'Cobra, dat is verwondering'
De dokter en de verdunde oplossingen
Vogelman Corneille keert terug naar Luik
De biografie van Samuel Hahnemann, vader van de homeopathie
Ut SltlVI
UIL/O
WUtNSDAG 2 JUNI 1993
Door Sjef Kusters
Doodziek was de 29-jarige
schilder Corneille op 6 ok
tober 1951 na de feestelij
ke opening van de Cobra
tentoonstelling in het Mu-
sée de l'Art Moderne in
Luik. Want het feestmaal
dat bij gelegenheid van de
vernissage door de Société
Royale des Beaux-Arts
was aangericht, was zo
overvloedig en rijk ge
weest dat de maag van de
meestal straatarme en zeer
karig levende kunstenaar
er niet tegen bestand was.
Hij weet het nog precies:
„Ik was niet gewend zo'n
rijke diners te nuttigen.
Het viel me nogal zwaar
op de maag. Ik had een
buik als een ballon. Met
pijn en moeite ben ik de
trappen van het museum
afgelopen."
Cobra was in 1948 opgericht als
een beweging die de van het
Duitse Nazi-juk bevrijde wereld,
een ander aanzien wilde geven.
De kreet 'wij zijn vrij' moest ook
doorklinken in de kunst die nog
te zeer in vooroorlogse tradities
en academische opvatttingen ge
vangen zat.
Net zoals zo'n veertig jaar eerder
de Duitse kunstenaars van de
groep Die Brücke hun inspiratie
vonden in de volkskunst, zo ging
Cobra te rade bij het kind. De
onbedorven verwondering en
nieuwsgierigheid, de spontani
teit van het kind. „Dat aards
paradijs van de kunst vóór de
kunst", typeerde Cobra-histori
cus Jean C. Lambert het eens.
Rebellen
Corneille: „Wij waren rebellen,
vrij, we wilden niet doorgaan in
de oude trant van vroeger. We
zetten ons ook af tegen het for
malisme en het constructivisme,
want Mondriaan en zijn kornui
ten vierden toen hoogtij. En het
surrealisme, in de zin van Dali.
Dat er ook in Cobra surrea
listische dingen terecht gekomen
zijn, komt omdat we het beste
van die beweging gewoon gepikt
hebben. Zoals de verbeelding la
ten spreken. De rest verwierpen
we. Cobra ging uit van de on
schuld, de spontaniteit. Niets
werd bedacht vooraf.
Je begon gewoon en 't kwam,
goed of niet goed, maar 't kwam.
Steeds een open oog houden, vol
verwondering en nieuwsgierig
heid, dat is de goede deugd om
een Cobra-schilder te worden.
Geen verveelde, afstandelijke
blik. Als je gaat nadenken over
het hoe en waarom je iets doet,
dan word je een rationalist, raak
je ver af van het spontane dat
noodzakelijk is om te creëren."
Glorie
In Nederland hadden schilders
als Karei Appel, Constant en
Corneille al de aanzet tot Cobra
gegeven met de groepering De
Experimentelen. Contacten in de
Parijse kunstenaarscafés leidden
tot een internationale opzet van
de groep, met Belgen en Denen,
tot Cobra.
De naam Cobra is afgeleid van
de steden Copenhagen, Brussel
en Amsterdam, waar de belang-
de stem
tijd geboeid. Hij is een zwei
en reisde tal van keren
Afrika, op zoek naar nieuwe
drukken en naar Afrikaa
RADIO 1
heel uur en 7.30, 8.30, 12.30,
1330 16.30, 17.30, 18.30 en 06.30
kunst, waarvan hij een gepas gieuws. VARA: 7.07 RadioJ Woens-
neerd verzamelaar is. Cony
verkende ook Zuid-Ameri
Cobra le Retour, de terugkeer van Cobra, is het
motto van de opzienbarende tentoonstelling van
Cobra-schilderijen en -beelden uit de verzameling
van Karei van Stuijvenberg, waarmee het prach
tig verbouwde Musée d'Art Moderne in Luik
heropent. Want al 42 jaar geleden, in 1951, was de
rumoerige schildersbent van Cobra te gast in
hetzelfde museum in Luik. Die tentoonstelling,
ontworpen door de architect Aldo van Eyck,
betekende ook het einde van de Cobra-beweging,
die in 1948 was opgericht in het café Notre Dame
Parijs. Cobra werd in Luik ontbonden. De schil
ders gingen hun eigen weg.
