ivc,
I
De verdrietige
geschiedenis
van Jan Fischer
STEM
5imons: nieu
rdA: groen
>caal aantrel
Uitkomst wereldconferentie Verenigde Naties over mensenrechten is nog ongewis
n
'Ik geloof dat ik alle gevangenissen in Tsjechoslowakije gezien heb'
(66 reageert vo
Af
teek onder watt
EXTRA OP MAANDAG
Beheerste humor
Q
LOSSE FLODDERS
Pygmalion
h' coaütiP8pp?;'f,l,„CnS.e5.uen_Re
:5a^Danstaat'echris
DE STEM
MAANDAG 14 JUNI 1993
De voorname, beheerste
'humor uit de dagen van Char
les Dickens is niet met hem ter
ziele gegaan.
G.K.C. vermeldt in zijn auto
biografie een specimen van dit
genre Engelse humor, alleen
maar Engels omdat die zich
manifesteerde in Londen op
een groot makelaarskantoor in
de dagen van Chestertons
vader van wie hij het verhaal
heeft.
Op dit kantoor werkten twee
klerken, door de natuur
geschapen voor wat wij later
een komisch duo zijn gaan
noemen, na het optreden van
Watt en Half Watt, Wit and
Half Wit en bekroond door
Laurel en Hardy, buiten Ame
rika bekend als de dikke en de
dunne.
Mr. Hannay was de lange
droefkijker met de zware stem
en een dak wildgroeiend zwart
haar op zijn hoofd. Zijn colle
ga mr. Carson was een kop
kleiner dan hij, had geen haar
meer op zijn bolle hoofd en
een stem van een octaaf hoger.
Beiden stonden al twaalf jaar
aan hoge lessenaars te werken
voor de ramen in de hoeken
van het kantoor. De rest van
het personeel zat aan hun
schrijftafels tussen hen in. Op
gezette tijden, tijdens een lan
ge stilte verbrak de heer Han
nay die gepaste rust door met
stemverheffing en flink wat
volume te 'roepen: 'Mis-ter
Car-son'.
Bij het horen van zijn naam
sprong de kleine, dikke man
dan alert naast zijn lessenaar
M >S
door John O'Mill
en antwoordde met een stem
waarin hij grote verwachting
liet doorklinken: „Ja, Mis-ter
Han-nay?"
Het personeel, hoewel bekend
met de afloop van het gebeu
ren, legde dan toch altijd even
de penhouders neer in de gleu
ven van hun inktpotten en
luisterde toe met grote belang
stelling hoe de heer Hannay
dan met een snik in zijn stem
en gekweld uitriep: „Oneindig,
maar niet onbegrensd".
Hoofdschuddend en zichtbaar
vervuld van mededogen wend
de mister Carson zich dan tot
de rest van het personeel en
zei met de zelfde snik in zijn
stem: „Hij kan het maar niet
bevatten".
Chesterton vermaakt zich met
de vraag hoe het tweetal kan
toorkomieken zou hebben
gereageerd als tijdens een van
hun voorstellingen Professor
Albert Einstein was binnen
getreden en hun had verze
kerd dat het heelal, hoewel
oneindig, weldegelijk
begrensd was.
C"MM
k moest en zou naar
mijn Brussels terras,
„ondanks dat er onweer
in de lucht zat. Er was, zo
luidden de voorspellingen,
donder en bliksem op komst,
met rukwinden en slagregens.
Maar het bleef vooralsnog
rustig. Brussel hield het dus
gewoon op een zomeravond.
Net op het moment dat ik mij,
een Spumante liet inschen
ken, zwermden de Brusselse
bloemenmeisjes uit. Ze zijn er
elke avond en lopen alle
cafés, terrassen en restaurants
af om de mannelijke bezoe
kers - vooral als die in gezel
schap van een echtgenote, een
vriendin, een minnares of
zelfs een escort-service-delle-
tje verkeren - een roos voor
te houden die in een plastic
hoesje steekt.
