Gere
OVERIGENS
Ambtenarenacties kunnen niet lang duren
'We zijn er lekker van af. Vakantie!'
Prof. De Waart: 'Het Joegoslavië-tribunaal is een farce'
DE STEM E
Asperges
DE STEM-
Vooral gewei
'Affaire-Hulsl
bij andere R-
ten jaar na da
ACHTERGROND
Bisschop
A2
Uitslagen
DE STEM
VRIJDAG 28 MEI 1993
De bisschop is terug
van weggeweest.
Bij wijze van spre
ken natuurlijk. Terug in het
nieuws. Dat wil zeggen, ook
de media die het doen en
laten van bisschoppen lange
tijd geen aandacht meer
waard vonden, tonen weer
flink wat belangstelling.
Het lijkt ook wel een ketting
reactie, zoals de situatie zich
dit jaar in de katholieke kerk
provincie ontwikkelt. De knal
van de ene ontploffing (aftre
den mgr. Gijsen) is nog niet
verstomd of de volgende bom
explodeert nog veel harder
(aftreden mgr. Bar). Het
blijkt een trapsgewijze explo
sie te zijn, die de andere bis
schoppen scherfinslagen be
zorgt.
Uit de kruitdampen komt uit
eindelijk de 76-jarige bisschop
Ernst van Breda tevoorschijn
als de rots in de branding, die
het stuur van de kerkprovin
cie feitelijk overneemt. Maar
de tijdbom in het bisdom
Haarlem tikt lustig verder.
Vorige week ontplofte hij.
Ook weer trapsgewijze. De
laatste explosie was woensdag
het opstappen van de comple
te staf van Bomers z'n pries
teropleiding, het Willibrord-
convict. Wordt vervolgd, kun
je met zekerheid zeggen.
Bisschoppen zijn dus weer
nieuws. Maar het echte bis-
schopsnieuws van deze week
is door vrijwel iedereen over
het hoofd gezien.
Dat is namelijk het pleidooi
van ir. J. van der Graaf uit
Huizen geweest om in de Ne
derlandse Hervormde Kerk
het bisschopsambt in te stel
len. Hij deed dat op de jaar
vergadering van de Gerefor
meerde Bond in de hervorm
de kerk, van welke bond de
heer Van der Graaf de in
vloedrijke secretaris is.
Ingewijden zullen hun oren
niet hebben geloofd. Als er
één groepering is in de her
vormde kerk die pal staat
voor de vaderlandse kerk,
voor het behoud van de kerk
der vaderen zoals die haar is
overgeleverd, voor de traditie
dus, en zich daarom bij elke
ontwikkeling ontpopt als
'remmer in vaste dienst' -
denk aan Samen-op-Weg -
dan is het die gereformeerde
bond en haar' motor, ir. J. te
H.. zoals hij in sommige her
vormde kringen graag wordt
betiteld.
Het protestantisme in ons
land heeft nooit bisschoppen
CD door Jan B°uwrnans
gekend. Zelfs niet de luthera
nen, terwijl de Evangelisch-
Lutherse Kerk wereldwijd al
tijd bisschoppen heeft ge
kend. Het calvinisme zette
met de breuk met de kerk van
Rome ook de bisschop aan de
dijk.
In plaats van de zogeheten
episcopale kerkstructuur ont
wikkelde het calvinisme de
zogeheten presbyteriaal-syno-
dale kerkstructuur. Dit ver
schil in kerkstructuur blijkt in
de hedendaagse oecumene
een hindernis van groot for
maat te zijn. Dat heeft de
gereformeerde bond nooit
geïmponeerd.
Er is een uitzondering op de
calvinistische regel. De her
vormde kerk van Hongarije
wordt bestuurd door bis
schoppen. Een van hen is in
tussen algemeen bekend in de
wereld: Laslo Tökes, de man
die de opstand tegen dictator
Ceaucescu van Roemenië in
luidde.
In Hongarije zijn Van der
Graafs ogen voor het bis
schopsambt open gegaan. Het
grote manco in de hervormde
kerk is volgens Van der Graaf
de afstand tussen top en basis.
De bisschop kan die afstand
overbruggen, de relatie tussen
top en basis verbeteren omdat
hij in persoon de basis geeste
lijk' nabij kan zijn. De synode
is hiertoe niet op de gewenste
wijze in staat, constateert Van
der Graaf.
