>e
IDe vele gezichten
PI van De Klokkenber:
piet
H
H
UI
W
mpiet
loor
V a i x
wxri
's !.t 1I
luw
lbouw
HIMIEK b7
Vijftig jaar De Klokkenberg
jcompiet
btie
anitaire
EEN HALVE EEUW MEDISCH CENTRUM
'»"j>v 8
HtfÉï 4 *J
lü 1 fó9|
E1:J
>UW
>91
Fax 01150-19860
,eur
«0!
rmmfprnrni.
DË 50-jarige
geschiedenis van
Stichting De
Klokkenberg is een
bewogen geschiedenis, t
Met zo veel conflicten
tussen medici onderling,t
tussen medici en
management, dat men
zich ooit afvroeg of er
daar tussen Breda en
Galder wellicht iets in
het drinkwater zat.
De Klokkenberg
VRIJDAG 4 JUN11993
DEEL D
ÏjnN
til ,ilk
u j? "n
3 r
rr* N -flfite Wc**
itSfiSi
3,3 -
3 fc tl
"ÏÏÏÏïKïï-"'
rt lt
f fit «.y* f!p M
1»
iOTO LUCHTVAARTBEDRIJF ttc BV
Ipuy b.v
;n en deuren.
TEKST:
Mieke van den Heijkant,
Marja Klein Obbink, Carl Mureau,
Peter Schouten en Co Tanis
FOTO'S:
Johan van Gurp,
Camiel Schelstraete
en Archief De Stem
EINDREDACTIE:
Peter Vierenhalm
LAY-OUT:
Leo van Bijnen
ir installatiebedrijf,
psbenodigdbeden.
s
A
t
Door Peter Schouten
VANDAAG de dag beschouwen we
de hart- en vaatziekten als volks
vijand nummer één. Voor, maar
vooral ook tijdens de laatste oor
log, was die twijfelachtige eer weg
gelegd voor de longtuberculose, de
'witte pest' die één sanatoriumbed
per duizend Brabanders vergde.
Tegen die achtergrond bezien is de
Stichting Klokkenberg dus een
halve eeuw trouw gebleven aan
haar roeping: de bestrijding van de
meest bedreigende volksziekte.
Steeds minder mensen zullen nog
weten dat De Klokkenberg in 1943
langs de Bredaseweg in Tilburg (in
het gebouwencomplex waarin nu
Piusoord gehuisvest is) begonnen is
als sanatorium voor tbc-lijders. In
een aardig boekje dat Wim van
Avendonk en George Dirven bij de
viering van het 40-jarig jubileum
aan de geschiedenis van De Klok
kenberg wijdden, zijn over die be
gintijd onderhoudende en anekdo
tische verhalen op te tekenen. Bij
voorbeeld dat er aanvankelijk nog
een aparte verpleegafdeling was
voor priesters en priesterstudenten,
die al snel de bijnaam het 'Kraaie-
nest' kreeg.
Uit hetzelfde boekje lezen we ook
dat het Klokkenberg-bestuur in de
tweede helft van de jaren veertig
op zoek ging naar een nieuwe loca
tie, omdat het motorgeronk van de
vanaf Gilze-Rijen opererende
vliegtuigen de rust van de patiën
ten verstoorde. Een groot terrein
(Toxandria) in Molenschot, door de
Bredase HKI-directeur Charles
Stulemeijer al in 1945 aan de stich
ting geschonken, werd om dezelfde
reden ongeschikt bevonden.
En dus ging het stichtingsbestuur
IN HET dal van de Mark en langs
de oostelijke zoom van het Mast
bos ligt het gebouwencomplex
van Medisch Centrum De Klok
kenberg. Vanaf de rijksweg A58
gezien ligt het categorale zieken
huis er schilderachtig bij.
