zich bij presenteerde: „Tuinders zijn onwillige honden het nalaten in te gaan op het aanbod (la®wmdsvrouw'aisnc>g een onaf- gewoon is en dat bereid is voor de gebruikel commissie onder lei- lonen te werken. Tuinders dienen nep-vacaturi van ir j van Engelshoven met onmogelijke eisen en hebben intussen illeg^ ^an het werk zette, in dienst." in onze Haagse redactie Zij roept vakbonden en de politiek op, zich bezig te houden met het lot van de illef Tussen de 4500 en 10.000 illegalen, voorna: Marokkanen, dreigen zonder werk en op komen. In een discussie bij de FNV-centrale gaven vi genwoordigers van de werkgeversorganisatie tuinbouw CLO J.Boersma en van het regii arbeidsbureau Den Haag/Delft/Westland/Oost H. Langelaar weinig hoop op betere situ: Volgens Boersma werkt 'nog maar een klein van de tuinders' met illegalen, komt het dooi karakter van moeilijk te plannen piekarbeidi oogsten en is zijn organisatie bezig 'de verhot Jen Haag - Aanleg van de 120 gen in de sector gezond te maken'. m tunnel is geen haalbare kaaJ Door de huidige recessie zien tuinders zich vol iriskant hem gedwongen te bezuinigen op loonkosten, men familieleden in de arm en stoten werkne; af - dus ook illegale. En wat het inzetten, illegalen in zijn branche betreft: „Ik weet het echt niet." En het arbeidsbureau verwacht veel van he pend overleg, maar 'heeft niet alle tuindersaai touwtje'. Het erkent dat nog steeds gebruik* gemaakt van koppelbazen. „Intussen hebben 1800 - meest tijdelijke vacatures ruim 900 mensen hebben wij in de regio baan geholpen. We hebben al veel geleerd, het opbouw.' Voor het overige is het vooral 'a politiek om het probleem in het Westland lossen", vindt hij. is volgens ingewijden de onclusie van de Commissie Van hgelshoven, die eind mei door linister Maij-Weggen (Verkeer mWaterstaat) is ingesteld om de Iternatieven voor bovengrondse van de goederenspoorlijn an Rotterdam naar Duitsland te nderzoeken. presenteert de com- nissie haar resultaten. De leden, outer ingenieurs, komen voor- nog een keer bijeen. Maij telf heeft van meet af aan ge- dat de door de provincies Mderland en Zuid-Holland en het tracé gelegen gemeenten Door Nadire Mater (ips) Kars, Turkije - De trouwjurk van Suna Cidam hangt nog steeds in de kast. Twee fau teuils en een stapel handge maakte truien en vesten, ca deaus die ze al voor haar bruiloft had gekregen, staan in de kamer. Suna zou volgende maand trou wen. Maar ze werd op 14 augus tus dodelijk getroffen door ko gels van Speciale Eenheden. De ze paramilitaire veiligheidstroe pen voeren in het zuiden en oosten van Turkije een felle oor log tegen Koerdische guerrillas trijders. „Ik kon haar niet naar het zie kenhuis brengen omdat een Spe ciale Eenheid de weg had afge zet en wij er niet door mochten", vertelt haar broer Bulent. „Wij konden haar met grote moeite op een tractor naar ons dorp bren gen. Twee uur later was ze dood." Meer dan vierduizend Koerdi sche inwoners van zo'n veertig dorpen in het district Digor, aan de grens met Armenië, hielden op 14 augustus een stille mars om te herdenken dat op die dag precies negen jaar geleden de Koerdische guerrillabeweging PKK de gewapende strijd begon. De Koerdische Arbeiderspartij (PKK) vecht voor een onafhan kelijke staat van de Koerdische minderheid in Turkije. De oorlog heeft al aan negenduizend men sen het leven gekost. De achttienjarige Suna kwam uit het plaatsje Zibini in Digor. Zij was nooit naar school ge weest, was nooit verder dan en kele kilometers buiten haar dorp geweest en had nog nooit een foto van zichzelf gezien. Haar deelname aan de protestmars was de eerste politieke daad die ze ooit had gesteld, zegt Bulent. Volgens regeringsrapporten was het de PKK die die dag de confrontatie zocht. Militante PKK-leden zouden zich onder de demonstranten gemengd hebben en hen als dekking gebruikt heb ben, toen zij het vuur op veilig heidstroepen openden. Negen mensen werden gedood en meer dan vijftig gewond. Maar lokale bewoners hebben deze aantallen van de hand gewezen. Volgens hen kwamen zestien demon stranten uit vier dorpen om het leven en werden er 114 gewond en waren er nog meer doden in andere dorpen gevallen. Maar hoewel sommige dorpelin gen uit Zibini toegaven dat zij net zo bang waren om door