Ik prees me gelukkig dat ik
dit keer alleen was. Het eerste
meisje" dat mij benaderde had
iets buitenlands. Ze droeg een
al te synthetische jurk van een
soort namaakzijde die hard
nekkig rond haar benen plak
te. Ze had jeugdpuistjes en
dun blond haar dat maar niet
wilde krullen. Die onvol
maaktheden verleenden haar
een onverwachte rijpheid die
haar onweerstaanbaar maak
te. Maar ik kocht haar rozen
niet. Toen ik over mijn weige
ring nadacht, begreep ik dat
je in Brussel maar beter geen
bloemenmeisje kunt zijn.
Vanwege de kerels. Brusselse
kerels zijn horken, krachtpat
sers, onnozelaars, grote kin
deren eigenlijk.
Er begaven zich meer bloe
menmeisjes op straat. Op
zeker ogenblik verscheen een
wat ouder meisje op mijn ter
ras. Ze droeg - de zwoelte ten
spijt - een leren jack. Ze
maakte de indruk door een
van die Brusselse kerels de
straat op te zijn gestuurd met
de boodschap pas thuis te
komen als alle bloemen
waren verkocht. Ze droeg de
echtelijke tirannie met opge
heven hoofd. Ze leed in
grootse stijl, een stijl die
alleen aan vrouwen voorbe
houden is en die uit een rijp
heid voorkomt die wij man
nen nooit zullen bereiken. De
ridder in mij ontwaakte. En
dus wenkte ik haar. Toen
deed ze iets dat haar ver
boven alle bloemenmeisjes
van Brussel verhief. Ze liet
me gewoon zitten. Want een
kerel alleen koopt geen bloe
men.
Door Jo Wijnen
Na mijn derde Spumante
begon het toch nog te weer
lichten en viel zo nu en dan
een loodzware druppel uit de
lucht die zwart en amechtig
boven de stad hing. Ik zocht
een goed heenkomen. Toen ik
haastig over de Grote Markt
liep zag ik het bloemenmeisje
weer. Gelukkig was ze haar
koopwaar bijna kwijt en kon
ze misschien nog vóór het
onweer bij haar Brusselse
kerel zijn die alweer bloemen
voor de volgende avond had
ingekocht.
Want bloemenmeisjes worden
altijd voortgejaagd, niet
zozeer door zichzelf, maar
door anderen. En door de
omstandigheid dat ze het
altijd met kerels van doen
hebben: horken, krachtpat
sers, onnozelaars, grote kin
deren. Opeens regende het
pijpestelen en viel er een
onverwachte en oorverdoven
de donderslag die de bliksem
dit keer bijna voor was.
jESTEM
fl
Het Tsjechische parle
ment moet zich binnen
kort buigen over een
wetsvoorstel dat de
bestraffing van commu
nistische misdaden met
terugwerkende kracht
mogelijk maakt. Als het
voorstel wordt aangeno
men, wordt de verjaring
opgeheven voor alle mis
daden die tussen 1948 en
1989 in de naam van het
communisme werden
gepleegd. Wat Jan
Fischer betreft hoeft dat
niet. Hij zat 18 jaar in de
gevangenis, werd gesla
gen en gemarteld, leefde
anderhalf jaar in het bos
en woont tegenwoordig
in een opvanghuis voor
daklozen. Maar aan
wraak heeft hij geen
behoefte. „Die mensen
zijn oud, laat ze nu
maar", zegt hij over
degenen die hun sigaret
ten uitdrukten op zijn
borst.
Door Stevo Akkerman
Praag - De ingang van het
tehuis voor daklozen in
Praag bestaat uit een
gesloten deur met daarin
een luikje: een gevangenis
deur, precies een gevange
nisdeur.
Hier slijt Jan Fischer zijn
bejaarde dagen, na een leven dat
werd getekend door gesloten cel
deuren. Een wrang lot.
Hij geeft een hand waarvan een
paar vingers bijna zwart zijn van
de nicotine en vraagt of we zeker
weten dat we zijn levensverhaal
willen horen: „Een vrolijke
geschiedenis is het niet, hoor."
Jan Fischer, een lange man met
grijze haren, een grijze baard en
vermoeide ogen, werd in 1923-
geboren in Moravië, in het zui
den van Tsjechië. Hij voltooide
de handelsacademie. Zijn vader
was een protestante onderwijzer
en werd later tevens burgemees
ter van het plaatsje Sokol, het
geen hem duur kwam te staan
toen de Duitsers binnenvielen.