De gereformeerde bondsse-
cretaris wil de synode natuur
lijk niet afschaffen. Hij wil in
feite een episcopaal-synodale
kerkstructuur. Maar het feit
alleen dat uit zo'n onverwach
te én onverdachte hoek voor
de bisschop wordt gepleit, is
van niet te onderschatten be
tekenis en waarde. De toe
komst van de grote oecumene
ziet er ineens weer stukken
beter uit.
Net als alle andere minderheidsgroeperingen in de samenleving, is
ook de gevangene schietschijf geworden van de voorstanders van de
harde aanpak van de probleemgevallen in de maatschappij. Er is de
laatste maanden heel wat baarlijke nonsens geroepen door mensen
voor wie blijkbaar geen enkel sociaal taboe meer bestaat.
De laatste vondst is afkomstig uit Noord-Limburg. Burgemeester
Schellekens van Helden deed een aantal Limburgse Kamerleden het
voorstel gevangenen in te zetten bij het steken van asperges omdat
de kwekers van het 'witte goud' niet aan personeel zouden kunnen
komen. Zelfs Kamerlid René van der Linden - immer een fervent
verdediger van Limburgse belangen - durfde niet te reageren op het
onzinnige voorstel.
Ze bestaan echt, de wethouders Hekking. (HV)
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem B.V.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
C. Hamans en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911 /Telefax 076-236405.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Steenbergsestraat 23-23a, (alleen redactie)
01640-36850, fax 01640-40731.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Afdeling Lezerskontakt ®06-0226116 (gratis).
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550, fax 01608-17829.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030, fax 01100-21928.
Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751fax 01140-19698.
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14,® 01620-54957, fax 01620-34782.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45,® 01650-37150, fax 01650-44929.
Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Zuidlandstraat 32,® 01150-17920, fax 01150-96554.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen.
Vlissingen, Scheldestraat 7-9, 4381 RP,
01184-19910, fax 01184-11446.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur.
Abonnementsprijzen (bij vooruitbetaling te voldoen):
per kwartaal 85.50, per half jaar 170.05 óf per jaar 330.70.
Voor abonnees die automatisch betalen: per maand 28.45,
per kwartaal 83.00, per half jaar 165.05 óf per jaar 320.70.
Voor posttoezending geldt een toeslag.
Losse nummers: maandag t/m vrijdag 1.60; zaterdag 1.90,
Lezersservice:
Centrale reclame-afdeling 076-236911.
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911).
Bankrelaties: Postgiro 1114111 - ABN/AMRO rek. 520538447.
Heeft u de krant niet ontvangen Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Ook op zaterdag van 09.00-12.00 uur.
Vandaag beraden ook de
120.000 rijksambtenaren
zich op acties om een beter
loonbod van minister
Dales, af te dwingen. Hun
collega's bij de gemeenten
zijn al een paar weken
bezig met acties. Ook bij de
provincies en de
waterschappen rommelt
het. En de onvrede bij de
politie en het onderwijs
neemt toe. De vraag is hoe
lang de ambtenaren hun
acties kunnen volhouden.
Door Pieter Willemsen
NEDERLAND kan nu de zege
ningen van het decentraal ar
beidsvoorwaardenoverleg voor
ambtenaren tellen. Tot vorig
jaar werden de arbeidsvoor
waarden voor alle ambtenaren
vastgesteld in overleg tussen de
minister van Binnenlandse Za
ken en de vier centrales van
overheidspersoneel. Dit jaar on
derhandelen acht overheidssec
toren afzonderlijk met hun ei
gen werkgever.
Weg met de eenheidsworst, was
het motto; er moeten cao's ko
men die zijn toegesneden op de
uiteenlopende noden, behoeften
en wensen van de verschillende
ambtenarensectoren; maatwerk.
De gesprekken over decentrali
satie van het arbeidsvoorwaar
denbeleid voor ambtenaren
hebben heel wat voeten in de
aarde gehad. Er is vele jaren
over onderhandeld. Maar vanaf
dit jaar kunnen die acht ver
schillende cao's er komen.
Helaas is de werkelijkheid
weerbarstiger dan de schone
schijn van het decentrale over
leg. De bonden stellen geen de
centrale, voor de verschillende
sectoren verschillende, loonei
sen. Ze willen het gemiddelde
Voor het boeken van resultaat zijn de ambtenaren in belangrijke mate afhankelijk van de
sympathie van de bevolking. foto dijkstra
van de verhogingen in de parti
culiere sector volgen: 2,5
loonsverhoging dit jaar en wel
voor alle ambtenaren. Acht keer
over dezelfde eis onderhandelen
en acht keer ruzie maken met
acht verschillende werkgevers.
