L,
1IDER
OND
H
H
GQ
H
t&Ê,
De Zaïrese nakomelingen van de heer G.
De verre oorlog
van Tadjikistan
VOORLICHTING:
Bij nacht en ontij gaan ze op pad. De sociale
rechercheurs van de gemeente Breda hebben
er heel wat voor over om uitkeringsfraudeurs
in de kraag te pakken. „Het geeft voldoening
als je iemand, die doelbewust de kluit
belazert, kunt aanhouden. Eén stopgezette
uitkering scheelt de samenleving al minstens
20.000 gulden per jaar." Vorig jaar tilde het
team in het stadsgewest Breda een
uitkeringsfraude van 3,2 miljoen gulden
boven tafel. In het eerste kwartaal van dit
jaar al ruim een miljoen. „In sommige wijken
druipt de fraude eraf." Op pad met twee
sociale rechercheurs. Op zoek naar een
zwartwerker met uitkering.
De kerken
contra
de armoede
Het heimwee
van Ambon
EN AAN DE PTH
- OF DEELTIJD)
EN VAN VANDAAG..»
TEN VAN MORGEN
INFORMATIE:
Tel 010-4360799
J. de Jonghweg 4 Rotterdam
De sociale
rechercheurs gaan
bij nacht en ontij
op zoek naar
zwartwerkers
'We doen van
tevoren ons
huiswerk. We
houden niet op de
gok mensen aan'
weekend
M
It van betontegels en
Kbestrating.
fale procesgang in het
i aan het beheren van de
puktiemogelijkheden.
ZATERDAG 22 MEI 1993
DEEL E
teau
bciteiten
jteit
succesvolle onderne-
verdere doorgroei,
orwaarden.
riaan Zoontjens Beton B.V.,
aA
0oe
A<[&
Door Riet Pijnappels
'„Posten en volgen doen we zo kort moge
lijk. Anders loopt het in de gaten.
FOTO DE STEM IJOHAN VAN GURP
ZIE WEEKEND 2
tndheidszorg
letenstraat 42, BREDA,
SCHOOL
IBRABANT
\Rott erdam
ZIE WEEKEND 3
ZIE WEEKEND 4
Eindredactie: Wim van Leest
Vormgeving: Ad van Hest
IN:
TCHNIEK
ECHNIEK
'KUNDE
IEK
4IEK
DMA
VLISSiNGEN:
Dinsdag 25 mei
19.00-21.00 uur
{Gebouw
sen of technici die niet direct
ijn tof deze vorm van Hoger
onderwijs bestaat een^
ende Lerarenopleiding
vond uren van één jaar!
EDAGOGISCH
ECHNISCHE HOGESCHOOL
EDERLAND
S
Mi
"et gedoofde lichten
'staan de auto's van
de sociale recher
cheurs aan de kant
van de straat. Zo on-
opvallend mogelijk
tussen andere auto's geparkeerd. In
het vizier de woning van een ver
moedelijke zwartwerker. De tip
kwam van het Sociaal Fonds
Bouwnijverheid. De man, die een
RWW-uitkering krijgt van de ge
meente Breda, was in werkplunje
gesignaleerd op een bouwplaats.
Het is halfzes 's ochtends. Het is
nog zo stil en donker dat iedere
beweging in de straat opvalt. Henk
Gommers, hoofd van het bureau
Regionaal Instituut Bijzonder On
derzoek (RIBO), kortweg de sociale
recherche, zakt een beetje weg in
zijn stoel. Met een neutraal gezicht
kijkt hij een enkele matineuze
voorbijganger die nieuwsgierig een
blik in de auto werpt, aan. Alsof
het de gewoonste zaak van de we
reld is dat hij hier in alle vroegte
met een vrouw in een auto zit.
Bij een overbuurman gaat de voor
deur open, een grote, zwarte hond
trekt, hijgend aan een strakgespan
nen riem, zijn baasje het huis uit.
De man ziet ons, maar loopt met
een door, meegesleurd door zijn
viervoeter.
Gommers pakt de mobilofoon:
„Jan, de overbuurman heeft ons
gezien. Daar moeten we de volgen
de keer rekening mee houden." Er
komt onmiddellijk antwoord. Col
lega Huijbrechts is waakzaam.
„Oké, Henk."
Het heimelijk volgen van een
zwartwerker naar de werkplek is
meestal het begin van een spoor.
Gommers: „Posten en volgen doen
we zo kort mogelijk. Anders loopt
het in de gaten." Daarna wordt de
bewijslast vergaard, via ooggetui
gen, onderaannemers, uitvoerders
en inbeslaggenomen administratie.