„Vader werd naar Mauthausen
getransporteerd, moeder naar
Flossenberg. Ikzelf werd geïnter
neerd in een hotel in de bergen,
maar wist te ontsnappen toen ze
me in 1944 per trein naar elders
wilden brengen. Ik ben uit de
trein gesprongen en heb vervol
gens twee dagen lang met hand
boeien om door de bossen
gezworven, tot een boswachter
me vond en me bevrijdde. Daar
na heb ik me bij de partizanen-
groep 'Jan Hus' gevoegd en de
eed van trouw gezworen aan de
Tsjechoslowaakse republiek, de
eerste republiek, die van Masa-
ryk (de eerste president van het
onafhankelijke Tsjechoslowakije
-SA). Aan die eed heb ik me mijn
hele leven verplicht gevoeld. Na
de oorlog ben ik officier in het
leger geworden, tot de commu
nisten in februari 1948 de macht
overnamen."
Direct nadat de communisten
hun staatsgreep hadden
gepleegd, sloot Fischer zich aan
bij een aantal gelijkgezinde anti
communisten.
Hij had tijdens de oorlog gezien
hoe communisten te werk waren
gegaan en wist dat de Tsjechen
en Slowaken een dictatuur naar
Sovjet-model boven het hoofd
-'I
trecht (anp) - Staatssecretaris
taons van volksgezondheid is wel-
■ht bereid af te zien van een
feuwe tariefsverlaging voor de
disch specialisten in 1994.
Ij heeft dit zondag geschreven aan het
Istuur van de Landelijke Specialisten
keniging (LSV). De LSV houdt van-
in Utrecht een (besloten) demon-
Ctieve vergadering om te protesteren
oen het beleid van Simons en om
Bes voor te bereiden,
april is al een tariefsverlaging van 12
Lent doorgevoerd ter compensatie
"f
f
lp
Het leven van Jan Fischer is getekend door gesloten celdi
hing. „Ik houd er niet van als de
ene mens de andere onder
drukt", zegt hij. Met zijn mede
standers vormde hij een verzets
groep die zich sierde met de
meisjesnaam 'Lenka' en opereer
de op het grondgebied van het
hele land. Vechten deden ze niet,
maar ze verzamelden informatie
over de wandaden van de com
munisten: vooral over de arres
taties van privé-boeren en Tsje
chische militairen die aan de
zijde van de geallieerden hadden
gevochten.
„Vanaf april 1948 moest ik me
schuilhouden. Uiteindelijk ben
ik op 2 november gepakt. Dat
was in Chomutov, in het noorden
van het land. Ik heb me nog wel
verdedigd, maar ik had niet
meer dan acht kogels, dus wat
kón ik uitrichten? Twee heb ik er
in de benen geschoten, meer kon
ik niet doen.
Geslagen
Ik werd vastgenomen en toen
begon mijn odyssee. Ik geloof
dat ik alle gevangenissen van
Tsjechoslowakije wel zo'n beetje
gezien heb. Overal werd ik
geslagen. Door de Tsjechen trou
wens, niet door de Russen - want
die waren er ook altijd. In
december 1949 werd ik overge
bracht naar Znomo. Daar werd
ik in m'n eentje in een onder
grondse kelder opgesloten, zon
der ramen. Ik kreeg op onregel
matige tijden een heel klein
beetje te eten, ik wist nooit of
het dag of nacht was; het was
verschrikkelijk. Honderd gram
brood, dat was het rantsoen. Met
een slokje soep. Er stond een ton,
daar moest ik mijn behoeften in
doen. Dat ding is al die tijd nooit
geleegd. Toen ik na drie maan
den uit die kelder werd gelaten -
oh, wat een heerlijke dag was
dat - zag ik eruit als een Nean-
dertaler."
Hij lacht, Jan Fischer, maar vro
lijk is hij niet. Hij knoopt zijn
bloes open en gaat staan. „Hier",
zegt hij- en-wijst op de littekens
op zijn borst: „Sigaretten." Tij
dens de verhoren werd hij
gemarteld. Men wilde de namen
van zijn kameraden weten. Hij
noemde ze niet.