Is dat de winst van het decen
trale overleg?
Niet alleen de bonden, ook de
werkgevers moeten wennen aan
hun nieuwe rol. Maakten de
gemeentebesturen tot vorig jaar
nog welgemoed gemene zaak
met hun ambtenaren om het
rijk aan te vuren toch vooral
genoeg geld af te schuiven voor
een behoorlijke loonsverhoging,
hu zitten diezelfde gemeentebe
sturen aan de onderhandelings
tafel tegenover de bonden en
tonen ze hun lege handen. Dat
is even wennen voor de gemeen
tebestuurders.
Het vervelende is dat al die
verschillende overheidssectoren
grotendeels afhankelijk zijn en
blijven van het geld dat Den
Haag bereid is uit te trekken
voor loonsverhogingen. Erg veel
meer dan de onaangename
boodschap van de lege handen
uit Den Haag overbrengen,
kunnen de gemeentebesturen
derhalve ook niet.
Het treft ongelukkig dat het
decentrale overleg over de amb-
tenarenbeloning uitgerekend dit
jaar van start gaat. Het land
dreigt te worden gedompeld in
een van de zwaartse economi
sche crises sinds de oorlog. De
loonsverhogingen die voor dit
jaar in de marktsector al over
eengekomen zijn, lijken in toe
nemende mate gebaseerd op een
te optimistische raming van de
economische vooruitzichten.
De werkgelegenheid dreigt zeer
fors terug te lopen. De overheid
houdt de vakbeweging voor dat
behoud van koopkracht het
maximaal haalbare is. De
marktsector heeft iets meer dan
koopkrachtbehoud gevraagd en
op sommige plaatsen ook gekre
gen. Maar in veel sectoren is de
hele koopkrachtverbetering en
soms meer dan dat opgesou
peerd door de reparatie van de
wao.
Die wao-reparatie is voor de
ambtenaren inmiddels op lan
delijk niveau al geregeld, en
zelfs op een zeer bevredigende
manier. Toegegeven, de wao-re
paratie bij de overheid wordt
betaald uit de loonruimte van
de ambtenaren. Ze leveren een
iets betere arbeidsongeschikt
heidsregeling in voor een wao
die vergelijkbaar is met die in
het bedrijfsleven.
Toch houden de ambtenaren
bonden daarenboven vast aan
een loonsverbetering van 2,5
Ze ondersteunen die eis met
acties. Voorlopig is het voeren
van acties voor de bonden zelfs
belangrijker dan onderhande
len.
Sinds het najaar van 1983 zijn
de ambtenaren niet meer mas
saal in verzet gekomen. Toen,
tien jaar geleden, verzetten de
ambtenaren zich tegen de kor
ting met drie procent op hun
loon. Spraakmakend waren
toen vooral de stakingsacties bij
de post. Maar over dit machtige
wapen beschikken de bonden
van overheidspersoneel niet
meer. De PTT is verzelfstandigd
en heeft al een cao voor dit jaar.
Andere spraakmakende secto
ren die in 1983 in actie kwa
men, waren de reinigingdien
sten en het openbaar vervoer.
Die zijn nu weer volop in het
geweer gekomen. Maar krijgen
de bonden vandaag het rijks-
overheidspersoneel zover dat
het actie gaat voeren?
De bonden is er veel aan
gen hun werkgevers duidelijk te
maken dat de decentralisatie
van het arbeidsvoorwaardenbe-
leid niet betekent dat ze een
minder krachtige vuist kunnen
maken. Ze willen bij het eerste
decentrale overleg meteen dui
delijk maken dat de versnippe.
ring van de onderhandelingen
geen verzwakking van hun po.
sitie betekent en dat de ambte
naar inmiddels een 'gewone
werknemer' is geworden, die
gewoon gebruik kan maken van
het recht op staking.
Maar er blijven een paar be-
langrijke verschillen tussen de
werknemers in het particuliere
bedrijfsleven en de ambtenaren
Acties van ambtenaren treffen
niet de werkgever, maar het
publiek. De overheidswerkgever
heeft een lange adem: hij hoeft
zich niet af te vragen of zijn
'bedrijf ten onder gaat als ac-
ties lang duren want dat gaat
het niet.
Voor het boeken van resultaat
zijn de ambtenaren in belang
rijke mate afhankelijk van de
sympathie van de bevolking. De
geschiedenis leert dat die sym.
pathie taant naarmate het huis
vuil langer op straat blijft lig
gen en de bussen vaker in
garage staan.
