Verrassende beelden in Middelheimpark
IYAb
Oude en nieuwe sculpturen op uitgebreid terrein aan de rand van Antwerpen
GIDS
n
'Het beeft b»
DE STEM
DINSDAG 24 AUGUSTUS 1993
wv
rjan Bouwmans
lot ieremiëren, maar
latief en offensief de
gelijkheden van het
Uwe kerkelijke wetboek
r 1983 voor kerkver-
I?" ving uitbuiten. Want
zijn talrijker dan de
'atholieke goegemeente
'll Al moet er nog wel
|or geknokt worden, de
l^enste jurisprudentie
je immers nooit ca-
k is.
de boodschap die Rik
Het Ei van Richard Deacon.
Project van Per Kirkeby. Op de voorgrond balkenobject van Bernd Lohaus.
In het Middelheimpark,
aan de rand van Antwer
pen, werd in 1950 voor
het eerst een grote inter
nationale tentoonstelling
van beeldhouwkunst ge
houden. De Antwerpse
gemeenteraad besloot
daarna om van het park
een openluchtmuseum te
maken. Het werd tot ver
buiten België bekend
door zijn Biënnales. De
laatste van deze twee
jaarlijkse tentoonstellin
gen vond in 1989 plaats.
In het kader van de cul
turele manifestatie Ant
werpen '93 is dit jaar een
project ingericht met
'Nieuwe Beelden' van
tien kunstenaars.
Door Ronald Verstraten
MET HET Middelheim
park kun je twee kanten
op. Die van het kasteel met
daarachter het 'oude'
openluchtmuseum, of, aan
de overkant van de weg,
die van Middelheim-Laag.
Vroeger gebruikt voor de
Biënnales, maar nu ook in
gericht met een blijvende
collectie.
Het domein Middelheim wordt
al in geschriften uit de 14e eeuw
genoemd. Vanaf 1750 was het in
bezit van de Heer van Wilrijk die
er zijn schilderijencollectie had
ondergebracht en later ging het
over in verschillende handen. In
1910 kocht de Stad Antwerpen
.het 50 hectare grote park. Het
Middelheim ziekenhuis en de
Rijksuniversiteit Antwerpen
kregen delen van het terrein tot
hun beschikking. Van het park
zelf bleef 12,5 hectare over,
naast Middelheim-laag dat 6
hectare meet.
Het doel van het museum is het
bieden van een overzicht van de
moderne sculptuur, van Rodin
tot heden. Daarbij wordt ge
streefd naar het het verwerven
van werken die karakteristiek
zijn voor iedere artistieke ten
dens en ook bekende kunste
naars goed vertegenwoordigen.
Naast bruiklenen, bijvoorbeeld
van het Koninklijk Museum voor
Schone Kunsten, kocht de Stad
Antwerpen het grootste deel van
de sinds 1950 tentoongestelde
beelden. Zo vonden beeldhouw
werken van onder anderen Au-
guste Renoir, Marino Marini en
Henry Moore hun weg naar Mid
delheim.
Selectie
Na de laatste Biënnale begon het
park aan het opzetten van een
tentoonstelling in het kader van
de uitverkiezing van Antwerpen
als culturule hoofdstad van Eu
ropa. Tien hedendaagse en inter
nationaal gewaardeerde kunste
naars kregen en aanvaardden de
opdracht om een monumentale
sculptuur voor open lucht te rea
liseren. Ze werden geselecteerd
door Bart Cassiman,' projectlei
der hedendaagse beeldende
kunst van Antwerpen '93.
De tentoonstelling betekende
een nieuwe start voor het mu
seum. De beslissing om uit te
breiden, had gevolgen voor de
presentatie van de bestaande
collectie. Honderd beelden kre
gen een nieuwe plaats. Er werd
gesnoeid, nieuw aangeplant en
er kwam een centrale museu
mingang tussen Middelheim-
hoog en -laag.
