Duitse vrouwen vrezen beperking abortusvrijheid 'Bijbelteksten kunnen breekijzers zijn' 'Leutertitels' en 'crisisexamen' Moeilijke keuze voor partijen Zuid-Afrika Nagenoeg DESTE] Horen en vo ACHTERGROND A2 DESTEM- Ellen van Wolde de eerste vrouwelijke hoogleraar exegese Uitslagen Kok wellicht woensdag bij enquêtecommissi DE STEM DONDERDAG 27 MEI 1993 Het hoogste rechtscollege in Duitsland, het Constitutionele Hof in Karlsruhe beslist morgen over de abortuswetgeving. De Bondsdag is bijna een jaar geleden akkoord gegaan met een ruime regelgeving. Maar de Duitse vrouwen vrezen dat het Hof dat besluit in strijd met de grondwet zal verklaren. Met alle gevolgen van dien. Door Frans Wijnands De abortuswet, zoals de Duit se Bondsdag die in 1992 heeft aangenomen, houdt in dat abortus niet langer strafbaar is, mits die plaatsvindt in de eerste twaalf weken van de zwangerschap, de vrouw ten minste drie dagen tevoren een arts heeft geraadpleegd en die verplichte medisch-sociale consultatie schriftelijk kan aantonen. De vrouw kreeg dus eindelijk het laatste woord. Tot dan toe was abortus in de 'oude' Bondsrepubliek straf baar. Slechts bij enkele, voor namelijk medische indicaties, was zwangerschapsonderbre king toegestaan. In de nieuwe, oostelijke deel staten bestond daarentegen abortusvrijheid. Om aan die ongewenste toestand van twee abortusregelingen in hetzelfde land een einde te maken, werd bij de Duitse hereniging be paald dat er zo snel mogelijk een algemeen landelijke abor tuswetgeving moest komen. Die wet ligt er nu. Aangeno men na een zeer emotioneel debat in de Bondsdag zonder fractie-discipline. Ieder Bondsdaglid kon naar eigen geweten beslissen. Een groot aantal christen-demo craten stemden met de socia listen en liberalen vóór het nieuwe wetsontwerp. Tot er gernis van 249 CDU/CSUfrac- tiegenoten die, met instem ming van kanselier Kohl, een klacht indienden bij het Con stitutionele Hof. De nieuwe wet zou in strijd met de grondwet zijn. Ook de deelstaatregering ,yan Beieren diende een' klacht in, nadat München al eerder had ge klaagd over invoering van de sociale indicatie en opname van abortus in het zieken fondspakket. De Duitse vrouwen die, bin nen en vooral buiten het par lement, jarenlang hebben ge streden voor grotere abortus vrijheid vrezen dat het Hof die weer zal inperken. Zoals de rechters ook de onmiddellijke invoering van de wet hebben tegengehouden in afwachting van hun voldragen oordeel. Dat komt nu aan de voora vond van Pinksteren. Algemeen wordt verwacht, dat de rechters de nieuwe abor tuswetgeving in strijd met de grondwet zullen verklaren (doden van ongeboren leven), maar daar geen strafsancties aan zullen verbinden. Een spitsvondig vonnis dat te gelijk in de praktijk voor com plicaties zorgt. Een van de gevolgen van een dergelijke uitspraak is dat de zieken fondsen niet meer betalen, omdat zij volgens overheids- richtlijnen geen ingrepen die in strijd zijn met de wet, mo gen vergoeden. De afgelopen dagen is in Duitsland volop gespeculeerd over de mogelijke uitspraak van het acht-koppige rechts college in hun rode toga's. Acht rechters, onder wie slechts één vrouw. Tal van politici hebben al ge wezen op de maatschappelijke gevolgen. Ziekenhuizen zullen geen abortus(poli)klinieken inrichten en als het zieken fonds niet meer betaalt ont staat in Duitsland een 'twee klassenmaatschappij': wie geld heeft kan zich laten be handelen, wie het niet heeft zoekt het maar uit. In samenhang met de nieuwe wet had de staat beloofd om in 1996 elk kind een plaatsje in een Kindergarten (crèche) te geven. Als de regeling strijdig met de (grond)wet wordt ver