Totdat het net zich langzaam maar
zeker rond de fraudeur samentrekt.
Het grootste probleem is aan te
tonen hoe lang iemand al zwart
werkt. En waar en met wie. Bouw
projecten wisselen snel, een zwarte
ploeg bouwvakkers werkt soms
maar een paar dagen op een plaats.
Huijbrechts vertelt later, tijdens
een koffiepauze.' „We doen van te
voren ons huiswerk. We gaan niet
op de gok mensen aanhouden. De
verdachte horen we pas als laatste,
meestal hebben we dan zoveel be
wijzen dat een bekentenis er niet
meer toe doet."
In een televisie-interview zei
staatssecretaris Elske ter Veld on
langs 'kotsmisselijk' te worden van
uitkeringsfraude en noemde het
'diefstal van de werkenden'.
Henk Gommers fronst zijn wenk
brauwen. Hij vindt het tijd worden
dat de politiek eens kritisch kijkt
naar de besteding van het gemeen
schappelijk geld. Te lang hebben ze
om de hete brij heengedraaid. Nu
pas, nu Ter Veld genoodzaakt
wordt om miljoenen te bezuinigen
op de sociale zekerheid, wil ze de
bijstandsfraude aan pakken. „De
sociale recherche is tegen de ver
drukking in gegroeid," zegt hij,
verongelijkt. Zijn ogen blijven on
dertussen gericht op de weg. Toen
hij in 1978 met slechts één collega
het RIBO oprichtte (inmiddels uit
gegroeid tot tien rechercheurs),
wilde de politie)? niet weten van
frauderende uitkeringsgerechtig
den. „Tandenborstels tellen, dat
was een politieke kreet. In Den
Haag waren ze bang voor een in
breuk op de privacy, een heksen
jacht..."
Hij onderbreekt zijn
verhaal. Uit een gara
ge komt plotseling een
blauwe Mercedes met
een aanhangwagen vol
bouwmateriaal gere
den. Het is tien voor halfzeven.
„Daar is-ie!" Zijn stem schiet uit.
Hij grijpt de mobilofoon: „Jan, hij
komt eraan." Huijbregts klinkt
rustig. „Okee, als het goed is, gaat
hij direct zijn maten ophalen."
Gommers start de motor en rijdt
langzaam, op een afstand van een
paar honderd meter, achter de
Mercedes. Een beetje geschrokken:
„Zou 'k hem bijna nog kwijtra
ken."
De achtervolging begint. Nietsver
moedend rijdt de bouwvakker op
zijn gemak door de binnenstad van
Breda, de aanhangwagen hobbelt
over de straatkeien. De recher
cheurs spelen haasje over.
„Ik sla hier even af."
„Oké, ik neem 't over."
Gommers: „Zo lijkt het minder
verdacht. Met al die stoplichten is
het moeilijk volgen in de stad. Als
hij ons in de gaten krijgt, haken we
af._ Anders maken we het hele on
derzoek kapot."
In een rustig tempo voert de tocht
door de Bredase binnenstad. Het
wordt lichter, het verkeer komt
langzaam op gang. Het rode schijn
sel van tientallen identieke achter
lichten werkt verwarrend. Gom
mers is uiterst geconcentreerd, zijn
ogen constant gericht op de twee
lichtjes van de aanhangwagen,
maar het valt tegen om 'zichtcon-
tact' met de Mercedes te houden en
tegelijkertijd niet te veel op te
vallen. „Het zal niet de eerste keer
zijn dat we een verkeerde auto
volgen. Vooral in het donker. Het
vervelende is dat je het pas in de
gaten krijgt als het te laat is. Het is
ideaal als een auto een kapot ach
terlicht heeft. Dan heb je een dui
delijk herkenningspunt."
De man gaat richting Hoge Vught.
„Vaak kun je aan het rijgedrag zien
of ze ons gezien hebben," legt
Gommers onderwijl uit. „Dan gaan
ze rondjes rijden, stoppen ze op de
vluchtstrook, of rijden langzaam en
dan weer hard. Maar het gebeurt
zelden dat ze omdraaien en naar
huis gaan. Geld is een sterke drijf
veer."
Na vele malen links en rechts te
zijn afgeslagen, stopt de Mercedes
in de Hoge Vught. Een andere man
komt uit een van de huizen en stapt
in. Plotseling lijken de bouwvak
kers haast te krijgen. In een rap
tempo verlaten ze de wirwar van
straten en schieten de snelweg op.
