weekend
IDS HOTEL
RECYPIPE®
63% KORTING
i OOSTENRlJi
E4
ID
IERLAND
SCHOTLAND
EN
LID SGR/ANVR.
0-143200
Franco vanaf
f300.- >TW
Naast de morele, politieke en
economische aspecten brengt het
verschijnsel corruptie ook
problemen van praktische aard
met zich mee. Een van de
belangrijkste daarvan betreft de
overhandiging van de
steekpenning. Want ook als gever
en ontvanger het samen eens zijn
over de hoogte van de afdracht - in
ruil voor een opdracht, vergunning
of subsidie - dan nog zal deze
discreet moeten geschieden om
pers, politie en fiscus niet te
alarmeren. Nu hebben politici en
bedrijfsleven daarvoor een groot
aantal oplossingen ontwikkeld die
vaak van een indrukwekkende
inventiviteit getuigen.
Schandalen in
Italië getuigen
van een
indrukwekkende
inventiviteit
De wegen die
smeergeld af kan
leggen, zijn
oneindig en
veelvormig
X__6
izen en Rekreatie is een
zamenli]ke rubriek van de
U Dagbladengroep,
/ertentiereserveringen:
073-125225, fax 073-1377xr
stbus 449, 5201 AK Den Bosc
Vakantie of 'n weekend
de heerlijke Zuid-Eif,
(PRUMZURLAY) en verbli i
ven in rustig gelegen hoti
'Haus am Berg'. Kamer
met DO/WC/HP v.a, DM 4
Wij spreken nederlandsi
Tel. 0949-6523/534
Reizen en Rekreatie varTa
VNU Dagbladen bereike
ruim TWEE MILJOEN trier
sen!
CK (18 km. van Winterberg)
IWB-erk. hotel beschikt ove
sauna, sol., kegelb., biljar
Bollerberg (758 m) midden i
H-SAUERLAND. Nodigen w
itspannende vakantie bij on
v.a. DM 406,-. Hoge kindei
289 Hallenberg Hesborr
espr.), Fax: 09-49.2984.573.
Voor LATE beslissers no
enkele app. vrij door gehet
Oostenrijk. Inl: Sportief Val
woningen: 04950-30958.
SUPERSTUNT! 7 dgn naa
Tirol. Zeer goed hotel ei
prachtige exkursies. Vertrei
in juli/aug./sept./okt. vana
slechts 399,- HP. Winne
muller reizen, kwaliteit ei
niet duur! Tel. 08880-5224:
(SGR/ANVR)
de stem
zaterdag 29 mei 1993
T.h. in Wallis comf.ingei
CHALET., zonnig gel., pi
wandelgeb. Inl: 077-661543
NOORD ITALIAANSI
MEREN. 200 vakantie
woningen/hotels campira
in 'n kindvriendelijk gebied
Vakantie Valsugana. Tel.
02155-27475 (gratis gids)
Voor JONGEREN. Campim
aan/bij strand en disco';
met luxe ingerichte tent. Be
voor folder 020-6910619 0
071-221414 (SGR).
Deze zomer elk weekenc
v.a.MAASTRICHT AIRPORl
Vraag de brochure bei
Delta International 043
649780 of bij uw plaatse
lijke reisagent.
10 dagen Schotland,
Noord-Engeland div. ver
trekdata van mei t/m okt
incl. bus, excursies, over
tochten, hotel op basis var
hp. v.a. ƒ1.169,- p.p.
PELIKAAN REIZEN (Lie
SGR/ANVR) 076-650450.
rijheid met INFO SKANDIC.
iigen vervoer v.a. 469,
en 2 kinderen, per vliegtuic
374,- p. kind. Avontuurlijke
r p.p. FIETSVAKANTIES v.a
:IZEN langs hotels v.a. 489,-
f 36,- p. nacht. LIJNBUSSEN
ak. huizen en appartementen
ige brochure aan bij:
De vakantierubriek REIZEN
EN REKREATIE boordevol
prettige aanbiedingen.