Een categoraal ziekenhuis richt
zich, anders dan een algemeen
ziekenhuis, op één (super)specia-
lisme. Hoewel De Klokkenberg
landelijk vooral de meeste be
kendheid geniet door de open
hartoperaties (momenteel 1500
per jaar), heeft het ziekenhuis
toch veel meer te bieden. Medisch
Centrum De Klokkenberg her
bergt namelijk vijf klinieken. Het
is daardoor een multi-categoraal
ziekenhuis en neemt als zodanig
in de Nederlandse gezondheids
zorg een volstrekt unieke plaats
Feitelijk kan men in het geval van'
De Klokkenberg spreken van een
'bedrijfs-verzamelgebouw', waar-'
in (zeker na uitvoering van de
meest recente reorganisatieplan
nen) vijf autonome ondernemin
gen zijn gehuisvest die zich ieder
op hoogwaardige wijze met een
eigen deelgebied van de gezond
heidszorg bezighouden.
Dat zijn het Long- en astmacen
trum Schoondonck, het Epilepsie-
centrum Dr. Hans Berger Kliniek,
het Centrum voor Kinder- en
Jeugdpsychiatrie De Mark, het
Thoraxcentrum en het Centrum
voor Allergologie/immunologie.
Als het aan directie en Raad van
Toezicht van De Klokkenberg
ligt, komt daar binnen afzienbare
termijn nog een zesde kliniek bij.
Die zal zich gaan bezighouden
met het onderzoek naar en de
behandeling van COS-aandoenin-
gen (Cerebrale Ontwikkelings
Stoornissen).
Stichting De Klokkenberg, ooit in
Tilburg begonnen als sanatorium
voor lijders aan longtuberculose,
bestaat vijftig jaar. De maand
juni is daarom feestmaand. Van
daag worden de festiviteiten inge
luid met een jubileumbijeenkomst
en een receptie. Onder de sprekers
bevindt zich daar onder anderen
staatssecretaris Simons van
Volksgezondheid. Het thema: 'Is
De Klokkenberg 50 jaar oud of 50
jaar jong?'
In deze extra bijlage doen we een
poging het reilen en zeilen in alle
Klokkenberg-klinieken te be
schrijven. Mogelijk leveren we
daarmee een bijdrage aan de ver
kenning van de toekomst van het
vijftig jaar jonge instituut.
in '47 op zoek naar een terrein dat
wel aan de eisen voldeed. Na we
ging van een tiental over heel Mid
den- en West-Brabant verspreid
liggende locaties viel uiteindelijk
in 1949 de keus op een ongeveer 45
hectaren groot landgoed aan de
Galderseweg. Dr. C. Dijkstra, de
toenmalige geneesheer-directeur,
schreef er enthousiast over: „Waar
het terrein gelegen is in het dal van
het riviertje de Mark, bezit het
behalve de schoonheid van het
Brabantse landschap bovendien
een openheid, die men maar zelden
in deze provincie aantreft."
De Klokkenberg had de definitieve
stek dus gevonden in Breda. Een
stek die de longpatiënten de thera
peutische rust garandeerde die
langs de Bredaseweg in Tilburg zo
node gemist werd. Op 27 november
metselde Commissaris der Konin
gin Jan de Quay de eerste steen. En
zo konden na de oplevering van de
bouw door de IGB de patiënten in
1953 met bussen verhuisd worden.
De strijd tegen de tuberculose was
in die tijd al zo succesvol, dat er
tbc-bedden leeg kwamen te staan.
Daarom legde De Klokkenberg
zich ook toe op de opvang van
patiënten met andere longaandoe
ningen dan tuberculose en van ca-
ra-patiënten. In 1959 bleek echter
de daling van het aantal tbc-geval-
len zodanig explosief, dat de vrij
komende beddencapaciteit zelfs
voor het aantal long- en cara-pa-
tiënten te groot was. Dus werd
onderzocht of de vrijkomende
ruimte voor andere mogelijkheden
kon worden ingezet. Dat resulteer
de uiteindelijk in de epilepsiekli
niek Dr. Hans Berger.
