(Sd^D®
Kijken
naar de
Vierdaagse
Djiendja
bierie
D3
de allochtone
keuken
'Aapjes kijken' is er nog steeds
bij. Maar de Zoo, in het hartje
van de Sinjorenstad, is meer dan
een verzameling gekooide
exoten. Achter de schermen
wordt met ijver gefokt om
bedreigde diersoorten te redden.
De ijsbeertjes worden
opgevreten. Maar de zeldzame
goudkopleeuwaapjes worden
binnenkort teruggezet in de vrije
natuur. Honderdvijftig jaar
Antwerpse Zoo. Van
rariteitenkabinet tot Ark van
Noach.
Antwerpse Zoo
spant zich in
voor bedreigde
diersoorten
De tijd van de
dierentuin als
rariteitenkabinet
is allang voorbij
d2
PÉSTEM
m i&si en
ZATERDAG 17 JUL11993
prp iets te maken hebben,zeggej
FOTO FOTOPERSBUREAU VAN EIJNDHOVElJ
elde
ora: „Domen en zijn
u
Door Marijke Prins
werd. Cees heeft nog wel het kistj]
gedragen. Maar niet alleen: samei
met een vriend, Mirjam en mej
Domen."
Francois, een kennis van Cees ei
Mirjam, was aanwezig bij d<
avondwake: „Ik was verbijster!
Cees zat niet op de voorste rij
een bepaald moment is hij na:
voren gelopen en zei hij in di<
kerkse stilte keihard: 'Weet je w
wie ik ben? Ik ben de vader v;
Evalien!' Vervolgens was het weel
stil. Het lijkje werd met een bestel
busje van vrienden gebracht. Hei
zat in een zelfgetimmerd kistj"
althans daar leek het op. Vervolj
gens heeft Mirjam voor de aanw<
zigen een verhaaltje verteld. Daar
bij kwam ze onwerkelijk over,
ze er niet bij betrokken was. Ter
wijl toch bijna iedereen in de kapt'
zat te huilen."
De wereldvreemde houding vai
Mirjam veranderde enkele wekei
na de begrafenis wel, zo steller
Johan en Nora. „Het andere doch]
tertje ging naar school. Daar kwaï
Mirjam in concact met andere moe
ders die natuurlijk van het overlij
den van Evalien wisten. Mirjai
kreeg schouderklopjes, steunbetui
gingen, werd vastgehouden. Daar
door kikkerde ze weer op. Maar hel
was voor haar alleen maar eer
bevestiging dat Domen gelijk ha<
Die had namelijk tegen haar
zegd: 'Om je zelfvertrouwen teru|
te krijgen, om weer onder de men
sen te raken heeft Evalien moeter
sterven.' En dat kwam dus in d<
ogen van Mirjam uit."
Ondertussen besloot Nora om bij
een 'andere' homeopaat een tweed!
diagnose te vragen voor haar eiger
probleem. Nog geen kwartier n:
dat telefoontje belde Domen op.
„Hij was meteen ingeseind door die
homeopaat. Kennelijk werken zj
dus samen. In ieder geval zei hij
tegen me dat ik dood kon vallff
'Succes met je strijd,' beet hij
toe en hing toen onmiddellijk opj
Na anderhalf jaar dumpte hij me
drie seconden."
„Zo gaat dat bij die clan," ze|
johan. Zodra je nog maar contaci
opneemt met andere medici, ben j'
op zijn minst verdacht. Maar ge'o0_
me, volgens mij heeft Domen noo!
aan zien komen dat Evalien zou
sterven. Die diagnose heeft ml
nooit gesteld. Pas achteraf is hij
volgens mij dan, een verhaaltje oj
gaan verzinnen."
Over één ding zijn alle kenniss»
het tot slot eens: Mirjam
altijd het beste met haar kindere
voorgehad. Dat is het meest tries
aan heel deze tragedie. Franje
„Ik ben ervan overtuigd dat lMj
jam zielsveel van haar kindei
hield. Toen en nu nog. Ergens is
gewoon fout gelopen. Maar Jj
slechte moeder is ze zeker niet. J
Johan: „Ze was gek op haar Ikm 1
ren. Ze heeft alleen de verkee
leermeester getroffen."
Gember heeft als aardige ei
genschap dat hij de maag
sappen losmaakt en daarmee de
spijsvertering bevordert. Ook
staat hij bekend als een liefde
opwekkend middel. Hoe het ook
sip de citroen - achtige sappen
0 de wortel werken verfrissend,
pit het caraïbisch gebied een re-
oapt voor gemberlimonade,
djiendja bierie. Gekoeld, met ijs
klontjes opgediend, is het een
heerlijke en goedkope frisdrank
opeen zomerse dag.
