n M: Tussen stripfiguren in Kijkduin Harira D3 m DE ALLOCHTONE KEUKEN LM biedt jeugd Nra voordeel In het weekeinde van 24 en 25 juli wordt in het Limburgse Sevenum het jaarlijkse historisch festival van de HMT gehouden. Een aanrader voor de liefhebbers van trekkers en landbouwwerktuigen uit vaders- en grootvaderstijd. Het is voor de veertiende keer dat de 1700 leden tellende trekkerclub HMT deze tweedaagse tentoonstelling houdt. In de loop der jaren is het evenement uitgegroeid tot het grootste in zijn genre in Europa. Vorig jaar kwamen er ruim zestienduizend bezoekers op af. Historische trekkers-festival Sevenum Dirk Mandemakers is bezeten van oude Duitse tractor k STEM ZATERDAG 10 JULI 1993 laantal talenten voortgebtSl Sy Hehuat, Rudy de QUey ^japman-band om maar et ëkeurige namen te noemen Lisapaly, wijkraad-comj noemt een ander facet vj beratieve houding van de' f Bredase Molukken-genetlll I ben portier uitsmijter geJ [heel wat Bredase horecazak Ihet nu ging om problem»! goners van het woonwa» np, of met Surinamers, Aai l. Turken en Marokkanen, sti Icht Frits Lisapaly ertm lingen. Ik heb al heel wat J Irende conflicten opgelost lmenten waarop het tussen litie en die groepen tot eent f-sten dreigde te komen. Gem tactische opmerking. Dati bestal genoeg." Ie hebben de Molukkers beds nodig om de rotzooi j |imen," zegt Charley Siwa nisch. „Wij zijn nog steeds] oottroepers. Wat dat betreft is| Igenlijk maar bar weinig ve prd sinds onze grootouders] 4IL-militairen de kastanjes! bt vuur mochten halen." |e 67-jarige Joseph Pascoaij oorzitter van de wijkraad 'De Ijlaluku'. Zijn koosnaam in 'oom Addy', want ouden lordt in de Molukse gemeer f-aditioneel in ere gehouden, en typische vertegenwoor lan die allereerste generatie lukkers die in 1951 door een! Ie wending in de koloniale verh dingen met zijn gezin per naar Nederland werd vervoerd! paar alle aspecten van de onto ding aan den lijve te gaan erva I.Wij worden behandeld als kters zonder waarde," zegt hij j jmotioneerd terwijl de tranen Izijn verweerde wangen „Wij zijn altijd ja-knikkers Iweest. Wij hebben koningin lderland een halve eeuw lai Idiend. En kijk nou eens, dit is i [loon. Maar het is afgelopen, I geven het nu over aan de volga generatie." Die volgende generatie kopje al iets minder hangen. Vil voorzitter John Latumaerissa: „j kunnen natuurlijk zeggen: bekijï jullie het maar. We vieren onsfij wel zonder jullie, hier in de Maar dan hebben we niet zoietsj een 'ontmoeting' met de rest Breda. En dat hadden we noul zo graag gewild. Dit zit ons hoog. Na dertig jaar Molukker Breda willen wij het publiek Ij zien dat het juist een verrijkii om Molukkers in Breda te hebb „Nijpels heeft de strijd discriminatie hoog in het vaan| Hij laat bijna geen voorbij gaan zonder dat daagt Siwalette Breda uit. ..Lalj ze dat dan maar eens gauw wa maken." Door Marijke Prins leze zomer komen acht allochto- ie keukens aan bod. De keuze is ,evallen op acht landen waarvan en in de afgelopen twintig jaar irote groepen mensen naar Ne- lerland zijn geëmigreerd, let eerste recept komt uit Marok- [0 en werd mij gegeven door itiva, de moeder van Zakaria, sin speelkameraadje van mijn dochter. Lativa's familie komt uit je buurt van Rabat, zelf is zij in lederland opgegroeid. Ze vertel- dat Harira 's avonds als voor drecht wordt gegeten. De geuri- en frisse soep is echter zo rijk jan samenstelling dat hij op een imerse avond ook als maaltijd kan worden gegeten. jroor vier personen Voorbereidingstijd: 