Ook de kans dat de rechter
acties verbiedt neemt toe naar
mate ze langer duren. De rech
ter is geneigd het recht op col
lectieve actie af te wegen
de schade die acties aanrichten
Erg lang kunnen de ambtena
renacties niet meer aanhouden,
ook al beweren de bonden
acties nog lang vol te kunnen
houden. Want de irritaties zul
len bij het publiek sneller o
lopen dan de bonden verwac
ten.
DE STEM
yan onze Haagse redactie
pen Haag - De overheid ii
nauwelijks meer in staat on
sociale zekerheidswetten ti
maken die honderd proceni
sluitend zijn. De samenleving
verandert sneller dan wetter
tot stand komen.
Regelmatig moet de rechter er
aan te pas komen om een oordeel
u;t te spreken. De werkloos
heidswet (1987) is hèt voorbeeld
van een wet die eigenlijk pas na
vele uitspraken van de rechter
zijn vorm heeft gekregen.
Dat bevestigden gisteren staats-|
secretaris Ter Veld (Sociale Za
ken, PvdA), WD-kamerlid Lin-
schoten en voormalig CDA-ka-
Twee jongens fietsen weg
bij het Mencia de
Mendozalyceum in Breda.
Een van hen steekt zijn
armen de lucht in zoals een
wielrenner die als eerste de
finish bereikt.
„We zijn er lekker van af.
Vakantie!"
De negende (en laatste)
examendag.
SLECHTS RUIM vierduizend
mavo'ers deden gisterochtend
nog het examen tekenen. Op de
Mavo Ginneken waren het er
twaalf. Ze kregen een algemeen
gedeelte voorgeschoteld over
portretten, vergaderingen en
Christo eri een deel tekenen
over landschappen en affiches.
Het was een van de best geïllus
treerde en leukste examens dit
jaar. Bas van der Pluym uit
Bavel was maar op een paar
moeilijke dingen gestuit en
Masja Giesbergen uit Breda en
Nicole Oomen uit UI venhout
vonden het begin moeilijk ('veel
kenmerken en aspecten noe
men') maar het tekengedeelte
goed te doen.
Docent Jan-Willem van Zwol
spreekt van 'een pittig, zeer ge
varieerd examen'. „Ik vond het
opvallend dat bouwkunst, voor
de eerste keer, niet aan bod is
gekomen. Er zat meer moderne
kunst in, in de vorm van Chris
to".
door
René
van der
Velden
Het Stedelijk Gymnasium in
Breda was ook aan het, afbou-
-weW1 Mét- 31 kandidaten voor
het examen Grieks, dat dit jaar
in het teken stond van het filo
sofisch proza van Plato. De
helft van de kandidaten was
voor de tijd klaar en de algeme
ne teneur was: makkelijk en
weinig. „Ze hadden veel moei
lijkere dingen kunnen vragen",
filosofeert Pieter Gommers uit
Breda. Stadgenoot Brendan
Theunissen vond het zelfs 'heel
makkelijk': „Een hele makkelij
ke proefvertaling in vergelij
king met wat we gehad hebben.
En de vragen over de teksten
vielen ook wel mee. Alleen het
verschil tussen de visie van Pla
to en de visie van Vondel was
lastig." Martijn de Kruif uit
Breda heeft ook Grieks gedaan:
„Apollo was mij goed gezind, de
muzen lieten mij niet in de
steek."
Docent Cees van Elteren mag
tevreden zijn, zijn club heeft het
er goed afgebracht: „Het was
goed te doen. De twee Griekse
teksten uit de gelezen stof lagen
erg voor de hand. Het waren de
meest interessante teksten: Gor-
gias over de functie van bestraf
fing in de onderwereld en de
vergelijking uit de Politeia,
waarin Plato belangrijke zaken
uit zijn filosofisch systeem uit
een zet."
De laatste eindexamenkandida
ten sloten zich gistermiddag
aan bij de vakantiegangers. Het
waren de havoiers en vwo'ers
met wiskunde B' in hun pakket.
Op het Mencia de Mendozaly
ceum in Breda klagen beide
groepen even hard over de
moeilijkheidsgraad en de grote
hoeveelheid stof van deze uit
smijter. „Ik wil er niet over
praten", zegt er een. Een ander
zit zelfs zwaar teleurgesteld
haar tranen te bedwingen.
