IENST-
G
Jill
06-9292
nhet voorjaar van 1976," zegt Dorny Deen van de Catharina
kreeg Nico ineens grijs en wit haar, tot zijn borstharen toe.
was door de schippers gekozen om het vrijwillige
achtverdelingssysteem op te helpen zetten. Het maakte hem
inde een op de andere dag een oude man." En Piet Janse van
Fauna: „Weet je wat het ergste is. We hebben in blokkades
egen, onderhandeld, protocollen getekend en het heeft
emaal geen flikker geholpen, de overheid heeft ons
duveld." Schipperse Deen: „Ik kan straks naar het
tzendbureau." Piet Janse: „Ze maken ons weer slaaf."
en eigenwijze
kijk op
roei-hormonen
Het is oorlog
>p de snelweg
et troosteloze
eiland Jan
Mayen
stingen (m/v)
1
iMM
t
l - .-r-i r-i-3-- l ,;fct
'De EG wil vrije
prijzen, nou dan
gaan wij allemaal
naar de kloten'
Opnieuw staken de
Nederlandse
schippers. Uit
wanhoop in verzet.
i
MATRASSEN
TENBODEMS
'UKER 57
109-32-3-667 38 43
xjsendaal-Essen-Antwerpen
Ze maken
►ids weer
►laaf
tA-bussen een
aantal ritten en
or Paul de Schipper
ZIE WEEKEND 2
ZIE WEEKEND 3
onderverdeeld in een aantal
ZIE WEEKEND 4
de afdeling Belastingen
3 zelfstandig en is belast met
iMomenteel is een start
nde zaken binnen de
Idersteuning c.q. begeleiding
met een
Me, ten behoeve van de
lastgestelde waarde, inclusief
leze rapporten met belasting-
I procedures;
laxatiebureau belast met de
Iterrein van onroerende-
|ed.
1.261,- bruto per maand,
ien bij het hoofd van de
5) 29 33 03.
van deze oproep worden
iris,
turenummer 93-02.
irkt betere kansen bieden.
|en en gehandicapten.
Ilijk verzocht te solliciteren.
(dredactie: Wim van Leest
'"igeving: Frank Struijer
H
H
CQ
H
B
Opnieuw staken de Ne
derlandse schippers.
Uit wanhoop in verzet.
Opnieuw dreigt een
groep kleine zelfstandi
gen defintief platge
drukt te worden door de schaalver
groting van de economie en Groot-
Europa. Wie verwacht dat de
schippers zichzelf in stilte af zullen
zinken, komt bedrogen uit.
„Wacht maar," zeggen ze in Ter-
neuzen waar de harde kern van de
Nederlandse binnenvaart zich ver
zameld heeft, „wacht maar tot de
centrales zonder kolen zitten en in
Brabant en Limburg het licht uit
gaat."
„We varen vijfentwintig jaar zelf
standig, nu staken we. Het is er op
of eronder. Geven ze de vrachtprij
zen vrij dan is het gebeurd. Dan
hebben we net genoeg geld ge
spaard om de inrichting van een
huisje aan wal te betalen. Meer
niet."
Schipper Nico Deen had twee jaar
geleden een appeltje voor de dorst,
maar toen kapte de motor van de
Catharina II ermee. Er kwam een
tweedehands voor in de plaats.
Weg spaarcenten.
En z'n liefdevol onderhouden schip
dan?
Deen: „Dat zou m'n kapitaal moe
ten zijn, maar bij een koude sane
ring krijg ik er de oud ijzerprijs
voor."
Langzaam kwam deze week de
particuliere binnenvaart tot stil-
ZATERDAG 3 JULI 1993
DEEL E
mm
„Dit kan lang duren, twee of drie weken misschien."
1- -
«i
stand. Tijdens een vergadering in
Rotterdam besloten 1500 zelfstan
dige schippers dat het genoeg was.
Ze voelden zich vernaggeld door de
bevrachters, de opdrachtgevers van
de vrije schippers.
