g DTfQ Bfe ft D
voor
Iroter
istrasse
:s succes
Op verkenning
in ongerept
IJsland
D4
D
Vanuit de lucht zou je IJsland
een maanlandschap kunnen
noemen, maar een mokkataart is
beeldender voor de grillige
bruingroenige lavavelden
waaruit links en rechts
gigantische witte gletsjers
verrijzen.
In een mêlée van golfplaten
Lego-huisjes en kerkjes met
daken in purper, roze, blauw en
groen, praat de bevolking bij 20
graden al over een hittegolf.
Op uitgestrekte grasvlakten
briesen IJslandse paarden in hun
korte driftige tred, terwijl op de
ruwe zee rondom het eiland
schepen hartstochtelijk naar de
'witte stilte van IJsland', de voor
hier zeldzame windstille
periode, verlangen. Een land
dichtbij en toch zo ver weg.
IJsland, waar de
mensen gek zijn op
feesten en cultuur
In 'de fluitketel
van Europa' kickt
men op records
DE STEM
ZATERDAG 31 JUL11993
plschappen, waaron-
no Ballet Rotterdam,
lim 12 procent meer
zoen daarvoor. Ook
|nt toe.
Er is uitsluitend ge
baar de openbare voor-
en, waarvoor het pu-
fen kaartje moest kopen.
Ie galavoorstellingen
)t meegeteld.
ationale Ballet (HNB)
het seizoen 1991/1992
bste bezoekers, gevolgd
net Nederlands Dans
(NDT). Beide kregen
Ier 25 procent van het
I aantal bezoekers. Deze
pzelschappen gaven ook
fste voorstellingen; HNB
ie voor 105 voorstellin-
pwijl het NDT 159 op-
verzorgde.
It onderzoek blijkt dat
ps van de voorstellingen
Amsterdam wordt ge-
In het seizoen
|992 nam het aantal op-
in de hoofdstad daar-
|t 35 procent toe in ver-
ng met het vorig seizoen
PNa Amsterdam werden
Jeeste dansvoorstellingen
Haag (92) en Rotter-
[t63) geregistreerd. Arn-
i de vierde (48).
i
Duitse reeks 'Linden-
ondagavond de vierhon-
len, zullen ongetwijfeld
Ind 1.
Ig programma's overtreffen
lenstrasse', dat inmiddels
Ijaar draait, in kijkcijfers.
Ide commerciële toppers als
Imhoehzeit' en 'Bergdoktor'
120 en 22.30 u. Groundhog day.:
|i. Bambi.
In 22.30'ü. Indecent Proposal.
dag
.MS
LST
Koning van Engeland
'5 en 16.15 u. Bambi.
5, 16.15, 19 en 21.30 u. Hot
ts 2.
5, 16.15, 19 en 21.30 u. Dennifc
menace.
5, 19 en 21.30 u. Indecent
iposal.
n 21.30 u. The assassin.
5, 16 15, 19 en 21.30 u. Clift
■nger.
1
ERNEUZEN
Jungle book.
Oeroeg.
li. Alive.
3STBURG
del Theater
130 u. Tom en Jerry.
|u. Loaded weapon.
BOES
land Theater
lu. Junglebook.
Jen 21.30 u. Alive.
VTWERPEN
12, 14, 16.30, 19 en 21.30 u.
ïffhanger.
'x-Club - 12, 14, 16.30, 19 en
.30 u. Untamed heart.
leon 1 - 14, 16.30, 19 en 21.3}
Sommersby.
leon 2 - 14, 16.30, 19 en 21.30
Falling down.
leon 3 - 14, 16.30, 19 en 21.30
Alive.
leon 4 - 14, 16.30, 19 en 21.3}
The distinguished gentleman.
lellin I - 14, 16.30, 19 en 21.30
The piano.
lellin II 14, 16.30, 19 en 21.30
Splitting heirs,
ïellin III -
14 en 16.30 u. Super
ario Bros.