Voor een van die Cobra-schilders, Corneille, is
deze tentoonstelling de tweede terugkeer naar
Luik. Hij werd er in 1922 geboren, in een
hooggelegen buurt, die uitkeek op de stad en de
stroom, als Cornelius Guillaume van Beverloo.
Zijn vader werkte als ingenieur voor de staalfa
briek van Stork en was vanuit Haarlem naar de
vestiging in Luik uitgezonden. Tot zijn twaalfde
jaar woonde Corneille in Luik. Toen ging het
gezin terug naar Nederland. „Nee, kunst was er
bij ons niet in huis. Wel muziek, mijn vader
speelde orgel en piano, maar dat klonk dan ook
als orgel. Er hing niets aan de muren wat mij had
kunnen aanmoedigen."
'jw
„et" het oog op morgen. EO: 0.02
'inksterconferentie. 2.02 Mag ik
,ven' 3 02 Van Nederlandse bo-
jem4.02 EO's country-uur.
02-7.00 Wakker op weg
„Maar de kwaliteit van de be« _angs de lijn, sport en muziek. 23.07
jes en maskers die de mensen ~n mn"">n Fn nn'
bijvoorbeeld de Dogon, Mali,
maken is minder, omdat het
loof, de overtuiging in de
king ervan ook minder is. Vei
lijk het met madonna's uit
Middeleeuwen. Die hebben
geweldig intense uitstraling,
dat er een honderd procent
nerlijk geloof in steekt,
zichtbaar wordt."
Jungle
Slechts zelden komen de Al
kaanse beelden die Cornei
atelier bevolken letterlijk in
RADIO 2
:lk heel uur nieuws. VOO: 7.04 Ook
ioeiemorgen. 9.04 Muziek terwijl u
kerkt 11 04 Anita. 12.04 Het is maar
>en spelletje. 14.04 Terug in de tijd.
15.04 Nederland muziekland. EO:
17 04 Alle mensen. VPRO: 18.04 Ek-
<el horizontaal. EO: 19.04 Country
rail 20.04 Nederland zingt: EO's
jinq in. 20.30 Gospelpodium. 22.04
'raise op woensdag. 23.04-24.00
ake it Easy
RADIO 3
Elk heel uur nieuws. AKN: 6.02
werk voor. Ze zijn in het atel jreakfast-club. 9.04 Arbeidsvitami
en hun présence geeft de schil
kracht en moed. Alsof ze h
zeggen: je hebt maar weinig
dig om tot een sterke vorm
komen. „Het geeft me een
gevoel, al die beelden om
heen. Dat werk heeft ook zt
enorme plastische kwaliteit
Als ik beeldhouwer was, zou
'er een complex van krijgen,
verdomd goed steekt dat in
kaar. Ze kunnen niet lezen
jen. 1104 Baas van de dag. VARA:
12 04 Denk aan Henk. 14.04 Carola.
tKN: 15.04 Popsjop. VOO: 17.04 Rin-
;eldekinkel. NOS: 18.04 De
ivondspits. EO: 19.04 Spoor 7.
NCRV: 20.04 Paperclip magazine.
'PRO: 21.04 Villa 65. TROS: 0.02
ROS Nachtwacht. VARA: 2.02 Zo
ne AKN: 4.02-6.00 Pyjama-FM
schrijven, die Afrikaanse ho ^teve^en ^Het''middag4
snijders, maar zo drukken
zich uit, op z'n mooist, subliei
concert: Hohe Messe, Bach. 16.00
De Nederlanden. Liederen voor
mezzo-sopraan en piano. AVRO:
- r, 17 00 Jacco's keus. 18.04 Kleine
In maart vorig jaar is Corne 19 00 0pera magazine. 20.02
terug naar Afrika geweest, v
de een paar maanden geleden
uitgezonden televisiefilm
Afrikaanse gezicht van Com
le. „Een zeer vermoeiende
maar ook opwindend. Afrika
een droomwereld voor me.
weet dat je er heel weeldi
kunt leven, maar dat is niksn
i Corneille bij de door hem beschilderde vleugel.
WÊKWm
De vogel als mythisch symbool op een vier-kleuren litho.
