Er gebeu
ren
nog
wonderen
m tralicie
Wm
Klassieke modernen aan de Cóte d'Azur
iijl-, n hir
1993 is een heilig jaar in Santiago
de Compostela
GIDS
r" mmSKkvSi
Cultuurliefhebbers komen er deze zomer aan hun trekken
'USKE WISKI
■ambone
DE STEM
WOENSDAG 14 JULI 1993
IE STEM
"I
m
Als 25 juli, de feestdag van Sint Jacobus, op een
zondag valt is het in Santiago de Compostela heilig
jaar. Dan zijn er extra festiviteiten en extra genade te
ondergaan in de pelgrimsstad, is het niet in de
kathedraal dan toch in ieder geval in de vele kroegjes
eromheen. Santiago ligt midden in Spaans Galicië,
een streek die groen, mooi en magisch is, maar niet
veel toeristen dat. Zeker de Nederlanders niet.
Slechts twee procent van de vakantiegangers heeft
hier de Nederlandse nationaliteit. Dat is aan de Costa
Brava wel anders.
MWêtxSTmmtÊm
Herder van koeien en schapen aan de Portugese kant van de rivier de Minoop de achtergrond de stad Tui.
vVv »- alfa....
-
Door Jace van de Ven
De barokke gevel van de kathedraal van Santiago is wereldbekend.
Ten gevolge van schrikkeljaren
heeft Santiago dit keer maar liefst
elf jaar op zijn Heilig Jaar moeten
wachten en daarom heeft men in
de streek, Spaans Galicië, grootse
plannen met het Jacobusjaar. De
overheid heeft ruim vijf miljoen
gulden uitgetrokken voor festivi
teiten in de stad waar de apostel
Jacobus begraven zou liggen.
Een hele reeks mensen, onder wie de
Galicische zanger Julio Iglesias zorgen
ervoor dat de stad en de regio dit jaar
flink in de publiciteit komen en de auto
riteiten hopen op aandacht die in de verte
te vergelijken is met die voor Sevilla en
Barcelona vorig jaar.
Alleen de Spaanse kerk is vooraf niet zo
gelukkig met al die plannen. „Een heilig
jaar is geen jaarmarkt," zegt aartsbis
schop Antonio Rouco-Varela van Santia
go de Compostela en hij vraagt zich
bezorgd af of de negen miljoen Santiago-
gangers die dit jaar verwacht worden wel
onder de benaming 'pelgrim' zullen val
len.
Uiteraard niet, het merendeel van dege
nen die deze zomer Santiago bezoeken,
zijn toeristen die een cultureel uitstapje
maken tijdens een vakantie aan de
Spaanse noordwestkust of op doorreis
naar Portugal. En ze hebben gelijk, want
Galicië heeft de toerist veel te bieden:
groene heuvels met stille dalen, weidse
baaien, ria's genaamd, die de Atlantische
Oceaan tientallen kilometers het land
inbrengen en tal van typische gebruiken
en heerlijke gerechten.
Een toeristisch minpuntje voor Neder
landse toeristen is misschien dat het er
nogal eens wil regenen in deze contreien,
hoewel die regen 's zomers niet zo koud is
als in Nederland.
Geschiedenis
Maar eerst terug naar Santiago. Zelfs wie
zou willen, ontkomt hier niet aan de
geschiedenis van deze stad en aan de
invloed van de kerk die overal in het
landschap zijn rijke historie middels ka
pellen, kathedralen en kloosters laat zien.
Ze liggen langs de pelgrimswegen naar
Santiago de Compostela, maar ook los
daarvan struikel je in Galicië over bouw
sels en relikwieën die verwijzen naar
geloof en bijgeloof. Hier woont een volk
dat afstamt van de Kelten en daar hoort
nu eenmaal een flinke portie magie bij.
Na de marteldood van de apostel Jacobus
in Palestina roeiden diens leerlingen zijn
lichaam naar Padron aan het strand van
Spaans Galicië. Daar vond een eenzame
monnik negenhonderd jaar later zijn graf.
Hij herkende het onmiddellijk als dat van
de apostel.
En hij .niet alleen, ook de bisschop van
Santiago de Compostela. Die was zo
verguld met de lucratieve vondst dat hij
Jacobus naar Santiago liet komen en
onmiddellijk een kerk over hem heen
bouwde. Dat heiligdom is sindsdien tel
kenmale vergroot en van tal van kerk
schatten voorzien.
