Vaii klapzoen tot luchtkus Homeopathie: De helende illusie Js gebaren veranderen, verandert de maatschappij s sterker an Unita Vol met noten InterHelp neem zorgen vakantieganger over Onderzoek: Alleen met vakantie nog te duur Tiende Hiswa te Water wordt groter dan ooit A7 CONSUMENT A8 ordat Janusz ~d is pt niet MEDISCHE RUBRIEK WIJZER Bij diefstal en ander ongemak STEM MAANDAG 28 JUNI 1993 ij was daar om zich te gen over het feit dat hij ens diefstal) het opvang, urn was uitgezet, fjj er om te praten over i. Laski is een dorp niet van Warschau, waar ar twee huizen had laten en om er baby's onder te en die besmet warenj het aidsvirus. De dorpe- n hadden zich daartegen t: ze hielden marsen' de 'satanshuizen' en uit- lijk was er één zomaar in d gevlogen, waarna ar het voor gezien hield. [jroetingsgebaren zijn jider traditioneel dan lijken. De wang- of j htkus die tegenwoor- lalom verplicht is, left nog maar een korte jschiedenis. Ook de ïrddruk kreeg als be- letingsgebaar pas een lis toen er meer gelijk- Id in de samenleving [tstond. Historici doken •lie geschiedenis van laren en lichaamshou- r Stevo Akkerman tor Zbigniew Halat hoor aar niet over,. Die vliegt, Riga, bejubelt zijn eigen id en noemt verhalen opgejaagde aids-patiën- 'verzinsels'. Ik lees dat. ik aan Laski en aan Janusz, k word kwaad. Op Halat p mezelf. Waarom gaf ik sz niets? En waarom g ik daar pas spijt van ik me realiseerde dat hij was? Ik liep nog een keer tationshal door, maar ik hem nergens meer vin- Volgend jaar beter, t ik. Volgend jaar, als hij nog niet dood is. zou misschien geen slecht zijn. doctor Halat, om usz eens op zoeken, voor- het te laat is. Hij woont op centraal station, dat is niet van uw ministerie. Vertel dat hij niet ziek is, dat er ke is van nep, van een kope truc. Dat zal hem uren. I-Kees Buijs l'jieens kuste iedereen elkaar J begroeting of ten afscheid. |de wang, maar meestal wang prang in de lucht. |;e- of driemaal? Die vraag f soms voor eenzijdige lucht- jsserij. Ter vermijding van dit femak zijn er mensen die Er meteen viermaal kussen, of I niet al te intieme vrienden hun arm gestrekt vooruit [ten: niet kussen svp. sioedelijk ligt de bakermat de populaire drievoudige [ngkus bij de boerse klapzoen. gebruik om elkaar bij de ouders vast te houden en arna voor iedereen hoorbaar de wang te kussen komt van platteland - in elk geval dit voor Frankrijk - en is ir de stedelijke cultuur over- ;omen. Met één verschil: op platteland werd de mate van :egenheid uitgedrukt in de «veelheid geluid die de zoenen akten. In de stedelijke cultuur s smakken en het geluid van s leeglopende badkuip taboe, aals trouwens elk lichaams- Inid. uerrillabeweging Unita g in de strijd tegen het nita heeft al het olierijke ed rond Sovo onder con- gelegen in de noordelij- ngolese provincie Zaïre, wordt 40 procent van de olese olie geproduceerd, ta heeft hier een reserve 800.000 vaten olie ver st van de Amerikaanse aatschappijen Texaco en ofina en daarmee een e milieuramp aange- t. De olie hééft de oceaan ikt en over een lengte van ilometer kustlijn ligt een e laag olieslib. a beheerst ook de provin- Lunda do Norte en Lunda ul. Daar liggen enorme antvoorraden die door Braziliaanse transnational samenwerking met de [olese regering worden :ploiteerd. irnemers verwachten dat rikaanse stappen tegen ta niet lang meer zullen lijven. Lissabon heeft al verdrag voor militaire enwerking gesloten met nda en Portugal heeft de olese chef-staf generaal de Matos hulp toegezegd ke militaire training en itiek. verdrag laat geen wapen sopen toe, maar wel zullen cheidene hoge Portugese rofficieren een bezoek igen aan Angola om te ijken of een militaire enwerking zoals die met ere voormalige Afrikaanse nien bestaat, mogelijk is. eraal Pena, een van de a-leiders, heeft het ver- tussen Lissabon en Lua- gekenmerkt als 'neo-kolo- 1'. en uitzending van het Uni- adiostation 'Vorgan' waar- wde de generaal dat Uni- ap dezelfde wijze tegen ugal zou strijden als in de niale tijd, mocht Lissabon uiten troepen naar Angola turen. Pena: „Als Portugal jaten en materieel stuurt Angola, zullen wij van kant er alles aan doen om werkelijke onafhankelijk- 1 en de culturele integriteit Angola te waarborgen." tcies een halve eeuw geleden ichreef de Franse volkskundi- met de Nederlandse naam sold Van Gennep de omhel- :g inclusief één of meer kussen i een nieuwtje. 