„Heel pittig. Ik had zoiets al
verwacht, maar het viel gewoon
tegen", zegt Marjolein Braber
uit Breda over de vier havo-op
gaven. Stadgenote Miranda
Verschuren: „Ik kreeg het niet
af. Er zaten veel dingen in waar
je heel lang mee bezig was."
Bredanaar Marcel Heeren:
„Niet te vergelijken met de
schoolonderzoeken." Michel
Keij uit Prinsenbeek: „Asociaal,
ik ga een klacht indienen bij het
CITO.
Havo-docent P. Nabbe: „Er za
ten pittige dingen bij, maar het
was niet aan een stuk door
moeilijk." Opgave 1 (goniomet
rie) noemt hij een redelijke bin
nenkomer. Opgaven 2 en 3 wa
ren ruimte-opgaven. Dat is vijf
tig procent van het examen, wat
Nabbe opmerkelijk vindt.
„Ruimte was tot nu veertig pro
cent. Nu waren met deze opga
ven 51 van de 90 punten te
verdienen. Leerlingen die een
slecht ruimtelijk inzicht heb
ben, zullen veel problemen heb
ben gehad." Opgave 4 tenslotte
(analyse) was volgens hem te
maken als leerlingen hét princi
pe doorhadden.
De vwo'ers op het Mencia de
Mendoza hadden ook drie zwa
re uren achter de rug met de
vier opgaven (functie-onder
zoek, kromme parametervoor
stelling gecombineerd met dif
ferentiaal-vergelijking, gonio
metrie en een ruimtesom). Pleun
Wijffels uit Prinsenbeek zegt
het 'verneukt' te hebben 'omdat
ik gewoon helemaal niks wist'.
Linda van der Velde uit Galder:
„Niet leuk, veel te moeilijk. Van
sommige vragen wist ik het be
gin niet." Bob Hofstede uit
Prinsenbeek: „Best wel moeilijk
toch wel. Er was niet zo heel
veel tijd. Er waren onderdelen
bij waar je niet zo gauw uit
De goede antwoorden van de woensdag gehouden eindexamens
aardrijkskunde en natuurkunde voor vbo en mavo zijn als volgt:
vbo en mavo'C aardrijkskunde:
l B; 2 B; 3 A; 4 C; 5 B; 6 C; 7 D; 8 A; 9 A; 10 C; 11 A; 12 13 -; 14 -; 15
16 B; 17 B; 18 C; 19 A; 20 B; 21 E; 22 C; 23 C; 24 C; 25 D; 26 A; 27-;
28 29 30 31 C; 32 A; 33 A; 34 F; 35 B; 36 A; 37 C; 38 B; 39 B; 40 B;
41 C; 42 -; 43 44 45 -.
vbo en mavo D aardrijkskunde:
1 B; 2 F; 3 A; 4 F; 5 C; 6 A; 7 B; 8 C; 9 C; 10 A; 11 D; 12 13 -; 14
-; 16 B; 17 B; 18 A; 19 D; 20 C; 21 C; 22 B; 23 A; 24 E; 25 C; 26 B; 27-;
28 29 -; 30 31 A; 32 E; 33 A; 34 B; 35 E; 36 D; 37 D; 38 B; 39 B; 4»
D; 41 D; 42 43 44 45 -.
vbo en mavo C natuurkunde:
1 -; 2 B; 3 B; 4 C; 5 B; 6 7 C; 8 -; 9 10 A; 11 C; 12 F; 13 14 A; 15
16 C; 17 18 E; 19 B; 20 A; 21 22 B; 23 C; 24 A; 25 B; 26 27 -; 28-;
29 A; 30 31 C; 32 33 34 A; 35 D; 36 B; 37 -.
vbo en mavo D natuurkunde:
1 2 B; 3 B; 4 C; 5 -; 6 7 C; 8 9 -; 10 C; 11 C; 12 13 14 A; 15 C;
16 17 C; 18 19 B; 20 A; 21 22 D; 23 B; 24 C; 25 A; 26 B; 27
29 30 C; 31 A; 32 B; 33 34 C; 35 B; 36 D; 37 B; 38 -.
(Bron: CITO)
komt." Maar er waren gelukkig
ook andere geluiden. Lotje van
der gehoor uit Prinsenbeek
vèïifcl het redelijk: „Het hele jaar
wist ik er niks van maar dit was
redelijk. Ik hoop op een 5." En
voor een uiterst verfrissend ge
luid zorgde Bredanaar Mare
van Eijmeren: „Wiskunde B
hoort moeilijk te zijn, daarom is
het ook wiskunde B." Mare
hoopt op een 9,4, dan heeft hij
een 10 op zijn eindlijst.