Pelgrimeren
In onze eeuw leek het pelgrimeren een
stille dood te sterven, maar opeens was
het terug. Vroegen in 1985 nog geen
duizend mensen om de officiële pelgrims-
brief die uitgereikt kan worden als men
minstens honderd kilometer te voet, per
fiets of te paard naar de bedevaartplaats
heeft afgelegd, vorig jaar waren dat er
meer dan tienduizend en op dit moment
in het Heilig Jaar 1993, is men de tiendui
zend al dik gepasseerd.
Al die geregistreerde pelgrims zijn maar
een klein percentage van het totaal aan
toeristen, kunstliefhebbers en dagjesmen
sen dat jaarlijks Sint Jacob (Sant-iago) in
'het Jeruzalem van het Avondland' komt
bezoeken.
Vooral op 25 juli, de officiële feestdag
van Sint Jacobus, patroon van Spanje,
puilt het oude stadje in Spaans Galicië
uit. Alle klokken van de immense kathe
draal luiden, er trekken processies door
de straten, het immense wierookvat, de
botafumeiro, zwiept onder luide toe
juichingen van de menigte door het kerk
schip en 's avonds schiet men de hemel
vol vuurwerk.
Maar dit jaar blijft het niet bij de 25e juli.
De stad presenteert een ambitieus dage
lijks programma van optredende sterren
en wereldsterren in alle disciplines in het
auditorium en het theater van de stad, op
het immense plein voor de kathedraal en
in een nieuw aangelegd openluchttheater
aan de voet van de Monte del Gozo.
Kelten
Galicië is meer dan Santiago. Het is de
havensteden La Coruna met zijn nog in
gebruik zijnde vuurtoren uit de Romeinse
tijd in het noorden en Vigo in het zuiden,
het is 1.200 kilometer kust waarvan 275
kilometer zandstrand, het is heuvel- en
berglanschap tot 1.600 meter. Het is mo
dern toerisme met golfbanen en speed
boats en dorpsgemeenschappen die nog in
de tijd van de middeleeuwen leven.
El Cebreiro bij voorbeeld in het Canta-
brisch gebergte met zijn huisjes uit de tijd
van Karei de Grote. Tot in de jaren zestig
woonden er nog mensen in, nu is er één
als museumpje en de rest als stallen in
gebruik. In de al even bezienswaardige
preromaanse kerk van het dorp begon in
de tijd dat de Kerk aan de Christenen
duidelijk wilde maken dat de consecratie
niet zomaar een ritueel was, een hostie te
bloeden.
Mogelijk was El Cebreiro al een heilige
plaats ten tijde van de Keltische cultuur.
De Berg van Sinte Trega aan de monding
van de rivier de Mino was dat zeker. De
berg is bezaaid met min of meer gerestau
reerde Kelten-nederzettingen uit de Ij
zertijd. De top, waar de hier onbekende
Trega als zeer waarschijnlijke opvolgster
van een Keltische godheid wordt vereerd,
biedt een magnifiek uitzicht over het dal
van de Mino en de Atlantische Oceaan.
Tui
Vijfentwintig kilometer stroomopwaarts
langs de Mino, die de grens tussen Spanje
en Portugal vormt, ligt de stad Tui met
zijn kathedraal die gewijd is aan de in
Nederland al even onbekende Sint Thel-
mo. Daarin hebben ze een altaar waarvan
de achterbouw bestaat uit 25 ladenkas-
teri. In iedere lade liggen de botten van
heiligen of de overblijfselen van heilige
gebeurtenissen. Dat gaat van een stuk
van het kruisdoek tot de volledige schedel
van Thelmo zelf.
Zelfs eet- en drinkgewoontes zijn in Gali-
FOTO'S JACE VAIiJ
cië nauw met geloof en bijgeloof»
ven. Neem de Queimada, een
koffiebonen en aguardiente, zoalsi
de vie hier heet. Die aguardiente»
aangestoken en uitgeblazen zo
vlam geel wordt. Het spul is nieti|
lekker, maar verjaagt naar vaste o
ging van de Galiciërs ook de
ten.