20 minuten [coktijd: 1 uur en 10 minuten tO gram iamsiapjes (grote, rijpe tomaten 'middelgrote uien I bos peterselie IZi theelepel verse, traspte gember theelepel gemalen zwarte pe rt jut naar smaak [eetlepels olijfolie 'bouillonblokjes en 1 liter water \lliter gezouten vlees - ouillon gram macaroni leieren ap van een halve citroen [m espunt kaneel nijd het vlees in dunne, drie entimeter lange reepjes. Ontvel tomaten nadat ze een paar [inuten in kokendheet water ebben gelegen, ontdoe ze van lm pitten en snijd het vrucht- ees in kleine stukjes. Zeef het jvergebleven sap en voeg dit bij gesneden tomaten. Schil de en en snijd ze fijn. Was de |eterselie, schud uit en snijd de bos in kleine stukjes (stelen orden gebruikt). Wit de olie in een pan en hroei het vlees dicht, schep het fen toe om. Roer er de geraspte bmber doorheen en schep het ogmaals om. Voeg dan de toma- |ft uien, peterselie en bouillon- okjes toe en roer een liter heet iter erdoorheen (of de gezouten buillon). bat de soep een uur zachtjes pken; strooi dan de macaroni [de pan en laat deze in zo'n tien «ten gaar worden. Ondertus- r wordt het citroensap uitge- fst en samen met de eieren Butst tot een gladde massa. °k de kaneel en de peper wor st er los doorheen geklopt. Haal deksel van de pan en zet het ar uit. Klop met een garde het kruide struif voorzichtig door i. Direct heet opdienen. al bij elkaar gedronken? Een bek] foto wout van assent*1 |nd cent van onze catalogus. Daar»' hebben we in de winkels allerlei testartikelen om te Wj hoe die in de markt ligg®; we mogen ook weer niet te wisselen met de cadeauco want er zijn natuurlijk mens voor een compleet serviesSP en die spullen moet je blijven leveren." Begin jaren tachtig heeft u Egberts onder druk van de r serieus onderzocht het spa teem af te schaffen. „Maar blij dat we dat niet gedaa ben," zegt Brouwers. .A»* onderzoeken blijkt dat de Izijn niets willen weten van afsc briet van het systeem. Voor veel Sn er is het uitknippen van de VTi de een vast ritueel dat ze nie het willen. Het is jezelf verwenn per Of zoals die keurige mevr0.|Mi (400 als ze de winkel verlaat: ik spaar? Het is de kick dat J het dingen voor niks kun' ienk- Tevreden verlaat ze de W1ILS(< aren. een kunststof koffiebewaar pro- punten). „Voor op de boot PM heeft haar zogenaamde ptarieven voor Europese Tochten verlaagd. Dat zijn ta pen die gelden voor reizigers met 24 jaar. Met deze lage leven - normaal gemiddeld F® procent lager dan het meest Melige tarief van de lucht- fertmaatschappij - kunnen Mige passagiers naar zestig [pen in twintig landen vliegen. Rrde nieuwe verlaging zijn de Fhrieven, afhankelijk van de yemming, tot maximaal der- jsprocent goedkoper geworden, 'tole voorbeelden: een enkele F ]aar Toulouse kost 253 gul- rMwas 366 gulden), Rome 313 Wen (was 373 gulden) en Ko- r [legen 239 gulden (was 266 IRetourtickets kosten het pie van een enkele reis. N is de leeftijdsgrens voor stu- I en die gebruik maken van geneven gesteld op 26 jaar. "'ttarieven kunnen als en- reis geboekt worden; reser- van een vliegtuigplaats leren ^Nederland en in het bui- ,14 vanaf zeven dagen voor []itls tot en met de reisdatum P met Nortwest Airlines ■en ook 'n het hoogsei- L,:»or jeugdige reizigers een Ij. Van 20 procent en in het L, '®en een korting van tien I" op vluchten naar de VS. De knallen van de Lanz Bulldog Door Jan van Zuilen Boeren zijn er zoveel niet meer in Neder land. Mensen die affi niteit hebben met het boerenbedrijf des te meer en