Informatie over adverteren'
Bel REIZEN EN REKREATIE!
P.V.C. AFVOERBUIZEN
Diam. mm
uitw. i wandd.
Pri|a p/metar
bruto
netto
321 18
2.50
0.93
321 3. 2
3.45
1.28
401 1. 8
3.00
1.11
40 x 3. 2
4.35
1.61
501 1. 8
4.10
1.52
50 3. 2
5.65
2.09
75 x 1. 8
6.35
2.35
75 x 3. 2
8.50
3.15
90 x 1. 8
7.10
2.63
90 x 3. 2
11.00
4.07
110 x 2. 2
9.35
3.46
110 x 3. 2
13.35
4.94
1251 2. 5
11.70
4.33
125 x 3. 2
15.20
5.62
160 x 3. 2
19.65
7.27
160 x 4. 0
23.50
8.70
200 x 3. 1
22.40
8.29
200* 4 0
28.65
10.60
250 x 3. 8
34.10
12.62
250 x 5. 0
44.25
16.32
315 x 4. 8
53.65
19.85
315 x 6. 2
68.85
2562
400 x 7 8
127.75
«7.22
500x11.08
215.00
79.55
Compleet a*»ortlm«nt hulpatuKM"
In voorreed.
Standaardlengte 5 (6) meter
Genoemde prijzen zijn ezel. B
Bel voor gratie catalog»'
i kuhststofleioingsystemi'
RUCPHEN (N.Br.) 01854-350*
De Italiaanse schandalen ^^>j i A ~Wf i Q
ill Corruptie op n Italiaans
lijkheden om smeergeld te over- J|L
mm ram
handigen. Wie wil, kan het lezen
als een beknopte handleiding cor
ruptie.
De meest primitieve wijze van
overhandiging, die van oudsher het
populairst is onder lagere ambte
naren en politici, staat bekend als
de 'mazzetta' (het stapeltje bank
biljetten) of de 'bustarella' (de en
veloppe met inhoud). In beide ge
vallen vindt de transactie plaats
onder vier ogen en onder de tafel.
Mario Chiesa, de rusthuisdirecteur
door wiens toedoen de Milanese
smeergeldaffaire ruim een jaar ge
leden aan het rollen is geraakt,
werd zo gepakt met 10.000 gulden
aan gemerkte bankbiljetten in zijn
bureaula.
Door onze correspondent
Aart Heering
Een Romeins deelraadslid bleek
een dergelijk bedrag in zijn onder
broek te hebben gepropt, vlak voor
de carabinieri zijn kantoor binnen
vielen. Iets minder banaal, maar
niet wezenlijk anders, was de op
lossing van een ondernemer in Ge
nua die een functionaris in Rome
een gigantisch paasei toestuurde
dat bij opening een halve ton aan
bankbiljetten bleek te bevatten.
Wanneer het om grotere bedragen
gaat, wordt de term 'tangente'
(steekpenning, vooral op percen
tuele basis) gebruikt. Ook die wor
den soms in contanten overhan
digd. Zo bleek enkele jaren geleden
bij het zogeheten 'Gulden Kerker
Schandaal' (zwendel bij de bouw
van gevangenissen), dat de toenma
lige minister van openbare werken
Nicolazzi op kantoor bezoek kreeg
van een koerier die hem een bedrag
van 2 miljard lire 3 miljoen)
kwam brengen. Dat gebeurde in
vier tranches, omdat 's mans valies
- bekend geworden onder de naam
'halfmiljardkoffertje' - niet meer
biljetten kon herbergen.
Het Napolitaanse socialistische ka
merlid Giulio Di Donato placht
zijn steekpenningen in ontvangst te
nemen in de bar tegenover het
parlement. Een door hem 'aanbe
volen' bouwondernemer kwam zo
acht keer een enveloppe met 75.000
gulden brengen. Oud-minister van
financiën Paolo Cirino Pomicino
deed het iets omzichtiger: hij liet
ondernemers tegen gepeperde be
dragen advertenties plaatsen in een
door hem uitgegeven tijdschrift.