Vwo-docent P. Klijs is dik te
vreden: „Een heel goed examen,
mooi werk. De eerste helft was
zeer eenvoudig, daarna ging het
niveau met sprongen omhoog
met als klapstuk de ruimte-wis-
kunde." Het aantal van veertien
vragen vindt hij echter veel te
veel. „Het zouden maximaal
tien vragen moeten zijn. Dit is
tot het laatste moment zweten
voor iedereen. Dertien minutei
per onderdeel is te weinig,
mer, ik had gehoppt op zeve
'10-en, maar dat is niet mogeli
met dit werk."
Met dat lastige wiskunde
een einde gekomen aan de cen
traal schriftelijke eindexameE
Vandaag en volgende week zijs
er weliswaar nog enkele
mens als maatschappijleer, mu
ziek, filosofie, Spaans en Rus
sisch maar het aantal deel®-
mers aan deze examens is mini
maal. Het beroepsonderwijs
heeft nog praktijkexamens vooi
de boeg. Maar voor het overgro
te merendeel van de laatstejaars
in het voortgezet onderwijs
geldt: feestje bouwen, baantje
zoeken, op vakantie en daar®
met iets nieuws beginnen. Mor
gen tot slot een terugblik op is
afgelopen examenperiode.
Het tribunaal dat
oorlogsmisdaden in
ex-Joegoslavië moet
berechten, is juridisch een
farce. Het is een politieke
gelegenheidsmaatregel
bedoeld om ongenoegen in
de wereld over de
gruwelen in de Balkan te
verminderen, vindt prof. dr.
P. de Waart, hoogleraar
Volkenrecht aan de Vrije
Universiteit in Amsterdam.
Door Jan Koesen
DE VEILIGHEIDSRAAD van
de VN die deze week unaniem
tot een tribunaal besloot, is vol
gens De Waart buiten haar
boekje gegaan.
Als alles doorgaat zoals nu
voorgesteld, zou het volgende
kunnen gebeuren: Een aantal
Servische kampbeulen wordt
veroordeeld en Nederland moet
er in het kader van de VN een
paar opsluiten. Minister Hirsch
Ballin vindt nog een paar cellen
vrij in de Bijlmerbajes. Neder
land zal daar weinig gelukkig
mee zijn, want binnen de kort
ste tijd zullen andere Serviërs
de rust hier komen verzieken.
Geen recht, geen rust, geen or
de, want het tribunaal berust op
voze gronden.
„Ik heb geen bezwaar tegen een
tribunaal, wel tegen de wijze
waarop dit tot stand is geko
men. Het Handvest van de Ver
enigde Naties geeft de Veilig
heidsraad niet het recht een
straftribunaal tegen personen in
te stellen. De Veiligheidsraad is
niet het wereldgeweten. Er is
geen internationaal Wetboek
van Strafrecht. De Veiligheids
raad had van tevoren overleg
moeten plegen met de Algemene
Vergadering van de VN. Daar
uit had dan een tribunaal kun
nen voortkomen dat wèl door de
gehele wereld zou zijn aan
vaard.
„Dan had het een juridische
basis gehad, dan hadden landen
geweten dat de gehele wereld
achter hen stond. Als je nu
bijvoorbeeld aan Roemenië zou
opdragen een paar veroordeel
den op te sluiten, zou Roemenië
kunnen zeggen, 'Liever niet, ex-
Joegoslavië is onze buurman.'
Dat zou met een stevige volken
rechtelijke basis niet het geval
zijn."
Prof. De Waart begrijpt best
de drang om een daad te stellen
zoals het voorgestelde tribu
naal. Maar de VN is krachteloos
en heeft slechts een budget van
1,5 miljard dollar om agressie te
plegen, waar andere landen die
agressie van plan zijn in totaal
over 1000 miljard kunnen be
schikken. Daar kan de VN dus
absoluut niet tegen op. Voorts is
in het verleden gebleken dat
landen lak hebben aan de VN.
Zo heeft Amerika rustig VN-
kritiek over haar optreden in
Nicaragua naast zich gelegd.
De Veiligheidsraad, zegt
Prof. De Waart, heeft het
recht om agressie van staten te
veroordelen en daar desnoods
met militair geweld op te reage
ren. Maar dit recht strekt zich
niet uit tot volkeren en indivi
duen. En in Joegoslavië gaat het
om een burgeroorlog, niet om
een conflict tussen twee staten.