juist zij, de kinderen van boeren die zelf geen boer meer konden of wilden wor den, vormen de trouwste fans van het historisch trekkerfestival. Voor hun is een bezoek aan Sevenum een feest van herkenning. Ze herbele ven er hun eigen jonge jaren, stre len de neus van een veertig jaar oud Deutzje, planten hun eigen kroost op het ijzeren panzadel en zeggen dan: „Kijk, jongen. Daar reed pappa vroeger op". Opa glimlacht weemoedig bij de herinnering dat die pochende vader van nu nog een kleine uk was en tussen zijn knieën verwoed aan de versnellingspook wrikte. De populariteit van Sevenum, en überhaupt de populariteit van het verzamelen van oude trekkers, heeft veel te maken met de speciale band die een boer met zijn trekker heeft. De trekker is zijn statussymbool. Zo trots als een vertegenwoordiger op zijn Opel Vectra is, een aanko mend manager snoeft over de pres- mogen. Waar bestuurders van mo derne tractoren met een veelvoud aan pk's, tandenknarsend de trek kracht door hun vingers voelden wegglippen, zwoegde de Bulldog door. Steeds wanneer je dacht dat hij het op zou geven, joeg het vliegwiel de zuiger nog net weer door de compressie. Elke nieuwe rookwolk uit de knalpot, bracht de sleepwagen weer dichter bij de meet. Harold van Baardwijk (links) en Dirk Mandemakers met hun trots: Lanz Bulldogs-trekkers. taties van zijn Audi 80, zo'n band heeft zijn boer met zijn trekker. Nog eerder dan een boer zijn zoon melken leert of een biet van een aardappel te onderscheiden, zet hij hem op zijn schoot achter het stuur van zijn trekker. En het manneke kan nog niet lopen of opa doet hem al zijn eerste traptrekker cadeau, uiteraard een replica van het merk dat op de boerderij zijn onmisbare diensten bewijst. Het restaureren van oude trekkers, soms volstaat een opknapbeurt, heeft de laatste vijftien jaar een enorme vlucht genomen. Het meest geliefd zijn tractoren uit de jaren veertig en vijftig, niet toevallig de periode dat de trekker zijn intrede deed op het boerenbedrijf. Geen trekker van voor 1960 eindigt meer op de schroothoop. De vraag over treft het aanbod. Het gevolg daar van is dat de laatste tijd ook jonge re trekkers, in het bijzonder uit de jaren 1960-1965, gewilde verzame laarsobjecten zijn geworden. Het hoogst aangeschreven staan oude Amerikanen en de Duitse Lanz Bulldogs. Samengaan doen die twee nauwelijks. Bezitters van een Amerikaanse Case, Allis-Chal- mers, Massey Harris, Farmall of Olivier sprekend smalend over een klapperbus als ze een Bulldog be doelen. Andersom heten Amerika nen neerbuigend een petroleumstel op wielen te zijn. Dirk Mandemakers uit Sprang-Capelle is er zich van bewust dat hij zich als bestuurslid van de HMT en mede-organisator van het festival diplomatiek moet uit drukken, ten einde geen collega-verzamelaars tegen de haren in te strijken, maar diep in zijn hart is hij het met laatstgenoemde kwalificatie wel eens. „Ik heb zelf ook petroleum- trekkers gehad. Ik kon er niet mee overweg. Ik kon ze niet eens aan de praat houden". Het moge duidelijk zijn, Mandema kers, een bouwvakker van boeren afkomst, verzamelt Bulldogs en dan uitsluitend de originele van Heinrich Lanz. Het motor-concept van de Bulldog, de één-cylinder gloeikop, die de tractor het type rende hondekop uiterlijk geeft, is namelijk op grote schaal geeopi- eerd. De Lanz Bulldog is de Harley Da vidson onder de trekkers. Het neusje van de zalm en bij zijn leven al een legende. Net als bij de Har ley Davidson is het voor de liefheb bers