Pietje de Dood presenteert.
1RDER m/v
lEESMUBV.
Benetton-reclame eerste
in tv-reeks over mode
Kunst in douanekantoren
van Sluis tot Groningen
D4
TUUT VAN NAAM
IMATICA
Ito Koos Tuitjer
Vervreemding van
James Ensor in
Centraal Museum
Belgische schilder
overleefde eigen
roem ruimschoots
UIT GIDS
ZATERDAG 21 AUGUSTUS 1993
itief medewerkers. draagt zorg voq
lirmele en inhoudelijke vereisten; het]
itaan van partijen en het geven van
Itroleren en verifieren van declaratie
leau, goede beheersing van de
[inen de dienst gangbare terminologiJ
Irvaring kunnen de volgende salarisse
kimaal f 3479,-. Deze salarissen zijnl
i voor vrouwen, gehandicapten en ledi
kbare functies in het arrondissement
Irecteur Gerechtelijke Ondersteuning,
ping;
hen goed salaris en uitstekende
ledrijfsauto en telefoonkosten-
li zijn doorgroeimogelijkheden
f dan binnen 14 dagen na
hdse Frees Mij B.V.,
bht.
:URSUSSEN 1993
Aanvang
Avond
06-09-93
ma
07-09-93
di
07-09-93
di
07-09-93
di
09-09-93
do
07-09-93
di
09-09-93
do
ZURSUSSEN 1993 I
Aanvang
Avond
06-09-93
ma
li De intrige' uit 1890 van James Ensor: maskers en skeletten in giftige kleuren.
drijf dat zich bezighoudt met
kegen in heel Nederland,
|n ambitieuze
■Nederland
lp en halve eeuw moeten teren
lil op een kortstondig, zij het
lp. hevig kunstenaarschap. Dat
ILi lot is de Belgisch kunstenaar
fas Ensor (1860-1949) beschoren
Beest. Rond 1880 barstte hij los
seen talentvol schilder. Met het
|ve:k dat hij in een tijdspanne van
::üen jaar maakte, was hij ver-
bigens zijn tijd vooruit.
(liar hoe gaat dat? Bijna vanzelf-
ekend werd hij betaald met
m en onbegrip. En dan gebeurt
|iets beklemmends: de creatieve
blijkt ineens uitgedroogd.
Ko n type moet dan wel doodonge-
Jikig zijn wanneer hij zichzelf
|',j tientallen jaren overleeft, zou
denken.
tïh met: James Ensor (zijn vader
l:s een Engelsman, zijn moeder
pa Belgische) heeft die krachttoer
ras volbracht. Het krankzin-
be feit deed zich voor, dat hij
proemd werd op het moment dat
In creativiteit alvast voor eeuwig
[slaap raakte,
a een en of andere reden is James
isor in Nederland nog steeds niet
I: bekend als bijvoorbeeld in Bel-
|.e Duitsland, Frankrijk of de Ver-
:tgde Staten. Zo meent het Cen
tal Museum in Utrecht.
CURSUSSEN 1993
Aanvang Avond
07-09-93 di
IT ONS TOTALE CURSUSAANBOD
:ht van alle NOVI-cursussen!
CONFERENTIES
r: de komende maanden wil dit
prlands museum daar verande-
j aan brengen. Er is een
p»r-tentoonstelling georgani-
waarin ook nooit getoond
f* voorhanden is. En er is bo-
oien een bijzonder fraai ver-
rij Ensor-boek als catalogus ge-
pitt Wie over een tijdje nog
f® met van Ensor gehoord
r'lwil dat blijkbaar ook niet.
f creativiteit die Ensor een halve
F aan de dag heeft gelegd om
pf kunstenaarschap te overleven,
voor een fascinerende re-
age vol anekdotes.
ie de Dood' werd hij in Oost-
(Ensor woonde er nagenoeg
pnslang) genoemd. Dit op grond
r m omstandigheid dat hij zich
r® in het zwart gehuld op straat
P ?n 20 gekleed (inclusief een
e a)e) zag hij er beslist uit als
■f "m Van stalK*- Die zou 'a'i 00'c
I "''ik worden. De Belgische ko-
B.verhief Ensor op 70-jarige
f ld in de adelstand.
een broedermoord onder de nieuw
lichters. Alle tegenwerking maakte
hij van zijn kant produktief. Ensor
vergeleek zichzelf met niemand
minder dan Christus.
