weekend
Scheuren, razen, duwen,
toeteren en jagen. In de
auto voel ik mij thuis.
Sterker nog: mijn auto is
mijn wapen! Achter het
stuur kan ik mij helemaal
uitleven. Andere
weggebruikers worden
begroet met opgestoken
middelvinger. Recent
onderzoek wijst op
toenemend agressief
gedrag op de weg. Meer
dan driekwart van de
weggebruikers in ons
land zegt met enige
regelmatig in het verkeer
agressief te worden
bejegend. Haalt de
groeiende verkeersdrukte
onze meest primitieve
instincten boven?
Vooral veertigers
vertonen in een
auto gezeten
agressief
verkeersgedrag
'Mooie borden
langs de snelweg
met pakkende
teksten spreken
niemand aan'
de stem
zaterdag 3 juli 1993
lol. Die hebben
OTO WIM KOOIJMAN
at met de toediening]
lichaamseigen horm«|
wordt ingegrepen in dtl
clus van het dier, is vol|
Jiebackere een slecht argui
iKoeien gaven vroeger een
Iter melk per dag. Door de selfJ
lan bloedlijnen hebben we vatj
|oe een melkfabriek
ïadden we dat dan ook achtei^
moeten laten?"
>Ja een studie van vier jaarl
bpdracht van de EG heeft Dell
[cere met een commissie van ani
hooggeleerde heren de Euioi
Jommissie geadviseerd om, netl
de Verenigde Staten, strengj
Icontroleerd het gebruik
[lichaamseigen groeihormonen I
Ite staan. Debackere en de zij|
Ihaalden bakzeil.
lAan de confrontatie met de poi I
I heeft de wetenschapper een bil
[gewoon bittere nasmaak ovtj
houden: „De politicus is een p'
Idie zich voortdurend prostituel
Ik heb geen enkel respect wȕ
I politiek. Vandaag zeggen ze ij
morgen draaien ze 180 graden f
wetenschappelijk onderhol)]
voorstel is met pseudo-arg
van tafel geveegd. De eerste
die een Franse socialist mij 1"
hearing van de EG stelde.1
welke bindingen ik had oj
industrie. De arrogantie!
zetel hebben ook industriëlen!
mij gesproken. Maar ze Mr
hier ook niet een frank
achterlaten. Ik ben onafhankH
De politiek heeft ons voorJ
karretje willen spannen,
heeft laten zien wat er van®
als wetenschap ten dienste
van politieke partijen. Ik
de politiek."
Ook in Nederland wordt
vaker een pleidooi gehoudeiij
de toelating van lichaam""
groeihormonen. Voorzitter f
zeiaar van het Produktschap J
Vee en Vlees herhaalt het i
tig en ook staatssecretaris
Simons van Volksgezondheid f
de recentelijk een balletje op-
T^T et als Debackere
I Tazelaar en Simons da'j
W de legalisering
i. w lichaamseigen groeiWl
nen het gebruik van illegale
bevorderaars kan worden tefj
gaan. Bovendien is, met de wj
king van de wereldhandel, h® J
laten op de Europese ma"'
bewerkt Amerikaans vlees
niet meer tegen te hóuden-
staat de opvatting tegenove'J
bijvoorbeeld de Consumenten"]
die zegt dat de Nederlandse "T
ter absoluut geen kunstmatig
werkte biefstuk wil. J
Debackere: „Dat is pas ecj L
quatsch-argument. Dan flMX1
terugkeren naar het begin ^a"
eeuw. Toen kwam er maar1
de week een klein stukje va
vlees op tafel. Willen we da' 1
En je ziet hem nog eens dent j
zijn steak in Washington.
De Neder
landse wegge
bruiker maakt
zich het meest
frequent
schuldig aan
'de waarheid
zeggen, schel
den en wij
zen.'
FOTO JACQUES
PEETERS
Oorlog op de weg
Door Hans Bos
Een recente scène op de
Duitse televisie, opgeno
men met een verborgen
camera. Een snelle BMW
met injectiemotor duwt
op de linkerrijbaan een
Mercedes haast van de weg, bij een
snelheid van (schrik niet!) ruim
tweehonderd kilometer per uur. De
Mercedes gaat niet opzij (natuur
lijk niet!) en de BMW haalt uitein
delijk met gevaar voor eigen (en
andermans) leven in via de vlucht
strook.
