weekend
Gevaren clenbuterol onderzocht in Dopharma-zaak
Met
gouden
hoeven
Volgende week maandag speelt
zich voor de de Bredase rechtbank
het volgende hoofdstuk af in de
zogeheten Dopharma-affaire. Het
draait allemaal om de illegale
toediening van het middel
clenbuterol. Kalveren groeien er
sneller van. Vet vlees wordt
bovendien omgezet in mager vlees.
Terwijl de rechtbank in Breda nog
doende is om zich een oordeel te
vormen over de
volksgezondheidsaspecten van de
toediening van clenbuterol, sprak
De Stem met de Belgische
professor Michiel Debackere. Hij
geniet internationaal aanzien als
hormoon-deskundige.
Belgische prof
Debackere wijst
gebruik
clenbuterol
van de hand
'Toelaten van
natuurlijke
hormonen zou veel
ellende hebben
voorkomen'
DE STEM
ZATERDAG 3 JUL11993
'Ik veracht de politiek'
Afgezien van enkele muizen,
een paar mussen die oog
stend binnenwandelen als de
deuren openstaan en vermoede
lijk miljarden mijten in de tapij
ten, hebben wij geen dieren in
huis. Misschien nog een begrafe
nistorretje, dat schichtig weg
schiet in een vochtige, donkere
ruimte, maar beestjes van dat
formaat zie ik al jaren niet meer.
Soms denk ik: We zouden eigen
lijk een beo moeten hebben. Zo'n
grote, zwarte vogel, met opge
trokken schouders en gele
kweksnavel, die mij 's morgens
begroet met de woorden: 'Goe-
denmörgen, mijn naam is Beo.
Evenals u heb ik honger en dorst.
Zal ik iets voor u fluiten?' Maar ik
heb een vrouw die, schoon zij
voor de duivel nog niet bang is,
ook al komt hij met zijn moer,
door rondfladderende vogels in
paniek raakt. Vogelfobie strekt
zich uit tot over alles met snavels
veren en fladderkracht.
Een chimpansee zou aardig zijn
omdat het mogelijk is gebleken
deze gewiekste dieren onderwijs
te geven in gebarentaal. Het bes
te is dan de gehele woonkamer te
laten betegelen en kippegaas
voor de ramen te hangen, want
als adolescenten worden de
chimps tamelijk destructief. De
ene dag zitten ze nog lief aan hun
flesje te zuigen en de volgende
hangen de gordijnen aan flarden,
wappert het behang in repen van
de muur, is de vloerbedekking
verwijderd, zijn alle planten ont
bladerd en ligt een verzameling
grafiek in snippers op de kale
vloer. Het bespreken van de
chaos met de chimp in gebaren
taal zal dan, afgezien van de we
tenschappelijke betekenis, weinig
voldoening geven.
Waarom geen poes? Poezen hou
den niet van mij. Ze wantrouwen
me, alsof ik in het geheim een
kattenmepper ben en in het holst
van de nacht jacht maak op dak
hazen. Ik heb ook eens beweerd
dat katten een heel eenvoudig,
maar doeltreffend, neurologisch
centrum hebben, en dat schijnen
ze nu allemaal te weten.
Waarom geen hond? Honden,
toonbeelden van oprechte trouw,
zpals die, tussen man en vrouw,
ter wereld bijna nergens meer
wordt gevonden? Waarom geen
hond, die hijgend vaan blijdschap
blijft zeggen: 'U bent goed baas,
u bent braaf baas, u bent geniaal
baas, u bent subliem baas, u bent
zö baas', en dan, na ontvangst
van de leverworst, tevreden gaat
liggen slapen?
Ik wil een paard.
Het zou een groot paard mogen
zijn, zoals de reusachtige in 1846
geboren Sampson (later Mam
moth genoemd) die, op de voor
paarden gebruikelijke wijze ge
meten, een hoogte had van bijna
219 centimeter. Maar ik heb geen
wei. Sampson woog 3360 Engel
se ponden, zodat de aarde onder
zijn voeten dreunde.
Mooi en indrukwekkend, maar ik
zoek een klein paardje, zoals een
beroemd Falabella, die in Argenti
nië werd geboren. Dit paardje
had een gewicht van iets minder
dan 12 kilo en een hoogte van 38
centimeter, dat lijkt me een vrien
delijk maatje in huis. Uit onze uit
de zestiger jaren daterende onge
woon brede en opzichtige trouw
ringen zou ik hoefjes kunnen la
ten smeden.