I tijor 1 liter limonade
I I grote gemberwortel 1250 gram)
|l pijpjes kaneel
1 kruidnagels
I|50 gram suiker
licitroenen of limoenen
teek de wortel enige tijd in
«arm water, dan gaat de schil er
anakkelijker af. Haal van 1 ci-
Ijoen of limoen de schil af, was
en snijd hem in stukken,
twee vruchten uit. Schil en
Irasp de gemberworel of stamp
rem fijn. Zet het pulp op met 1
iter water, de specerijen, suiker
lei het sap van de twee citroenén
Ijf limoenen. Breng het geheel al
1 roerend aan de kook.
[laat het mengsel 20 minuten
:achtjes trekken en giet het door
|;en fijne zeef in een grote kan.
de limonade afkoelen en zet
Ida kan in de koelkast. Controleer
In smaak en voeg eventueel wat
|suiker of extra citroensap toe.
de zomerse drank op met
I sblokjes en garneer het glas met
leen schijfje limoen of citroen.
clutj
Een nieuwe Ark van Noach
Door Riet Pijnappels
Het grijze, corpulente,
haarloze dier met de
kleine kraaloogjes en
de vier kromme slag
tanden, waarvan er
twee dwars door zijn
rimpelige, lange snuit groeien, is
ongetwijfeld het lelijkste dier van
de hele Zoo. Toch knuffelt dieren
verzorgster Carine Pols de babi-
roussa, ook wel hertezwijn ge
noemd, alsof het een lief, wollig
ijsbeertje is.
Het dier, roepnaam Tommie en
oorspronkelijk afkomstig uit Sula
wesi, vindt het heerlijk om aange
haald te worden. Hij knort van
genoegen, kwijlt, zakt door zijn
iele, dunne pootjes, rolt op zijn rug
en toont zijn vadsige, kale buik, die
Carine vervolgens liefdevol aait en
kietelt. Vertederd: „Soms smeren
we hem in met babyolie. Dat vindt
hij heerlijk."
Een paar meter verderop kijkt
een nieuwsgierige okapi,
rustig kauwend op een paar
grassprietjes, naar het tafe
reeltje van oprechte dierenliefde.
Het gestreepte paard met de enor
me oren is de onbetwiste favoriet
van Carine. Het grootste deel van
haar dagtaak gaat op in het verzor
gen van deze kostbare dieren, die
op de zwarte markt ruim een half
miljoen gulden opbrengen.
In 1919 kwam de eerste okapi die
Afrika verliet naar Antwerpen.
Twee maanden later ging het dier
dood. De Zoo slaagde er pas in
1954 voor het eerst in een jong
groot te brengen.
De dierentuin heeft sinds een aan
tal jaren een internationaal fokpro-
gramma opgezet om te voorkomen
dat het dier, afkomstig uit het
ondoordringbare Ituriwoud in Zai
re, uitsterft. Maar het fokken gaat
nog steeds moeizaam. De okapi
heeft een lange draag- en zoogtijd,
ruim 22 maanden, en paart boven
dien niet zo graag in gevangen
schap. Sinds 1954 zijn er slechts 74
dieren in dierentuinen geboren. Af
gelopen jaar heeft het vrouwtje
Kasindi een zoon, Tiemer, op de
wereld gezet. „Dat was prachtig,"
glundert Carine nog na. „Het is
gelijk zelf een kind krijgen, zo
leven wij mee."
Tot nu tce zijn er nog steeds meer
|%T gingen heel 'doelgericht 4
W onzekere mensen at. n,
J. M teraf realiseer ik me pas
ook ik zo onzeker was. Hij raa_
mij de pil af, en zat later vreeffl
lachen toen ik vertelde da
zwanger was. Toen liet ik dat
gaan. Nu weet ik pas hoe pe
dat lachje eigenlijk wel -s_.
Hij maakte gewoon vreselijk J
bruik van je onzekerheid, b J
vond dat ouders nooit goed Sewistj
waren. Hij was de enige die 1
hoe het moest. Domen heett
God willen spelen."
Jaarlijks bezoeken ruim anderhalf miljoen mensen de dierentuin, maar haar bestaansrecht zoekt de Zoo niet langer in het tentoonstellen van
dieren, maar in kennisverwerving van de dieren en het natuurbehoud.
okapi's uit het wild weggehaald
dan er zijn gefokt. En dat is niet
best, vindt Bruno van Puijen-
broeck, stamboekhouder van de
okapi's.