FOTO ARCHIEF DE STEM
Corneille signeert. „Weelderig leven, dat is niks voor mij."
FOTO ANP
rijkste oprichters van Cobra
vandaan kwamen, zoals de De
nen Asger Jorn en Carl Henning
Pedersen, de Belg Christian Dot-
remont, en de Nederlanders Ka-
rel Appel, Constant en Corneille.
Cobra hield, als beweging, in
1951 op te bestaan, 'omdat wij
het beste van onszelf gegegeven
hadden. Je kunt beter in volle
glorie verdwijnen, dan verslap
pen. Het was wel een collectieve
beweging, met een eigen tijd
schrift en manifesten, en we
hebben heel veel aan elkaar ge
had, want Cobra functioneerde
heel heftig. Maar het was ook
een groep individualisten, schil
ders en dichters. We kwamen bij
elkaar, hitsten elkaar op en dat
was in die tijd, dat je het ver
domd moeilijk had, ook noodza
kelijk om overeind te kunnen
blijven. Maar op zeker moment
was ieder van ons rijp om zijn
eigen weg te gaan. En met die
tentoonstelling in Luik namen
de Cobra-schilders afscheid van
elkaar. Ik heb nu nog maar wei
nig kontakten met de anderen.'
Liften
Corneille vertelt hoe de Cobra
kunstenaars moesten ploeteren
om hun werk te .laten zien, in
Denemarken, Luik of Brussel.
„Nee, dan werd geen verhuiswa
gen besteld om het hele zaakje
op te halen. De doeken werden
afgespannen en opgerold, de
spieramen uit elkaar geslagen
tot bundels hout. En dan stond
je, in de winter in sneeuw en
hagel, ijskoud, met een grote rol
doeken onder de ene en een
vracht hout onder de andere arm
langs de weg te liften. Tot een
vrachtauto je meenam. Maar, we
kwamen er en ook nog altijd op
tijd", lacht hij met voldoening.
Ook de reizen die Corneille al
vroeg ondernam, naar Noord-
Afrika (Tunis, in het spoor van
Klee) en Algiers, maakte hij lif
tend, over stoffige wegen, „want
de paar centen die je te verteren
had, had je hard nodig voor eten
en verf. Een buskaartje was veel
te duur."
„Het was een harde tijd, ja, maar
als je behept bent met een ide
aal, altijd bezig wil zijn, dan valt
de armoede wel te dragen, want
je hebt geen tijd om te piekeren.
Net zoals de liefde die je ook alle
ellende kan doen vergeten. Je
treedt buiten je zelf, je bent
anders dan."
De tentoonstelling in Luik in
1951 was vrij uitgebreid, door
Christian Dotremont georgani
seerd. Corneille: „Ik weet dat we
er zelfs nog werken bij hadden
gehaald van de beeldhouwer en
schilder Alberto Giacometti en
van de schilder Juan Miro, als
een hommage aan deze al oudere
collega's."
Kraai
AI als kind koos Cornelius van
Beverloo voor de kunstenaars-
naam Corneille, wat in het Frans
kraai betekent. „Ik tekende als
kind al veel en dan zet je er je
roepnaam onder. Dat was Cor-
nie, later heb er Corneille van
gemaakt. Ja, ik ben een vogel
man. Vogels en vrouwen zijn de
vaste motieven van zijn veel
kleurige werk.
Corneille woont sinds november
1950 in Parijs bij de sjieke Place
FOTO ANP
des Vosges. In de wijk Le Ma
rais, tussen het Centre Pompidou
en het Musée Picasso heeft de
71-jarige schilder een van zijn
ateliers, waar hij vrijwel dage
lijks aan het werk is, soms tien
uur per dag, en waar hij zijn
gasten ontvangt. Ook op andere
plekken in Parijs en in Italië
heeft hij ateliers. Dat in Le Ma
rais is volgestouwd met een gi
gantische verzameling Afrikaan
se beelden, het beeldend geweten
van deze kunstenaar. Zijn schil
dersleven lang is Corneille geob
sedeerd door de vrouw en haar
erotische uitstraling, en door vo
gels als mythische symboolwe
zens die voor hem spannende
tekeningen in het luchtruim
schrijven. „De vlucht van de
vogel tekent lijnen op het blau
we vel papier van de hemel die
ik kan zien."