De beelden op het voormalige
Biënnale-terrein vormen het he
dendaagse luik bij de bestaande
collectie van het museum. Er is
werk te zien van Richard Deacon
uit Groot-Brittanië, de Duitse
kunstenaars Isa Genzken, Ha-
rald Klingelhöller en Thomas
Schütte, Per Kirkeby uit Dene
marken, Juan Munoz uit Spanje
en de Amerikaan Matt Mullican.
België is vertegenwoordigd met
objecten van Didier Vermeiren,
Bernd Lohaus en Panamarenko.
Robotkip
Van de laatste is het kleinste,
maar aandacht trekkende kunst
werk in de nieuwe collectie af
komstig. Op een paal met inge
bouwde bewegingsmelder zit de
vogel Archaeopterix Lithografi-
ca. Een door zonneënergie ge
voede ronddansende en scharre
lende kip, bestaande uit allerlei
mechanische onderdelen, elke
nieuwe bezoeker enthousiast en
onvermoeibaar begroetend. Vier
jaar heeft Panamerenko er aan
geprutst, geobsedeerd door ro
bots aan de ene en door de
préhistorische aspirant-vogel ar
chaeopterix aan de andere kant.
De bezoeker is dan de raam-
sculptuur van Genzken, waarvan
er twee staan in het park, al
gepasseerd. Ze bieden verrassen
de doorkijkjes, met een glazen
omlijsting van een deel van de
omgeving. 'Never Mind' is de
titel van het werk van Deacon,
verderop in open terrein. Het is
een houten, eivormige structuur
die steunt op een stalen voet
stuk. Een misleidend eenvoudige
vorm, vooral opvallend door zijn
naaktheid. En natuurlijk nodigt
het uit om er even tegen te
kloppen, om het materiaal te
voelen en het geluid van die
enorme klankkast te horen.
Paviljoen
Als je de moeite neemt om de
namen te tellen, wat waarschijn
lijk niemand doet, kom je tot de
ontdekking dat niet van tien,
maar van elf kunstenaars werk
is te zien in Middelheim-laag.
Na het ei van Deacon duikt aan
de rechterkant het 'Zuilenpavil
joen' op van de Belgische kun
stenaar/architect Charles van
den Hove. Het staat er al sinds
begin 1993 en maakt eigenlijk
geen deel uit van de collectie
nieuwe beelden. Over de aan
schaf werd tien jaar geleden al
gesproken. Toen was er geen
geld voor, maar in het kader van
de nieuwe koers van het museum
werd het alsnog aangekocht.
Monumentaal is zonder meer het
woord voor het bakstenen pro
ject van geoloog/kunstenaar Kir
keby. Een simpele aaneenscha
keling van cirkels en vierkantjes
op papier, leidde tot een gave,
moderne ruïne met onverwachte
hoeken en openingen. Een wel
zonder titel, maar 'kinderdrooj
zou passend kunnen zijn.
Het laatste grote object, i
door zijn perspectief en techni|
interessante balkenopstel
van Lohaus, is 'Place' van Vel
meiren. Een grote vierkanj
betonnen plaat die boven 1
grond lijkt te zweven, met i
iedere hoek een containerwaga
tje dat telkens een kwartslag
gedraaid ten opzichte van 1
vorige. Dat moest vooral bew|
ging uitdrukken, legde de k
stenaar onlangs op tv uit, i
in werkelijkheid 'werkt' het ui
al blijft het interessant omj
zien.
Van de overige kunstenaars zijjj
kleinere werken opgenom
Achter een struik, voor
bruggetje, langs een pad.
laatste die je tegenkomt zijn Ij
beelden van Munoz. In
hangen twee figuren teg
elkaar aan een boom. Ze wekkfj
tenminste een glimlach op
geven maar weer eens aanh
de beeldhouwkunst is
eerd, al was het alleen maar dud
de plaatsing. Vroeger promind
en voorspelbaar midden op k
veld, nu verrassend aan c
Openluchtmuseum Middelhuij
is dagelijks geopend, behalve
maandag. Van 10.00 tot 20.00 u»r
(augustus), tot 19.00 uur (seple*
ber). Daarna tot eind maart steel*
tot 17.00 uur.