In 1969 verdwenen de religieuzen
uit De Klokkenberg, zoals dat door
het proces van de secularisatie in
de gezondheidszorg vrijwel overal
gebeurde. Inmiddels werden er in
De Klokkenberg ook helemaal geen
Commissaris der Koningin Jan de Quay metselt aan de Galderseweg de eerste steen, foto archief de stem
tbc-patiënten meer verpleegd. Dat
leverde al bij al de nodige vrijko
mende (klooster)ruimte op. Zoals
steeds zocht het Klokkenberg-be
stuur naarstig naar nieuwe bestem
mingen. In overleg met de Inspec
teur voor de Volksgezondheid werd
besloten om binnen de Klokken-
berg-muren een afdeling voor kin
derpsychiatrie te ontwikkelen. Zo
ontstond het Centrum voor Kinder
en Jeugdpsychiatrie De Mark.
In 1974 werd, toen nog ten behoeve
van de longkliniek, de arts-allergo-
loog dr. Z. Pelikan aangetrokken in
verband met het toenemend belang
van de allergologie en de immuno
logie voor de diagnostiek en behan
deling van cara-patiënten. De acti
viteiten van Pelikan ontwikkelden
zich echter zodanig dat op den
duur besloten werd om van de
allergologie/immunologie de vierde
zelfstandige kliniek te maken. Gro
te groepen patiënten uit de drie
zuidelijke provincies van ons land
hebben er dankbaar gebruik van
gemaakt.
Met de start van de hartchirurgi-
sche kliniek in 1980 breekt voor De
Klokkenberg een roerige tijd aan,
waarover alleen al een boek te
schrijven zou zijn. Over de felle
conflicten bijvoorbeeld tussen de
tomeloze cardiopulmonaal chirurg
dr. Peter van der Schaar die het
vak bij de grote Denton Cooley'in
Houston had geleerd en de cardio
logen die volgens hem veel te traag
werkten. De leden van het hartchi-
rurgisch team gingen rollend de
straat over. Van der Schaar werd
vooral door zijn patiënten op han
den gedragen. Maar de discussies
over en weer, waarin ook de pers
en de patiënten-belangenvereni
gingen zich danig mengden, brach
ten het Klokkenberg-bestuur tot
het besluit het operatieprogramma
al in het voorjaar van 1980 voorlo
pig op te schorten.
De krachtdadige bemiddeling werd
ingeroepen van de Maastrichtse
hoogleraar prof. dr. J. Greep, een
man die zich ook naar buiten toe
ondubbelzinnig over de problemen
uitliet. Hij achtte duidelijke spelre
gels nodig om 'de orde in de roerige
kleuterklas te handhaven'. De toe
passing van het zogeheten
Houston-model op De Klokken
berg, door tegenstanders ook wel
met 'lopende bandwerk' betiteld,
was volgens Greep net zoiets als
'riddertje spelen in een plaggen
hut'.
Medio '80 werd Van der Schaar
geschorst, waarna gastchirurgen
uit Utrecht en Rotterdam de voort
gang van het hartchirurgisch pro
gramma in De Klokkenberg kwa
men garanderen. Toen Greep er na
herhaalde pogingen in het najaar
niet in slaagde om Van der Schaar
met de overige leden van het team
te verzoenen, betekende dat het
definitieve einde van zijn dienst
verband. Hij werd opgevolgd door
de cardiopulmonaal chirurg drs.
Th. Wijers. Daarna ontstond be
trekkelijke rust aan het front en
werd het aantal operaties lang
zaam opgevoerd. Inmiddels vinden
er jaarlijks in de 'plaggenhut' aan
de Galderseweg 1500 open harto
peraties plaats.
Helemaal aan het wankelen wordt
de hartkliniek van De Klokkenberg
gebracht in het jaar 1985, wanneer
diverse affaires naar buiten komen
en enkele malen gestopt wordt met
opereren. Het begint allemaal met
de steekpenningen-affaire tussen
het hoofd Inkoop en de leverancier
van medische goederen HosKem,
de firma die ook het kunstgras van
de hockeyclub Push sponsort waar
economisch directeur Martens in
de kunstgras-commissie zit.
VERVOLG OP PAGINA 2