Deze figuur wordt gedurende een
periode zijn inspiratiebron. Ensor
wond daar geen doekjes om. Hij
hulde zich in zijn werk in het
slachtofferskleed van Christus, die
hij soms zeer naakt afbeeldde. Dit
identificeren voerde hij tamelijk
ver door. Ensor schilderde ooit een
kruisbeeld waaraan het gebruike
lijke opschrift INRI ontbreekt. In
plaats daarvan staat er de naam
Ensor.
'De wereld is een dolle kermis', zo
wordt wel gezegd. James Ensor zou
met zijn werk uit de laatste jaren
van bloei, de inspirator kunnen
zijn van dat beeld. Macabere zot
ternijen overspoelden zijn werk.
Het curieuze is dat ouder werk
vaak de drager is van deze nieuwe
beelden, die overigens op cartoons
gaan lijken.
In die laatste fase bewerkte James
Ensor letterlijk ouder werk. Hij
voorzag dat van allelei stereotypen,
die inmiddels zijn beeldmerk wa
ren geworden. De uitwerking komt
overeen met de 'verwording' van
een keurige tuin, waarin op het
moment van wasdom het zaad van
woekerplanten eveneens de kop
opsteekt. Het tuintje raakt dan
weldra hevig verstoord.
M/V
in een envelop zonder postzegel
mmer 10230,5600 VB Eindhoven.
i met resp. 't STIN - tel. 050-143535
Ih er de baron in de oorlogsja-
E °°r de Radio Londen als over-
l.; ®ordt aangemerkt, zal Ensor
r'ijd waardig naar zijn eigen
ïi'P j in het centrum van
P°de schrijden. Dit om de
|r ene de nodige eer te bewij-
f O»2''" er no? tienta'len verha-
^nsor 'n omloop. In de
[tetentoonstelling is een fo-
«len, waarop de jonge Ensor
i zwart vanzelf - bovenop
ffreteen fluit zit te spelen,
p.j jtót verhaal over het borst-
als de foto geven een wezen
lijke trek van Ensor aan. Hij was
een begaafde gek. Een surrealist in
woord en daad, kun je ook zeggen.
Het begrip 'surrealisme' ontstond
pas nadat Ensor was gaan teren op
eigen roem. Maar zijn werk was
wel van een navanante kijk op het
leven vergeven geweest. En wie
hieruit concludeert dat Ensor op
zijn minst een va nde grondleggers
een van de surrealistische bewe
ging is geweest, heeft geen onge
lijk. Maar het is al gezegd: Ensor
was in z'n creatieve periode zijn
tiid vooruit.
Als jong kunstenaar speelde James
Ensor een betekenisvolle rol in de
vernieuwingsbeweging, die op dat
moment de schilderkunst in haar
ban hield. Ensor ontwikkelde zich
per slot in de periode dat de kunst
vol ziel raakte. Een nieuw slag
Zelfportret van James Ensor op
een van de boeken die over hem
zijn verschenen, foto bernd urban
kunstenaars zou voortaan het in
nerlijk zichtbaar uiten.
In Utrecht is die ontwikkeling goed
te volgen. Aanvankelijk brengt jon
ge Ensor in zijn werk ook de gloed
van het impressionisme aan. De
Oostendenaar penseelde naar deze
nieuwe inzichten prachtige zeege
zichten, stemmingsvolle portretten
en stillevens. Tussen haakjes: als
we het over 'aantrekkelijk' hebben,
dan is dit werk naar mijn smaak te
verkiezen boven alles wat er hangt.
Het impressionisme is de motor
geweest voor zeer verscheiden re
voluties in de kunst. James Ensor
heeft al gauw de behoefte gevoeld
om vooral zijn gekweld innerlijk op
het doek te smijten.