Dat die Galiciërs hun Keltische i
niet verloochenen zie je ook aan il
delzak die links en rechts nog'
bespeeld wordt en aan het grote s
keuterboeren die hun akkertjes
nen met stenen muurtjes. De Kells|
een volk van keuterboeren, zelfs t
dat niet meer zijn.
Ook in de dorpen waar de huizenl
bij elkaar staan, houdt men steedsl
de ruimte voor een moestuinljt
waar wijnranken hoog
groeien tegen granieten palen ree: J
planten in de ruimte daaronder. D:ti
ranken leveren onder meer witte i"
populaire Ribeiro en zijn sjiekerei
Albarino.
Ook zijn de orio's, huisjes wai
oogst wordt bewaard, typische:'
in de tuinen. Ze zijn van een
rechtaan architectuur die je ook 1
in de meeste huizen van de steden.
Onvruchtbaar
Dat het toerisme in Galicië
als op de twee Cies eilanden in dej
ding van die baai, een vijftal
lang en onbewoond. Daarheen kun||
zomers over laten zetten, hetgeen:
jongeren doen die er ongestoord i
maken en dansen. De enigen die di'|
zo op prijs stellen zijn waarschijnl
vogels, want voor de rest van het ja
de eilanden een natuurreservaat.
Of dat hij zo blijft als aan het Pj|
Lanzade, waar vrouwen naartoe g
denken dat ze onvruchtbaar
kwamen vroeger aan de vooravosij
Sint Jacobusdag, 24 juli. Een
van hen keerde zwanger naar hm
Er gebeurden dus echt wonderen ïr.j
cië, vooral dankzij al die bronstige!]
die de vrouwen op het Playa del
kwamen troosten.
Informatie: Spaans Bureau'voorViS
lingenverkeer, Laan van Meerden"
2517 AJ Den Haag, telefoon: 070-34
Aan geld is geen gebrek
aan de Franse Cóte
d'Azur. In het kielzog
van het grote geld kwam
de kunsthandel er tot
bloei. Het wemelt er van
de galeries en musea met
werk van bekende kun
stenaars. Dat maakt de
Cóte d'Azur, zeker in de
ze vakantieperiode, tot
een geliefd toevluchts
oord voor cultuurlief
hebbers.
Door Henk van Weert
De Franse Cóte d'Azur is van
oudsher een kust waar aan geld
geen gebrek is. In de vorige
eeuw waren het Engelse en Rus
sische adel en de rijken, die er
hun zomerverblijven hadden.
In onze tijd trekt de Cóte
d'Azur met steden als Cannes,
Nice en Monte-Carlo rijken van
allerlei pluimage. In het kielzog
van het grote geld kwam de
kunsthandel tot grote bloei.
Aan de kust wemelt het van de
galeries. Er zijn ook relatief
veel musea met werk van be
kende kunstenaars. De klassie
ke modernen nemen in de col
lecties de voornaamste plaatsen
in.
Fondation Maeght
Een regelrechte aanrader is de
Fondation Maeght bij het kun
stenaarsdorp Saint-Paul de
Vence, een museum met een
beeldentuin, dat vergelijkbaar
is met het Kröller-Müller op de
Hoge Veluwe. Het echtpaar
Maeght legde voor de oorlog een
enorme kunstcollectie aan. Die
bevindt zich meestal in depot,
omdat de directie veel wissel
tentoonstellingen inricht.
Maar eens in de tien jaar wordt
de eigen collectie in drie etap
pes getoond. Dit jaar is het weer
eens zover, een mooie gelegen
heid om het werk van bekende
kunstenaars te bezichtigen: veel
Miro's en Giacommetti's, wer
ken van Léger, Bonnard en
Chagall, doeken van Bazaine,
Tapies en Van Velde.
Picasso woonde in 1946 zes
maanden aan de kust in Anti
bes. Toen hij vertrok liet hij zijn
produktie van die maanden
achter. Antibes heeft er een
klein Musée Picasso van inge
richt. Het bijzondere van de
collectie is het feit dat het een
momentopname is van een kun
stenaar, die privé gelukkige tij
den doormaakte met Frangoise
Gillot. Schilderijen, beelden,
keramiek, foto's: in totaal zijn
er 200 werken te zien.
Matisse
Een andere grootheid is Henri
Matisse, die lange tijd in Nice
woonde. De stad Nice nam on
langs een vernieuwd en uitge
breid Musée Matisse in gebruik.