Een merkwaardig fenomeen, die
pikorde in het verkeer. De auto
speelt de baas over de motorrijder
en die denkt weer dat voetganger
en fietser zich op de weg gedeisd
moeten houden. Dure auto's den
ken meer te mogen dan midden
klassers, om over Panda's, Clio's en
Suzuki's nog maar te zwijgen.
Mannen voelen zich achter het
stuur in verregaande mate superi
eur aan vrouwen. Dat geldt in het
eigen land, maar ook ver daarbui
ten. Waar we hier het gezegde
kennen: vrouwen achter het stuur,
bloed aan de muur, roept de Itali
aanse weggebruiker: donne al
volante, pericolo constante.
De 'aanvaller' is meestal een man
nelijke automobilist van jonge of
middelbare leeftijd. De aanval zélf
bestaat meestal uit snijden na in
halen, te weinig afstand houden,
het schreeuwen van scheldwoorden
en het gebruik van twee vingers: de
wijsvinger richting voorhoofd en/of
de, middelvinger opgestoken in de
lucht. Dat blijkt uit een enquête
onder 825 leden van de ANWB. De
ondervraagden beoordelen als
meest agressief: het snijden na in
halen, over de vluchtstrook rijden,
rood licht negeren, te weinig af
stand houden, de laat remmen voor
anderen en het niet verlenen van
voorrang.
Volgens de onderzoekers is het op
vallend dat de ondervraagden zich
zelf het meest frequent bezondigen
aan gedrag (schelden, wijzen,
claxonneren) waarvan men zelf re
gelmatig het slachtoffer is. Als
aanleiding voor agressief gedrag
van anderen noemen de onder
vraagden vaak het zelf (te) lang
zaam rijden.
Slechts zes procent van de onder
vraagden is nog nooit doelwit ge
weest van agressief gedrag in het
verkeer, terwijl 9 procent dit vaak
of zeer vaak is. Bijna zestig procent
van de voorvallen vindt buiten de
bebouwde kom plaats, meestal op
een autosnelweg. In 86 procent van
de gevallen wordt de politie niet
ingelicht. 31 procent van de onder
vraagden meldt gevolgen te hebben
ondervonden van het voorval. Het
langzaam verkeer beoordeelt het
gedrag van het snelverkeer als
agressiever dan het snelverkeer dat
zelf doet. Gedrag van de eigen
groep wordt doorgaans beoordeeld
als minder agressief.
Op basis van de uitslag van de
enquête heeft de ANWB besloten
een campagne te organiseren om
het verkeersgedrag te verbeteren.
Het is de hoogste tijd. Waar we op
dit moment al gezamenlijk 5,5 mil
joen wagens op de weg kunnen
zetten, spreken we rond de eeuw-
wisseling al over ruim 7 miljoen
heilige koeien. Het is de vraag of
we elkaar dan, gelijk een overpo-
pulatie aan ratten, zonder duidelij
ke aanleiding op de weg te lijf
gaan.
Er is opmerkelijk weinig onderzoek
verricht naar (de groei van) agres
siviteit in het verkeer. Wetenschap
pers komen tot nu toe niet veel
verder dan het noemen van de
buitentemperatuur, het geslacht,
stress en vermoeidheid als belang
rijkste factoren die bijdragen tot
agressief rijgedrag (Van Dale: 'een
conflict riskerend'). Hauber komt
rond 1980 nog het verst. Hij rap
porteert onder meer vloeken,
schreeuwen en soms wijzen naar
het voorhoofd (50 procent van de
ondervraagden; toeteren (20 pro
cent); uitstappen en de waarheid
zeggen (12,5 procent) en 'handge
meen' (incidenteel).
Verkeersituaties en files, opmer
kingen van anderen, vrouwen ach
ter het stuur, bepaalde typen auto's
en hun rijstijl, stress en 'ruzie voor
afgaand aan het rijden' worden
genoemd als agressie-opwekkend.
Hauber pleit voor een betere ver-
keersopvoeding in Nederland,
waarbij het accent minder op de
technische en meer op de sociale
kant van het verkeer komt te lig
gen.