Ik wil er twee hebben, bij voor
keur een tweeling. Ze zullen duur
zijn, maar toch weer lang niet zo
kostbaar als het renpaard Seattle
Dancer, dat in 1985 40 miljoen
gulden kostte. De twee kunnen
over een baan van kunstgras
door de huiskamer galopperen,
terwijl de zon vonken schiet van
hun gouden hoefjees en de blon
de manen wapperen. Ze kunnen
een koffertje trekken als we op
vakantie gaan en de paardenvijg-
jes op de Perzen zijn met het
blote oog nauwelijks waarneem
baar.
„In Amerika is tachtig procent van het vlees bewerkt met groei-hormonen. De lichaamseigen hormonen testosteron, oestradiol, progesteron en met trenbolone en zeranol. Die hebben
aantoonbaar geen enkel schadelijk effect voor het dier, noch voor de consument.foto wim kooijman
Door Kees den Exter
Professor Michiel Debac-'
kere, verbonden aan de
diergeneeskundige fa
culteit van de universi
teit van Gent geniet
niet alleen internatio
naal aanzien als hormoon-deskun-
'dige. Hij is ook een fijnproever.
Een paar keer per jaar is hij voor
zijn werk in Washington: „Ik arri
veer daar aan het einde van de
middag. Ik zet mijn valies in het
hotel, verfris mij en ga dan direct
naar mijn vaste steak-house. En
dan neem ik er zo ene van 400
gram. Sappig, mals. Da's smullen."
Hij zit in zijn kleine, met boeken en
dossiers volgepropte werkkamer in
Gent. Maar zijn gedachten dwalen
af naar de stad van het Witte Huis.
Het water loopt hem door de mond.
Hij zegt: „In Amerika is tachtig
procent van het vlees bewerkt met
groei-hormonen. De lichaamseigen
hormonen testosteron, oestradiol,
progesteron en met trenbolone en
zeranol. Die hebben aantoonbaar
geen enkel schadelijk effect voor
het dier, noch voor de consument.
Had het Europees parlement in
1985 maar naar onze commissie
geluisterd. Toelating van natuurlij
ke groeihormonen binnen de EG
zou al die ellende met clenbuterol
voorkomen hebben."
De toon van het gesprek is gezet.
Debackere wijst het gebruik van
clenbuterol als groeibevorderend
middel voor runderen resoluut af.
Hij is daarentegen een fervent
voorstander van de toelating van
groeihormonen, althans wanneer
het gaat om lichaamseigen stoffen
en van tenbolone en zeranol.
Debackere, op doceertoon: „Om te
beginnen een misverstand wegwer
ken. Clenbuterol is geen hormoon,
maar een stof die eiwitten aan
maakt, mits toegediend in een ho
ge, niet meer therapeutische dose
ring. In lage dosering is het een
uitstekend middel tegen astma. Het
verwijdt de luchtpijpen. In de hoge
toxische of vrijwel toxische dose
ring heeft het een herverdelend
effect. Het middel breekt vet af en
bouwt eiwitten, mager vlees dus,
op. Bovendien geeft die hoge dose
ring het dier ietsje meer gewicht.
Maar het gaat vooral over de groei
van de hoeveelheid mager vlees,
precies wat de consument wil."
In de toxische of vrijwel toxische
dosering heeft clenbuterol een
fnuikende invloed op de runderen:
„Ze worden nerveus, krijgen een
versnelde hartslag en er ontstaan
ademhalingsmoeilijkheden. Bij ex
treme dosering kan dat tot de dood
leiden. Dat moet men ook niet
dramatiseren, want inmiddels is in
de praktijk het terrein verkend dat
ligt tussen een nog net rendabele,
minimale dosering en een fatale
overdosering."
Als professor Debackere de vraag
krijgt voorgelegd of toepassing van
clenbuterol als groeibevorderaar
kan worden aangeduid als dieren
mishandeling, dan beklimt hij ras
een ander stokpaardje: „In een
land als Nederland, waar de wetge
ving ten aanzien van euthanasie en
abortus ruimhartig is ten aanzien
van menselijk leven, moet niet al te
gauw de term dierenmishandeling
in de mond genomen worden. La
ten we het er op houden dat clen
buterol als groeibevorderaar het
welzijn van het dier niet ten goede
komt."
Wat de risico's voor de volksge
zondheid betreft wijst Debackere
op Engele vakliteratuur die be
schrijft hoe in Frankrijk en Spanje
gevallen bekend zijn van mensen
die last kregen van 'sterke koppijn,
hartbeklemming en ademhalings
problemen.'
„Maar dat was na de consumptie
van runderlever, waar uiteindelijk
de meeste clenbuterol wordt opge
slagen. En dan nog van een lever
met zo veel clenbuterol er in dat je
je afvraagt hoe het betreffende
rund dat heeft kunnen overleven."