klaard hoeft de overheid die belofte strikt genomen niet na te komen; een welkome finan ciële meevaller. Ruim 600.000 kinderen wachten op een plaats in een Kindergarten waardoor veel meer moeders een baan kunnen zoeken. Meer dan 10.000 nieuwe crèches moeten worden gebouwd, maar de gemeenten hebben de benodigde 21 miljard mark niet. Binnen CDU-kringen wordt intusssen de oude variant weer uit de la gehaald: geen abortusvrijheid en abortus blijft in de strafwetgeving; abortus mag alleen op indica ties waarbij de vrouw altijd vrijuit gaat en alleen de arts verantwoording moet afleg gen, uiteraard desnoods tot voor de rechter. Voorstandsters van de nieuwe abortuswet hebben de Duitse vrouwen opgeroepen om mor-' gen massaal voor het gemeen- ^ghuiis ypq hun woonplaat^, te demonstreren. Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem B.V. Directie: drs. J.H.M. Brader. Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur. C. Hamans en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren. Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda. Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda. 076-236911/Telefax 076-236405. Telefax redactie 076-236309. Kantoren: Bergen op Zoom, Steenbergsestraat 23-23a, (alleen redactie) 01640-36850, fax 01640-40731. Postadres: Postbus 65,4600 AB Bergen op Zoom. Breda, Afdeling Lezerskontakt ®06-0226116 (gratis). Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550, fax 01608-17829. Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur. Goes, Klokstraat 101100-28030, fax 01100-21928. Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes. Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751, fax 01140-19698. Postadres: Postbus 62,4560 AB Hulst. Oosterhout, Arendstraat 14,® 01620-54957, fax 01620-34782. Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout. Roosendaal, Molenstraat 45,® 01650-37150, fax 01650-44929. Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal. Terneuzen, Zuidlandstraat 32,® 01150-17920, fax 01150-96554. Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen. Vlissingen, Scheldestraat 7-9,4381 RP, 01184-19910, fax 01184-11446. Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen. Openingstijden: Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur; overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur. Abonnementsprijzen (bij vooruitbetaling te voldoen): per kwartaal 85.50, per halfjaar 170.05 óf per jaar 330.70. Voor abonnees die automatisch betalen: per maand 28.45, per kwartaal 83.00, per half jaar 165.05 óf per jaar 320.70. Voor posttoezending geldt een toeslag. Fotoservice 076-236573. Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur): Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882. Grote advertenties uitsluitend 076-236881 Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442. (Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911). Bankrelaties: Postgiro 1114111 - ABN/AMRO rek. 520538447. Heeft u de krant niet ontvangen Onze excuses. Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor. Ook op zaterdag van 09.00-12.00 uur. Vandaag houdt prof. dr. Ellen van Wolde haar inaugurale rede aan de Katholieke Universiteit in Tilburg. Van Wolde doceert exegese van het Oude Testament, ze is de eerste vrouwlijke hoogleraar in Nederland in een klassiek theologisch vak. Dergelijke vakken waren eeuwenlang een mannendomein. Door Jan Bouwmans „Bijbelteksten", zegt ze, „kun nen breekijzers zijn." Dat wil zeggen: „Middelen van een God die in ons dagelijks leven wil inbreken en ons wil openbre ken." Ze pakt de tekst van haar inaugurale rede er even bij en vult aan: „Dat is niet per se leuk of aangenaam, maar een inbraak is niet prettig en God is volgens mij ook niet (alleen maar) leuk." Niet alleen maar leuk, nee, want neem het bijbelboek Job. Daarin komt de ruwe kant van God goed naar voren. Job, Ruth en Genesis zijn haar drie favo rieten. Over Genesis, het scheppings verhaal, ging haar proefschrift; aan Ruth is vandaag in Tilburg haar inaugurale rede gewijd: prof. dr. Ellen van Wolde (39), de eerste vrouwelijke hoogle raar in een klassiek theologisch vak van Nederland. Dat klassieke theologiscHe vak is de exegese (uitleg) van het Oude Testament. Ze beoefent het sinds augustus vorig jaar aan de Theologische Faculteit Tilburg. Daarvoor was ze als (hoofd)docent bijbelweten schappen verbonden aan de universiteit in Nijmegen. Ze heeft theologie gestudeerd in Nijmegen en in Rome en daar naast semiotiek (wetenschap die zich bezighoudt met de leer van tekens) bij de vermaarde Um- berto Eco in Bologna. In 1989 promoveerde ze 'met lof' aan de universiteit in Nijmegen. De eerste vrouw die het in Ne- Van Wolde: 'Mij valt vaak op dat als vrouwen preken, les geven, het taalgebruik veel gewoner is'. FOTO VAN EIJNDHOVEN derland heeft geschopt tot hoogleraar in een vak, dat eeu wenlang een exclusief mannen- domein is geweest. Niet alleen de Tilburgse facul teit presenteert haar maar al te graag zo. „In het begin vond ik dat hinderlijk. Het is feitelijk wel juist. Maar je wordt zo op je vrouw-zijn vastgepind. Of je nu een mannelijke of vrouwelijke hoogleraar exegese bent, je taak is en blijft om een bijbeltekst in zijn eigen tijd en eigen waarde te laten en toch de actuele waarde ervan te laten zien, zon der prekerigheid. Maar omdat het aantal vrouwelijke theolo giestudenten veel groter is ge worden, is het heel goed dat er ook steeds meer vrouwelijke do centen zijn. Gewoon als voor beeldfunctie. En dan niet per se in een van de feministische theologische vakken, maar ge woon in een klassiek theolo gisch vak." Het zou onzinnig zijn als een vrouw in de theologie alleen maar met vrouwenzaken bezig zou mogen zijn. Van Wolde: „Maar ik denk wel dat je als vrouwelijke docent of hoogle raar bepaalde accenten anders zult leggen. Voorbeeld: een meer down-to-earth-benade- ring, niet te verheven taalge bruik, niet te prekerig. Mij valt vaak op dat, als vrouwen pra ten, preken, les geven, het veel gewoner is. Dat betekent ten aanzien van de bijbel dat je niet benadert hoe verheven die is, hoe slecht wij erbij kunnen, maar dat je heel goed kimt laten zien, zoals bij Ruth, hoe hele gewone mensen leven, worste len met problemen en daar vorm aan geven. En zo toch het bijzondere, de volheid van een bijbeltekst laten zien. Daar heb je niet per se verheven taal voor nodig." De eerste vrouw...presenteert de faculteit haar met voorliefde soms ook zo vanuit een bepaal de verwachting? De verwach ting dat zij zich als vrouw wel geroepen zal voelen om de vrou wen in de bijbel uit de coulissen te halen, om de doodgezwegen vrouwen hun stem terug te ge ven? Daar is, denkt ze, zeker iets van waar. En ze zegt ook gevoelig te zijn voor waar ze de 'zij-stroom' in de bijbel noemt. Die 'zij- stroom' onderscheidt ze van de 'hij-stroom' die in de bijbel ook de hoofdstroom is. In haar boek 'meneer en mevrouw Job' heeft ze bijvoorbeeld gewezen op de cruciale rol die de vrouw van Job in het gelijknamige bijbel boek speelt. Jobs vrouw speelt maar een hele kleine, niettemin doorslaggevende rol. Zij zorgt voor het keerpunt in Jobs leven, zij maakte van een lijdzame Job een Job die ging vechten. Man nelijke exegeten hebben dat steeds over het hoofd gezien. Dat wil zeggen, in