Dat laatste was ook voor politieke
partijen, naast gedwongen bijdra
gen aan 'culturele manifestaties',
tot voor kort een wijd verbreide
vorm van verkapte financiering.
De kunstwereld is eveneens een
geliefd terrein gebleken voor de
passage van 'tangenti'. Wanneer
het om betrekkelijk bescheiden be
dragen gaat, wordt de politicus
eenvoudigweg een goed verhandel
baar schilderij geschonken. De ko
per schaft dit regulier aan en de
ontvanger kan altijd zeggen dat het
een erfstuk is.
Bij grotere sommen treedt een ge
compliceerder systeem in werking,
waarbij de politicus volledig buiten
schot blijft. In zijn plaats biedt een
vertrouwensman op een veiling een
ongesigneerd schilderij aan dat bij
voorbeeld 100.000 gulden heeft ge
kost. Een deskundige van het vei
linghuis - dat door mee te werken
ook zijn provisie ziet stijgen - con
stateert vervolgens dat het werk
waarschijnlijk aan een bekende
meester toegeschreven moet wor
den en dus vijf tot tien keer zo veel
waard is. Het schilderij wordt ver
volgens afgehamerd op een derge
lijk bedrag, te betalen door de
smeergeldverstrekkende firma die
de artistieke aanschaf ook nog in
de boeken kan verantwoorden.
De opbrengst, minus 10 procent
belasting, wordt door de tussenper
soon aan de politicus overhandigd.
Veilinghouders zijn het erover eens
dat de vervolging van corruptie een
van de redenen zijn voor de instor
ting van de Italiaanse kunsthandel.
Multinationale ondernemingen als
Fiat, Olivetti en het staatsenergie-
bedrijf ENI hanteerden voor het
overboeken van illegale bijdragen
aan politici en partijen verschillen
de strategieën, die niettemin een
gemeenschappelijk patroon volgen.
Eerst worden zogeheten 'zwarte
fondsen' gecreëerd, bij voorkeur in
het buitenland, en van daaruit
worden de steekpenningen overge
heveld naar geheime (Zwitserse)
bankrekeningen van de ontvangers
of hun stromannen. Een en ander
verloopt meestal via gefingeerde
contracten en spookmaatschap-
pijen in belastingparadijzen.
Het Fiat-bedrijf Savigliano,
een producent van trein
stellen, maakte daarvoor
gebruik van haar Argen
tijnse dochteronderneming Mater
Fer, die aan het begin van de jaren
tachtig werd gebruikt om steek-
pennigen over te hevelen naar La
tijns-Amerikaanse potentaten. Bij
de verkoop van Mater Fer in 1983
werd een deel van de opbrengst
achtergehouden als 'steekpenning
fonds' en overgeheveld naar een
bank in Basel.
Een advocaat in die stad zorgde
verder voor de overboekingen naar
de Zwitserse smeergeldrekeningen
van de Italiaanse christendemocra
ten (DC) en socialisten (PSI), waar
van de directeur van Fiat Saviglia
no de rekeningnummers kreeg op
gegeven van de socialistische
'steekpenningenkassier' Sergio Ra-
daelli. Bij zo'n operatie werd ruim
vier miljoen gulden overgemaakt in
ruil voor een opdracht tot levering
van onderdelen voor de Milanese
metro.
Iveco, de Fiat-dochter die bussen
en vrachtwagens produceert, paste
bij de verkoop van autobussen
naast de officiële korting van 11
procent op de prijslijst een tweede,
officieuze korting van 4 procent
toe. Dat laatste bedrag werd over
gemaakt vanuit de Bahama's, waar
Iveco er een financieringsmaat
schappij op na houdt, naar de in
het Zwitserse Lugano gevestigde
Banca Unione di Credito, die voor
100 procent eigendom is van Fiat.
Vandaar was het nog maar een
kleine stap naar de Zwitserse reke
ningen van DC en PSI.