Voorstanders van het gebruik van
clenbuterol stellen dat in een
slachtdier geen spoortje van het
groeibevorderende middel meer te
rug te vinden is als drie weken voor
de slacht de toediening van het
middel wordt gestaakt.
Debackere: „Dat klopt. Maar al
zeven dagen na het stoppen van de
toediening constateert men een te
rugval bij het dier. Ze krijgen weer
meer vet vlees en verliezen ge
wicht. Dus gaat het effect verloren.
In die wachttijd van drie weken zit
het feitelijke- probleem. Met een
veilige wachttijd van drie weken
heeft clenbuterol geen zin meer.
Maar hoe moet je controleren of die
wachttijd ook daadwerkelijk in
acht genomen is?"
Als met de toediening van
clenbuterol wordt doorge
gaan tot aan de dag voor het
slachten, dan is direct na na
het slachten volgens Debackere,
slechts met moeite de aanwezig
heid van het middel in een biefstuk
aan te tonen: „En dan nog altijd
slechts in een hoeveelheid die lager
is dan de dosering die de mens zou
gebruiken als therapeutisch mid
del, inderdaad tegen astma. Dat is
dus volkomen onschuldig. De vraag
is echter wat de effecten voor het
menselijk lichaam zijn wanneer
dagelijks, maanden- of jarenlang
clenbuterolbewerkt vlees wordt ge
geten. Naar de chronische toxici
teit is bij mijn weten nog nooit
onderzoek gedaan. Zo lang er geen
bewijs is van de onschadelijkheid
moet je de consument het voordeel
van de twijfel geven."
Volgens Debackere hebben de ille
gale praktijken met clenbuterol de
EG gebracht tot het voornemen om
alle gebruik van clenbuterol en zijn
broertjes en zusjes, de zogenoemde
bata-agonisten, te verbieden, ook
als hoestmiddel. Slechts paarden
en kleine huisdieren zouden van de
regel worden uitgezonderd.
„Een slechte zaak. Want clenbu
terol is een goed astma-middel,
zonder adequate vervanger. Men
gaat toch ook geen alcohol verbie
den omdat er alcoholisten zijn."
Niet de wetenschapper, maar de
lekkerbek Debackere heeft nog een
ander argument om zich te verzet
ten tegen toediening van clenbu
terol: „De consument heeft dan
misschien wel een mager stukje
vlees, maar het is zo droog dat het
taai is. Wat is dan de winst?" En
zijn ogen beginnen opnieuw te
twinkelen wanneer hij in gedachte
weer in 'zijn' steakhouse in Was
hington zit.
De Gentse professor gaat niet
lichtvaardig voorbij aan de econo
mische motieven die ten grondslag
liggen aan het gebruik van illegale
groei-bevorderaars: „Globaal kun
je zeggen dat in de vlees-sector
dergelijke middelen het verschil
uitmaken tussen wel' of niet een
boterham verdienen."
'Daarmee is de professor terug bij
zijn pleidooi voor de toelating van
toediening van hormonen die het
rund ook zelf aanmaakt. In Ameri
ka wordt de methode op grote
schaal toegepast. Dieren krijgen
met een injectienaald een buisje
met kleine tabletjes ingebracht in
het oor. Gedoseerd komen te ta
bletjes in het lichaam terecht.
Eventueel resterende tabletjes wor
den bij de slacht, met het oor,
weggegooid.
Debackere: „Het is eigenlijk de
methode die mijn vader vroeger op
zijn boerderij al toepaste. Twee
maanden voor de geplande slacht-
datum liet hij koeien dekken. In de
eerste twee maanden van de dracht
produceert zo'n koe grote hoeveel
heden progrestoron en oestradiol.
Dat maakt dat het dier rustig blijft
en aan gewicht wint. Precies dat
effect kun je bereiken door pro
grestoron in combinatie met oes-
trogenen kunstmatig in te brengen.
Of oestrogenen bij het mannelijke
dier."
Door Kees den Exter
In de dagvaardingen in de zoge
noemde Dopharma-affaire is het
openbaar ministerie in Breda tot
nu toe voorbij gegaan aan het
aspect van de volksgezondheid.
Geen van de beklaagden hoeft
zich te verantwoorden voor het
feit dat de verspreiding van het
illegale, groeibevorderende mid
del clenbuterol gevaar kan ople
veren voor de vleesetende consu
ment.
Omdat eerdere aanklachten in de
sfeer van 'het in gevaar brengen
van de volksgezondheid' bij een
hogere rechter schipbreuk leden,
heeft officier van justitie mr. J.