Bizarre beelden verschenen in het
werk. Ensor raakte bevangen door
de lust om de wereld zijn gevoel
van vervreemding op te dringen.
Onthutst nam'het publiek kennis
van deze nieuwigheid. Ensors stak
zijn kunst in een nog ongewone jas
van giftige kleuren en grillige con
touren. Achter de in beeld gebrach
te maskers en skeletten lieten zich
angstige bedoelingen raden.
Ensors bezetenheid naar vernieu
wing maakte hem tot een van de
leiders van de progressieve kun
storde in Brussel, de stad waar hij
een periode vertoefde. De nieuw
lichters verenigden zich in de be
weging met de aanduiding Les XX
(Vingts). Maar de voorman uit
Oostende werd tegelijkertijd door
anderen verguisd. Vooraanstaande
critici konden Ensor wel schieten.
En zij schoten ook. doelgericht en
doeltreffend.
De aangevallen kunstenaar werd
door alle gekonkel slachtoffer van
In de catalogus van de Utrechtse
tentoonstelling wordt nog een inte
ressante aangelegenheid bena
drukt. Het gaat om Ensors hang
naar kopiëren. Hij kopieerde na het
doodbloeden van zijn creativiteit
alleen nog maar vroeger werk.
Maar al eerder was hij driftig in de
weer geweest om zich andermans
werk eigen te maken.
Deze 'onthulling' dient er niet toe
om Ensors werk af te breken. Waar
hij anderen kopieerde blies hij toch
zf'jn ziel in het werk. Maar deze
wetenschap is wellicht functioneel
voor de wat meer kunsthistorisch
onderlegde bezoeker, die iets Rem
brandt- of Turnerachtigs in de gra
fiek en schilderijen van Ensor
meent te bespeuren. Net als deze
meesters was James Ensor gefasci
neerd door Licht. In het vroegere
werk speelt dat element in ieder
geval een indringende rol.
En Ensor bleef er door bevangen,
ook toen de creativiteit hem verla
ten had. Hij bleef over licht praten.
Nogal eens leverde dat poëzie op,
zij het dat het gedateerde poëzie
betreft. Er is in Utrecht een 50
minuten durende videoflim te zien
over Ensor. De tekst is gebaseerd
op uitspraken van Ensor. Het is
alsof je de Tachtigers (uit de vorige
eeuw) hoort spreken.
James Ensor. Schilderijen,
tekeningen en grafiek uit Bel
gisch en Nederlands bezit. In
het Centraal Museum, Agnie-
tenstraat 1, Utrecht. Tot en
met 3 oktober. Di. t/m za.
10-17; zo. 13-17 uur.
Door Maarten van de Rakt
Hilversum - Je moet maar durven: reclame maken voor je
kleurige kledij met een foto van een stervende aids-patiënt of
een boot vol vluchtelingen. Zulk een lef typeert de Italiaanse
firma Benetton. Deze textielgigant bijt zaterdag en zondag de
spits af van de zesdelige documentaire-reeks 'Masters of
Beauty', een co-produktie van BRT en Veronica.
De wereld van mode en schoon
heid is door de Belg Johan op de
Beeck onderhoudend en infor
matief in beeid gebracht. Hij
portretteerde vooraanstaande
persoonlijkheden uit het beauty
wereldje. Achtereenvolgens ko
men aan het woord Benetton,
Dior, Versace, Cartier, Ungaro
en Guerlain.
Het verhaal van Benetton begint
zoals dergelijke successtories
moeten beginnen. Bij zijn zus die
met een breimachine truien
maakte. In 1965 bracht Luciano
Benetton een kleurrijke collectie
confectiekleding op de markt.
Gaandeweg groeide de firma,
waarin ook de familieleden Gil-
berto, Guiliana en Carlo een rol
spelen, uit tot een internationaal
imperium met 7000 zelfstandige
zaken in 110 landen. En elke dag
komt er eentje bij.
De draden van dit netwerk wor
den gesponnen vanuit Ponzano,
een onooglijk dorpje benoorden
Venetië. Op de Beeck was in dit
mode-walhalla te gast. Hij nam
onder meer een kijkje in de on
dergrondse winkelstraat met
mobiel podium. De Vlaming liet
zich informeren over de verfba-
den, waar de kleren pas in ge
dompeld worden als de smaak
van de klant bekend is. Dat is
een deel van de formule.