De Zoo van Antwerpen, een van de
oudste dierentuinen ter wereld, be
staat volgende week 150 jaar. Het
was op 21 juli 1843 dat een aantal
vooraanstaande Antwerpse bur
gers, naar het voorbeeld van Artis
in Amsterdam, de Koninklijke
Maatschappij voor Dierkunde op-
richtte. De volgende jaren brachten
Antwerpse schepen tropische die
ren mee uit alle windstreken. De
belangrijkste leverancier van de
Zoo was de voormalige Belgische
kolonie. Van heinde en ver kwamen
mensen zich vergapen aan de oka
pi, de berggorilla en de Kongo-
pauw.
De dierentuin was in die dagen
vooral een kijktuin voor rijke lie
den. Een toegangskaartje kostte
een frank. Toen een dagloon van
een gewone arbeider.
De schepen uit den vreemde brach
ten niet alleen vreemde dieren mee.
Uit Kongo bracht in 1845 een zee
kapitein een partij tropische vogels
mee en... een ongeveer tien jaar
oude negerslaaf die hij onderweg
van een koopman uit Andorra had
gekregen.
De directeur van de Zoo, Jaques
Kets, liet hem dopen en noemde
hem Jozef Möller. Maar al snel
stond de negerjongen in de wijde
omtrek bekend als 'Jefke van de
Zoo'. Hij werd een van de grootste
attracties van de dierentuin. Geen
Antwerpenaar of hij kende Jefke
wel.
Jefke trouwde met een Vlaams
dienstmeisje. Tijdens de bruiloft
werd een taart op tafel gezet waar
uit twee duiven vlogen, een zwarte
doffer en een witte duivin.
Voor de gelegenheid was speciaal
een gedicht gemaakt:
God wil hem laten kinderen
koopen
Van inborst blank, schoon bruin
van vel
Wij hebben er hier wel
Zoo blank van huid en tronie
loopen
Maar die van binnen ruim zoo
zwart zien als de hel.
'Jefke van de Zoo' overleed op 1
mei 1882. Later werd hij zo legen
darisch dat er een toneelstuk en
een roman over hem zijn geschre
ven.
De overlevering wil dat de enige
dochter van het echtpaar later de
concubine van de laatste Chinese
keizer Pu Yi zou zijn geweest.
De tijd van de dierentuin als rari
teitenkabinet is allang voorbij.
'Aapjes kijken' is nog steeds een
belangrijke bron van inkomsten,
jaarlijks bezoeken ruim anderhalf
miljoen mensen de tuin, maar haar
bestaansrecht zoekt de Zoo niet
langer in het tentoonstellen van
dieren, maar in kennisverwerving
van de dieren en het natuurbehoud.
Sinds het begin van de jaren tach
tig is Antwerpen, samen met alle
grote dierentuinen van de wereld,
en onder de paraplu van de Inter
national Union for the Conserva-
tion of Nature (IUCN), betrokken
bij de redding van bedreigde dier
soorten. In deze eeuw verdween
ieder jaar minstens één diersoort
voorgoed van de aardbodem. Tegen
het jaar 2000 zullen tussen de 200
en 500 soorten die nu nog voorko
men, uitgeroeid zijn als er niet snel
wordt ingegrepen. De berichten
van de IUCN over de wildstand
zijn alarmerend. Daarom worden
bedreigde dieren in gevangenschap
gelokt, hoewel voor veel soorten
het al te laat zal zijn.
De Antwerpse Zoo heeft niet alleen
FOTO JOS LAMMERS
het stamboek van de okapi, maar
ook van de Kongopauw, de dwerg
chimpansee, het goudkopl-
eeuwaapje, de duingazelle, de Ara
bische oryx, de Indische neus
hoorn, het Przewalskipaard, de Eu
ropese otter en last but not least
onze eigen ooievaar. Voor elke be
dreigde soort is één dierentuin de
stamboekhouder. Dat betekent dat
alle gegevens over voeding, ziekten,
en het fokken hier moeten worden
bijgehouden.
„Eigenlijk zouden we voor de
meeste diersoorten fokprogram-
ma's moeten opzetten voordat ze
bedreigd worden," zegt stamboek
houder Van Puijenbroeck. „Op die
manier werk je preventief en kun je
het nog permitteren om eventueel
een dier uit het wild te halen,
mocht dat nodig zijn. Bij bedreigde
diersoorten mag er helemaal niks
mislopen, want elk dier dat je nog
extra uit het wild moet halen, is er
in feite een te veel."