Op zijn beurt schiep Cogefar Im-
presit, een bouwbedrijf van Fiat,
'liquide middelen' door hoge be
dragen uit te keren aan een raadge
vend bureau op de Kanaaleilanden
- dat voor de verdere doorvoer
weer gebruik maakte van een
Liechtensteinse bank - als betaling
voor verzonnen werkzaamheden
ten behoeve van een dochteronder
neming van Cogefar in Cameroun.
Fiat-dochter Avio tenslotte maakte
vier miljoen gulden smeergeld (bij
de levering van gasturbines aan
een staatsbedrijf) over vanuit het
steekpenningfonds van de Fiat-
bank in Lugano naar een rekening
in Luxemburg van een Zwitserse
financier die het geld weer door
sluisde naar de illegale kassiers
van PSI en DC. Deze laatste had
daarvoor het filiaal in het vlak bij
de Italiaanse grens gelegen Chiasso
uitgekozen van de Algemene Bank
Nederland: rekeningnummer 9943
buitenland.
Ook Olivetti heeft tussen 1986 en
1991 ongeveer dertig miljoen gul
den aan steekpenningen uitgedeeld
aan DC, PSI, republikeinen en so
ciaaldemocraten, die als 'niet gedo
cumenteerde uitgaven' werden in
gehouden op de bedrijfswinst van
verschillende dochterondernemin
gen. Ruim de helft was bestemd om
orders voor de levering van compu
ters aan de Italiaanse telefoon
dienst ASST in de wacht te slepen.
Voor Olivetti werden de onderhan
delingen gevoerd door de directeur
van het Romeinse kantoor van de
onderneming, terwijl een persoon
lijke vriend van ASST-directeur
Giuseppe Parrella, de gepensio
neerde ambtenaar Giuseppe Lo
Moro, voor de ontvangst zorg
droeg.
Lo Moro opende daarvoor drie
bankrekeningen in Zwitserland en
Liechtenstein, omdat volgens zijn
eigen verklaring 'de bedrijven er de
voorkeur aan gaven om de bijdra
gen te spreiden.' Onder inhouding
van een fikse provisie verzorgde Lo
Moro de gebruikelijke overboekin
gen naar de Zwitserse rekeningen
van de partijen. Dit keer was het
de PSI die daarvoor bij een ABN-
filiaal, dat van Genève, twee reke
ningen had geopend onder de fan
tasievolle namen 'Eagle Nettuno'
en 'Fiordaliso' (Korenbloem).
Met behulp van koeriers werd het
geld vervolgens naar Rome ge
smokkeld, waar het in ontvangst
werd genomen door een politieke
vertrouwensfiguur. Eerst was dat
de secretaris van de republikeinse
minister van post en telecommuni
catie, Oscar Mammi, terwijl diens
opvolger, de sociaaldemocraat Car
lo Vizzini, daarvoor zijn goede va
der inschakelde.
Het staatsbedrijf ENI, dat
veel in het Midden-Oosten
werkt, maakte van dezelf
de smeergeldroutes ge
bruik om tegelijk buitenlandse 'po
litieke bemiddelaars' van dienst te
zijn en de immer behoeftige Itali
aanse partijkassen te vullen. Een
centrale rol daarbij speelde de fi
nancier Francesco Pacini Battaglia,
de directeur van de in Genève
gevestigde Karfinco-bank. Battag
lia bemiddelde onder meer bij de
levering van een olietransportlei
ding aan Irak door de ENI-dochter
Saipem, een opdracht ter waarde
van 1,5 miljard gulden. Daarvoor
maakte hij discreet een 'delta' (per
centage, in het internationale
steekpenningjargon) van 60 mil
joen gulden over naar de Irakese
bemiddelaar Nasmi Auci.
Voor de partijen schoot er 9 mil
joen gulden over en voor Battaglia
zelf 3,5 miljoen. Het totaal van 72,5
miljoen werd overgemaakt door
een in Liechtenstein gevestigde
brievenbusmaatschappij van de
Saipem, de Promotors Contrac
tors, als fictief honorarium aan een
consultancy-bedrijf op de Kanaal
eilanden, Projecta Ltd.