Even is er verwarring. Welke afslag
hebben ze genomen „Doorrijden
Anders raken we ze kwijtGom
mers geeft plankgas, terwijl het
stoplicht net van oranje op rood
springt. Hij vloekt binnensmonds,
hij wil geen indianenverhalen over
wilde achtervolgingen in de krant,
moppert hij. „Geen enkele zaak is
een ongeluk waard." De mobilo
foon kraakt: „Afstand houden,
Henk, daar is-ie weer." De aan
hanger komt weer in het zicht. De
snelweg gaat richting Den Haag.
Gommers mindert gas. Zichtbaar
opgelucht. „Volgen moet je altijd
met minstens twee auto's doen. In
je eentje was je hem nu al kwijt
geweest."
Het gesprek komt regelmatig terug
op het verzamelen van bewijslast.
Ze bijten er vaak hun tanden op
stuk, de sociale rechercheurs. „De
mensen denken dat het simpel is
om iemand aan te houden. 'Hij
staat daar ieder weekend achter de
bar. je kan hem zo pakken,' roepen
ze." Huijbregt zucht eens diep. De
praktijk is anders. Bewijs maar
eens dat het gaat om een duurzame
arbeidsrelatie. Bewijs maar eens
dat twee mensen een gezamenlijke
Door Riet Pijnappels
Vorige week maakte de socia
le recherche een fraudezaak
bekend van ruim een kwart
miljoen gulden door een Ne
derlandse familie uit Zaire.
Het verhaal voert terug naar het
begin van deze eeuw. Een man uit
Enschede, de heer G., emigreerde
toen naar het toenmalige Belgisch
Kongo. Hij trouwde met een Afri
kaanse vrouw en werd gezegend
met een rijke kinderschaar, die
allemaal, volgens de wet, de Neder
landse nationaliteit kregen. Op
'gronden die hier niet controleer
baar' zijn, volgens een rapport van
de sociale recherche, verstrekte de
Nederlandse ambassade in Kinsha
sa veel paspoorten. Niet alleen aan
de kinderen van G., maar ook aan
talrijke kleinkinderen.
Zo'n driehonderd tot vierhonderd
nakomelingen vertrokken, sommi
gen met valse paspoorten, in de
loop der jaren naar Nederland.
Geen van hen spreekt een woord
Nederlands. Een van de zonen van
G. streek neer in Breda. De man,
inmiddels 60 jaar oud, heeft zes
vrouwen en 33 kinderen. Vorig jaar
signaleerde het ministerie van so
ciale zaken dat veel leden van de
familie G., die op enkele adressen
in Breda waren ingeschreven,
moeilijk bereikbaar waren. Ze le
verden hun inkomstenformulieren
te laat in en het vermoeden rees dat
ze gebruik maakten van eikaars
legitimatiebewijzen. Dat bracht de
zaak aan het rollen. De sociale
recherche werd gewaarschuwd.
Uit een snel onderzoek bleek dat de
familie G. zeer goed geschoold was
in het oplichten van de gemeente.
Op drie van de vijf adressen ston
den zoveel personen ingeschreven
dat dat gezien de grootte van de
woonruimte onmogelijk was. Op
deze adressen ontvingen de nako
melingen van G. een onterechte
bijstandsuitkering. Inmiddels wer
den ze ook verdacht van handel in
drugs en valse paspoorten.
De familie, een goed georgani
seerde organisatie, reageerde vlie
gensvlug. Halsoverkop vluchtten
een aantal leden naar België. Eind
juli werden twaalf uitkeringenn
stopgezet. Tegen vijf personen
werd proces-verbaal opgemaakt
wegens fraude. Van de anderen
bleef de verblijfplaats onbekend.
Andere criminele activiteiten kon
den niet bewezen worden. De so
ciale recherche kon aantonen dat
de familie G. de gemeente Breda
had opgelicht voor ruim een kwart
miljoen. Het vermoeden bestaat
echter dat het totale bedrag veel
groter is.
huishouding voeren. „Weet je wel
hoe moeilijk het is om in een volks
buurt te posten Je loopt daar
onmiddelijk in de gaten.") En be
wijs maar eens dat een bijstand
moeder thuis bijverdient met pros
titutie.
Gommerts: „Je kan toch moeilijk
vragen: mevrouw, ontvangt u man
nen voor geld Niettemin, als er
reden is tot argwaan, worden
nauwlettend de advertenties in de
gaten gehouden. „Als een vrouw
iedere week in het Stadsblad ad
verteert, weten wij genoeg."