voornamelijk een kwestie van de 'sound of the machine'. Dirk Mandemakers weet uit erva ring dat hij buitenstaanders het makkelijkst kan overtuigen door een van zijn vijf Bulldogs te star ten. Dat is niet simpel een kwestie van een contactsleutel omdraaien. Een Bulldog start je niet, een Bulldog breng je tot leven en daar moet je ruim de tijd voor nemen. Wat bij een moderne dieselmotor een gloei- spiraal in luttele seconden doet, daar heeft Mandemakers een gas brander en een aansteker bij nodig. „Een oom van me deed het vroeger met een bussel stro en een doosje lucifers. Ik vind dit echter toch wat veilliger." Bij een koude start van de Bulldog moet de eylinderkop minstens tien minuten lang met de gasbrander worden voorverwarmd, net zo lang tot hij roodgloeiend is. Dan kan het starten beginnen, nog steeds niet met de contactsleutel, zelfs niet met een slinger. Het starten dient te gebeuren door met kracht het grote vliegwiel aan de zijkant van de tractor heen en weer te draaien. „Je schommelt hem als het ware aan de praat. Met het vliegwiel beweeg je de zuiger op en neer om compressie op te bouwen." Al pratend voegt Mandemakers de daad bij het woord. Als hij het vliegwiel tenslotte na een laatste ruk, los laat, slaat het hard genoeg terug om de zuiger door de com pressie te schieten. De knalpot van de Bulldog, die de afmetingen heeft van de schoorsteen van een stoom locomotief, kucht een wolk witte rook uit. Proestend en schuddend komt de trekker tot leven. Het gekuch gaat over in regelmatig da verende knallen. „Geluidje hè," schreeuwt Mande- makers glunderend. Zelfs wanneer hij na enige minuten, als de motor warm genoeg is, de gashandle in de laagste stand zet, is het voeren van een gesprek onbegonnen werk. De Bulldog die Mandemakers aan de praat heeft gebracht is er een van na 1950. Die heeft een speciaal handvat aan het vliegwiel zitten. foto de stem johan van gurp Voor die tijd was dat in de ogen van de sobere Duitse makers van de Lanz Bulldog overbodige luxe. Toen werd het stuurrad gebruikt om het vliegwiel rond te draaien. „Een hachelijk karweitje," weet Mandemakers, want hij heeft er zelf ook nog twee die hij zo moet starten. „De kunst is om het stuur op tijd uit het vliegwiel te trekken. Als je te laat bent, gaat het mee draaien. Maar omdat het niet mooi ronddraait, vliegt het er met ge weld af als de motor op toeren is. Dan kun je maar één ding doen, maken dat je zo ver mogelijk uit de buurt komt." De verslaggever komt bij Mande- makers niet weg zonder een eindje op de Bulldog te rijden. Met het zweet in de handen neemt hij plaats op het zadel, achter het stuur ter grootte van een scheeps- rad. De koppeling trapt verrassend licht in, de versnellingspook ter lengte van een hockeystick, zwab bert van spatbord naar spatbord, maar kraakt gek genoeg niet. Langzaam ploffend, schuddend op zijn grote wielen, komt de Bulldog in beweging. Als het gas er op gaat, verandert het goedmoedige ploffen in steeds vinniger knallen. Je voelt bij elke knal uit de uitlaat een deining in de rug. Ook dat is des Bulldogs eigen. Iedere explosie in de ruim tien liter metende cylin der is een daalder waard. Het is de ultime kracht van een lange-slag- motor. Synchronisatie van de versnel lingsbak is de Bulldog vreemd. Te rugschakelen is onmogelijk, waar schuwt Mandemakers. Het geeft niet. De Bulldog heeft bij elk toe rental voldoende trekkracht ter be schikking. Afslaan doet-ie alleen als hij geen brandstof krijgt. Bij een ander populair