Eigenlijk is het een oud liedje.
In de negentiende eeuw bescherm
de een wet het bestaan van de
zeilende beurtman. Pas in 1880
won de liberale gedachte en hoefde
geen toestemming meer te worden
gevraagd om bepaalde havenplaat
sen aan te doen. In 1898 probeer
den bevrachters de schippers op de
Rijn een hongerloontje op te drin
gen, de schippers gingen massaal in
staking en de bevrachters haalden
bakzeil.
Maar de schipper-koopman, een
sociale middenklasser, verdween
en maakte plaats voor een varens
man die optrad als vervoerder van
andersmans goederen. Daarmee
begon een aftakeling van zijn so
ciale positie, een neergang die
nooit meer is gestopt.
Om met Dorny Deen van de Catha
rina II te spreken: „Vanaf de wal
zien ze ons als armoedzaaiers. Dik
wijls heb ik het gevoel dat ze op me
neerkijken."
Met de wet op de Evenredige
Vrachtverdeling (EV) maakte de
regering in 1933 een eind aan de
moordende prijsafbraak in de bin
nenvaart. Het was in die tijd dat de
vader van Piet Janse zijn zeilende
tjalk inruilde voor motorscheepje.
Piet, in 1943 in Terneuzen geboren,
had maar een wens: varen.
Vader Janse gidste in latere jaren
als 'slikloods' Belgische binnen
schippers over het wilde water van
de Westerschelde. Hij stierf in au
gustus 1963 achter het roer, tussen
Hoofdplaat en Breskens.
Piet kocht met hulp van zijn moe
der zijn eerste binnenvaartschip:
„Ik voer met rollen staal van Bre
men naar Parijs en terug met mais
en tarwe. In de winter kachelden
we door het ijs. Had je stukken met
de motor, dan deed je een paar
reisjes extra om het terug te ver
dienen. Toen was het nog leuk om
te varen."
Hij zucht, zwijgt even: „Goede tij
den, een mooi leven."
Het tij keerde.
In 1975 deed staatssecretaris Mi
chel Van Huiten een poging de EV,
een stukje crisiswetgeving, af te
schaffen. De schippers blokkeerden
vijf dagen de Nederlandse wateren-.
Van Huiten haalde bakzeil.
De EV bleef. Bevrachters met la
ding voor het binnenland moesten
die onveranderd via het bord op
een van de schippersbeurzen aan
melden, waarna de schipper zijn
keus kon maken uit een reis met
een gegarandeerd tarief per ver
voerde ton.
Piet Janse had toen net een ander
schip, de Fauna. Hij voer voor
Duitse opdrachtgevers: „Waar zij
wilden dat je ging! Kinderen, een
bruiloft, niks mee te maken schip
per! Het is me gebeurd dat ze me
telefonisch het contract opzegden.
Ik voelde me toen een loonslaaf."
Eind 1975 richtte een groep schip
pers in Terneuzen de Toerbeurtver
eniging Noord-Zuid op. Dat was
een soort EV voor het ladingaan
bod bestemd voor België en Frank
rijk, maar dan vrijwillig, op basis
van onderlinge solidariteit. Het ini
tiatief slaagde wonderwel.
De tweedeling in de binnen
vaart zette door, een twee
deling die we herkennen
uit het boerenbedrijf, de
visserij, de middenstand: de klein
tjes klein en de groten groter. De
schipper die durfde investeren, alle
WIR-en andere potjes wist te ge
bruiken, bond zich aan de bank en
moest het water tot karnemelk ran
selen om de hypotheek eruit te
varen.
In die tijd dacht Piet Janse nog
even aan nieuwbouw: „Godzijdank
is het niet doorgegaan."
Begin januari 1979 was het weer
mis. Boze, schippers blokkeerden
opnieuw de vaarwegen.
Janse: „We stemden voor actie. Als
je meestemt, moet je ook meedoen,
Verslaggevers en fotografen die
destijds door hun aanwezigheid
de politie van hard optreden
weerhielden, worden nu met ach
terdocht benaderd.
vind ik. Democratie legt je die
plicht op. Zo was ik in een vloek en
een zucht woordvoerder en blokka
deleider in Terneuzen."