Zwerver
Corneille haalde al vroeg crea
tieve impulsen uit de magische
oerkracht van de Afrikaanse
kunst die hij had ontdekt via het
werk van de schilder Paul Klee.
Die kunst heeft hem sinds hij in
1948 zijn eerste Afrikaanse
beeldje cadeau kreeg gefasci
neerd. Een houten beeldje waar1
van, op last van missionarissen,
de penis was afgehakt
Het exotische heeft Corneille al-
Vulpen
Boos reageert Corneille
steeds op de kritiek die hij ei
„Nou, Raoul Dufy en Rol
Delaunay, geen kleine jong ïiR7'7a7hartri753'Berïcht
toch, hebben behangpapier
maakt. Waarom ook niet.
kunt toch beter zo'n mooie ci
zo'n sombere zwarte stat
pen", wijst hij op mijn Peliki
„Maar die kritiek kwam alli
uit Nederland. Jaloezie denk
anders niks."
Corneille laat trots een van
laatste werken zien, het affi
aaeditie. AVRO: 12.07 Radiojour-
iaal NCRV: 17.05 Hier en Nu. 19.04
er en Nu/Praatradio. NOS: 20.04
RADIO 4
Dm 7.00, 8.00, 13.00, 18.00 en 20.00
Vieuws. NCRV: 7.02 Preludium. 8.04
Vlusica sacra. 9.00 Muziek voor
iljoenen. 11.00 Ochtendconcert:
roniers van onze eeuw met om
10.02 Radio Filharm. Ork. en Gr.
Kmroepkoor met tenor en bas; ca
1.30 Arditti Kwartet; 23.00-24.00
Jazzspectrum
I RADIO 5
Ik heel uurt/m 18.00 Nieuws. NOS:
6.45-6.50 Mededelingenrubriek met
uitgebreid weerbericht en
cheepsvaartberichten. 7.05 1008
mij. Ik houd meer van het ra AM IKON: 8.50 Snippers. NOS: 8.55
en het harde, de jungle E0:9 °?.VrqUvy-ziJn.
stad. New York is het groot
oerwoud. En pas op, Pariji
ook een harde stad hoor."
RO: 10.02 Postbus 900 10.10 Ge-
:ondheid, een zorg. 11.02 MA/ op
lerhaling. 12.02 Jong tegenover
>ud vice versa. 12.50 Postbus 900.
13.10 Damokles. 14.02 Glas in lood.
15.02 Camera obscura. RVU: 16.02
De schatkamer. NOS: 17.10 Radio
UIT. PP: 17.50 RPF.KRO: 18.02 Be-
inning. EO: 19.00 Waar waren we
ook alweer? NOS: 19.15 Nieuws en
actulaiteiten in het Turks. 19.50
le jaren kreeg op zijn ontw Nieuws en actualiteiten in het Ma
voor enkele kleurige vulpeni rokkaans en Berbers. 20.40 Actuali
teiten in het Chinees. TELEAC: 21.00
Ta rlat ic nnu tvnisch NhI Frans voor bedrijf en beroep. 21.30
„ja, aai is nou typiscn iveo Njaum Bllmer|iik wetboek. 22.00
lands. Ik heb er veel gein
gehad. Je krijgt er
bedragje voor en een hand
pennen, en dan roept iedere
Corneille is commercieel. In
tijd dat ik die pen ontwoi
heb, had ik meer kunnen veri
nen met het maken van
schilderij", foetert hij.
Nieuw Burgerlijk Wetboek. 22.00
_onsument en milieu. 22.30 Geld
een effectenhandel. EO: 23.00-24.00
Het interview
I OMROEP BRABANT
Ik heel uur en 07.30 ANP-nieuws,
evolgd door Brabants nieuws en
actualiteiten (behalve 08.00 en
13.00). 7.45 De krant in Brabant. 7.51
'eerman Johan Verschuuren.
7.55-8.00 Nieuwsoverzicht. 8.32
Brabants nieuws en actualiteiten.
3.34 Muziek, Brabantse produkties.
07 Muziekkiosk. 10.07 Draai-bank.
oer en tuinder. 12.55-13.00
Nieuwsoverzicht. 13.32 Brabants
nieuws. 13.34 Muziek, Brabantse
1 jrodukties. 14.07 Muziekkiosk. 15.07
tieve pen maken, in plaats 1 Vluziekkiosk. 16.07 De heerlijkheid.