Aanklacht
In juni vond de rechtszaak tegen
Fischer plaats. De rechter was
mr. Trudak. Trudak kreeg 64
verdachten tegelijk voor zich,
allemaal zware gevallen. De
aanklacht tegen Fischer luidde:
hoogverraad, spiónage, samen
zwering tegen hét wettig gezag.
Genoeg voor del galg, vond de
officier van justitie.
De advocaat, mr. Fertig, was het
er helemaal mee eens. „Ik
schaam me ervoor, edelachtbare,
dat ik deze politieke misdadiger
moet verdedigen", riep de man.
„Ik bepleit een straf in overeen
stemming met de wet." Het werd
levenslang. Vier anderen kregen
de doodstraf. Het waren goede
bekenden van Fischer; hij kan
hun namen nog zonder haperen
opnoemen.
De eerste gevangenis waar
Fischer na zijn proces terecht
kwam, was die van Plzen (Pil-
sen). De gevangenen moesten er
kippen plukken: minstens 660
gram veren per dag. „Dat was
een onmogelijke opgave. Geen
mens haalde dat. En toch pro
beerde iedereen het, want wie de
660 gram niet binnenbracht,
kreeg maar een half rantsoen
eten. Er waren er die om half
vier 's ochtends opstonden en tot
diep in de nacht doorgingen om
de limiet te halen."
In 1951 werd hij overgebracht
naar een werkkamp in de omge
ving van Karlovy Vary (Karls
bad). „Daar gebeurde iets vrese
lijks. Ik was inmiddels al wel
wat gewend, maar vooral voor
de jonge jongens onder ons was
het afschuwelijk. Elf gevangenen
waren ontsnapt, op 4 oktober.
Tien dagen later werden we om
één uur 's nachts uit bed getrom
meld. Het hele kamp moest aan
treden. Ze legden voor onze ogen
tien doden neer, elk met een
kogel in het hoofd."
Op een gegeven moment werd
iedereen met een straf van vijftig
jaar of meer naar een ander
kamp getransporteerd: Rovnost
('Gelijkheid') bij Joachimov.
„Daar ben ik gebleven tot 1962.
De commandant was Albyn
Dvorak, een heel klein mannetje.
We noemden hem 'de dwerg'. Hij
riep mij eens bij zich en zei:
'Kom Fischer, wij gaan samen
een mooie wandeling maken in
het bos. Ik neem mijn pistool
mee. En ik kom zonder jou
terug'. Het was natuurlijk pure
intimidatie - anders zat ik hier
nu niet - maar dat was al erg
genoeg.
In 1967, het jaar voorafgaande
aan de liberalisering van de
Praagse Lente, werd er bij de
gevangenis een telegram
bezorgd: Jan Fischer moest
onmiddellijk worden vrijgelaten.
Was het de mooiste dag van zijn
leven? Natuurlijk was het dat.
Na achttien jaar gevangenschap
stond hij als vrij man op straat!
Maar hoe? Alleen en platzak.
„Alles wat ik bezat was de broek
die ik aan had, twee paar hem
den en mijn schoenen. Meer
niet." Hij vond werk als tegel
zetter, later als stoker, vervol
gens als portier. De politie liet
hem niet los: vanaf tien uur 's
avonds tot vijf uur 's ochtends
moest hij thuis zijn, dat werd
gecontroleerd. Totdat er in
november 1989 een einde kwam
aan het communisme in Tsjecho
slowakije.
Jan Fischer werkte in die tijd in
de keuken van een winterspor
toord in noord-Bohemèn. Maar
vanwege zijn slechte gezondheid
moest hij zijn baan opzeggen en
daarmee verloor hij ook het dak
boven zijn hoofd. Vanaf 1967
had hij altijd in woonruimte van
de werkgever gewoond, zoals
veel Tsjechoslowaakse arbeiders.
Nu was hij dakloos. Hij trok
naar Praag en woonde daar
anderhalf jaar in een bos of een
park, hoe je het noemen wilt.