.00 en 22.00 u. Mad dog ana
i
;tro I 14, 16.30, 19 en 21.30 ui
'nnis the menace,
ïtro II 14, 16.30, 19 en 21-30
Indecent proposal,
njoor - 14, 16.30, 19 en 21.30 uj
oaded weapon.
mbassades Club 1 - 14 en 16.3(j
3 Ninjas
).00 en 21.30 u. Jennifer 8.
mbassades Club 2 - 14, 16.30;
en 21.30 u. Hellraiser 3: hell on
irth.
mbassades Club 3 - 14, 17.15 eri
).30 u. Scent of a woman,
mbassades Club 4 - 14, 16.30,
9 en 21.30 u. Dragon.
3RUGGE
omplex Zwart Huis
1.30, 17.15 en 20 u. Indecent
'oposal.
30, 17.15 en 20 u. Alive.
:.30, 17.15 en 20 u. Falling down.
emling
.30, 17.15, 20 en 22.30 u. Clif-
anger
an Eyk
.30, 17.15 en 20 u. Loaded weai
on 1.
ennedy Komplex
.30, 17,15, 20 en 22.30 u. DenniS
e menace.
.30 en 17.15 u. Bambi.
en 22.30 u. Sidekicks.
.30, 17.15, 20 en 22.30 u. Unta-j
fried heart.
4.30 u. Super Mario Bros.
12.30 u. Splitting heirs.
7.15 en 20 u. Sommersby.
KNOKKE
Jeverly Sereens
5, 20 en 22.30 u. Dennis the
nenace
15, 20 en 22.30 u. Cliffhanger.
L5, 20 en 22.30 u. Groundhog day.
15 u. Bambi.
10 en 22.30 u. Indecent Proposal.
Welkom op je voeten.
Het is een ochtend-
groet die past bij de
doorgaans opge
wekte IJslanders.
Ze laten zich niet
uit het veld slaan. Niet door de
winterse duisternis, niet door het
eeuwige ijs, niet door het robuuste
maanlandschap waarop ze leven.
Ze grappen zelfs om hun karige
bosbestand: „Wat moet je doen als
je op IJsland in een bos verdwaald?
Opstaan," weet de IJslander,
Door Mario Bouwmans
IJslanders worden een stug volkje
genoemd, dat nog in feeën en elfen
gelooft. Maar de bloedverwanten
van de stoere Vikingen en nieuw
land zoekende Ieren, die in 1946
onafhankelijk van de Denen wer
den, zijn ook wijsgerig en belezen;
'Beter geen schoenen aan de voeten
dan geen boeken in de kast,' zeggen
ze. En ze zijn romantisch, niet in de
laatste plaats door de magnifieke
midzomernachten met dat myste
rieuze noorderlicht.
IJslanders zijn evenmin gespeend
van humor en levensvreugde. Het is
bijvoorbeeld gebruik op lijnvluch-
ten naar het eiland Grimsey op de
Poolcirkel een fles champagne te
ontkurken zodra de poolcirkel
wordt overschreden. Dat gaat al
tijd samen met een flinke luchtzak.
Als de turbulentie er zelf niet voor
zorgt, is de lokale piloot niet te
beroerd een hengst aan de stuur-
knuppel te geven. Poolcirkel is
Poolcirkel en luchtzak is luchfzak,
de champagne zal vloeien.
In 'de fluitketel van Europa' kickt
men op records. Omdat ze met zo
weinigen (260.000) zijn, is bijna
elke rimpel in de vijver van het
leven ook wel als een record uit te
IJsland is natuur en wie die natuur
wil verkennen, zal er op uit moeten
trekken. Aanbevolen periode is juni,
juli, augustus wanneer IJsland ook
's nachts baadt in het licht.
Er is een keuze uit talloze, over het
algemeen wel prijzige, kant- en
klaarreispakketten (vliegretour in
begrepen). Liefhebbers kunnen bij
voorbeeld zeven keer overnachten in
boerderijen vanaf 1745 gulden, dan
wel met een tent op bussafari door
het Hoogland (6 dagen, 2555 gulden)
en het zuidoosten (12 dagen, 3795
gulden), of per touringcar het hele
land door van hotel naar hotel (12
dagen, 5395 gulden).
Voorstanders van een fly-drive heb
ben voor 2255 gulden zes dagen de
beschikking over een camper (600
km inclusief, belastingen exclusief).