de christelij ke traditie. In de rabbijnse tra ditie komt Jobs vrouw er heel wat beter af. Ook in het bijbelboek Ruth is er zoiets aan de hand. Daarin spe len vrouwen de hoofdrol. Maar de 'zij-stroom' wordt aan het slot zonder blikken of blozen weer tot 'hij-stroom' getrans formeerd. De vrouwen zijn uit eindelijk toch weer niet meer dan een voetnoot bij de ge slachtslijst van koning David. Zo hebben de mannelijke exe geten het tenminste altijd be grepen. Maar één enkele zin kiepert die mannelijke opvat ting omver, betoogt prof. Van Wolde. De uitspraak namelijk van de vrouwen van Bethlehem dat Ruth belangrijker is dan zeven zonen. Daarmee wordt in feite gezegd dat die hele ge slachtslijst van David, die al leen maar mannen bevat, min der belangrijk is dan Ruth. Dat de vrouwen mét andere woor den belangrijker zijn dan de mannen. Aan de wand van haar ruime werkkamer op de faculteit hangt een groot plakkaat, waar op in het Hebreeuws het bijbel boek Ruth in verschillende kleuren is uitgeschreven. Het vormt een methode om dat boek goed te lezen. Zo'n leeswijzer heeft ze ook opgenomen in haar nieuwste boek, Ruth en Noömi', dat dezer dagen verschijnt. Ellen van Wolde heeft iets met de bijbelse Ruth. Aanstekelijk zo enthousiast als ze er over praat. Maar ze is geen feminis tische exegete. „Ik zeg niet: als vrouwelijke exegeet let ik alleen op zij-sporen. Ik wil de wissel werking tussen de hij- en zij sporen laten functioneren. Bei de zijn belangrijk en moeten tot gelding komen door ze op el kaar te laten inwerken." Exegese is altijd ook de actuele waarde van een bijbeltekst la- ten zien. Ze zei het al in het begin. Met Ruth scoort ze daar mee voor open doel. Het boek Ruth staat immers bol van de vreemdelingenproblematiek. En het doet ons aan de hand hoe wij ook vandaag de dag als mensen die problemen het beste kunnen oplossen. Van Wolde: „Niet de vreemdeling in ons midden moet zich aan ons aan passen. Niet wij moeten veran deren. Maar we moeten elkaar leren door de ogen van de ander te kijken. We moeten van ogen wisselen om elkaar echt te kun nen zien. Dat opent de weg tot verandering, zodat het eigene vreemd en het vreemde eigen kan worden." De eerste vrouwelijke hoogle raar exegese in Nederland. Aan een rooms-katholieke theologi sche faculteit, waar bijbeluitleg altijd een clericaal-mannelijk domein is geweest. In een EK Kerk waarin het ambt, dus ook leergezag en leiding, nog altijd exclusief mannelijk is, is de eer ste vrouw op een exegetische leerstoel als het ware een dub bele doorbraak. Het is niet ondenkbaar dat de kerkleiding haar verrichtingen in Tilburg met meer dan gewo ne belangstelling volgt. „Daar heb ik tot nu toe niets van gemerkt", lacht ze. „Dat zal er ook wel aan liggen dat ik Oude Testament doe. Het Nieuwe Testament zou wel eens gevoeli ger kunnen liggen." Ellen van Wolde: Ruth en Noö mi. Uitgeverij Ten Have, Baarn, 29,50 Ellen van Wolde: Aan de hand van Ruth. Uitgeverij Kok, Kampen, ƒ10,- Vreugde over de (bijna) beginnende vakantie ging gisteren hand in hand met pessimistische gedachten over de eindcijfers. Een docent tegen zo'n doemdenkster: „Je kunt toch altijd nog herkansen," De havo-scholiere: „Het is mijn tweede jaar al, lui." De achtste exarri'endag. DE LAATSTE loodjes wogen gisteren zwaar voor veel eind examenkandidaten. Aardrijks kunde, handel en economie wa ren moeilijk maar natuurkunde was een makkie. Nederlands opstel was een koud kunstje vanwege de vele 'leutertitels'. Vbo'ers en mavo'ers begonnen met aardrijkskunde met de on derdelen Nederland, Duitsland en Turkije. Op het Mollerly- ceum in Bergen op Zoom von den ze dat een