'In de meeste tallen doet men alsof men st,' schreef hij. 'Zo'n vrien- ïkus geeft men tweemaal, zel- driemaal.' iers, zoals in Vlaanderen, was twangkus genoeg, terwijl de Sen zich van de rest van Bel- i onderscheidden door een ïvoudige wangkus. Wie weet, tft dit Waalse cultuurgoed via Maas ook Nederland over- oeld. «t en ruw heeft het kussen als open- ar begroetingsritueel geen ex- isief zuidelijke oorsprong. Als de brave Erasmus mogen loven, heerste vijf eeuwen ge ien in Engelse (humanistische) ®gen een ware kusrage. zijn tijd gingen Hollanders oor voor bot en ruw. Noordne- slandse schrijvers gingen rond 90 prat op het Hollandse ge- ïk aan verfijning. Lompheid het fiere handelsmerk van Oorspronkelijke bewoners van Hand. temer Visscher gebruikte de landse ongemanierdheid als strategie ter bescherming van de aloude Hollandse cultuur tegen de bedreiging van de golf immi granten met hun schijnbaar meer verfijnde manieren, die vanaf het einde van de zestiende eeuw de Noordnederlandse Re publiek vanuit het Zuiden over spoelde. Mogelijk verklaart dit ook het meningsverschil tussen twee ze- ventiende-eeuwse geleerden uit de Nederlanden, Hereboord en Puteanus. Hereboord, hoogle raar in de welsprekendheid aan de Leidse universiteit en geboren in de Republiek, schreef in een latijns traktaatje dat mannelijke bezoekers de vrouwen in het ge zelschap mochten kussen, jong zo goed als oud. Een kus uit louter beleefdheid, vond hij, kan zonder bijgedachte worden gege- Daarentegen onderstreepte Pu teanus, zijn oudere collega in het Zuidnederlandse Leuven, juist de gevaren die het kussen in gezelschap meebracht voor een meer zinnelijk aangelegd tempe rament (m/v). Blijkbaar probeer de Hereboord een nieuw etiquet- tevoorschrift dat uit het zuiden was overgewaaid, te rechtvaar digen, terwijl Puteanus zich juist keerde tegen de excessen die hij om zich heen waarnam. Spiegelbeeld Kussen lijkt een universeel ge baar, maar in elke cultuur zijn de kussituaties en -relaties weer anders, schrijft historicus Wil lem Frijhoff in de bundel 'Geba ren en lichaamshouding van de oudheid tot heden'. Frijhoff, hoogleraar cultuurgeschiedenis in Rotterdam, laat een opvallen de tegenstelling zien tussen Noord- en Zuid-Europeanen. Culturen uit het MiddeÜandse- Zeegebied die in kerken en op pleinen heilige lichamen en ge wijde voorwerpen uitbundig kussen, kussen elkaar in het openbaar veel minder. Publiek kust men eigenlijk alleen perso nen van het zelfde geslacht. Noord-Europeanen vormen te genwoordig hun spiegelbeeld. Na de kusgrage middeleeuwen verdwenen nagenoeg alle vor men van kussen in het openbaar. Pas de laatste tientallen jaren keren die vormen weer terug, maar uitsluitend in de niet-reli- gieuze sfeer. Handen schudden Veel ouder dan het kussen als begroetingsritueel lijkt voor Ne derlanders het handen schudden. Toch is ook de geschiedenis van de handdruk niet zo simpel. Tij dens de zestiende, zeventiende en een groot deel van de acht tiende eeuw schudde men geen handen ter begroeting of ten afscheid, maar was het een ge baar van broederschap, vrede, akkoord of verzoening. Pas in de vorige eeuw verscheen het handen schudden in de offi ciële etiquette van de elite. 