17.45 De agenda. 17.55-18.00
Nieuwsoverzicht
OMROEP ZEELAND
ANP-nieuws: Zie Radio 1. 7.00
ieuws en actualiteiten. 7.32 Re
gionaal nieuwsoverzicht. 7.40 De
dag van... 7.50-8.00 De agenda.
12.00 Nieuws en actualiteiten. 12.15
Het weer in de provincie. 12.32
voor de European Youth Olj Regionaal nieuwsoverzicht. 12.35
pics in Valkenswaard dit ji 5trefjc®'9f,n 12.55-13.00 De agen-
f)P nrranisntnren warpn anrt da' 16 00 Het Kanaal door Zaeland-
De orgamsatoren waren apei 17 00 Nieums en actua|jteiten 1715
dat de beroemde Corneille. Het weer in de provincie. 17.32
opdracht aanvaardde. „En^Regionaal nieuwsoverzicht. 17.35
was er erg verguld mee. Ik v(
het prachtig dit te mogen dt
Misschien ben ik een ni
man", zegt de Cobra-kun
naar.
loed Zeeuws. 17.55-18.00 De agen
da
Door Pieter Lomans
God is dood, meende Friedrich
Nietzsche en hij schreef het op.
De filosoof die er met een moker
hamer vrolijk op los filosofeerde,
ontzag niets en niemand. Ook
God niet, want waarom zou je
iemand moeten ontzien die niet
bestaat? God was volgens Nietz
sche een verzinsel, de mens stond
er in werkelijkheid alleen voor.
Zogenaamde goddelijke richtlij
nen, zoals wederzijds respect en
medelijden, waaraan mensen
zich onderwerpen om te kunnen
samenleven, maakten de mensen
zelf. Daar kwam geen God aan te
pas.
Dat meteen iedereen zich in die
gedachte van Nietzsche kon vinden,
nou nee. Het besef om zonder God
verder te moeten, legt een zware
verantwoordelijkheid op de mens
heid. Als er geen God meer is, kun
nen we niet langer terugvallen op
een hogere instantie die ons vertelt
wat we moeten doen. De mensheid
staat net als Rémy alleen op de
wereld.
Ongeveer honderd jaar na Nietz-
sches mokerslag walst de Franse
filosoof Michel Foucault met een
tank ook de mens zelf nog even plat.
De mens is dood, verkondigt Fou
cault. De mens die zelfstandig zin
geeft aan zijn leven, de autonome,
mens die zelfstandig wil, denkt en
doet is een mythe, een trucje waar
mee we onszelf om de tuin leiden.
Dat trucje werkt blijkbaar heel goed,
want we blijven er hardnekkig in
geloven. Maar in de praktijk klopt er
niets van.
De enige zekerheid die de moderne
mens tegenwoordig nog heeft, is zijn
lichaam. Dat is het 'ding' dat loopt
en doet en leert en denkt. Het idee
dat er een 'ik' is dat het voor het
zeggen heeft, moeten we volgens
Foucault definitief achter ons laten.
Na de dood van God en de dood van
Samuel Hahnemann: slechte ge
zondheid, liefde voor de natuur
de mens, kunnen we vanaf nu alleen
nog maar op ons lichaam vertrou
wen. Het lichaam is God geworden.
Filosofen zijn vaak rare jongens (zèl-
den meisjes of vrouwen) met vreem
de uitspraken, maar in dit geval is de
gedachte zo gek nog niet. Nooit
eerder in de menselijke geschiedenis
is de vraag naar medische verzorging
en gezondheid zo groot geweest als
nu. Voeding, sport, kleding, leefstijl;
het lijkt allemaal meer en meer te
worden afgestemd op een gezond
lichaam. Elk kwaaltje, iedere minie
me afwijking wordt opgespoord en
zo spoedig mogelijk verholpen. De
gezondheidszorg bezwijkt bijna on
der de ongelooflijk grote vraag naar
gezondheid.
Die toegenomen vraag is niet alleen
terug te vinden bij de officiële, regu
liere gezondheidzorg, maar ook bij
de meer alternatieve instellingen zo
als de homeopathie. Vorig jaar gaven
de Nederlanders in totaal honderd
miljoen gulden uit aan homeopati-
sche medicijnen, een flinke stijging
ten opzichte van het jaar daarvoor.