moeilijk examen, hoewel de meesten ruim voor de tijd klaar waren. Bart Mulders uit Bergen op Zoom vond het pittig: „Weinig open vragen en allemaal doordenkers, waarbij je niet een, twee, drie antwoord kan geven." Renate van Put uit Ossendrecht begon er goed voorbereid aan en vond het makkelijk: „Ik heb er een maand of zo op geleerd, maar ik had net zo goed maar een dag kunnen leren. Dit had ik niet verwacht. Vorig jaar was het veel moeilijker. Toen had ik een 5,8, nu vast wel een 7." Vivian Brink uit Hoogerheide vond Ne derland wel heel erg moeilijk, maar Turkije weer helemaal niet. Docent F. Passier bewaart de bekende kwalificatie makke lijk of moeilijk liever tot na de correctie. Hij spreekt van een 'maatschappelijk relevant exa men'. Die hadden we nog niet gehad. „Als ze dit goed gemaakt .hebben, kunnen ze zeggen dat jë wat aan het vak hebben gehad", zegt Passier. Hij vond het examen actueel (woning bouw in de Randstad, eenwor ding Bondsrepubliek) en duide lijk (veel kaarten en foto's). De vwo'ers hadden de hele woensdagochtend beschikbaar om een Nederlands opstel te maken. Dat ging de ruim tach tig kandidaten op het Moller goed af. 'Meegevallen, lekkere onderwerpen' was de algemene teneur. Ze konden kiezen uit acht onderwerpen als de toe komst van de Nederlandse taal, leerlingbegeleiding, normbesef, vaderlandsliefde, algemene ont wikkeling van jongeren en ex treme kenmerken van mensen. Als daar niks van hun gading bij zat, konden ze een verhaal afmaken of een betoog op pa pier zetten. Maurice van de Rijzen uit Ber gen op Zoom was na anderhalf uur al klaar met een betoog over het idee van Pronk om het leger te handhaven en in te zetten voor VN-operaties. Geke Veraart uit Halsteren vertelt al wild op en neer springend dat ze heel veel politieke onderwer pen verwacht had 'omdat er zoveel rotzooi in de wereld is'. Niets daarvan dus. Ze koos de vreemde titel 'H20 is geen wa ter'. En legt dat zo'n beetje uit als 'Stel, je staat voor de zee en je denkt: was ik maar vrij'. Als de docent het maar snapt. Inge van Ditshuizen uit Hoogerheide vond dat de titel 'Ongewenste extremiteiten' er meteen uit sprong. Ze schreef zich leeg over dikheid, puistjes, lange mensen/ lange tanden en grote voeten en besloot met het ad vies: 'Geniet van je jeugd, het is zonde om die door dit soort dingen te laten bederven'. Wies- ke van Overbeek uit Hoogerhei de pleitte gelukkig voor het be houd van het Nederlands. Docente J. van' der Kroon wil wel geloven dat het goed ging. „Ik vond het nogal wat leuterti tels. Heel algemeen, vooral die H20-titel, daar kun je oeverloos over doorkletsen", bekritiseert ze. Het meest gekozen is volgens haar 'Ongewenste extremitei ten'. Natuurkunde voor vbo en mavo vonden ze makkelijk op het RietHil College in Raamsdonks- veer. Bas Bouwens uit Geertrui- denberg wist bijna alles en Daphne van Groezen uit Raamsdonksveer en Dennis de Vos uit Geertruidenberg hadden alleen wat moeite met de open vragen. „Een heel mooi alge meen werk", 'vindt docent A. Pols. „Ze zullen wel niet alle maal een 10 hebben, maar alle onderwerpen zijn aan de orde geweest." De havo'ers kregen het voor de kiezen met handel. Vijf opga ven, 48 vragen en veel moeilijk heden. „Het waren allemaal strikvragen en ik denk dat ik er allemaal in ben getrapt", ziet Wendy van Moergestel uit Made het van de zonnige kant. Plaats genoot Wil-Jan van Es komt vloekend uit de gymzaal. Hij noemt het 'crisisexamen' in dia lect 'kaai-but'. En een anonieme pessimist: „Ik zie het volgend jaar wel weer." Docent H. Kuij- per 'kan niet zeggen dat het een echt makkelijk examen was'. „Het is tegengevallen dat er