De in gevangenschap geboren die
ren worden beschouwd als een be
langrijke reserve. Een soort Ark
van Noach. Over de hele wereld
worden ongeveer 3000 gewervelde
diersoorten gefokt. Een aantal die
ren is inmiddels met succes terug
gezet in de natuur. Het Przewalski
paard, de zwartvoetkat, de Arabi
sche oryx en niet te vergeten de
Europese en Amerikaanse bison.
De nieuwste aanwinst van de klei
ne apenafdeling zijn twee zeldzame
dwergzijde-aapjes. Ze behoren tot
de kleinste aapsoort ter wereld.
Zonder staart meten ze niet groter
dan 15 centimeter.
Vanaf een tak, hoog in de glazen
van Antwerpen, een van de oudste dierentuinen ter wereld, bestaat
tie week 150 jaar.
In 'Verder Landinwaarts' treft u
tips aan voor toeristische en cultu
rele uitstapjes.
Berg en Dal - Tot en met 26 juli is
in hotel Val-Monte in Berg en Dal
een expositie van foto's van de
Vierdaagse te zien. De foto's zijn
gemaakt door Wim Hollemans uit
Den Bosch. De fotograaf heeft zelf
drie keer de Vierdaagse gelopen en
de foto's tijdens zijn wandelingen
gemaakt.
Maastricht - De slangenexpositie
Serpo is tot en met 22 augustus te
zien in de Dominicanerkerk in
Maastricht. De expositie bestaat
uit 50 terraria met daarin zo'n 100
slangen.
Amsterdam - In het Open Haven
Museum in Amsterdam wordt van
18 juli tot en met 29 augustus een
tentoonstelling over de Cree India
nen gehouden. De expositie heet
'Indianen ingedamd' en bestaat
vooral uit foto's over hun leefwijze
en de waterkrachtcentrales die hun
gebieden bedreigen. De Cree India
nen zijn het grootste Indianenvolk
van Canada. Hun aantal wordt op
100.000 geschat. Zij wonen in een
gebied dat loopt van de provincie
Québec in het oosten tot in Alberta,
aan de voet van de Rocky Moun
tains.
Haarlem - Het Teylers Museum in
Haarlem toont tot en met 29 augus
tus negentiende eeuwse vogelboe
ken uit zijn eigen bezit. Van de vele
ornithologen uit die tijd is voor
aanstaand werk te bezichtigen van
Daniel Giraud Elliot, John Gould,
Francois Levaillant en Cornells
Nozeman. Voorts wordt werk ge
toond van René-Premevère Lesson
en Johann Friedrich Naumann.
Schin op Geul - De Vereniging
Natuurmonumenten organiseert de
komende maanden een serie unieke
wandelingen door een van de fraai-
se beekdalen van ons land, het
stroomgebied van de Geul. In to
taal gaat het om 7 excursies, die
onder leiding staan van een opzich
ter. Vanuit Schin op Geul vertrek
ken drie excursies: op zondag 25
juli om 14 uur, maandag 2 augus
tus om 19 uur en zondag 22 augus
tus om 10 uur. Centraal bij deze
wandelingen staat de Schaelsberg,
een hellingbos ten noorden van de
Geul. De vier andere wandelingen
betreffen de Volmolen in Epen en
de omgeving daarvan. Omdat de
verwachte opkomst groot is, is
vooraf aanmelden in alle gevallen
noodzakelijk. Dat kan bij opzichter
Leen Bakker van de Vereniging, tel
04404 - 2654. Alle excursies duren
circa 2 uur en de kosten bedragen
3 (voor kinderen 1).
Haarlem - De Regionale VW
Zuld-Kennemerland organiseert
zogenaamde deze zomer weer 'hof-
jestochten'. Het gaat om anderhalf
tot twee uur durende stadswande
lingen, waarbij de deelnemers ken
nis maken met een aantal Haar
lemse hofjes. De wandelingfn star
ten in juli en augustus op woens
dag en zaterdag om 10.00 uur van
uit het VW-kantoor te Haarlem.
kooi, gloeien twee paar oogjes naai
dierenverzorger Robert Kester. De
diertjes zijn bang en schuw en
kruipen zo ver mogelijk weg.