'Maar', schreef de Franse baro nesse De Fresne in 1858, 'geef uw hand alleen aan uw vrienden, en geef haar nooit aan een hoger geplaatste.' Twee eeuwen eerder was de handdruk voor de Quakers even eens een teken van vriendschap onder gelijken. Elke hiërarchie en elk klassenonderscheid moes ten hiermee worden weggeno men. Volgens cultuurhistoricus Her man Roodenburg werd het han den schudden als manier van groeten gebruikelijk toen de om gangsregels minder star door klassen- en standsverschillen werden bepaald. Het gebaar kwam in de plaats van het bui gen, het knielen of de revérance. Het verklaart misschien waarom in het huidige Frankrijk colle ga's elkaar dagelijks de hand schudden, terwijl in Japan en delen van Groot-Brittannië het gebaar nog geen kans heeft ge kregen vanwege taaie hiërarchi sche opvattingen. Ga weg Over de betekenis van gebaren en lichaamshoudingen in ver schillende culturen zijn aardige boeken verschenen. Het is altijd leuk om te zien dat het Engelse gebaar voor 'ga onmiddellijk weg' in Italië 'kom eens gauw' betekent. Maar cultuurhistorici graven graag dieper: zij willen weten wanneer gebaren en li chaamshoudingen zijn ontstaan, en of hun betekenis in de loop van de tijd is veranderd. Als gebaren veranderen, is dat een teken dat ook de maatschappe lijke verhoudingen veranderen. Daarbij kan niemand heen om het werk van socioloog Norbert Elias, die de onderdrukking van het gebaar en de toenemende lichaamsbeheersing rekende tot het civilisatieproces dat in de loop van de middeleeuwen in West-Europa inzette. De bijdragen in de bundel - de vrucht van een conferentie die in 1989 aan de Utrechtse universi teit plaats had- laten de be perktheid van Elias' bescha vingsmodel zien. In Athene -was het- civilisatieproces in de vierde eeuw voor Christus al in volle gang. Een rechte lichaamshou ding typeerde de Griekse elite; onbeheerste gebaren waren een kenmerk van het lagere volk. Aanvankelijk was lichaamsbe heersing een vertoon van gezag, later werd het een bewijs van innerlijke harmonie. De rechtlijnige ontwikkeling waarvan Elias in 1939 nog uit ging, loopt in de loop van deze eeuw spaak. Een aantal klassie ke beheersingsidealen is geleide lijk uit het dagelijks leven ver dwenen. Talloze mensen lopen op straat te eten, laten bij aller lei gelegenheden openlijk hun lichaam zien, en jongeren uit de tot voor kort o zo beschaafde midden- en hogere klassen in West-Europa en de Verenigde Staten gebaren wild, schreeuwen en zetten hun emoties fysiek kracht bij. Ook de taal van het gebaar heeft de kracht om groe pen te scheiden en te verenigen. Jan Bremmer en Herman Rooden burg (redactie) - Gebaren en li chaamshouding van de oudheid tot heden, uitgeverij SUN, prijs 39,50. Wie weet raakt dit nog wel eens in, de 'hongi', de traditio nele begroeting van de Maori's. FOTO AP Kussen lijkt een universeel gebaar, maar in elke cultuur zijn de kussituaties en anders. russen 1985 en '90 groeide de markt van alternatieve genees middelen explosief met liefst 70 procent. Vooral homeopa- %he middelen zijn populair: ongeveer 2 miljoen Nederlan ds slikken ze wel eens en om 'ogemoet te komen aan de maatschappelijke vraag kwa men in 1989 al die middelen in 'et ziekenfonds. "Jt heeft kort geduurd. Op 1 gaan de homeopathische medicijnen samen met de ande- ,e alternatieve middelen weer u>t de basisverzekering. Argu mentatie: ze werken niet en ![jvendien zijn ze te duur. Wie 'e toch vergoed wil hebben "toet maar een aanvullende Jerzekering afsluiten. °or de homeopaten is dit "°gal zuur, want de laatste ja- 'en doen ze vreselijk hun best 10,n voor vol te worden aange- aet> door hun reguliere colle ct- Ze noemen zich niet lan- ■:r alternatief, maar additief: J'Deopathie vervangt de regu- ere geneeskunde niet, maar ®°egt er wat aan toe. «muel Hahnemann, de grond iger van de homeopathie, •Jcht daar twee eeuwen gele- ®n opmerkelijk anders over. Jj'evvone dokters, zo vond hij, 'strijden op kortzichtige wijze 9echts symptomen met tegen- Arkende 'allopathische' mid- e'ett. Toen hij in 1790'na het