In 1991 komt Wildervanck tot de
conclusie dat frustratie de hoofd
oorzaak vormt van agressief ge
drag, terwijl de anonimiteit van de
verkeersdeelnemer de drempelver
lagende factor is. Het lijkt een
logische verklaring: de toenemende
verkeersdichtheid op de Neder
landse wegen maakt deelname tot
een frustrerende bezigheid.
Uit het jongste ANWB-onderzoek,
uitgevoerd door het Verkeerskun
dig Studiecentrum van de Rijks
universiteit Groningen (VSC),
blijkt dat in de ogen van maar
liefst 84 procent van de onder
vraagden de verkeersmentaliteit de
laatste vijf jaar is verslechterd.
Negentig procent acht het belang
rijk tot zeer belangrijk dat er op
korte termijn iets aan wordt ge
daan. Het VSC onderzoekt het ver
keersgedrag waar de SWOV (Stich
ting Wetenschappelijk Onderzoek
Verkeersveiligheid) zich bezig
houdt met de meer infrastructurele
kant van de zaak.
Ton Dellebeke, voorlichter van de
zogeheten 'Divisie mobiliteit van
het korps landelijke politiedien
sten' heeft een opvallende verkla
ring voor de gevoelde en genoteer
de stijging van de agressiviteit in
het verkeer. Niet alleen de hoeveel
heid auto's op de Nederlandse we
gen is toegenomen, tevens het aan
tal autotelefoons. Dat zorgt voor de
stijging van het aantal meldingen.
„Het komt wel eens voor dat weg
gebruikers worden achtervolgd, uit
de auto getrokken en in elkaar
geslagen, of dat gedreigd wordt
met wapens, maar alles bij elkaar
mag dat toch geen naam hebben.
De sociale controle zorgt er in ons
land voor dat een verkeersovertre
ding meteen via de autotelefoon
wordt doorgegeven, vaak zelfs mét
kenteken en bedrijfsnaam erbij. Is
op de Duitse autowegen regelmatig
sprake van 'Autobahnkrieg', in Ne
derland beperken we ons (ook) op
de weg doorgaans tot wat boze
woorden en dito gebaren. De be
perking van de maximumsnelheid
in ons land heeft 'snel' en 'lang
zaam' dichter bij elkaar gebracht,
waardoor grote ongelukken wor
den voorkomen. Is hard rijden en
met je lichten knipperen agressief?
Het is maar wat je gewend bent."
„Verkeersovertredingen van ande
ren lokken vaak agressie uit. Als
iemand geforceerd invoegt op de
autosnelweg, moet de rest van het
verkeer afremmen. Dat levert
spanningen op. In de supermarkt
moet je ook op je beurt wachten."
Een deel van het probleem is vol
gens Dellebeke, die beroepshalve
achttien jaar heeft doorgebracht
achter het stuur van een politie-
Porsche, te wijten aan het feit dat
elke mannelijke automobilist zich
een grote verkeersdeskundige voelt
vanaf het moment dat hij het felbe
geerde oranje papiertje in zijn zak
heeft.
Dellebeke: „Autorijden is een vak
en het is moeilijk om achter het
stuur twee beroepen tegelijk uit te
oefenen. De vraag is in mijn ogen
of automobilisten zich bewust zijn
van hun agressieve gedrag. Bum-
perkleven kan ook door 'haast'
worden veroorzaakt. Uit eigen er
varing weet ik dat je met een
politiewagen vijf, zes kilometer
vlak achter een automobilist kunt
zitten zonder dat deze dat door
heeft."
„In feite is de gelatenheid van de
Nederlandse automobilist opval
lend groot als we naar de toename
van de verkeersdrukte kijken. In
het hele maatschappelijke leven is
sprake van normvervaging en ver
ruwing. Wie maakt zich nu nog
druk over fietsen op het trottoir of
een achterlicht dat niet brandt?
Zelfs politiemensen rijden tegen
woordig zonder gordel. Als mensen
zich daar aan ergeren, is de kiem
voor agressie gelegd.
Dellebeke denkt dat een
aanzienlijk deel van de
problemen te voorkomen is
door automobilisten van
boven de 55 een aanvullende ver-
keerscursus te geven.