Benetton, die in Italië ook sena
tor is, baarde opzien door zich in
zijn blootje te vertonen op rela-
meborden. Hij maakte reclame
met foto's van een aidspatiënt,
een maffialijk op een trottoir en
een schip met duizenden vluch
telingen uit Albanië. „Ik wilde
een uniek, eigen imago opbou
wen voor United Colors", ver
klaart Benetton. „Een reclame
profiel dat tegelijk ook een le
vensstijl en zelfs een maatschap
pelijk engagement uitstraalt."
Het blanke babietje aan een
zwarte borst, is een van de va
riaties op het universele thema
van de rassengelijkheid en ver
broedering. De grote man achter
de spraakmakende campagnes is
sinds 1983 Oliviero Toscani. Tos-
cani wordt getoodn als iemand
diê niet helemaal thuishoort in
het wereldje van flitsende le
vensstijlen, maar zich graag te
rugtrekt op zijn berg tussen de
paarden.
Hij koos ervoor om pakkende
foto's uit het wereldnieuws te
associëren met de naam Benet
ton. „Ik wil mensen tot naden
ken stemmen", verklaart hij. Dat
de onconventionele prenten tot
onbegrip kunnen leiden, is een
ingecalculeerd risico.
'Masters of Beauty', zaterdag,
Nederland 2, 19.15 uur; zondag,
BRT 1,22.15 uur.
Van onze kunstredactie
Breda - Achttien kunstenaars uit binnen- en buitenland
exposeren van 21 tot en met 29 augustus werk in achttien
leegstaande douanekantoren langs de Belgische en Duitse
grens. Behalve beeldende kunst is op sommige plaatsen ook
theater te zien. Daarnaast zijn twee architecten en een
muziekperformer uitgenodigd. De kantoren in Sluis, Water
vliet en Nispen doen mee aan het project
Al maandenlang staan langs de Nederlandse grens met België en
Duitsland honderden douanekantoren leeg. Bijzondere plekken, die
een uitdaging vormen voor kunstenaars die vaak kampen met
ruimtegebrek, omdat er te weinig ateliers en podia zijn. De
Japans-Duitse kunstenares Suchan Kinoshita uit Maastricht kreeg
het idee die lege douanekantoren en grensposten ter beschikking van
kunstenaars te stellen.
Zijzelf heeft een grenspost-kiosk uit Kotten-Oeding, bij Winterswijk
aangekocht, compleet met slagboom. Het project Grenspost wordt
gesubsidieerd door o.m. de provincies Groningen, Drenthe, Overijs
sel, Gelderland en de gemeente Sluis.
FILMS
Zaterdag
HULST
- De Koning van Engeland
14 u. Jungle Book.
19.30 u. Dennis the menace.
19.30 en 22 u. Indecent proposal.
19.30 en 22 u Last, action hero.
14, 19.30 en 22 u. Made in Ameri
ca.
19.30 en 22 u. Hot shots 2.
22 u. Cliffhanger.
TERNEUZEN
- Luxor
14 u. Bambi
14 u. Dennis the menace.
20 u. The crying game.
20 u. Cliffhanger.
OOSTBURG
- Ledel theater
20 u. Oeroeg.
VLISSINGEN
- Alhambra 1
14, 19 en 21.30 u. Last action hero
2.
- Alhambra 2
14 en 19 u. Dennis the menace.
21.30 u. Indecent proposal.
- Alhambra 3
14 u. Bambi.
19 en 21.30 u. Dragon.
- Alhambra 4
14 en 19 u. Hot shots 2.
21.30 u. Guilty as sin.
GOES
- Grand Theater
19 en 21.30 u. Hot Shots 2.
MIDDELBURG
- Cinema
20 u. The story of Qui Yu.
22.30 u. C'est arrivé prés de chez
vous.
ANTWERPEN
- Rex 12, 14, 16.30, 19 en 21.30 u.