De schippers wilden een wettelijke
Noord-Zuidregeling afdwingen,
namen genoegen met het zoge
naamde Protokol, maar kwamen
twee jaar later, in augustus 1981,
weer in actie omdat ze het gevoel
kregen bedot te zijn.
Nu dreigden overheid en bedrijfs
leven met beslaglegging. Actielei
der Nico Seine zwichtte en onder
tekende in Rotterdam persoonlijk
een stuk dat hij de komende tijd
geen stoute dingen zou doen.
Morrend beëindigden veel schip
pers de blokkades. 'Seine moet op
stappen' klonk het vanuit de radi
cale schippersgroep in Terneuzen.
Het werd ze niet in dank afgeno
men. Het bestuur van Noord-Zuid
wipte de militante blokkadeleider
Piet Janse.
Lang bleef het daarna stil in de
schipperswereld.
Tot 1988, het jaar van de Granaria.
Het bedrijf Granaria wilde met
eigen duwbakken gaan varen. De
schipperswereld kookte. Minister
Neelie Smit-Kroes beloofde op 18
juni op het stadhuis van Gorin-
chem dat ze het EV-stelsel niet zou
laten ondergraven.
De vrede van Gorinchem duurde
drie jaar.
Tot de nacht van 10 op 11 juni
1992.
Vanaf een brug bij Sint Philipsland
gooiden onbekenden een emmer
met koolteer over het schip van de
Belgische schipper Jean de Wit.
De Wit was een zwartvaarder.
„Altijd zijn het de Belgen die de
Noord-Zuid proberen af te bre
ken," zegt Piet Janse. De acties
concentreerden zich nu langs de
Schelde-Rijnverbinding. In Wil
lemstad richtten de schippers een
provisorische beurs in.
Noord-Zuid ging met de Belgen
aan tafel. Even luwde het onopge
loste conflict, maar al snel volgden
nieuwe flankaanvallen op het
Noord-Züidsysteem.
Nog enkele maanden vraten de
schippers hun woede op als er weer
een lading buiten het bord om ging,
maar het bleef broeien. En het was
weer Terneuzen waar de revolte
begon, een paar weken geleden
toen daar een lading fosfaat voor
een gulden onder de minimumprijs
per ton 'buiten het bord om' werd
verhandeld.
Dat was de druppel.
Veteraan-actieleider Piet
Janse: „Er moet wat ge
beuren. De EG wil vrije
prijzen, nou dan gaan wij allemaal
naar de kloten. Ik heb de afgelopen
jaren al een paar keer een aanvul
lende uitkering gehad om rond te
komen. Zo zijn er veel. Geen won
der dat er 1500 man naar Rotter
dam gingen om in opstand te ko
men. De Fransen waren er ook. Ze
weten, dat als onze toerbeurt weg
valt, zij ook naar de bliksem gaan.
Nooit eerder was er zoveel eenheid.
Zelfs de christelijke bond CBOB
doet mee, voor het eerst."
Achttien procent van het Neder
lands goederenvervoer vindt plaats
per binnenschip. Particuliere
schippers en rederij-schepen ver
voeren met elkaar 250 miljoen ton.
Daarvoor zouden per jaar negen
miljoen ritten per vrachtauto nodig
zijn. Een binnenschip van 50 meter
lengte heeft een vervoerscapaciteit
van .45 vrachtauto's of ongeveer 30
spoorwegwagons.
Nederland telt 4600 binnenvaart
schepen. Het overschot aan
scheepsruimte en de wachttijden
op de beurzen zorgen voor de misè
re in de binnenvaart. De overcapa
citeit wordt geschat op 400.000 ton
scheepsruimte. Dat betekent dat 10
procent van de schepen moet ver
dwijnen.
Het gemiddeld bruto-jaar inkomen
van de zelfstandige schipper en
zijn vrouw ligt op 35.000 gulden.