„Uiteindelijk kwam ik in 1991
op het centraal station van
Praag twee mensen tegen van
het Leger des Heils met wie ik
Duits kon spreken: Wim en Net
ty van der Harst uit Nederland.
Zij waren bezig met het opzetten
van een opvanghuis voor daklo
zen in Praag en ik werd hun
eerste bewoner."
Rust
Nu, weer anderhalf jaar later,
zou Fischer wel een kamer voor
zichzelf willen hebben. „Ik ben
een oude man", zegt hij, „ik heb
mijn rust en mijn privacy
nodig." Hij heeft nog vier jaar
pensioen tegoed (de autoriteiten
vertelden hem verleden week dat
ze dachten dat hij na 1989 'geë
migreerd' was en hebben beloofd
hem zijn tachtigduizend
alsnog te betalen), misschien|
dat hem een beetje vooruil
pen. Als hij tenminste nieti
aan het Leger des Heils
want dat is hij eigenlijk wi|
plan. „Ik ben vastbesloten
geval een groot deel
leger te geven, want dat
mij hier de afgelopen jaraj
thuis bezorgd."
Als Jan Fischer voortaaa
pensioen krijgt, heeft hij
delijks de beschikking over
kronen. Dat is ongeveer 11!,
den en daarvoor kun je zt
Tsjechië geen flatje
Waarom probeert hij niet
andere financiële schadelt
ling binnen te halen w
jaren die hij ten onrechte i
gevangenis heeft doorgeb:
Hij schudt zijn hoofd en wij
de mannen om zich heen
binnenplaats van het ops
centrum. „Wie zou dat dan:
ten betalen? Zij soms?
dat ik eventueel zou krijg!
uit de zakken van de burg!
deze republiek afkomstigs;
zo rijk zijn die niet
vragen kan. En trouwens, 4|
me tegen de communisten
omdat dat mijn plicht was,
om er later nog eens
verdienen."
Kwelgeest
Nee, Jan Fischer zit niet
financiële genoegd
wachten. En aan een juiii
genoegdoening heeft
geen behoefte. Hij is nojl
eens een van zijn vroegerer
geesten tegengekomen,
hij.
Afgeschreven figuren v®
ze, spoken van het verleda
ben zeventig jaar, ik moet:
ven. Hun hoofdstuk is af
ten. Als ze niet al dood zijp
zijn ze oud. Ze hebben
kleinkinderen. Laat ze
Ze moeten zelf in 1
komen met hun daden,
niet voor ze alsnog voor d'
ter te brengen. Gezien]
karakter van de Tsjechen!
we dan een wraakpartij «I
ook onschuldigen het slac
worden. Ik vind het zinloos]
fcn onze Haagse redactie
ten Haag - Een pleidooi van Pvc
»rg voor een samenwerking tussi
Ldat er in ieder geval een 'progrt
[een volgend kabinet stuit op scej
Eigens een zegsman van D66-
ider Van Mierlo zijn de 'lief-
Everklaringen van de PvdA
jat verwarrend'.
_A-voorzitter toonde zich
jelopen weekeinde tevreden
jer de opiniepeilingen, waaruit
I te lezen valt dat de aanhang
ka de PvdA zich stabiliseert
End een verlies van twintig
Iels); zelfs is er een kleine
leving in de kiezersgunst. Vol
ks Rottenberg hoeft er daarom
fcn vernietigende nederlaag
pr de PvdA in het verschiet te
n.
afspraak tussen PvdA en
zou volgens Rottenberg
oen inhouden dat de grootste
de twee partijen de premier
leveren bij een volgende for-
ftie. De woordvoerder van Van
erlo wees er gisteren op dat
n afspraak 'in elk geval onge-
likelijk is, omdat in dit land
j grootste partij de premier
ert, niet de grootste van twee
Inere'. Volgens de huidige
lingen zal het CDA opnieuw
grootste partij worden bij
Herverkiezingen,
ïr D66 wil liever geen inhou
delijk!
„Als
wat
Het si
uit.
visie,
Laat 1
goed i
aldus i
PremiJ
lopen 1
peiling
verlies!