Strikt genomen zou een staat
haar eigen misdadigers moeten
berechten. De VN gaat immers
uit van soevereine gelijkheid
van alle lidstaten. Wat binnen
de grenzen van een lidstaat ge
beurt, mag niet door een ander
lid berecht worden. Je mag als
land wel partij kiezen. Zo kiest
Nederland de kant van de mos
lims waar die wegggezuiverd,
vermoord en verkracht worden
door Serviërs. Maar de VN is
geen staat.
De Veiligheidsraad had eerst de
Algemene Vergadering een ad
vies moeten geven. Nu dat niet
is gebeurd moet de Veiligheids
raad volgens De Waart probe
ren de Algemene Vergadering
voor een speciale zitting bijeen
te roepen, waarop dan een tri
bunaal wordt gevormd waar al
le lidstaten serieus aan gebon
den zijn.
De VN moet dan ook financieel
in staat worden gesteld een en
ander door te drijven. De 55
miljoen die het tribunaal kost,
moet hoofdelijk worden omge
slagen over alle leden. De elf
rechters die volgens de Veilig
heidsraad het tribunaal moeten
vormen, hebben feitelijk geen
gezag.
Al sedert de oorlog bestaat er
behoefte aan een internationaal
permanent strafhof, maar dat
hof is er nooit van gekomen,
niet het minst omdat de leden
zich daar zelf tegen verzetten.
Zo had Amerika er absoluut
geen behoefte aan om Vietnam-
misdaden als in het dorp My
Lai bedreven, door een derge
lijk internationaal strafhof te
laten berechten.
De Amerikaanse overheid kon
Prof.P.de Waart zet vraagtekens bij het tribunaal dat oorlogs
misdaden in Joegoslavië moet berechten foto vnu/theo van zwam
Lande'
wens®' de
lopen 3fs|
met ds'
moeilijk aan haar eigen onder
danen verkopen dat haar eigen
soldaten, door haar politici naar
Vietnam gestuurd, buiten Ame
rika zouden worden berecht. De
straffen destijds om My Lai zijn
dan ook tamelijk mild geweest.
Als een dergelijk internationaal
strafhof zou bestaan, zou die
bijvoorbeeld de Italiaanse Maf
fia kunnen aanpakken, sugge
reert De Waart. Nu is dat de
taak van Italië. Na de Eerste
Wereldoorlog vluchtte Kaiser
Wilhelm naar Nederland. Ne
derland wilde hem niet uitleve
ren omdat wij toen neutraal
waren geweest.
Dat kwam de geallieerden ove
rigens wel zo goed uit, want een
Amerikaanse kolonel die het
dolle plan had opgevat de Kai
ser te ontvoeren, kwam van een
lelijke kermis thuis bij zijn ei
gen superieuren. Politiek kwam
toen met het recht in conflict.
De Veiligheidsraad, zegt De
Waart, is zich de laatste tijd
aardig aan het ontpoppen als
een nieuwe VN. Je hoort verras
send weinig van de andere or
ganen.
Veel leden hebben boter op hun
hoofd. Toen Engeland en Ame
rika destijds aan Libië vroegen
om de daders van de Lockerbie-
aanslag (ruim 200 mensen kwa
men toen om door een hom aan
boord van een vliegtuig) over te
leveren, weigerde Libië met de
argumentatie dat het zelf wel de
terroristen zou berechten,een
verklaring waar Amerika ei
Engeland, vermoedelijk terecht,
veel scepsis over hadden.
De twee landen stapten
naar de VN, maar naar
International Gerechtshof
negeerden omdat dat toen i
hun kraam te pas kwam,
internationale organisatie
„Hier werd politiek vermengt
met de internationale rechtsor
de. Bovendien, om weer terug
komen op Joegoslavië, ove:
mensenrechten wordt in diverse
landen anders gedacht. Een In
donesisch e rechter denkt ander
over verkrachting in oorlogstij:
dan een Nederlandse,
als China en Indonesië
wat dat betreft niet aan
leiband van het westen te
Strafrecht behoort geen stand
recht te zijn.
„Wat krijgen we straks
tribunaal, een pakket
vonnissen. Tel uit je winst. De
veroordeelden komen zich heus
niet melden om hun straf
zitten. En andere landen bran
den liever hier hun vingers nkj
aan, tenzij zij duidelijk
mandaat en de steun van
hele wereld hebben. Dit tribi
naai is politiek geboren om
volkswrevel enigszins gerust
stellen. Maar volkenrechtelijk
de zaak zeer dubieus en lf
tribunaal zal ook niet afschrik'
wekkend werken.