likken van de bast van de kinaboom een op malaria lij kende koortsaanval kreeg, was hem een licht opgegaan. Kina bast helpt tegen malaria, maar bij gezonde mensen roept het juist verschijnselen van malaria op: het gelijke dient dus met het gelijke bestreden te wor den. Je moet de patiënt dus behan delen met die middelen die bij gezonde mensen precies dezelf de ziekteverschijnselen veroor zaken. Reguliere dokters vin den deze zogeheten Similia-re- gel zacht gezegd nogal bizar. Maar nog meer omstreden, en misschien wel de Achilleshiel van de homeopathie, is Hahne- manns tweede principe. Het principe van de potentieëring. Hahnemann ontdekte - dacht te ontdekken - dat zijn genees middelen krachtiger werken naarmate ze al schuddend meer zijn verdund. Nog merkwaardi ger. In een D24 verdunning - dat is één deel op de miljoen maal miljoen maal miljoen maal miljoen, zo ongeveer een aspirientje in de Atlantische Oceaan - zit niet één deeltje meer van het werkzame ge neesmiddel. Dit wordt ook door homeopa ten niet bestreden. Hoe zo'n middel dan toch kan werken weten ze niet. De gangbare hy pothese luidt dat door het schudden de genezende stof een afdruk achter laat in het oplosmiddel. Zelfs als het mid del geheel is wegverdund, dan bevat het oplosmiddel toch nog die genezende afdruk. Bewezen is dit nooit. Hoewel. Op 30 juni 1988 stond er een verbazing wekkend artikel in het gezag hebbende wetenschappelijk blad Nature. Jacques Benveniste, een Parijse professor, toonde aan dat D24 en hogere verdunningen wel degelijk werkzaam zijn. „Een verbijsterend experiment" al dus de NRC en de wetenschap pelijke wereld hield zijn adem in. Want als dat waar zou zijn dan zouden niet alleen de regu liere dokters van hun geloof moeten vallen, dan stond ook de gehele natuurwetenschap op zijn kop. In een volgende afle vering van Nature bleek de ontdekking van Benveniste op een meetfout te berusten. Ho meopaten worden nog altijd wat verlegen als je ze doorzaagt over die wonderbare verdun ningen. Maar die merkwaardige theo rieën zijn niet eens het belang rijkste bezwaar tegen de home opathie. De gewone genees kunde springt volstrekt oppor tunist met zijn eigen theorie- en om. Als morgen zou blijken dat gemalen kippeveren pro baat werken tegen kanker, dan zouden die veren overmorgen aan kankerpatiënten worden gegeven. Of men daar wel of geen theo rie voor heeft maakt niet uit. Het enige wat in reguliere me dische ogen de doorslag geeft, meer telt dan de theorie, is het bewijs dat een geneeswijze ook echt werkt. Dus. Werkt homeo pathie? De commissie Munten dam, die de homeopathie als een serieuze geneeskunde be schouwde, kon tien jaar gele den geen spoor van bewijs vin den. Het bewijs dat reguliere dok ters graag zouden willen zien ziet er als volgt uit. Je behan delt pakweg 100 mensen met een homeopathisch middel en nog eens 100 mensen met een precies daarop gelijkend nep middel. Wie geneest heeft ge- lijk.Voor zo'n bewijs gaat zelfs de meest afwijzende reguliere dokter tandenknarsend door de knieën. Homeopaten denken tamelijk dubbelzinnig over dit soort on derzoek. Het kan niet op die manier, zeggen ze, want elke patiënt is een geval apart. Aan de andere kant beweren ze dat het bewijs allang op deze ma nier is geleverd. Ze wijzen dan steevast op het onderzoek van de Engelse homeopaat David door Jan Paalman Reilly uit 1986. Dat ging tussen een homeopatisch medicijn en een nepmiddel ter behandeling van hooikoorts. En zie. Van de eerste groep werden 38 patiën ten beter, bemerkten 9 geen verandering, werden 13 zieker tegenover 27, 5 ert 20 bij de nepmiddelen groep. Niet echt opzienbarend. Bo vendien bleek het onderzoek tamelijk slordig van opzet. Twee jaar geleden veegde de Maastrichtse epidemioloog prof. Knipschild honderden on derzoeken over homeopathie bij elkaar. Het meeste onder zoek was niet deugdelijk, en hoe beter de opzet