Wie met de eigen auto per boot naar
IJsland gaat (afvaart vanuit bijvoor
beeld het Deense Esbjerg met tus
senstop op Faroër-eilanden) is voor
die overtocht al gauw 1000 gulden
kwijt.
Icelandair verzorgt wekelijks vier
vluchten tussen Amsterdam en
Keflavik (reistijd drie uur) en
vliegt dagelijks op de belangrijkste
plaatsen en streken in IJsland zelf.
Het Holiday-ticket van Icelandair
geeft gedurende twaalf dagen recht
op een ongelimiteerd aantal binnen
landse vluchten: kosten 649 gulden.
Meer informatie bij: Icelandair (te
vens ÏJslands Verkeersbureau),
Muntplein 2, Amsterdam, tel.
020-6270136.
Vissershaven in Reykjavik.
Land van licht en donker
leggen. Dus pochen ze blijgemoed
ten overstaan van de rest van de
wereld over onder meer het hoogste
percentage alfabeten (ruim 90
de meeste Miss Worlds (in totaal
twee) en Nobelprijswinnaars (een)
en de minste zware criminelen (in
totaal vijf moordenaars) per hoofd
van de bevolking.
Hun geisers zijn de beroemdste ter
wereld, hun gletsjers (Vatnajökull
8300 km2) de grootste en zelf waren
zij in Europa de eerste bevolking
die een vrouw (Vigdfs Finnbo-
gadóttir) tot president koos. Als
hun sterkste-man-van-de-wereld
van de anabolen steroïden was af
gebleven, zou hij vast ook nog in
dit rijtje hebben gestaan.
Een verblijf op het eiland van Leif
Eiriksson - de IJslandse Viking die
omstreeks het jaar 1000 Amerika
moet hebben ontdekt en door de
Engelse schrijver Oscar Wilde ge
prezen werd voor zijn wijsheid om
daarna Amerika ook weer te verge
ten - staat in het teken van licht en
donker.
De zomers kennen er geen nachten,
maar een continu aanwezig 'bleek
licht, zo bleek dat het op niets lijkt,
het glijdt over de dingen als de
weerschijn van een dode zon,'
schreef Pierre Loti (1850-1923) in
zijn 'IJslandvissers'.
Wekt de midzomernacht
zon de lust bij de IJslan
ders tot uitbundig feesten
in de open lucht, de don
kere wintermaanden met hooguit
drie, vier uur zon per dag maken
andere volkse sentimenten los. De
vlucht, uit eenzaamheid, in de
drank is er een van. De inlanders
stoken gewoontegetrouw hun eigen
alcohol. Deels ook gedwongen door
de absurd hoge prijzen in de cafés
(één pilsje vijftien gulden) en in de
supermarkten, waar een fles wijn
gemiddeld veertig gulden kost en
een blikje bier door extra luxe-be
lasting boven op de BTW van
24,5 drie tot zes gulden.
Asgeir Sverrisson werkt de meeste
tijd van het jaar als journalist in
Reykjavik, maar af en toe reist hij
voor enkele dagen naar zijn vrien
den in het ruige binnenland. „Die
brouwen het beste goedje van de
hele wereld," zegt hij en brabbelt
daarna iets in het Uslands met een
gezichtsuitdrukking van 'dan gaat
het van dik hout zaagt men plan
ken.'
De donkere winter is de periode
waarin de IJslanders massaal de
theaters en bioscopen in hun dor
pen bevolken en een stroom nieuwe
boeken 600) op de markt komt.
Moderne romans halen in IJsland
vergelijkbare oplages als in Groot-
Brittannië.
Ook de eeuwenoude Saga's en de
Edda, de goden- en heldenliederen
uit de Germaanse oudheid, worden
nog graag uit de kast gehaald. In
menig huiskamer wordt eruit voor
gelezen: 'De geest slechts weet/wat
het hart beweegt/elk kent zijn ei
gen geheim/er is geen kwaal/die
erger kwelt/dan zonder vreugde te
zijn.' (Uit Havamal, het lied van de
Hoge)
IJslanders klimmen zonder rem
mingen zelf in de pen. Dat doen ze
met .al hun lyrisch vermogen, voor
al "t wanneer een goede bekende
heengaat. In de vijf dagbladen die
het land rijk is, tref je vrijwel elke
dag vijf, zes pagina's loftuitingen
aan op overleden dierbare Birgis-
dottirs en Johanssons uit godverge
ten gehuchten. Het is 'gefundenes
fressen' in een land waar bijna
iedereen iedereen kent.