Het gratis toegankelijke mu
seum toont allerlei facetten van
Matisse's artistieke leven. Het
museum is een mooie inleiding
op een veel bewonderd archi
tectonisch werk van Matisse,
dat zich in het nabijgelegen
Vence bevindt. Matisse ont
wierp de inrichting van de Cha-
pelle du Rosaire, die bijna dage
lijks te bezichtigen is.
Vence bezit ook de Fondation
Emile Hughes, die in het Cha
teau de Villeneuve exposities
organiseert. Tijdens de vakan
tieperiode is hier de tentoon
stelling 'Raoul Dufy, le peintre
décorateur' te bezichtigen.
In Nice bevindt zich ook het
Musee d'Art moderne et d'Art
Contemporaine, waar de hele
zomer werken van onder andere
Ben Vautier te zien zijn. In de
buurt van het Matisse-museum
ligt het Musée Nationale Messa
ge Biblique Marc Chagall, met
een permanente tentoonsteling
van op de Bijbel geïnspireerde
werken van Chagall. Tijdens de
zomer zijn er ook Byzantijnse
ikonen te bezichtigen.
Biënnale
Monaco pakt tot eind september
flink uit met de vierde Biënnale
de la Sculpture de Monte-Carlo.
In het hart van het stadstaatje
is een beeldenroute uitgezet,
waarvan de kern in de buurt
van het casino ligt. Wie van een
Biënnale nieuws verwacht, zal
echter vreemd opkijken. De or
ganisator, een galeriehouder uit
New York, heeft gekozen voor
een uitermate veilige opzet, met
veel klassiekers uit deze eeuw.
Desondanks loont deze beelden
route de moeite: Rodin, Arman,
Dubuffet, Leger, Manzu, de
overal aan de kust aanwezige
Miró, Zadkine zijn namen die
deze Biënnale aanzien geven.
Giacomo Manzu: Grande
Cardinale Seduto, te zien tij
dens de Biënnale de la Sculp
ture in Monaco.
FOTO HENK VAN WEERT
r:
I H
.v*r
RADIO 1
al heel uur en 7.30, 8.30, 12.30,
«0 16 30, 17.30, 18.30 en 06.30
Nieuws. VARA: 7.07 Radio I Woens-
I Editie. AVRO: 12.07 Radiojour-
!al NOS: 14.05 Radio Tour de
France 1993. NCRV: 17.07 Hier en
L 19 04 Hier en Nu/Praatradio.
I En* 7004 Northsea Jazz Festival
I Tan' AVRO/NCRV/NOS/VOO: 22.04
1 na avondetappe. NOS: 23.07 Met
I het oog op morgen. EO: 0.04 Voor
Iwie niet slapen kan. 1.02 Zingen in
He nacht. 202 Mag ik even?. 3.02
Jan Nederlandse bodem. 4.02
I Country-uur. 5.02-7.00 Wakker op
I weg
I RADIO 2
I Nk heel uur nieuws. VOO: 7.04 Ook
1 oeiemorgen. 9.04 Muziek terwijl u
I werkt 12.04 Het is maar een spelle-
I !i» 14.04 Nederland vakantieland.
1 F0' '7 04 Alle mensen. VPRO: 18.04
I Ekkel horizontaal. EO119.04 Country
J trail 20 04 Nederland zingt: Sing in
2030 Nederland zingt: Licht op jon-
I oerenkoren. 21.04 Uit de platenkof-
■fer van... 22.04 Praise op woensdag.
1 23.04-24.00 Take it easy
RADIO 3
I Fik heel uur nieuws. AKN: 6.02
J Rreakfast-club. 9.04 Arbeidsvitami-
I nen 11.04 Baas van de dag. VARA:
I 1204 Denk aan Henk. 14.04 Carola.
J AKN: 15.04 Popsjop. VOO: 17.04 Rin-
keldekinkel. NOS: 1804 De
I svondspits. EO: 19.04 Spoor 7.
I NCRV: 20.04 Paperclip magazine.