De Koninklijke Vereniging ter Be
vordering der Homeopathie (KVBH)
heeft becijferd dat meer dan vier
miljoen mensen regelmatig gebruik
maken van homeopatische medicij
nen, en een ander opmerkelijk gege
ven: ondanks het feit dat er vanuit
de wetenschappelijke wereld zeer
sterk getwijfeld wordt aan de effec
tiviteit en werkzaamheid van de ho
meopatische medicijnen, staat meer
dan de helft van de huisartsen er
toch positief tegenover.
Omstreden
De homeopathie is eigenlijk al vanaf
het allereerste moment van haar ont
staan een omstreden tak aan de
geneeskundige boom. Wie de biogra
fie van Trevor M. Cook over de
grondlegger en vader van de homeo
pathie, Christian Friedrich Samuel
Hahnemann, leest, kan nauwelijks
tot een andere slotsom komen. Maar
het waren niet alleen de uitgangs
punten en methoden van Hahne-
manns homeopathie, waarop de me
dische stand uiterst argwanend en
soms zelfs uitgesproken vijandig
reageerden. Ook de figuur van Hah
nemann riep bij veel mensen nogal
wat wrevel op.
Trevor M. Cook, Hahnemanns bio
graaf, is op verschillende manieren
bij de homeopathie betrokken. Aan
vankelijk was hij researchmedewer-
ker van een gangbaar farmaceutisch
bedrijf, later werd hij president van
een bedrijf dat homeopatische ge
neesmiddelen maakt. Hij is ook uit
gever, auteur, vermaard spreker en
warm pleitbezorger van de homeo
pathie. Dat kan verklaren waarom
de biografie van Hahneman af en toe
net iets te opgeklopt en te gepolijst
overkomt.
Cook stelt Hahnemann bijvoorbeeld
als volgt aan ons voor: „In zijn lange,
door zorgen gekwelde, stormachtige
leven had deze tragische, koppige,
ondoorgrondelijke hervormer ge
vochten tegen corruptie en onwe
tendheid van een onverdraagzame en
reactionaire medische vakwereld.
Hij had laster en verachting verdra
gen tijdens zijn zoeken naar een
meer humane en natuurlijker wijze,
van behandeling dan de barbaarse
praktijken van die dagen, toen meer
mensen bezweken aan hun behande
ling dan aan hun ziekte, om eindelijk
op zijn oude dag temidden van
voortdurende controversen tot een
zekere rust te komen en de dank
baarheid te verdienen van de nog
komende generaties." Iets minder
had ook gemogen.
Leipzig
De eerste 'wapenfeiten' uit het leven
van Hahnemann zijn in zekere zin al
veelbetekenend. Hij komt ter wereld
op 10 april 1755, nog net voor mid
dernacht. Maar in het kerkregister
van zijn geboorteplaats Meissen in
Saksen, Duitsland, wordt 11 april
'als geboortedatum genoteerd en ver
valt de tweede 'h' van zijn naam.
Weinig zaken in Hahnemanns leven
zullen zich zonder problemen vol
trekken.
Als vijftienjarige wordt hij door zijn
vader naar Leipzig gestuurd, waar
hij in een kruidenierszaak geld voor
het gezin moet gaan verdienen. Maar
Samuel houdt het daar niet uit en
binnen de kortste keren zit hij weer
in Meissen. Daar mag hij naar
school. Vijf jaar later keert de ijveri
ge leerling met een zwakke gezond
heid terug naar Leipzig voor een
studie geneeskunde aan de universi
teit.
Zijn tweede bezoek aan de stad
bevalt hem evenmin en na een ver
blijf van een jaar vertrekt hij in 1776
naar Wenen. Daar wordt, in tegen
stelling tot Leipzig, ook praktisch
onderwijs in de geneeskunde gege
ven. De voortdurende geldnood
drijft hem in 1777 naar Hermann-
stadt waar hij als bibliothecaris en
huisarts bij de gouverneur van
Transsylvanië, baron Samuel von
Brukenthal, in dienst treedt. In 1779
sluit hij zijn studie af aan de univer
siteit van Erlangen.