Het oorspronkelijke klassieke ÏJs
lands wordt door de IJslanders ge
koesterd en beschermd zoals een
huwbare dochter door haar vader.
De taal is voer voor talrijke discus
sieprogramma's op de radio. Nieu
we woorden (aids, computer) krij
gen niet ongemerkt een verblijfs
vergunning, IJslanders zoeken in
hun eigen woordenschat naar syno
niemen. Zo heet een helikopter
thyrla (werveling) en is tölva, com
puter, een verbastering van het
woord tölur, cijfers.
„Maar," verzucht de vrouw van
Reykjaviks burgemeester Antons-
son, die hoofd van een basisschool
is, „het wordt steeds moeilijker
onze kinderen de IJslandse taal te
leren. Dankzij de televisie spreken
ze op hun zesde al een aardig
mondje Engels."
Achter koploper Reykjavik
met zijn, sinds begin dit
jaar, 100.000 inwoners
knokken voorstad Kopa-
vogur en Akureyri in het noorden
om de tweede plaats als stad van
aanzien. Beide tellen om en nabij
de 14.000 zielen; de ene week ligt
Kópavogur voor, dan weer Akurey
ri. De geboorte van een tweeling
kan in deze stadjes aanleiding zijn
tot ware volksfeesten.
Maar het meeste valt toch te bele
ven in Reykjavik met zijn 787 stra
ten en 73.524 auto's. Het caféleven
bruist van de moderne muziek,
trendy geklede jongeren en het
waarschijnlijk hoogste aantal po
tentiële Miss Worlds op de vierkan
te meter dansvloer.
Er zijn knusse musea, aparte eetge-
legenheden zoals het ronddraaien
de restaurant De Pearl en het Höf-
di-huis, waar ooit Winston
Churchill en Marilyn Monroe ver
poosden, maar dat pas wereldfaam
vergaarde met de top van '86 tus
sen Gorbatsjov en Reagan. Overi
gens ligt het huis niet in de middle
Reykjavik. foto's inge yspeert
of nowherehetgeen tv-beelden van
toen suggereerden, maar omringd
door hoogbouw.
IJslanders werken keihard. Man en
vrouw hebben allebei een baan,
ofschoon de werkloosheid de laat
ste tijd stijgende is (3 procent).
Werkweken van vijftig, zestig uur
zijn doodnormaal en bitter noodza-
kelijk om de hoge (Westerse) le
vensstandaard te kunnen bekosti
gen.
Ze rijden stuk voor stuk dure au
to's, bezitten meestal wel een va
kantiehuisje en gaan elke week uit
winkelen, ook al zijn (geïmpor
teerde) levensmiddelen, kleding en
parfumerie-artikelen twee keer zo
duur als bij ons. De dienstverle
nende sector en het toerisme zijn
als werkgevers in opkomst, maar
de vissector is met driekwart van
de export nog altijd verreweg de
belangrijkste.
Deze sector levert de dagverse
(stok)vis fiskur die om van te wa
tertanden is, zo lekker. De IJsland
se lamsbout lambakjöt mag er
trouwens ook zijn. Maar de naza
ten van de Vikingen likken zelf hun
vingers af bij hakarl, haai. Die
wordt, zodra hij gevangen is, enke
le meters onder de grond begraven,
bij voorkeur midden op de vloed
lijn. Na zes wgjeen is grafschennis
toegestaajh --De- -overledene - wordt
dan uit de zon gelegd op een plek
waar de wind regeert. Na weer zes
weken zetten de IJslanders het mes
erin. Rauwe stukjes Jaws worden
weggespoeld onder het genot van
een glas Brennivin, ook wel toepas
selijk 'de zwarte dood' genoemd.
Word je niet misselijk, dan word je
wel dronken.
Alternatieve delicatessen die ook
een maag van steen en een onwrik
baar gemoed vereisen zijn schape
testikels in het zuur en schapekop.