■js in katholiek Nederland
Lraagt- T°rfs doceert kerke-
1 recht aan de Katholieke
Lersiteit van Leuven. Hij is
Egraag geziene gast op bijeen-
Wsten in Nederland waar het
L over voortgaande vernieu-
van de katholieke kerk. Zo
j hij nog onlangs op één en
Welfde zaterdag op bij de Ma-
inburgvereniging en het Werk-
nd van Katholieke Homop-
itores. Hij maakt ook deel uit
(je Commissie Mensenrech-
1 van de Acht Mei Beweging
kvan een soortgelijke commis-
p jn Vlaanderen. Met Vlaamse
Lr en zelfspot weet hij de
jrheid die het kerkelijke wet-
(Codex) met alle juristerij
mèen heeft, te doorbreken,
e nieuwe Codex werd in janua-
'1983 afgekondigd en kreeg een
,ar later kracht van wet. Bij de
jkondiging verklaarde paus Jo-
jiies Paulus H dat het moest
lorden opgevat als een grote
lachtsinspanning om de leer
i het het Tweede Vaticaanse
fcncilie, vooral de conciliaire
kkleer, in kerkrechtelijke taal
te zetten. Volgens Torfs is
Vt echter zo, dat vanaf het
foment dat de Codex kracht
j wet had, het wetboek meer
zichzelf kwam te staan en dat
j bedoelingen van de wetgever
'iet meer van primair belang
laren.
Sat telt
|et andere woorden, wat juri-
sch telt, zijn de formuleringen
>nde wet, niet wat de wetgever
nee wilde. De kerkleer van
iticanum II is een compromis
au verschillende kerkmodellen.
at mag voor een theoloog mir^.
I problematisch zijn, voor een
ikjurist ligt dat wat anders.
|e fronst zijn wenkbrauwen
leer hij in het wetboek aan
ene kant wordt geconfron-
erd met de absolute macht van
ipaus en aan de andere kant
verplichtingen en rechten
lalle christengelovigen die als
aen dicht aanleunen bij
senrechten.
theologische compromissen
het concilie tekenen zich in
recht extra scherp af. Met als
niet alleen een brede
aaier van normen, waarvan
ige behoudend en andere
ben van karakter zijn, maar
bk een groot aantal betrekke-
jk vage bepalingen die op uit
lopende wijze kunnen wor-
ingevuld, naargelang welke
sie men op de kerk hanteert,
aar zit dus muziek in voor
ïdergaande kerkvernieuwing,
l is het geen kwestie van scoren
or open doel.
,a»~ J.
let wetboek van canoniek recht,
lals de Nerderlandse benaming
an de Codex in zijn geheel
aidt, kent eigenlijk drie niveaus.
por Jan Bouwmans
l^da - Als de trend van
frig jaar doorzet, zit de ko
pende MIVA-aktie (16-29
pstus) niet slecht. De op
brengst van de MTV A-collecte
de katholieke kerken steeg
J°rig jaar augustus namelijk
pet bijna tien procent. Mede
.raardoor kan MTVA (Missie
ferkeersmiddelen Aktie) vo-
'i'S jaar missionaire
ferk(st)ers en kerkelijke
Nwikkelingsjorganisaties
Ne derde wereld voor ruim
r'! miljoen gulden aan ver
fmiddelen helpen. j
j, «MUM»"" „volJoO>-
N» etiket jKe"toetokende
de regenval en hiedenm
oogst» lil» "Lfft van Bre
in bet l,<10td^SSn, Weder-
idie neb enden bet
l»"V^?n8deWk. D*
rt
"f-
Titelloos project van Per Kirkeby.
Balkenobject van Bernd Lohaus.
FOTO'S CAMILE SCHELST"
i nen als aktie van het
uont om heeroom of tante
ui de missie aan een mo-
f?i u'j'rï boot te helpen zodat
de dagenlange voettoch-
iaro°0r iunSle konden be-
t 18 de MTV A uitgegroeid
h dp a organsisatie voor vervoer
L., "erde wereld. Vervoer over
over water en door de
MIVA financiert niet al-
i de
aanschaf van (brom)fiet-
mot°ren, (vracht)auto's, bo-