Bijvoet het tot nu toe gegooid
over de boeg van 'deelname aan
een misdadige organisatie die zich
tot doel heeft gesteld het plegen
van valsheid in geschrifte', een
misdrijf. Dus: stelselmatig en in
georganiseerd verband clenbu
terol verkopen, maar op de fac
tuur vermelden 'vitaminen' of iets
anders onschuldigs.
In drie van de vier Dopharma-za-
kenj waarin de Bredase rechtbank
begin mei uitspraak heeft gedaan,
leed ook de bewijsvoering voor
deelname aan een dergelijke mis-
dagdige organisatie schipbreuk.
Wat in die zaken overbleef, was
de 'eenvoudige' valsheid in ge
schrifte om clenbuterol onder val
se vlag te verkopen; daarnaast het
verhandelen of in voorraad heb
ben van clenbuterol, een in ons
land niet toegelaten diergenees
middel, althans in de dosering
waarin het de groei bevordert.
Daarom bleef de rechtbank in
haar vonnis steken bij, zij het
pittige, boetes en een voorlopige
gevangenisstraf.
In het vonnis stipte rechtbank
voorzitter mr. P. Padlvast kort het
aspect volksgezondheid aan. Vol
gens Paalvast hebben de verdach
ten door hun handelwijze het risi
co laten ontstaan van ongecontro
leerde toediening van clenbuterol
aan dieren. „En dat zou gevaar
lijk kunnen zijn voor de volksge
zondheid," aldus mr. Paalvast.
De strafzaken tegen vier andere
verdachten in de clenbuterol-af-
faire werden half april aangehou
den. Op verzoek van hun raadslie
den zal de rechtbank eerst getui-
gen-deskundigen horen die onder
meer iets kunnen zeggen over de
risico's voor mensen, die toepas
sing van clenbuterol als groei-be-
vorderaar met zich mee kan bren
gen.
Die opvatting zal, naar het oor
deel van de verdedigers, een ver
zachtende invloed hebben op de
strafmaat die de rechtbank even
tueel zal koppelen aan het deelne
men aan een misdadige organisa
tie.
Maandag moeten drie nieuwe ver
dachten in de Dopharma-affaire
voor de Bredase rechtbank ver
schijnen. Opnieuw komt het
aspect volksgezondheid niet ter
sprake in de dagvaarding.
Dat met de toedieniij
lichaamseigen her
wordt ingegrepen in
clus van het dier, is f
Debackere een slecht
„Koeien gaven vroeger eet
liter melk per dag. Door de
van bloedlijnen hebben we
koe een melkfabriek
Hadden we dat dan ook ach
ge moeten laten?"
Na een studie van vier j
opdracht van de EG heeft
kere met een commissie van
hooggeleerde heren de
Commissie geadviseerd om,
in de Verenigde Staten, stre
controleerd het gebruik
lichaamseigen groeihormon
te staan. Debackere en de
haalden bakzeil.
Aan de confrontatie met de
heeft de wetenschapper een b
gewoon bittere nasmaak
houden: „De politicus is e
die zich voortdurend prosti
Ik heb geen enkel respect f
politiek. Vandaag zeggen ze
morgen draaien ze 180 gra
wetenschappelijk onder
voorstel is met pseudo-ar"
van tafel geveegd. De eerste
die een Franse socialist mij
hearing van de EG stelde
welke bindingen ik had
industrie. De arrogantie!
zetel hebben ook industrie!
mij gesproken. Maar ze
hier ook niet een frank
achterlaten. Ik ben onafh"
De politiek heeft ons v
karretje willen spannen,
heeft laten zien wat er val
als wetenschap ten dienste
van politieke partijen. Ik
de politiek."
Ook in Nederland wordt
vaker een pleidooi gehoud»
de toelating van licha
groeihormonen. Voorzitter 8
zeiaar van het ProduktscM
Vee en Vlees herhaalt het r
tig en ook staatssecretaris
Simons van Volksgezondheid
de recentelijk een balletje op.
T^T et als Debackere
I Tazelaar en Simons
V| de legalisering
X m lichaamseigen groe'
nen het gebruik van ill
bevorderaars kan worden f
gaan. Bovendien is, met de
king van de wereldhandel,
laten op de Europese m
bewerkt Amerikaans vlee
niet meer tegen te houden
staat de opvatting tegeno*
bijvoorbeeld de Consument
die zegt dat de Nederlandse
ter absoluut geen kunstn®
werkte biefstuk wil.
Debackere: „Dat is pas
quatsch-argument. Dan m
terugkeren naar het begin'
eeuw. Toen kwam er maar
de week een klein stukje
vlees op tafel. Willen we da'
En je ziet hem nog eens de
zijn steak in Washington.