geen fabrieksboekhouding in zat, daar hebben we veel tijd in gestoken. En de Staat van Her komst en Besteding der Midde len had ik eerder bij het vwo- examen verwacht. Het was heel erg veel rekenwerk. Maar ik verwacht betere resultaten dan bij het vwo." Die vwo'ers werden gisteren nog eens afgedroogd. Op het RietHil heerste onder het motto 'heel moeilijk en veel te veel' collectieve verontwaardiging De goede antwoorden van de dinsdag gehouden eindexamens biologie zijn als volgt: vbo en mavo C: 1 F; 2 3 C; 4 A; 5 C; 6C;7B;8C;9-; 10 B; 11 12 C; 13 A: 14 A; 15 C; 16 A; 17 A; 18 B; 19 C; 20 21 C; 22 23 24 D; 25 -; 26 B; 27 B; 28 29 30 B; 31 C; 32 C; 33 B; 34 B; 35 A; 36 A; 37 A; 38 C; 39-; 40-.41 C; 42 B; 43 44 -; 45 46 C. vbo en mavo D: 1 2 A; 3 A; 4 C; 5 6 D; ;7 C; 8 -: 9 10 11 12 13 B; 14 15-; 16 Bi 17 -; 18 D; 19-; 20 C; 21 C; 22 A; 23 C; 24 B; 25.A?26 B;27B;28. A; 29 D; 30 C; 31 B; 32 A; 33 B; 34 A; 35 C; 36 -; 37 -; 38 B; 39 -; 40 -; 41 A; 42 D; 43 B; 44 45 C; 46 B; 47 B. ■havo: ".«J •k" «KI jji'jnooaxoi 1 A; 2 A;'3 A; 4 D; 5 D; 6 B; 7 At 8 C; 9 A; 10 B; 11B;T2 C'; 13 D; 14A; 15 A; 16 C; 17 C; 18 B; 19 C; 20 D; 21 B; 22 B; 23 D; 24 B; 25 B; ;26 B; 27 C; 28 A; 29 C; 30 C; 31 B; 32 A; 33 C; 34 B; 35 C; 36 A; 37 C; 38 C; 39 C; 40 C; 41 A, 42 C; 43 C; 44 B; 45 C; 46 B; 47 B; 48 C; 49 A; 50 B. vwo: 1 A; 2 D; 3 C; 4 A; 5 B; 6 C; 7 C; 8 B; 9 D; 10 A; 11 A; 12 C; 13 A; 14 A; 15 D; 16 B; 17 C; 18 B; 19 D; 20 B; 21 C; 22 C; 23 B; 24 B; 25 D; 26 A; 2? B; 28 C; 29 B; 30 A; 31 A; 32 B; 33 A; 34 C; 35 B; 36 A; 37 A; 38 C; 39 C; 40 B; 41 A; 42 C; 43 B; 44 A; 45 A; 46 A; 47 C; 48 C; 49 C; 50 A. over het examen economie 1. Karin van der Pluym uit Hank was als een van de eersten van de vijftig kandidaten klaar en had alleen moeite gehad met de vijfde en laatste opgave over inkomstenbelasting. Voor Ellen Verkroost uit Dussen was het zo veel dat ze enkele vragen on beantwoord moest laten. Saskia van de Merbel uit Raamsdonks veer kwam ook tijd te kort: „Ik moest het echt afraffelen, ik kon niet meer nadenken over de antwoorden." Marleen van Strien uit Raamsdonk hoopt op een 4: „Anders heb ik een her examen en dat wil ik niet want ik wil dit niet nog een keer doormaken." Docent Ernest Piethaan vond het 'wel te doen', vooral de eerste twee standaard-opgaven, maar hij was toch ook op 'een paar lastige dingen' gestuit: de berekeningen bij opgave 3 over omloopsnelheid van geld, het eind van opgave 4 over i mensverhoudingen en opgave S vanwege begrippen. Hoe moei' lijk het was, blijkt bij de nabe spreking als de docent gecorri geerd wordt door een aantal leerlingen: „Ja, nu begin ik aai mezelf te twijfelen. Je hebt ge lijk." Voor veel kandidaten is intus sen de lange zomervakantie al begonnen. Op het Moller wer den al plannen gemaakt voor Pinkpop en op het RietHil gin gen ze alvast een pilsje pakken De laatste (grote) examens zijn vanmiddag: wiskunde B voir havo en vwo. Ik ben daarvoor !t gast op het Mencia de Mendoza- lyceum in Breda. Vanochtend ben ik voor tekenen op Mavo Ginneken en voor Grieks op tó Stedelijk Gymnasium in Breda. Met de arrestatie van 73 leden van het radicale Pan Afrikaanse Congres (PAC) is het overleg over de toekomst van Zuid-Afrika weer in gevaar gekomen. Morgen besluiten vertegenwoordigers van de belangrijkste politieke partijen welke gevolgen de arrestatie van de PAC'ers heeft voor het onderhandelingsproces. Door Raymond Hasselerharm ANC-LEIDER Nelson Mandela heeft de Zuidafrikaanse bevol king opgeroepen om niet in pa niek te raken na het afbreken van de politieke onderhandelin gen door een omstreden politie actie, afgelopen dinsdag. „Sinds het begin van