„Veel ouderen kennen de verkeers
regels niet zoals dat eigenlijk zou
moeten. Ze hebben vaak al lang
hun rijbewijs en denken dat ze
nooit fouten maken. Doordat ze
vaak te langzaam rijden, gebeuren
echter achter hen de meeste onge
lukken. Het zijn vaak de oudere
verkeersdeelnemers die de meeste
agressie opwekken," zegt Dellebe
ke.
Jan Schouten en Victoria de Kleine
zijn bij de ANWB verantwoordelijk
voor het VSC-onderzoek naar
agressie in het verkeer. Het plan
hiervoor, afkomstig van de afdeling
Limburg van de ANWB, is begin
1992 in de bondsraad met een
staande ovatie ontvangen.
Volgens Schouten blijkt uit het
onderzoek zonneklaar dat het aan
tal weggebruikers dat last heeft
van agresief gedrag, de laatste ja
ren aanzienlijk is gegroeid. „Ern
stige gevallen van agressie doen
zich in ons land gelukkig niet vaak
voor. Het verkeergedrag loopt pa
rallel met de maatschappelijke ont-
wikkeling. We springen ongeduldi
ger met elkaar om. Weggebruikers
voelen zich in toenemende mate
'ongelukkig' in het verkeer. Zitten
voortdurend in spanning omdat
anderen geen rekening met hen
houden. Ze voelen zich het slacht
offer van egoïstisch verkeersgedrag
van medeweggebruikers."
Volgens de ANWB-onderzoekers
heeft de enquête, kostprijs ruim
twee ton, bevestigd dat agressief
verkeersgedrag in ons land een ge
voel van onveiligheid oproept.
„Mooie borden langs de snelweg
met pakkende teksten spreken nie
mand aan. We moeten in verder
gaand onderzoek zeer gericht bo
ven water krijgen wie zich nu pre
cies aan agressief gedrag schuldig
maakt en op welke wijze. Een voet
ganger of fietser ergert zich op een
totaal andere manier aan een auto
mobilist dan een bromfietser," zo
zegt Schouten.
De ANWB zou het een goede
zaak achten als automobi
listen een voortgezette rij
opleiding of regelmatig te
rugkerende herhalingscursussen
zouden volgen. „Daarmee kunnen
we begrip kweken voor medeweg
gebruikers en zó agressief gedrag
proberen te voorkomen. Het is een
illusie om dat in de basisopleiding
mee te nemen. Dan zijn automobi
listen te veel gericht op de techniek
van het rijden," zegt De Kleine.
Inmiddels heeft de ANWB de 5000e
cursist verwelkomd bij een speciale
rijvaardigheidscursus voor mensen
boven de vijftig.
Volgens de ANWB moet voortgezet
en representatief onderzoek de om
vang van wangedrag op de Neder
landse wegen in kaart brengen.
Voordat de bond van start gaat met
een meerjarige actie op nationale
schaal wil ze immers weten tot wie
ze zich moet richten. Daarnaast wil
de ANWB meer zicht krijgen op de
oorzaken van agressief gedrag.
Het voorgenomen vervolgonder
zoek gaat bijna een half miljoen
kosten. Dat bedrag dient te worden
opgehoest door het ministerie van
verkeer en waterstaat. Schouten;
„Gezien het grote aantal klachten
van verkeersdeelnemers kan de mi
nister er nauwelijks omheen."
De Kleine: „Hoe voller de wegen,
hoe groter de ergernis. Bredere we
gen? Die lopen ook ooit vol. Met
bredere wegen schep je een grotere
vraag. Agressie is het neveneffect
van onze volle wegen. Om gedrag
te veranderen, moet echter een
maatschappelijk draagvlak be
staan. Een actie tegen alcohol in
het verkeer is zinloos als maat
schappelijk geen trend bestaat om
toch al minder te drinken."
Schouten: „Ridderlijk gedrag kom
je op de weg nauwelijks meer te
gen. Het is: ik eerst! Grote auto's
en vrachtwagens némen voorrang
en vormen daardoor een bedreiging
voor het overige verkeer. De snel-'
heidsmaniak ziet een 'slak' voor
zich. Ook dat wekt agressie op."
„Agressief gedrag is geen probleem
van de Randstad. We zien het in
het hele land en ook buiten onze
grenzen. Het is niet alleen de jeugd
die zich daar aan schuldig maakt.
Het is de midden-veertiger die op
de weg op zijn strepen staat."