tijdverdrijf onder boeren en boerezoons, de trekkertrek-wedstrijd, heeft de Bulldog sterke staaltjes laten zien van zijn enorme uithoudingsver- andemakers is zijn hobby ooit begonnen met het restaureren van een afge- dankte Tsjechische Zetor, het merk waar hij op de ouderlijke boerderij mee opgroeide. Hij knap te ook nog andere merken op, maar uiteindelijke ruilde hij toch alles in voor Bulldogs. „Eigenlijk nog het meest vanwege het show-element. Ik heb het op het historische festi val vaak genoeg gezien. Daar staan dan schitterende Amerikanen, zo mooi dat ook mij het water in de mond loopt, maar waar staan de mensen het langst stil? Bij een Bulldog. Met geen enkele andere trekker maak je zo de blits als met een Bulldog." Behalve dat hij beresterk was, blonk de Lanz ook uit door zijn technische eenvoud en zijn duur zaamheid. Dat was ook het uit gangspunt toen de Lanz-fabriek in Mannheim in 1921 begon met de produktie van gloeikop-trekkers. De Lanz moest grof gezegd een trekker zijn waarmee de meest lompe boer nog kon lezen en schrij ven. „Anders hoort ie niet op een boerderij thuis." Niettemin is Lanz al sinds 1960 definitief verleden tijd. Het merk ging kapot aan eigen succes. Door de duurzaamheid van een Lanz, creëerde de fabriek geen vervan- gingsmarkt. Bovendien werd te lang geteerd op de succesvolle gloeikop-motor. Toen Lanz ten lange leste ook met moderne, stille re en zuinigere dieselmotoren op de proppen kwam, was het te laat. Overname in 1956 door het Ameri kaans/Canadese merk John Deere rekte het bestaan van Lanz nog tot 1960. Maar mede dankzij de duurzaam heid en het eenvoudige onderhoud zijn er nauwelijks Lanz-tractoren op de schroothoop beland. De meeste zijn gerestaureerd. Het is met kop en schouders de populair ste oude trekker in ons land. Hoe veel er precies zijn, is niet bekend. „Meer in elk geval dan er ooit in ons land zijn verkocht," weet Man demakers wel. Een ongerestaureerd exemplaar is in Europa nauwelijks meer te vin den. „Eerst zijn alle boerenschuren in Nederland en Duitsland uitge- pluist. Toen daar niets meer te vinden was, zijn België en Frank rijk uitgekamd. Tegenwoordig moet je voor een origineel exem plaar ver buiten Europa zijn." Van de vijf Bulldogs, die hij zelf heeft, komen er twee uit Zuid-Frankrijk en twee uit Zuid-Afrika. Het gevolg van een en ander is wel dat de Bulldog onbetaalbaar begint te worden. Een bedreiging voor de hobbiysten, meent Mandemakers. „Laatst was ik op een tentoonstel ling in Duitsland. Daar heb ik prijskaartjes van 45.000 DM aan een Lanz zien hangen. Dat is voor iemand die plezier beleeft aan het opknappen en in stand houden van zo'n trekker niet meer op te bren gen." Het historisch festival is zaterdag 24 juli open van 11.00 tot 18.00 uur en zondag 25 juli van 10.00 tot 18.00 uur. Het terrein in Sevenum is goed bewegwijzerd. In 'Verder Landinwaarts' treft u uitgaanstips aan op toeristisch en cultureel gebied. Kijkduin - Kijkduin is zaterdag en zondag het trefpunt voor liefheb bers van strips. Tussen 13.00 en 17.00 uur lopen Suske en Wiske, Ollie B. Bommel en de Troetelbeer tjes er levensgroot rond. Ook kun nen bezoekers er Sjors en Sjimmie en de Ninja Turtles tegen het lijf lopen. Er is verder een stripmarkt, een clownsorkest speelt er en kin deren kunnen zich laten schmin ken. Vlissingen - De expositie 'Scheeps bouw bij de Schelde' is tot en met 26 september te zien in het Stede lijk Museum Vlissingen, Bel- lamypark 19 in Vlissingen. Deze tentoonstelling