het onderhande lingsproces in 1990 hebben we talloze problemen ondervonden. Dit is er een van", zei Mandela, wijzend naar de arrestatie van tientallen zwarte leiders. Dat de regering De Klerk wat zou ondernemen tegen de lei ders van het radicale Pan Afri kaanse Congres (PAC) en haar militaire afdeling APLA was duidelijk maar het tijdstip is gebaseerd op een politieke blunder of een uitgekookte stra tegie van 'havikken' in het ka binet. Enkele dagen voordat een ver kiezingsdatum moet worden be kend gemaakt worden de deli cate onderhandelingen ernstig verstoord door de arrestatie van 73 leiders van het PAC. De besprekingen zijn nu tijdelijk afgebroken en het PAC heeft zich, na het wegvallen van haar vertegenwoordigers, noodge dwongen teruggetrokken. „De politie heeft de onderhandelin gen gesaboteerd", meent ANC- secretaris generaal Cyril Ramophosa, het ontslag eisend van minister Hernus Kriel van Wet en Orde. De belangrijkste regeringson derhandelaar, minister Roelf Meier, leek verrast door de poli- tie-actie en hij verzekerde zijn gesprekspartners dat hij niets wist van de arrestatie van PAC- leiders. Daarmee werd duidelijk dat er een schisma in het kabi net is ontstaan tussen radicalen, zoals Hernus Kriel, en gematig de ministers als Meier en Wes- sels. Kriel beweert dat de actie tegen de PAC'ers een pure cri minele aangelegenheid betreft omdat allen worden verdacht van illegaal wapenbezit en be trokkenheid bij moorden en aanslagen. „Niemand is gear resteerd om politieke redenen", zei Kriel in het parlement waar hij werd toegejuichd door leden van de blanke Conservatieve Partij. Het PAC, dat zich in 1959 af scheidde van het ANC, is aan zienlijk radicaler dan de moe derpartij. Concessies, zoals machtsdeling met blanken, worden uitgesloten en de gewa pende strijd wordt niet afge zworen zolang de zwarte bevol king niet de macht heeft, De eerste prioriteit van een zwarte regering is het verplaatsen van rijkdom en welvaart van blank naar zwart. Onder het motto 'een kogel voor iedere (blanke) kolonist' heeft APLA, de mili taire tak van het PAC, de afge lopen zes maadnen talloze aan slagen utigevoerd op blanke soldaten, politie-agenten en ar geloze burgers. Volgens een agrarische organisatie zouden daarbij onder andere 33 boeren zijn omgekomen. De kritiek op de regering De Klerk nam sterk toe en de aanhang van rechtse blanke organisaties, zoals de Afrikaner Weerstands Bewe ging groeide. De PAC-leiding speelde onder tussen een dubbelrol door de aanslagen noch goed te keuren noch te veroordelen en door tegelijkertijd aan te schuiven bij onderhandelingen over het 'nieuwe Zuid-Afrika'. Dit ver hoogde de irritatie bij radicalen in het kabinet die tandenknar send aanschouwden dat 'moor denaars en terroristen' om tafel zitten met regeringsonderhan delaars. Afgelopen weekeinde was de maat vol toen PAC-woordvoer- der Maxwell Nemadzivhanani een toespraak hield bij de be grafenis van een PAC'er die omkwam bij het politie-onder- zoek naar de moord op een boerin. „De boeren zullen altijd onze doelwitten zijn omdat zij ons land illegaal hebben bezet", zei Nemadzivhanani die ook dinsdag door de politie werd opgepakt. Morgen besluiten de vertegen woordigers van de belangrijkste politieke partijen welke gevol gen de arrestatie van de PAC'ers heeft voor het onder handelingsproces. Uiterlijk vol gende week moet de datum worden vastgesteld voor de eer ste vrije verkiezingen en de vraag is nu of het ANC dat proces wil vertragen. Aan de ene kant wil het ANC DE STEM Minister Hernus Kriel solidair zijn met het PAC omdat radicale ANC'ers dat verwach ten maar aan de andere kant wil de