hoe minder het bewijs. Dat homeopathie misschien zou werken achtte hij niet uitgesloten en dat is een beetje weinig voor een genees wijze die zoveel pretenties heeft. De pretentie bijvoorbeeld om bij kinderen heel effectief in fecties van de hogere luchtwe gen te kunnen bestrijden. In de leeftijdsgroep van anderhalf tot negen jaar heeft vijf procent chronisch last ontstekingen van oor, keel en neusbijholtes. Ho meopathie, zo hoor je alom, helpt daar perfect tegen en is volgens veel ouders te verkie zen boven het slikken van che mische troep. Vorige maand promoveerde mevr. E. de Lange op de werk zaamheid van homeopathie bij deze aandoeningen: 170 kinde ren kregen een speciaal dieet, de ene helft werd behandeld met homeopathische middelen en de andere met precies daar op gelijkend nepmedicijn. Tja. De met homeopathische mid delen behandelden bleken iets beter af te zijn maar of dat aan die middelen lag was niet dui delijk. Het kon ook toeval zijn. „Teleurstellend is het wel," verzuchtte ze in de Volkskrant, want als homeopathische arts met tien jaar praktijk had ze op een beter resultaat gehoopt. Het zit de homeopathie de laat ste jaren niet mee. Over de theorie (vooral van die verdun ningen) wordt in wetenschap pelijke kring wat lacherig ge daan, bewijzen dat homeopa thie echt helpt wil maar niet lukken. Vooral dat laatste is de reden waarom homeopathische en andere alternatieve midde len nu uit het basisverzekering worden gehaald. Heel conse quent. Datzelfde lot treft ook de flau- we-kulgeneeskunde uit de re guliere sector. Door Marijke Prins Een koek die vol met noten zit en toch lekker luchtig is omdat er geen boter in is verwerkt. De koek kan in plakken worden geserveerd, maar ook doormidden worden gesneden, met slag room bestreken en als taart op tafel komen. Voor ruim tien personen Voorbereidingstijd: 20 minuten Baktijd: 55 minuten 250 gram gemalen hazelnoten of walnoten 7 eieren 200 gram witte basterdsuiker rasp van 1 citroen 2 eetlepels citroensap 2 volle eetlepels bloem 20 gram boter Ter garnering: liter slagroom 1 zakje vanillesuiker 50 gram geroosterde amandelsnippers of stukjes hazelnoot Verwarm de oven voor op 200 graden. Splits de eieren. Een tip: splits de eieren één voor één boven een klein bakje en laat pas het wit in een grote kom glijden, wanneer het ei succesvol is geslitst. Als er maar een klein spatje geel tussen het wit belandt, zullen alle pogingen om het eiwit stijf te kloppen, tevergeefs zijn. Ook moet de kom brandschoon en vetvrij zijn. Klop vervolgens de eierdooiers schuimig met de suiker, de citroenrasp en het sap. Maal de noten fijn (je kunt ze ook fijn stampen, eventueel met een zwaar voorwerp in een dichte plastic zak) en roer met een garde de notenpulp en de twee volle eetlepels meel door de dooiers. Klop het eiwit zo stijf dat de kom omgekeerd kan worden gehouden zonder dat het wit eruit valt. Roer met een spatel het wit voorzichtig door de rest van het beslag. Beboter een grote vorm en laat het mengsel daarin glijden; strijk de bovenkant glad. Zet de oven lager (175 graden) en plaats de vorm in het midden van de oven. Laat de taart in 55 minuten rustig goudbruin worden. Controleer met een breipen of de taart gaar is voordat je hem uit de oven haalt. Wanneer je meer dan een smakelijke koek wilt, laat je de taart afkoelen en snij je hem met een broodmes in twee dikke plakken. Klop de slagroom stijf met de vanillesuiker en strijk de helft van de slagroom over de onderste helft, die vervolgens wordt afgedekt met de tweede plak. Gebruik de rest van de slagroom om de taart aan de boven- en zijkant te versieren. Garneer de taart met geroosterde amandelsnippers of gerooster de stukjes hazelnoot. Je kunt ze roosteren in een koekepan die op een niet te hoog vuur is gezet; blijf gedurig roeren. Portefeuille verloren of handtas gestolen in een ver vakantie land. Diverse