de PKK gedood te worden als zij geweigerd zouden hebben aan de mars mee te doen, veroordeelden de meesten het optreden van de Speciale Eenheden. „Er heeft met voorbedachte rade een bloedbad plaatsgevonden. Onze onderzoeken wijzen uit dat Zich geen terroristen onder de demonstranten bevonden en dat er niet uit de menigte was ge schoten", zegt Aldurrahman Ko- nuk, voorzitter van de afdeling van de conservatieve Moeder- land-partij (ANAP) in Kars. De onderzoekscommissie van de ANAP vertelde het team journa listen dat onlangs het gebied bezocht, dat er op 14 augustus niet minder dan veertig doden waren en driehonderd gewon den. „Dat is pure oppressie van het volk. 'Wij schieten als wij wil len', dat hebben zij die ongewa pende, onbeschermde mensen willen voorhouden", zegt Konuk, wiens centrumrechtse partij de grootste oppositiepartij in Tur kije is. „Hier bestaat geen over heid en geen burgerlijke macht. Alleen militaire macht." „Nadat de gewonden door de Speciale Eenheden aan pantser wagens waren vastgeketend, werden zij over de grond hun dood tegemoet gesleept", be weert Fevzi Kaya, een ander lokaal ANAP-lid. Dertien personen werden naar het openbare ziekenhuis in Kars gebracht met verwondingen aan de handen, voeten en maag, ver telt ziekenhuisdirecteur Huseyin Sehiyli. De meeste slachtoffers waren vrouwen en kinderen, want zij waren voorop in de groep geplaatst. De gouverneur van het zuidoos telijke district Kars, Sipki Ars- lan, weigerde de verslaggevers te woord te staan. In plaats daar van werden de namen van de bezoekende journalisten geregis treerd en werd de groep door politie met een videocamera ge volgd. De enige officiële verklaring werd gegeven door een lokale politiefunctionaris; „Toen de terroristen die de groep protest- gangers hadden geïnfiltreerd, het vuur openden, reageerden wij op dezelfde manier. De sol daten waren ongetraind, wij van de Speciale Eenheid en de poli tie, deden ons best." Op de vraag hoeveel mensen van de politie tijdens de confrontatie waren getroffen, zei hij dat een kogel de vinger van een vriend van hem 'in het voorbijgaan had geraakt'. Dorpsbewoner Cevder Oren was weggerend toen het schieten begon, vertelt hij. hij stopte toen hij zijn ooi 51 op de grond zag vallen, lid van de Speciale &1 duwde zijn geweer in mijn' en vroeg wie het vuur had pend." Toen hij zei niets te weten zware wapens onder den stranten, werd hij aan zijn vastgegrepen en met zijn tegen de grond gebonsd. afkomstig uit het dorp M werd ook gedwongen 8! sokken en schoenen over we grond te lopen. „Zij sM mijn gewonde oom over grond heen", vertelt hij,ntl? lend bij de gedachte aa» bewuste dag. Zijn oom o« op straat. Na drie dagen in politiek geblinddoekt, met slechts"' en brood te eten en zon®" bruik van het toilet ie J maken, werden Oren en 1"' dere arrestanten vrijgelaten Afgevaardigden van de sche Democratische FadjJ' het district bezochten, heM1 internationale gemeenscha geroepen tussenbeide te om de vrede in het ge gebied te herstellen. dorpelingen geloven niet een reactie zal komen. De" doet nog steeds of zij ,(ll)C blind' is voor deze kwes® gen zij. DE RECESSIE waart als een spi tie. De ene voorspelling is no loemdenken lijkt de paniekb asten. Zowel vakbeweging als fin de lopende band plannen ®uden moeten kunnen leiden fibben gesorteerd, is dat de leze overlegpartners er alleen r De vakbeweging bijvoorbeeld |]09 eens werk' met een ambiti lat de werkgelegenheid fors i nebben de vakbondsideeën de [jat de vakbeweging bereid is ir jjn9 te' accepteren. De werkge' vakorganisaties verhoging ling voor lief nemen. Whister De Vries van Sociale P,e wijze bijdragen leveren aa voor de zoveelste maal hei '°°hmaatregel voor het geval •ars en vakcentrales over loon '"flrijpen op basis van besta naeft De Vries de Sociaal-Eci avereen tijdelijke wet om de I "et voornemen van De Vries de vakbonden hebben zichj ^aatregel uitgesproken. Maa ®n van De Vries niet goed i anuit dat werknemers en we O» (yerantwoordelijkheidsbes «eett aan dat die verwachting aarom dan toch dreigen m achterhaald is ook? Juist het nehk n' ^et ma9 niet zo zi' „ahben ingegraven voor de ni 's een situatie die de Nee ®t kan verdragen.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1993 | | pagina 2