Lubbe
voor et»
verkie!
anders
nog go
WD-f
hekeldl
Rotten!
steun i
didatu
mier. Él
tenber!
nog nil
kiezinjfl
Boveni
het 'üm
Van M
beledig
Kok,
de Pvd
lonze Haagse redactie
,n Haag - De opbrengst van beleg
arrekening moet voortaan vrij zijn
mies.
vrijstelling zal spaarders
tuieren hun geld ter beschik-
I te stellen aan milieu-,
tur- en bosprojecteïi.
korte termijn zal het aantal
me' beleggingen toenemen
m ond 200 miljoen; op de lan-
e termijn tot ƒ1 miljard.
^staat in het wetsvoorstel dat
vdA-Kamerleden Vermeend,
■ert en Van der Vaart van-
presenteren.
vdA'ers hebben met de pre
itje van het wetsvoorstel
tcht om eerst banken,
ïu-organisaties en instellin-
s de Bosraad te kunnen
'legen.
bet al verwachten de indie-
van het wetsvoorstel dat er
stimulans komt om bossen
aan te
voor
voor
belasti
gulden
bedrag
méérh
meer o-1
meend!
De 'gJ
door d I
Landbfl
rij w'rfl
PvdA*
den v I
winder
houdinl
bossen
recreat I
landbo I
stoffenl
Door Henk Bouwmans
Den Haag - Met alle egards die horen
bij de ontvangst van een bevriend
staatshoofd werd de Oezbeekse presi
dent Karimov vorige week in Den Haag
ontvangen.
Karimov voert in de beste communistische
tradities een regime waarin elke vorm van
oppositie in de kiem wordt gesmoord.
En hem te kritische journalisten, zoals de
Moskouse correspondent van NRC Han
delsblad, gooit hij zonder pardon in de cel.
Maar hij sluit ook vette contracten over de
samenwerking op landbouwgebied waar de
Nederlandse firma AEC goed bij boert.
Daarom was het niet vreemd dat zijn
bezoek vooral in het teken stond van de
goede economische betrekkingen met het
jonge Oezbekistan en dat er voor minister
Kooijmans (CDA, Buitenlandse Zaken)
slechts een half uurtje (inclusief tolken) was
ingeruimd om de hooghartige Karimov op
diens schendingen van de mensenrechten te
wijzen.
Zo vlak voor de VN-wereldconferentie
Mensenrechten in Wenen, die vandaag
begint en tot 25 juni duurt, illustreerde
Nederland maar weer eens dat mensenrech
ten ondergeschikt zijn als er wat te verdie
nen valt.
De val van de Muur en het verdwijnen van
de Koude Oorlog zouden een nieuw tijdperk
inluiden. Een nieuwe vrede zou de wereld
overspoelen. Een nieuwe periode zou aan
breken waarin elementaire mensenrechten
als de vrijheid van meningsuiting, de vrij
heid van vereniging en vergadering de kans
zouden krijgen tot verdere ontplooiing te
komen.
Wat was er schoner dan na Teheran 1968
een tweede wereldconferentie te houden
over de mensenrechten die als aanjager zou
dienen voor dat nieuwe elan, dachten de
Verenigde Naties eind 1989.
Hoe anders ziet de werkelijkheid er uit. De
etnische strijd en de afschuwelijke schen
dingen van mensenrechten in ex-Joegosla-
vië drukten de Westerse publieke opinie
met de neus op de rauwe feiten. Maar ook
verder weg gaat het schenden van mensen
rechten onverdroten door. En de voorberei
ding van de conferentie verzandde in geru
zie over de gespreksonderwerpen.
Het Nederlandse ministerie van Buiten
landse Zaken toont zich opvallend open
hartig over de kansen op succes van de
conferentie in Wenen. „De standpunten
liggen mijlenver uiteen", aldus een diplo
maat. Minister Kooijmans, die vandaag de
conferentie toespreekt, waakt voor overdre
ven pessimisme. „Ik wil niet te snel conclu
deren dat het mislukt is. Er is intussen toch
veel op de rails gezet, zoals het recht voor
vrouwen en de rechten voor inheemse vol
keren."