Het vrouwtje is zwanger,
vermoedt Kester. Als alles
goed gaat, wordt in augus
tus het eerst jong, zo groot
als een erwt, geboren. „Dat worden
bange dagen," trekt de apenverzor-
ger een bevreesd gezicht. AI zestien
jaar werkt hij in de Zoo en hij is als
geen ander verslingerd aan de klei
ne aapsoorten. „Het is zeer onzeker
of de moeder het jong wil aanvaar
den en of het in gevangenschap kan
overleven."
De fokafdeling van de bijtgragf
goudkopleeuwaapjes is voor het
publiek niet toegankelijk. Het is
het domein van Kester en zijn
lievelingsaapjes. Nerveus vliegen
de beestjes tegen het gaas aan.
De zeldzame goudkopleeuwaapjes
uit het Braziliaanse oerwoud doen
het goed in gevangenschap. Hun
voortplanting is geen probleem. De
populatie in het wild wordt geschat
op 100 5 120 dieren. In de nabije
toekomst zullen de aapjes uit de
dierentuinen worden teruggezet in
de vrije natuur.
Ruim tien jaar geleden kon ieder
een nog een leeuwtje kopen in de
Antwerpse Zoo. De dierentuin ken
de de traditie om op deze manier
de kas te spekken. Vooral circus
mensen en verzamelaars behoorden
tot de vaste klanten.
De leeuwtjes werden speciaal voor
de verkoop gefokt, vertelt de
54-jarige roofdierenverzorger Dré
Maes. En vanwege de gebrekkige
kennis, met alle problemen van
dien. „Er ging nog wel eens wat
mis met het fokken. Die kleine
mannen werden vaak door hun
ouders verstoten of mishandeld."
Dré Maes had zijn handen vol aan
'zijn flessekinderen'. Hij nam ze
allemaal mee naar huis, kleine
leeuwtjes, tijgertjes, jaguars, poe
ma's en zwarte pantertjes, en ver
troetelde ze als baby's. "Daar had
je meer vriendschap van dan van
een hond," herinnert hij zich met
weemoed.
Nu zijn er nauwelijks flessekinde
ren meer. Er wordt niet langer
gefokt voor de verkoop. De Zoo
hoopt vurig op de geboorte van een
ijsbeertje, maar tot nu toe gaat het
steeds mis. Al jarenlang eten de
moeders hun jong, direct na de
bevalling, op. Hij komt altijd te
laat, betreurt Dré. De oorzaak weet
hij niet, zegt hij, maar een dier dat
zich ongelukkig voelt, jongt niet.
Of vreet haar kinderen op.
'Dré sjokt met zijn emmers'door de
donkere gangen van de roofdieren-
verblijven. Al 25 jaar zit hij bij de
roofdieren. Alle dieren, met uitzon
dering van de jonge, zenuwachtige
Sumatraanse tijger, die door een
particulier is gebracht, heeft hij
zien opgroeien.
Tijdens zijn gang langs de kooien
krabbelt hij een ijsbeer over zijn
neus, die gretig een plas lever
traanolie oplikt. Aait de eenzame,
behaagzieke ocelot die pas in het
najaar een partner krijgt en praat
liefkozend tegen het hoogbejaarde
leeuwenechtpaar. Het mannetje,
dat vanwege staar met grote glazi
ge ogen voor zich uitkijkt, snauwt
jaloers als Maes het vrouwtje even
aanhaalt.
De dierenverzorger is, ondanks zijn
liefde voor de dieren, voortdurend
op zijn hoede. „Het blijven wilde
dieren, ook al heb je ze vroeger de
fles gegeven. Vanaf hun pubertijd
zijn ze niet meer te vertrouwen."
Hij loopt naar het einde van de
gang. Daar ligt Urona, een bruine
berin. Ook een flessekind. Loom
ligt ze tegen de tralies aan. Als ze
Maes ziet, knippert ze met de ogen.
Langzaam komt het logge, massie
ve lijf omhoog. Reikhalzend kijkt
ze uit naar iets lekkers.
Op de onnozel klinkende vraag 'Is
ze lief?' van de verslaggeefster,
blaast de oppasser minachtend. Op
hetzelfde moment wordt Urona
boos op de indringer in haar terri
torium, Het dier torent omhoog,
gromt diep en slaat dan met een
enorme kracht tegen het hek aan.
De tralies trillen na van de klap.
Haar nagels, groot als zakmessen,
slaan wild in de lucht.
Dré Maes kijkt zwijgzaam toe. Wat
er zou gebeuren als ze zou ontsnap
pen? Weer blaast hij. Klauwt zijn
handen en maakt een veelbetekend
gebaar: „Ze trekt je gewoon uit
elkaar."