geeft een beeld van de schepen die gebouwd zijn op de scheepswerf 'De Schelde', die sinds 1875 in Vlissingen gevestigd is. Ook wordt gereedschap tentoonge steld waaraan de bezoeker de ont wikkeling van het produktieproces in de scheepsbouw vanaf de Twee de Wereldoorlog kan zien. Enkhuizen - 'Zuiderzeecultuur' is de vijfde permanente tentoonstel ling in het binnenmuseum van het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen. Bezoekers worden er geconfron teerd met cultuuruitingen zoals die nog altijd rond het IJsselmeer aan getroffen worden: klederdrachten, beschilderd meubilair, souvenirs, Marker 'kijkhuisjes'. Ook zijn de ontwikkelingen van die cultuur te zien, onder invloed van het ver dwijnen van de visserij, toenemen de industrialisatie en de opkomst van het toerisme. Slagharen - In het Zomertheater van Ponypark Slagharen treden van 11 juli tot en met 15 augustus iedere dag bekende artiesten op. Het zijn: Hanny (zondag), Grant Forsyth (maandag), Peter Koele- wijn (dinsdag), Frank en Mirella (woensdag), Maywood donderdag), Appie en Flappie (vrijdag) en Den- nie Christian (zaterdag). Ze treden allen drie keer per dag op, om 12.00 uur, 13.30 uur en 15.00 uur. De optredens zijn voor bezoekers van het park gratis toegankelijk. Zwolle - Klederdrachten van de Noord-West Veluwe staan zater dagmiddag centraal tijdens een show in de tuin van het provinciaal Overijssels Museum in Zwolle. Tij dens de show is de ontwikkeling van de klederdracht, van kleurrijk tot voornamelijk zwart, goed te zien. Ook de klederdracht van kin deren is te zien in het museum aan de Voorstraat/Melkmarkt. Den Haag - Een grote Lego-ten toonstelling is nog tot en met 26 september te zien in de expositie ruimte van Madurodam. Op deze tentoonstelling zijn onder meer te zien oldtimers, een kasteel, treinen en 'Lego uit de oude doos'. Er zijn modellen van Duplo, Lego, Lego System en Lego Technic te bekij ken. Bezoekers van Maduordam hebben gratis toegang tot (le expo sitie. Amsterdam - 'Kerkzilver uit de Gouden eeuw' is de titel van een tentoonstelling van liturgische voorwerpen uit Amsterdamse schuilkerken. De voorwerpen zijn van 10 juli tot 10 oktober in Mu seum Amstelkring Ons' Lieve Heer op Solder aan de Oudezijds Voor burgwal te bewonderen. Ons' Lieve Heer op Solder is een huiskerkje uit 1661 waar tot 1887 de RK gemeenschap van dit deel van de stad naar de kerk ging. Amsterdam - In de Artoteek-Noord zijn van 13 t/m 30 juli werken van volwassenen met een verstandelijk handicap te zien. Het onderwerp van de expositie, die bestaat uit schilderijen, tekeningen en linosne- des, is 'Dieren in beeld'. Haarlem - 'Uit de schaduwen van gisteren' heet de nieuwe tentoon stelling die t/m 26 september in de Verweyhal in Haarlem plaatsvindt. Kunst uit de vroeg-moderne perio de van de Nederlandse kunstge schiedenis - globaal 1880-1945 - vormt het onderwerp van deze pre sentatie. De expositie bestaat uit 75 schilderijen, aquarellen, prenten en tekeningen. Haaren - Het jeugdcircus II Grigio verzorgt van zaterdag 17 juli tot en met zondag 1 augustus in het Bra bantse Haaren 20 voorstellingen. Er werken 80 jeugdige artiesten aan mee, in leeftijd variërend van 4 tot en met 15 jaar. De voorstellin gen worden gegeven in manege 'Het Edele Ros'. II Grigio bestaat 32 jaar. In Kijkduin heb je dit weekeinde kans om een levensgrote Ollie B. Bommel tegen het lijf te lopen. tekening maarten toonder

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1993 | | pagina 25