Cliffhanger.
- Rex-Club - 12, 14, 16.30, 19 en
21.30 u. Untamed heart.
-Odeon 1 - 14, 16.30, 19 en 21.30
u. Sommersby.
-Odeon 2 - 14, 16.30, 19 en 21.30
u. Falling down.
-Odeon 3 - 14, 16.30, 19 en 21.30
u. Alive.
-Odeon 4 - 14, 16.30, 19 en 21.30
u. Loaded weapon.
-Quellin I - 14, 16 30, 19 en 21.30
u. De kleine blonde dood.
-Quellin II - 14, 16.30, 19 en 21.30
u. The piano.
- Quellin III - 14, 16.30, 19 en 21.30
u. Red rock west.
-Metro I 14, 16.30, 19 en 21.30 u.
Dennis the menace.
-Metro II - 14, 16.30, 19 en 21.30
u. Cop and a half.
- Sinjoor - 14, 16.30, 19 en 21.30 u.
Indecent proposal.
-Ambassades Club 1 - 14 en 16.30
u. 3 Ninjas
19 en 21.30 u. Jennifer 8.
-Ambassades Club 2 - 14, 16.30,
19 en 21.30 u. Stay tuned.
- Ambassades Club 3 - 14, 17.15 en
20.30 u. Scent of a woman.
-Ambassades Club 4 - 14 en 16.30
u. Dragon.
19 en 21.30 u. Mad dog and glory.
BRUGGE
- Complex Zwart Huis
20 en 22.30 u. Indecent proposal.
14.30 u. Loaded Weapon 1.
14.30, 20 en 22.30 u. Alive.
20 u. Falling down.
14.30 en 22.30 u. Reservoir dogs.
- Memling
14.30, 20 en 22.30 u. Cliffhanger.
- Van Eyk
14.30, 20 en 22.30 u. De kleine
blonde dood.
GENT
- Decascoop
14.30, 17, 20 en 22.30 u. Cop 1/2.
14.30, 17, 20 en 22.30 u. De kleine
blonde dood.
14.30, 17 en 22.30 u. Braindead.
14.30, 17, 20 en 22.30 u. Last
action hero.
14.30, 17, 20 en 22.30 u. Weekend
at Bernie's.
14.30, 17 en 20 u. Groundhog day.
14.30, 17, 20 en 22.30 u. Dennis the
menace.
14.30, 17 en 20 u. Untamed heart.
14.30, 17, 20 en 22.30 u. Cliffhan
ger.
14.30 en 17 u. Bambi.
20 u. Loaded weapon 1.
22.30 u. Falling Down.
20 en 22.30 u. The piano.
14.30, 17, 20 en 22.30 u. Indecent
proposal.
22.30 u. Sommersby.
14.30, 17. 20 en 22.30 u. Alive.
FILMS
Zondag
HULST
- De Koning van Engeland
13.45 en 16.15 u. Jungle Book.
13.45 en 16.15 u. Dennis the mena
ce.
19 en 21.30 u. Indecent proposal.
13.45, 16.15, 19 en 21.30 u. Last
action hero.
13.45, 16.15. 19 en 21.30 u. Made
in America.
13.45, 16.15, 19 en 21.30 u. Hot
shots 2.
19 en 21.30 u. Cliffhanger.
TERNEUZEN
- Luxor
14 u. Bambi
20 u. Dennis the menace.
14 en 20 u. Cliffhanger.
OOSTBURG
- Ledel theater
20 u. Oeroeg.
VLISSINGEN
- Alhambra 1
14, 19 en 21.30 u. Last action hero
2.
- Alhambra 2
14 en 19 u. Dennis the menace.
21.30 u. Indecent proposal.
- Alhambra 3
14 u. Bambi.
19 en 21.30 u. Dragon.
- Alhambra 4
14 en 19 u. Hot shots 2.
21.30 u. Guilty as sin.
GOES
- Grand Theater
19 en 21.30 u. Hot Shots 2.
14 u. Teenage Mutant Ninja Turt
les 3.
MIDDELBURG
- Cinema
20 u. The story of Qui Yu.