De schapekop wordt kaalge-
schroeid, gekookt en doormidden
gekliefd en daarna genoeglijk leeg-
gepeuzeld. De ogen moeten het
neusje van de zalm zijn. Het zijn
deze gerechten die stammen uit het
pré-ijskasttijdperk, toen de heiden
se bevolking van het eiland nog
gewend was niks weg te gooien.
Ofschoon 92 procent van de IJslan
ders tot de Lutherse kerk behoort,
houdt een groep van pakweg hon
derd IJslanders de tradities en ri
tuelen van het heidendom nog al
tijd in ere. Ze hebben een grijzende
excentriekeling als hogepriester,
die zelfs wettelijk erkende huwelij
ken kan sluiten.
Die volmacht leidde vorig
jaar tot een veelbesproken
voorval dat dagenlang de
voorpagina's van de kran
ten sierde. Op een feestje had een
jongen zijn vriendin ten huwelijk
gevraagd en zij had in een lollige
bui ja gezegd. De hogepriester liet
er geen gras over groeien, maar
toen het meisje daags erna tot
bezinning kwam en bemerkte dat
ze werkelijk getrouwd was, was het
met de vriendschap gedaan. Met
het huwelijk ook, maar pas nadat
ze officieel echtscheiding had aan
gevraagd. 'Men love bij avond de
dag/de vrouw na haar dood/het
zwaard na de slag/het ijs aan de
overkant/een meisje na het huwe
lijk/de mede na de dronk', zou
oppergod Odin in dit geval hebben
gezegd.
De zee die veel IJslandse vissers tot
een eeuwig huwelijk met haar
dwong, is een van de elementen
waarmee de IJslanders dagelijks
strijd leveren. Je hebt er de vulka
nische erupties die complete dor
pen verwoesten en de koude pool-
winden die 's mensens vlees tot op
het bot geselen. Maar het volk
geniet er soms ook van; omdat de
aarde warm water spuwt en er
diverse lagunes mee vult, zal een
IJslander zich wel drie keer achter
het oor krabben alvorens hij in een
koud binnenbad springt. De zwa
vellucht, de geur van rotte eieren
bekend van ondeugende experi
menten in het scheikundelokaal,
nemen ze daarbij voor lief.
Het gebroei in het binnenste van de
aarde is er indirect de oorzaak van
dat IJsland per jaar twee centime
ter groeit: een centimeter richting
Europa en een centimeter richting
Amerika. Het land ligt midden op
de Mid-Atlantische rug, een onder
zeese bergketen. De aardkorstpla
ten van Europa en Amerika aan
weerszijden van die bergketen drij
ven door stromingen uit elkaar.
Japen van spelonken in het IJs
landse land zijn het gevolg. Een
paradijs voor klauterfreaks.
„Gedenktekens zijn een permanen
te herinnering aan dat wat een volk
graag zou vergeten," schreef Hall
dór Kiljan Laxness, ÏJslands hoog
bejaarde Nobelprijswinnaar voor
de literatuur ('55). Maar hij zal
zeker niet gedoeld hebben op de
rotspartij in Pingvellir, waarop
duizend jaar geleden 's werelds
oudste parlement, 4? Althing, ver
gaderde. Nog altijd biedt deze
wonderschone plek een overweldi
gend panorama van water, gletsjers
en kloven. Misschien wel het mooi
ste stukje IJsland.
Maar zo heeft het land meer verba
zingwekkende natuur in de aanbie
ding met watervallen (Gullfoss),
fjorden (de West-fjords zijn een
aanrader) en meren ('t Muggen-
meer). Mits het weer goed en de
hoofdweg om het eiland berijdbaar
is, staat kris-kras het land door
trekken garant voor een prachtva-
kantie.
Ofschoon IJsland zo dichtbij is,
slechts drie uur vliegen, ligt het
kennelijk toch nog ver weg. Vorig
jaar kwamen er 'maar' 142.000 toe
risten, onder wie 3800 Nederlan
ders. Op IJsland zullen ze niet
rusten, totdat er jaarlijks meer toe
risten komen dan er IJslanders
(260.000) wonen. Dat record willen
ze breken.