Het voor de partijen bestemde deel
werd weer overgemaakt naar Zwit
serse bankrekeningen die op naam
stonden van politieke tussenperso
nen. Een van hen was Silvano
Larini, een intimus van PSI-leider
Bettino Craxi, die het geld de grens
over smokkelde en vervolgens door
zijn chauffeur liet deponeren bij de
secretaresse van Craxi, die op haar
beurt weer de gelukkige bezitster
van verscheidene miljoenenreke
ningen is gebleken.
In andere gevallen maakte Battag
lia gebruik van de diensten van de
Fimo, een obscure financierings
maatschappij in Chiasso. Koeriers
van de Fimo brachten het geld in
contanten de Italiaanse grens over,
waarna de penningmeesters van
DC en PSI, Citaristi en Balzamo, al
dan niet persoonlijk, de wel gevul
de koffertjes kwamen afhalen van
het Romeinse kantoor van de Kar-
finco.
Diezelfde Fimo blijkt trouwens ook
zorg te hebben gedragen voor een
overboeking van 15 miljoen gulden,
via Amerikaanse, Panamese en Ca-
raïbische banken, van de Siciliaan-
se mafiafamilie Madonia aan het
Kartel van Medellin, als betaling
voor de leverantie van 565 kilo
cocaïne.
Het politieke smeergeldonderzoek
is daardoor ook op de maffia gesto
ten en dat is vermoedelijk de reden
waarom Cosa Nostra enkele maan
den geleden een aanslag beraamde
op de Milanese onderzoeksrechter
Antonio Di Pietro, die als eerste
achter het bestaan van de Zwitser
se smeergeldroutes kwam.
Op weer een ander niveau opereer
de Fiorio Fiorini, de onderdirecteur
van de ENI, die onlangs heeft be
schreven hoe hij in de jaren '70
maandelijks 300.000 dollar vrij
maakte voor de politieke partijen.
Fiorini gebruikte de miljarden dol
lars die er bij dit staatsbedrijf
omgingen om met wisselkoersen te
speculeren. Door zijn contacten
met Europese regeringen en olie
producenten beschikte hij over de
noodzakelijke voorkennis en bo
vendien werkte hij in overleg sa
men met zes vrienden van Duitse,
Zwitserse, Franse en Russische
banken.
Door gezamenlijk druk uit te oefe
nen op bepaalde munten kon dit
'speculatiekartel' de koersen beïn
vloeden en zo de valutamarkt om
vormen in 'een getructe roulette,'
waarop volgens Fiorini verliezen
onmogelijk was. (Behalve dan voor
de centrale banken die keer op keer
moesten bijspringen om de aange
vallen munt te verdedigen). Voor
deze in het geheim uitgevoerde
transacties maakte Fiorini gebruik
van een bank in Genève en een op
de Kanaaleilanden gevestigde han
delsbank, waar ook de aldus ge-
crëerde 'zwarte fondsen' werden
ondergebracht. Van daaruit wer
den de bijdragen voor de partijen
- 40 procent voor socialisten en
christendemocraten elk en 10 pro
cent voor sociaaldemocraten repu
blikeinen - wederom overgemaakt
naar Zwitserse bankrekeningen.
In 1982 kwam er een einde aan dit
geoliede mechanisme, toen Fiorini
probeerde om met geld van de ENI
de particuliere Banco Ambrosiano
van Roberto Calvi van het faillisse
ment te redden. De operatie had de
steun van de socialisten - die daar
voor zeven miljoen gulden van Cal
vi kregen overgemaakt op een re
kening in Lugano - maar stuitte op
een weigering van de toenmalige
(bij uitzondering integere) DC-mi-
nister van Financiën Nino
Andreatta.