bankpasjes en lidmaatschapskaarten erin. Dal wordt vanuit een broeierig postkantoor proberen alle geldin stellingen te bereiken om de rekeningen te blokkeren. -relaties weer FOTO EPA Woordvoerder M. Simmers van verzekeraar Interpolis schetst met graagte deze vakantie-ellen de. Dat komt omdat InterHelp, de hulpverleningsorganisatie van Interpolis en Rabobank, het Protectieplan heeft geïntrodu ceerd. Voor 29,50 gulden per jaar neemt InterHelp de zorgen van gedupeerde vakantiegangers over. Cliënten bellen bij verlies van creditcards, bankpassen en lid maatschapskaarten naar de hulpverleningsorganisatie. Deze neemt vervolgens contact op met de diverse banken en instellin gen om de verloren of gestolen passen te laten blokkeren. De klant hoeft dus maar één tele foontje te plegen. InterHelp biedt nog enkele ande re diensten aan, zoals het assis teren bij het opsporen en terug zenden van verloren sleutels en bagage. Klanten kunnen ook bij de organisatie terecht voor een voorschot als er onvoorziene reis- of verblijfskosten zijn of ingeval van verlies of diefstal van geld of cheques. Een cliënt kan ook de gegevens van belang rijke papieren, zoals polissen, lidmaatschappen, diploma's of de aanwezigheid van een testa ment of donorcodicil, laten re gistreren. Tot september is het alleen mo gelijk via de Rabo-banken op dit Protectieplan te 'abonneren', daarna is dat mogelijk bij alle tussenpersonen van Interpolis. De hulpdienst is zeven dagen per week, 24 uur per dag bereikbaar. De toeslagen voor éénpersoonkamers voor alleengaande va kantiegangers kunnen deze zomer oplopen tot 81 procent var de reissom. Dat blijkt uit een onderzoek dat in opdracht var het Platform van Organisaties voor Alleenstaanden (PLOA) is uitgevoerd. Alleengaanden zijn wat betreft georganiseerde vakantiereizen nog steeds duurder uit dan ande ren. Ze betalen meestal 20 pro cent meer, maar krijgen daar voor minder kwaliteit geboden. Volgens onderzoekster M. Broe ken vallen meer reizen dan in 1990 in een hogere toeslagklasse voor eenpersoonskamers. Zij on derzocht 2.567 zomervakanties van 26 reisorganisaties. Volgens het PLOA gaan jaarlijks 812.000 Nederlandse vakantie gangers alleen op reis. De orga nisatie pleit voor een internatio naal puntenstelsel voor toesla gen voor eenpersoonskamers, omdat die nu naar willekeur worden vastgesteld. In Franse en Spaanse hotels worden de hoog ste eenpersoonstoeslagen bere kend. Amsterdam (anp) - De tiende Hiswa te Water, de drijvende tentoonstelling van zeil- en motorjachten in het Nautisch Kwartier van Amsterdam, wordt groter dan ooit. In totaal tonen 175 exposanten 300 vaartuigen van tussen de 7 en 30 meter lengte. Er worden volgens de organisatie elf wereldpri meurs gepresenteerd. De trend naar steeds grotere schepen lijkt zich voort te zetten. Behalve in de catgorie tussen de 9 en 15 meter is er op de tiende Hiswa een breed aanbod van jachten tussen de 15 en 20 meter lengte. De natte Hiswa trok vorig jaar ruim 30.000 belangstellenden. Twintig procent van de bezoe kers kwam uit het buitenland. Voor het merendeel ging het om watersporters uit Duitsland, België en Engeland, de belang rijkste afzetmarkten voor de Ne derlandse jachtbouwers. Met de export van Nederlandse zeil- en motorjachten gaat het goed. Na een kleine inzinking is de waarde van de export in 1992 gestegen met 24,3 procent naar 570,2 miljoen gulden. In aantal len steeg de export met 15,7 procent. De gemiddelde prijs per verkochte boot is gestegen van 170.000 in 1990 tot 205.000 gul den in 1992. Buitenlandse boten bouwers deden ook goede zaken in Nederland. De import steeg met 10 procent, waarvan het merendeel voor rekening kwam van zeiljachten boven de twaalf meter lengte. De Hiswa te Water wordt geo pend op dinsdag 31 augustus en duurt tot en met zondag 5 sep tember.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1993 | | pagina 9