Cook: „Samuel Hahnemann was nu
vierentwintig jaar oud, een bleke,
kleine maar rechtoplopende jonge
man met een tengere lichaamsbouw
en een adelaarsprofiel, een smalle
gebogen neus en dunnend blond
haar. Hij bezat een briljante geest en
combineerde als filoloog een uitzon
derlijke natuurwetenschappelijke
bekwaamheid met een flair voor ta
len. Hij was ernstig van aard en
gevoelig, praktisch, fel, onafhanke
lijk en intens religieus en koesterde
grote sympathie voor de natuur en
voor zijn vaderland."
Symptomen
Dan volgen jaren waarin Hahne
mann diep teleurgesteld raakt in de
heersende medische praktijk, die
volgens hem kwakzalverij en onmen
selijkheid hoog in het vaandel voert.
Hij leert zijn eerste vrouw Johanna
Küchler kennen, met wie hij in de
loop der jaren tien kinderen zal
krijgen. Ook verschijnen schoorvoe
tend de eerste aanzetten tot de ho
meopathische geneeskunst. In 1796
schrijft Hahnemann: „Om een ziekte
te genezen moeten we geneesmidde
len zoeken die overeenkomstige
symptomen in een gezond menselijk
lichaam kunnen teweegbrengen."
Dat worden geneesmiddelen, die be
staan uit sterk verdunde oplossin
gen. Zo sterk verdund, zeiden en
zeggen de tegenstanders, dat de op
geloste stof in de meeste gevallen
niet of nauwelijks meer in de oplos
sing kan worden aangetroffen en
daarmee dan ook haar werkzaam
heid verliest.
Hettstedt, Dessau, Gommern, Dres
den, Lockwitz, Leipzig, Gotha, Mol-
schleben, Stötteritz, Mulhausen, Py-
rmont, Hamburg, het is slechts een
greep uit de enorme hoeveelheid
plaatsen waar het gezin Hahnemann
zich voor korte of wat langere tijd
vestigt. Enerzijds gedwongen door
geldgebrek, anderzijds op de hielen
gezeten door de medische stand, die
niet zelden lastercampagnes tegen
Hahnemann en zijn homeopathi*
voert.
Maar wanneer hij zich in 1821 iiL
Köthen vestigt breekt het zonnetffiMQC Si 1A/ISKE
door. Hahnemann mag er zijn
neeskunst vrijwel onbelemmerd uit
oefenen, zijn geldnood wordt minder
en de homeopathie begint naam tt
krijgen, hoewel het er binnen
nieuwe club - mede door toedoen
van Hahnemann - soms onbehoorlijk
en rancuneus aan toegaat.
Ik bef in honfer tt krt/fen, limb/k
Dar is ten ristiunnt
Vraagtekens
Wanneer Hahnemanns vrouw ril
1830 sterft, breekt er een duistert!
periode aan, vol met vraagtekensf
Vraagtekens, waarop ook b
Cook vaak geen bevredigend ant-|
woord weet te geven. Op 8 oktober!
1834 duikt ineens mademoiselle Maf
rie Mélanie d'Hervilly in Köthen opl
Binnen vier maanden trouwt df|
bijna tachtigjarige Hahnemann
haar, zeer tegen de wil van de twe<|
dochters die nog bij hun vader inwo-l
nen. Hahneman gaat met Mélaiï»!
naar Parijs, verandert zijn testameril
ten gunste van haar en begint weer!
een praktijk, hoewel hij daarm«|
nadrukkelijk gestopt was.
Jaren later reist Amalie naar Pariji
om haar stervende vader te bezoe-|
ken, maar Mélanie laat haar niet t
hem. Cook: „Mélanie's gedrag vand'l
volgende paar dagen was zelfs irt|
vreemder. Ze kreeg verlof van f'
politie het lichaam van haar echtgtl
noot maximaal veertien dagen thrii
te houden. Ze plaatste geen overliji
densadvertentie, maakte niet beka'l
wanneer de begrafenis zou plaat?!
vinden, en nodigde niemand uit di
bij te wonen. Samuel Hahnemaril
werd begraven in een algemene gr»'|
kelder op de Montmartre begraaf
plaats op 11 juli 1843."
Trevor M. Cook: 'Samuel HaluTj
mann, het fascinerende levensverhij
van een buitengewoon arts'. Uitg. H
meovisie, prijs f 39,00