Het belangrijkste strijdpunt is de vraag of
de mensenrechten voor iedereen op de
gehele wereld hetzelfde gelden: het beginsel
van de zogeheten universaliteit.
Het Westen vindt dat er aan dit in 1948 in
de Universele Verklaring voor de Rechten
van de Mens neergelegd beginsel niet
getornd kan worden. Met name Aziatische
landen onder invloed van hun groeiend
economische zelfbewustzijn betwisten die
opvatting. Op grond van hun culturele en
historische verschillen claimen zij een eigen
uitleg van het begrip universaliteit.
Het Westen heeft vooralsnog verzuimd die
stellingname fel te bestrijden. Mensenrech
tenorganisaties storen zich daar mateloos
aan. „Het Westen laat zich de wet voor
schrijven door Indonesië, China en Iran",
zegt Pieter van Veen van het Humanistisch
Overleg Mensenrechten.
Gemma Crijns van Amnesty International
afdeling Nederland: „Je moet vooral goed
luisteren wie dat verwijt maakt. Het zijn
regeringen van landen die de mensenrech
ten schenden. De onafhankelijke mensen
rechtenorganisaties en groeperingen in die
landen laten deze geluiden nooit horen."
De Nederlandse regering toont zich inmid
dels gevoelig voor de kritiek. Minister
Kooijmans benadrukte in een Kamerdebat
ter voorbereiding van Wenen dat er aan de
universaliteit niet getornd wordt. Toch
klinken hier en daar geluiden door dat het
Westen in wollige compromisteksten de
Aziatische landen tegemoet wil komen en
een 'regionale' uitvoering van de universali
teit toe te staan. „In dat geval kom je op een
hellend vlak", voorspelt Crijns.
Het tweede grote strijdpunt is het probleem
van de zogeheten legitimiteit. Staten als
China, Cuba en Syrië vinden dat het Wes
ten er niets mee heeft te maken als zij een
opstand neerslaan of de elementaire men
senrechten van hun onderdanen aan hun
laars lappen.
Nederland bestrijdt deze stelling krachtig:
erkenning van de universaliteit van men
senrechten betekent automatisch dat lan
den elkaar over en weer op de naleving
ervan mogen aanspreken. Bovendien is een
beroep op het VN-beginsel van 'niet-inmen-
ging' uitgesloten; dat beperkt zich tot vei
ligheidskwesties.
Een derde strijdpunt waarbij de Westelijke
overheersing wordt gekapitteld door het
zuiden is de kwestie of de rijke landen
voorwaarden mogen verbinden aan het
geven van ontwikkelingshulp. Het Westen
vindt dat dat mag. De landen in het zuiden
van de wereld zijn sociaal en economisch
vooruit geholpen. Het is vervolgens vanzelf
sprekend dat dan ook naleving van burger
en politieke vrijheden wordt verlangd. „An
ders loop je scheef", stelt Kooijmans.
'Wenen' lijkt kortom uit te lopen op een
confrontatie tussen het Westen en belang
rijke delen van de rest van de wereld.
Wenen als platform voor het Westen om
met het vingertje naar de rest van de wereld
te wijzen dat de mensenrechten schendt.
„We moeten niet teveel op onze eigen
hobby-horses inzetten", beseft Kooijmans.
De actualiteit dwingt het Westen ook tot
nederigheid. In Duitsland, maar ook elders,
neemt de druk om de rechten van minder
heden te beperken steeds meer toe.
Onze oosterburen hebben daarom al ver
klaard bereid te zijn de nieuwe VN-rappor-
teur voor vreemdelingenhaat en racisme
een kijkje te laten nemen. Nederland zelf
mag er graag op wijzen dat het destijds de
eerste was om de rapporteur over kinder
handel en -prostitutie een onderzoek te
laten instellen.
Het zijn enkele voorbeelden waarmee het
Westen de rest van de wereld poogt de wind
uit de Weense zeilen te nemen. Maar zolang
Westerse landen zelf ook nog voorbehouden
maken bij de aanvaarding van de mensen
rechtenverdragen is terughoudendheid
gepast. De Verenigde Staten bijvoorbeeld
kennen nog altijd de doodstraf voor min
derjarigen terwijl dat juist in strijd is met
de mensenrechtenverdragen.