Een zaak van verzwegen in
komsten via prostitutie
heeft bovendien de compli
cerende factor dat er altijd
twee rechercheurs mee bezig moe
ten zijn. „De kans op wilde be
schuldigingen, dat je misbruik
maakt van haar vak, is groot. En
daarmee haal je jezelf een hoop
ellende mee op de hals." Bij een
onderzoek naar een gezamenlijke
huishouding, waarbij de man
meestal werkt en de vrouw een
uitkering heeft, moet de sociale
recherche eerst vaststellen dat de
man 's ochtends uit de woning
komt en 's avonds, na het werk,
weer naar hetzelfde huis gaat. Dat
betekent regelmatig een uurtje pos
ten. En ook 's nachts eens kijken of
de auto weer voor de deur staat.
„We gaan niet van 's ochtends
vroeg tot 's avonds laat voor de
deur liggen. Daar beginnen we niet
aan. Bovendien bewijs je dan al
leen nog maar het verblijf. En zoals
je weet," hij lacht even, „lichame
lijke verstrengeling mag wél, maar
financiële verstrengeling niet."
De rechercheur gaat vervolgens in
formeren bij alle mogelijke instan
ties, ziekenfondsen, rijksdienst
voor het wegverkeer, kamer van
koophandel, bevolkingsregister,
kadaster, verzekeringen, hypothee-
kregister. Zelfs bij scholen. Huij
bregts kent de Idappen van de
zweep: „Als zij bij hem intrekt, zie
je vaak dat de kinderen naar een
nieuwe school in de buurt gaan."
Gommers: „Zestig procent van de
onderzoeken naar gezamenlijke
huishoudingen ronden we met suc
ces af."
Jaarlijks komen ruim vijfhonderd
tips binnen bij de Sociale Dienst.
Meestal anoniem, soms 'met namen
die nergens op slaan'. Iedere tip
wordt in behandeling genomen en
getoetst aan de betrokken cliënt.
Zo'n 250 tips komen daarvan bij de
sociale recherche voor een nader
onderzoek.
„Er wordt veel geklikt uit jaloezie,
haat en nijd," weet het hoofd van
de sociale recherche, „maar dat
zegt niets over de waarde van de
tip. Die kan net zo goed zijn als een
tip van een oprecht iemand die het
belazeren van de belastingbetaler
principieel onjuist vindt."
„Als je dag in dag uit voor een
minimumloon in de fabriek werkt
en je ziet dat je werkeloze buurman
veel rondjes weggeeft in een café,
een dikke BMW rijdt, twee keer per
jaar op vakantie gaat, en nieuwe
mountainbikes koopt voor zijn kin
deren, dan steekt dat enorm. Dat
zet kwaad bloed. Vergeet niet dat
de meeste tips komen van familie
leden, buren en vrienden, nou ja
vriénden," grijnst Huijbregts.
„Soms gaan mensen heel ver. We
hebben wel eens tips gehad com
pleet met foto's. Of een telefoontje:
'Ik ben er zelf achteraan gegaan,
hij werkt daar en daar.' Die men
sen hebben duidelijk persoonlijke
rancune."
VERVOLG WEEKEND - E2
Over bijstandsfraude zijn nog
geen objectieve cijfers bekend.
Een ambtelijke werkgroep
schatte in het begin van dit
jaar de fraude met alle sociale
uitkeringen samen op vijf mil
jard gulden per jaar. Er is
momenteel een onderzoek
naar de omvang van de bij
standsfraude gaande van het
ministerie 'van Sociale Zaken,
onder leiding van prof. dr. A.
van der Zwan. De resultaten
moeten in oktober van dit jaar
bekend zijn. Van der Zwan
onderzoekt ook wat de over
heid kan doen om het mis
bruik van de bijstand terug te
dringen.
Sinds maart gelden nieuwe
richtlijnen voor uitkerings
fraude. Als de fraude meer is
dan 12.000 gulden zal de ver
dachte strafrechtelijk worden
vervolgd. Er kan een gevange
nisstraf worden geëist. Bij een
fraude vanaf 6000 gulden
wordt bekeken of de zaak
strafrechtelijk wordt afge
daan. In het arrondissement
Breda wordt de verdachte al
bij een fraude van 6000 gul-
.den vervolgd.
Als de fraude minder be
draagt dan 6000 gulden,
wordt de uitkering stopgezet
of gekort. Het ten onrechte
uitgekeerde bedrag wordt te-
niggevorderd.