De Banco Ambrosiano ging
daarop failliet met een
schuld van 1,3 miljard dol
lar en veroorzaakte daar
mee het grootste financiële schan
daal in de Italiaanse historie. Calvi
zelf werd hangend onder een Lon-
dense brug aangetroffen en Fiorini
werd ontslagen, om vervolgens in
Zwitserland een eigen financie
ringsmaatschappij - de SASEA - te
stichten. Diezelfde SASEA leende
daarop het miljard dollar bij el
kaar, waarmee Fiorini en zijn
vriend Giancarlo Parretti enkele
jaren geleden hun overval op de
Amerikaanse filmmaatschappij
Metro Goldwyn Mayer pleegden.
Maar inmiddels zijn de beide Itali
anen uit MGM geweerd, terwijl ook
de SASEA op duistere wijze bank
roet is gegaan en Fiorini in een
Geneefse kerker is beland.
Zelfs de voormalige communisti
sche partij PCI blijkt ondanks
hardnekkige ontkenningen te heb
ben aangezeten aan het smeergeld
banket. De communisten haalden
percentages op overheidsopdrach
ten binnen via de onbekende func
tionaris Primo Greganti, beter be
kend als 'Kameraad G'.
Via rekeningen en spookfirma's in
Zwitserland en Oostenrijk incas
seerde Greganti hulpfondsen die
trouwens niet alleen uit de zakken
van Italiaanse kapitalisten afkom
stig waren. Ook de Oostduitse com
munistische partij zou anderhalf
miljoen gulden hebben gestort op
de Zwitserse rekening van Gregan
ti (die in tegenstelling tot zijn col
lega's van andere partijen nog niet
heeft bekend).
Volgens de rechtbank zou Kame
raad G dat geld hebben overge
maakt naar een communistische
boekenclub, die op dat moment
werd bestuurd door mevrouw Pao-
la Occhetto. En dat is weer de
zuster van Aehille Occhetto, de
huidige leider van de democratisch
linkse partij PDS, die is voortgeko
men uit de twee jaar geleden opge
heven PCI.
De meest originele vorm van illega
le partijfinanciering is tenslotte
aan het licht gekomen naar aanlei
ding van de zogeheten 'affaire-Ko-
hlbrunner'. In 1990 werd voor circa
130 miljoen gulden aan obligaties
en certificaten gestolen uit het Ro
meinse hoofdkantoor van de Banco
di Santo Spirito, een staatsbank
die onder controle staat van DC-
en PSI-politici.
Vreemd genoeg werd van de dief
stal pas twee jaar later aangifte
gedaan, zodat in de tussentijd de
waardepapieren geleidelijk aan in
heel Europa konden worden verzil
verd. De rechtbank van Rome ver
moedde daarom al dat de overval
in scène gezet was, een verdenking
die werd bevestigd toen vorig jaar
in Zürich de Zwitserse Winnie Ko-
hlbrunner werd gearresteerd bij
een poging om een deel van de
geroofde certificaten te gelde te
maken.
Kohlbrunner, die deel had uitge
maakt van de staf van de Italiaanse
(socialistische) minister van justitie
Claudio Martelli, verklaarde daar
op, dat zij de papieren in Rome in
handen had gekregen van een ad
vocaat en een effectenhandelaar
die op hun beurt weer handelden in
opdracht van DC en PSI. „Ik denk
het gewoon weer een kwestie van
'tangenti' voor die beide politieke
partijen betreft," aldus Kohlbrun
ner.
De wegen der corruptie zijn onein
dig en veelvormig. Zo veel is uit de
Italiaanse schandalen wel geble
ken. Het bovenstaande verhaal, dat
van de lezer wellicht wat veel con
centratie heeft gevergd - waarvoor
excuses - vormt de neerslag van
een dik pond knipsels uit kranten
en tijdschriften, die op hun beurt
weer samenvattingen zijn van tien
tallen meters gerechtelijke rappor
ten en verbalen.
Het beeld dat daaruit grofweg te
destilleren valt is dat van een
jungle waarin de mala planta
(slechte kweek) van de corruptie
wordt gevoed door bankgeheim en
politiek en die zich ongetwijfeld
ook buiten Italië uitstrekt.