Die bescheiden opstelling verklaart wel
licht ook waarom het Westen geen hard
punt maakt van de wens van Amnesty
International om een Hoge Commissaris
voor de Mensenrechten in te stellen.
Amnesty vindt zo'n commissaris nodig,
omdat de mensenrechten er bij de VN maar
bijhangen. De VN-Commissie Mensenrech
ten in Genève heeft nauwelijks invloed op
de besluitvorming van de VN in New York.
Crijns: „De Verenigde Naties hebben geen
mechanisme om snel te reageren op mis
standen. Je moet een commissaris'hebben
die boven de bureacratie staat en recht
streeks toegang heeft tot de secretaris-
neraal en de Veiligheidsraad. De Com®'
zit te ver weg en heeft geen bevoegdheffi^
Er is begrip voor de argumenten
Amnesty. Maar groot enthousiasme om
instellen van de Hoge Commissaris, een'
idee van Costa Rica, af te dwingen
breekt. „Het enkele feit van de titel
deze functionaris roept al controverses
stelt Kooijmans. De bewindsman vindt®
Hoge Commissaris ook niet echt nodig. -
je alle speciale rapporteurs bij elkaar W
is er al een Hoge Commissaris, vind'
Nederlandse minister.
Kooijmans, zelf een aantal jaren si
rapporteur voor folteringen, weet
ander dat de Commissie Mensenrechten;
zwak is, onder meer omdat er nai
geld is. De VN maken slechts 0,7 P>
van de begroting over aan de Cor"
dat is 12 miljoen dollar per
vergelijking: het internationaal secret
van Amnesty International in Londen
een budget van 24 miljoen dollar.
Blijven de onderdrukten en de g
nieuwe mensenrechtenorganisaties
Derde Wereld - ettelijke honderden i
hun opwachting in Wenen - dan ®et
handen achter? Volgens Max van den
algemeen directeur van de ontwikt
organisatie Novib, hoeft dat niet het
te zijn. Maar dan moeten de WB
regeringen deze mensenrechtenacW
wel echte steun toezeggen.
>ïi!PJ?ni®r sterk is- moet slim zijn
enH 'n art'i van de Arbeid dreigt
rb,tVaarJe verli®zen. Dus ligt het ii
den cn suprematie van het CD/
anc' cn frustrerende gedachte, v
lo nn h .vandaar een list. Hij verh
op het schild.
ioc^0fw®ardi9e manoeuvre. Aan
KisppnH Is Wm Kok. Zijn positie wo
rouwpn ia Partii> is het officiële st
dat irn^aar niet heus' blijkt nu- Ro
r arhtf„ j L.verkiezin9en overleeft. C
rachter de hand.
■'RottPr,her'° t3' niet 0P9etogen zijrl
niet n,„be[9; nu toe heeft de Pad
luideliiifi1 ata" Van Mierlo verwijt!
>rdeiii hep«' vlees noch vis- ter
[rijk zijn zu,ke medestander
Stftten pn°rfteii riek-t naar °PPortb
.rw a" als bet "iet alleen kan,
■ree' coaiitip uu'isequeni gewr
Jr diet Wn saneus overwogen? Et
H De'ornh'lpl6! v00,r ee
h0 yunsiig voor ee
!el-ethisrhl° ü160 dle om opiossi)
I betten nf a Abortus en euthail
J°Tischp 9en' Het draai't ou O'
het n:„Yraa9stukken en daarover
r als Hp I 9auw eens.
r Rottenb^mede vi0°' voor het CDA
,e'ijkhedpn Waarom dan niet eer
Leen bijeenkomtn kab,inet zonder 1
Je'ijke samen L-Van la9ere goden
J geen Itkeio '"9' 's dood gelo
besprek; ®'!P°9mg 9edaan met
ber9 zoekfhitt6"960'
olitiek. Hü ?ar niet "aar vern
's niets ipnp slechts betere result?
'6 PvdA ivipen'pVvant hij is per slo
!r in de rirhti e resultaten krijg j-
beleid vereist9 Va" d8 coalitie9en