ANC-Ieiding snel een politiek akkoord sluiten. De economie zit in het slop en het geweld lijkt te escaleren nadat tientallen doden zijn gevallen in foto de zwarte wijk Kathlehonü Harde bewijzen dat gearres teerde PAC'ers daadwerkeV zijn betrokken bij moordaansiJ' gen kunnen het onderhande lingsproces redden. Alle ofi zijn gericht op minister HerwP Kriel. Van onze Haagse redactie Den Haag - Bedrijven maximaal vijftien werk mers hoeven zieke werk, mers geen drie maar slee twee weken het loon uit eij zak te betalen. Minister De Vries (Sociale Zal en Werkgelegenheid) beloofde Tweede Kamer gisteren dat de nieuwe wet 'terugdring ziekteverzuim' op dit punt aanpassen. Acti Van onze redactie, binnenland Den Haag - Bijna al] overheidspersoneel zijn De kans is groot dat de rijf ambtenaren, politie-agenten leraren acties gaan voe zoals de gemeente-ambte ren al doen om hun cao-ei| kracht bij te zetten. Gisteren zijn de partijen die cao-overleg voor de 120.000 i sambtenaren voeren uit elk gegaan zonder enig resultaat. Onderhandelaar H. Pont van ministerie van- binnenlandse ken kon tijdens het gesprek i meer bieden dan een loonsveiT ging van 0,5 proeent per 1 af naast een eindejaarsuitker van 0,5 procent. De bonden b ven echter een loonsverhog: eisen van 2,5 procent plus j eindejaarsuitkering van 0,5 p.; cent. Ultimatum Morgen raadplegen de boni hun kaderleden in Amersfc Daar wordt mogelijk beslo tot het stellen van een ultirf turn aan Binnenlandse Zak Van onze Haagse redactie Den Haag - Waarschijr woensdag al zal minister 1, (Financiën, PvdA) versop nen voor de enquêtecor sie sociale zekerheid. Kok werd al in een bestol bijeenkomst verhoord vanwi zijn betrokkenheid met soci. zekerheid als FNV-voorzitter het begin van de jaren tachtig. De enquêtecommissie laat verschijnen van Kok nog in midden, maar reserveerde 1 alvast tijd voor een verhi woensdagnamiddag. Minis Kok liet zelf in kleine kring| doorschemeren dat hij voor t openbaar verhoor moet aant den. Wellicht dat ook ex-V topman Van Lede voor openbaar verhoor verschijnt. Volgende week komen topm< sen van Gemeenschappelijk ministratiekantoor (GAK) Gemeenschappelijk Medisc! Dienst (GMD) voor verhoor de parlementaire enquêteco missie. Prof. De Jong, presid' van de hoofddirectie van I GAK, verschijnt donderd evenals dr. Boersma, voorma! voorzitter van de directie van j GMD. j Als getuigen zijn verder opnie vertegenwoordigers van de v; I bonden (CNV en FNV) opger. pen die zitting hebben in besi Kn van bedrijfsverenigingen: Kos en J. van der Linden. REGEREN BETEKENT luister jjndere broodwinning omziei ten onafhankelijke commisi. I SFondse Betuwelijn mogelijk Paar weken geleden zei n i raPport-Van den Hoorn waa I yoorgesteld werd, flut was. 7 kosten zouden een veelvi voorstel genoemd werd- 7. bleef onduidelijk. Enig te woord van de minister i minister van huis uit niet ver Pn een doorgewinterde tect inspraak en bestuurlijk aenouden bij de voorbereidi Jn. schrijft de minister aai °°m, dat een alternatief inl rianter meteen van tafel, en bovengrondse Betuwel srheugen. Een meerderheir T.komt, omdat de onde da»l?ter" ?a z'in gewoon nie ls "e opinie van de kiezer d!>aor mevrouw Maij heeft n Betuwelijn. Nu wil ze da ,J,'aar verbieden om nog chterlijke macht lukt het n aKers Van de straat te hoi «nappen. Zonder beroep: obi! )uist 20 moeilijk het :n h van rechtszekerheid weet de minister da \isH 2ellen vallen. Is ze zo kan k ndse volksgezondhei Hau Palen? 7 Nederland loopt te hoe echt0verkeer en waterstaat, vvjp ®.r niet. Dus zullen de vi n,et horen wil, voelen m(

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1993 | | pagina 2