I VPRO: 21.04 Villa 65. TROS: 0.04
1 Nachtwacht. VARA: 2.02 Zone.
I AKN: 4.02-6.00 Pyjama-FM
J RADIO A
Om 7 00, 8.00, 13.00, 18.00 en 20.00
j Nieuws. NCRV: 7.02 Preludium. 8.04
Musica sacra. 9.00 Muziek voor
1 miljoenen. 11.00 Ochtendconcert:
J RIAS Kamerkoor. Aansl. Londens
I Filharm. Ork. 13.04 Stemmen op va-
kantie. EO: 14.00 Het middagcon
cert. 16.00 De Nederlanden: Con
certgebouw Ork. AVRO: 17.00 Jac-
co's keus. AVRO: 18.04 Kleine zaal.
19.00 Opera magazine: Fragm. Tos-
ca, Puccini. 20.02 Avondconcert:
Radio Filharm. Ork. met soliste. -
Aria's en operafragmenten.
123.00-24.00 Jazzspectrum
J RADIO 5
Elk heel uur t/m 18.00 Nieuws. NOS:
6.45-6.50 Mededelingenrubriek met
uitgebreid weerbericht en
1 scheepsvaartberichten. 7.05 1008
AM. IKON: 8.50 Snippers. NOS: 8.55
Waterstanden. EO: 9.02 Vrouw-zijn.
KRO: 10.02 Postbus 900 (1). 10.10
Gezondheid, een zorg. 11.02 MA/ op
herhaling. 12.02 Grijs en groen.
12.50 Postbus 900 13.10 Damokles.
14.02 Glas in lood. 15.02 Camera
obscura. RVU: 16.02 De schatka
mer NOS: 17 10 Radio UIT. RKK:
18.02 Ter bezinning. EO: 19.00 Waar
waren we ook alweer? NOS: 19.15
Nieuws en actulaiteiten in het
i Turks. 19.50 Nieuws en actualitei
ten in het Marokkaans en Berbers.
20.40 Actualiteiten in het Chinees.
V00: 21.00 Onbekend. IKON: 22.00
Drieluik. EO: 23.00-24.00 Het inter-
I OMROEP BRABANT
l Elk heel uur en 07.30 ANP-nieuws,
gevolgd door Brabants nieuws en
actualiteiten (behalve 08.00 en
13.00). 7.45 De krant in Brabant. 7.51
Weerman Johan Verschuuren.
7.55-8.00 Nieuwsoverzicht. 8.30
Brabants nieuws, actualiteiten, mu-
seumtip, weerman Johan Ver-
schuuren, voorbeschouwing op
Touretappe en sport. 8.34 Muziek,
Brabantse produkties. 9.07 Muziek-
kiosk. 10.07 Oraai-bank. 11.07 Van
harte. 12.00 Brabants nieuws, actu
aliteiten en service. Spelletje: Bij
wijze van spreken. 12.53 Bericht
or boer en tuinder. 12.55-13.00
Nieuwsoverzicht 13.30 Brabants
nieuws. 13.34-14.00 Muziek, Bra
bantse produkties. 17.00 Brabants
nieuws, actualiteiten en Tourjour
naal. 17.45 De^agenda. 17.55-18,00
J OMROEP ZEELAND
ANP-nieuws: Zie Radio 1. - 7.00
I Nieuws en actualiteiten. 7.32 Re-
I gionaal nieuwsoverzicht. 7.40 De
dag van... 7.50-8.00 De agenda.
12.00 Nieuws en actualiteiten. 12.15
F Het weer in de provincie. 12.25
Omroep Zeeland Tourspel. 12.32
Regionaal nieuwsoverzicht. 12.35
Omroep Zeeland Zomerradlo.
12.55-13.00 De agenda. 16.03 NOS
Radio Tour de France. 17.00 Nieuws
J en actualiteiten. 17.15 Het weer in
I de provincie. 17.34 Omroep Zeeland
j Zomerradio. 17.55-18 uur De Agen
da.
I Ne
23.13 i
23.431
t
00.13,
N)
08.531
BEI
16.44 VJ
17.00 NJ
18.00 Al
18.50 StI
19.15 Cl
19.30 N|
20.10
20.15 Hd
21.05 All
re
22.10 Lt
ml
23.25 Li
23.40 24'
23.45 Li
BEI
19.30 Ni
20.10 S#
dl
20.16 Zi!'
22.07 NI
16.00 T
16.03/
16.30 ij
17.001
17.05 fl
17.15 i
17.501
17.55 g
18.501
18.55 i
20.00 fl
I hnleJe hebt je benen te ruiI
t Msesterl ii verdwenen
(T7*-