Ze maken daarvoor weken van 40
tot 60 uur, de wachtdagen voor de
beurs niet meegerekend. Op de in
ternationale Rijnvaart worden we
ken van zestig tot tachtig uur ge
maakt. Op die route varen vaak de
grotere schepen.
„En de grote schulden," aldus Piet
Janse, die al twaalf jaar niet op
vakantie is geweest.
Nuchter redenerend zou er voor de
binnenvaart een goede toekomst
moeten zijn. Immers, waar het
wegvervoer verzandt in files is er
op de vaarwegen nog capaciteit
over. Vaarwegen zijn goedkoper in
onderhoud dan snelwegen.
De wettelijk geregelde EV en
de vrijwillige Noord-Zuid
verdelen de armoe, dat wil
zeggen de pijn van de over
capaciteit.
Iedere schipper moet wachten om
wat te verdienen, tien dagen tot
twee drie weken, maar iedereen
komt aan de beurt en vaart dan
voor een gegarandeerde prijs. De
wachttijden worden snel langer.
Lagen er twee jaar geleden 300
schepen werkloos te wachten, nu
zijn dat er duizend.
Ondertussen meren de schippers
naast elkaar af bij de verzamel
plaatsen, zoals in Terneuzen. Daar
is de lichtjolige sfeer van vorige
acties en blokkades verdwenen.
Angst, achterdocht, wantrouwen,
verbittering en ingehouden aggres-
FOTO'S CAMILE SCHELSTRAETE
siviteit domineren nu het optreden
van de schippers met op de achter
grond het risico van een dreigend
isolement.
Wantrouwen tegenover politiek die
bij de rechtlijnige schippers de in
druk heeft achtergelaten dat een
jawoord uit Den Haag minder hou
vast biedt dan een anker.
Het verleden tekende veel krassen
op de schippersziel.
Wantrouwen ook tegenover lokale
autoriteiten.
Piet Janse: „Ooit maakten we af
spraken met de politie. Toen ver
slaggevers, die voortdurend bij ons
waren, even hun hielen lichtten,
mepte de ME erop. Dat zijn we niet
vergeten."
Angst is er voor verladers die be
slag op de schepen kunnen leggen
als ze gehinderd worden bij het
bevrachten van 'zwartvaarders.'
Verslaggevers en fotografen die
destijds door hun aanwezigheid de
.politie van hard optreden weerhiel
den, worden nu met achterdocht
benaderd. Er is nauwelijks nog een
actievoerende 'schipper te vinden
die frontaal op de foto wil, ook niet
nu er gewoon gestaakt wordt.
„Wel schepen, geen mensen," luidt
het devies.
De woordvoerders van de schippers
zijn gehard in de strijd: Ger Veu-
ger, Nico Deen, Nico Seine. Ook
Seine is er'weer, de man die in
1981 week voor de druk. Dat ne
men ze hem in Terneuzen nog
steeds kwalijk. Moet er straks lan
delijk gestemd worden over de ac
ties, dan willen de Terneuzense
schippers met hun grote concentra
tie schepen meer invloed hebben
onder het motto. „Als er gepraat
gaat worden, niet meer over ons,
maar met ons."
„Varen?," zegt Jopie, de vrouw van
Piet Janse, „er is niks meer aan."
„Dit kan lang duren," peinst Jopie
uitkijkend over de rijen schepen,
„twee of drie weken misschien."
„Dan sturen ze de ME op ons af,"
zegt Piet Janse grommend, „boeren
kunnen de trekkers tot op het Bin
nenhof rijden, maar schippers krij
gen met de lange lat. Dat is Neder
land."
Noord-Zuidbestuurder Nico Deen
is wel kaal, maar niet meer zo wit
als destijds. Hij voegt er vastbera
den toe: „We houden vol, tot cen
trales zonder kolen zitten, tot de
lichten uitgaan."
Piet Janse: „Dan zal de minister
alles zeggen wat we willen."