„De misdaden zullen rusi
doorgaan, er gaat geen prevnn
tieve werking van zo'n trite
naai uit, de daders kunnen
moeilijk zeggen dat ze niet gf
weten hebben dat ze buiten®
wet waren. Je kunt beter wa®
ten en de zaak juridisch
volkenrechtelijk waterdP
maken."
Van onze Haagse redactie
Den Haag - Het aantal gerej
jaar met zeven procent
gewelds- en vermogensruil
categorie (diefstal, verdui
maakt driekwart uit van all)
Dit blijkt uit het criminaliteits- j
overzicht van het Centraal Bu
reau voor de Statistiek over
1992. Dit bureau geeft alleen
cijfers over het aantal door de
politie geregistreerde misdrijven; I
het werkelijke aantal kan dus
hoger of lager zijn. De groei
wordt bovendien deels veroor
zaakt door de automatisering bij
de politie, waardoor de registra
tie beter is geworden.
De politie noteerde vorig jaar
ruim 1,2 miljoen misdrijven,
ruim 80.000 meer dan in 1991.
Het grootste deel van die groei
(70.000) wordt veroorzaakt door
de toename van het aantal ver-
mogensmisdrijven. Het aantal
geweldsmisdrijven, waaronder
diefstal met geweld, nam met
7.000 toe. Procentueel gezien is
deze groei groter dan die van de
rermogensmisdrijven.
De groei van de criminaliteit zit
I VERVOLG VAN VOORPAGINA
Boutens is de enige Rabo-man
die over de affaire-Hulst met de
media mag praten; de hoofddi
rectie van de bank heeft de zaak
naar'buiten toe vakkundig afge
grendeld.
Boutens geeft toe dat bankieren
in de grensstreek een eigen spe
cifiek karakter heeft. Met name
de stroom contant geld is er veel
groter dan elders, ook doordat
veel Belgen aan de Nederlandse
kant van de grens spaarrekenin
gen hebben. Dat die Belgen
daarmee inkomsten hopen te
verzwijgen voor de eigen fiscus,
is niet de eerste zorg van de
bank.
Bij de andere Rabobanken was
de affaire-Hulst al langer be
kend. „We zaten met kromme
tenen te wachten tot het een
zou uitlekken," zegt een
stafmedewerker van een Rabo
bank in de Brabantse grens
streek, die uiteraard anoniem
wil blijven.
Hij beschouwt de gang van za
ken in Hulst als een bedrijfson
geval: „Het risico van het vak.
Overal vind je mensen die op een
dubieuze manier aan hun geld
proberen te komen en overal
zullen ze proberen dit wit te
wassen".
Het Elsevier-verhaal over de Ra
bobank in Hulst is deels geba
seerd op informatie van F.J.R. de
VERJAARDAGEN ZIJN doorgaan
•erste verjaardag van de wereld
Janeiro is dat allerminst. N:
i'tter tegen te vallen.
Ilet alleen waar het gaat om
e oproep de consumptiepatror
ungsgroei te beperken, maar o
''spraken over gemaakt zijn. Ee
'n9 over de Bossen.
J! Rio beloofden honderd lander
ling van de regenwouden. Daar
4uid-Amerika gaat het kappen
n éuidoost-Azië net zo. Thaise b:
■oncessie gekregen om in Burma
f,®r hoe kan het ook anders?
'o grote vraag naar tropisch
lp°nnen zijn er nauwelijks. De Dl
"iet stoppen met het kappen, i.
Z|jn de rijke landen die de d'
hJj0n, en die z'in daarom sefi
Jan is de grootste gebri
an waar meranti en vergeli
r. - ziK laten we achter ons.
weet ieder in Nederland da
mi doe-het-zelver en part
k wel. go Procent van het tr
r woning- en projectbouw.
,"r9,aans overheden, woningbc
j.'kkelaars.
iat ^'iken lak te hebben aan Ri
lari'n den tellen uitsluitend
"ge onderhoudskosten. Dat
1a/S terugbetaald moeten word
rh,,- 00l< deze instellingen kunn:
iesJv®n- Ze krijgen niet meer bi
an Rniet meer over voor zijn boi
rü° mogf daarom gevierd
tem te steken.
uit li Ha.
hel :e
ooi )ie
