OVERIGENS
'Bosnië' legt diepe crisis tussen Amerika en Europa blod
feiligheidsm
!DA-fractie
Enquêtecommissie doet verrassende keus met eerste getuigen p°UtieoPtreden
Eindexamens beginnen op niveau met Nederlands
Demonstreren
DE STEM-
is tegen
afschaffing di
Westakkoord
ACHTERGROND
Dialoog
j)en Haag - In de Eerste Kamer
het euthanasievoorstel van het
heeft fundamentele bezwaren
illeen akkoord gaan als het k
lisch aanpast. Vrijwel alle ande
Vbben eveneens grote twijfels
^Ongeloof in
zwartboek over
AW AKW ZW Vlll
PARLEMENTAIR
:FW ENQUÊTE
VI0AWIOAZA0
AOW AWW AW
AW SOCIALE i
!W ZEKERHEID I
IFWWWAAWAI
hi ap\u flfiwna
DE STEM
VRIJDAG 14 MEI 1993
In katholieke kring valt
tegenwoordig weer om
de haverklap het woord
'dialoog'. Het lijkt er wel een
modewoord geworden. Dat
duidt vaak op de omgekeerde
werkelijkheid dat dialoog ont
breekt. Maar ook dat dit als
een manco wordt gevoeld.
Wie komt er echter over de
brug? Dat is meestal het pro
bleem.
Dialoog is tweegesprek. Niet
twistgesprek. Ook niet echt
discussie. Die ontaardt im
mers nogal makkelijk in rede
twisten. De gevoelswaarde
van dialoog is juist je gedach
ten en zienswijzen zo helder
en duidelijk mogelijk uitspre
ken. Met inbegrip van je vra
gen, onzekerheden en twijfels.
En bij beide gesprekspartners
wordt onbevangenheid en in
tense luisterbereidheid ge
woon aanwezig veronderstelt.
Inzet van elke dialoog is een
zoeken naar waarheid. Zoe
ken, in de wetenschap dat je
niet zult vinden, maar mis
schien een stapje verder
komt.
Dialoog is iets tussen twee
mensen. Maar we gebruiken
het woord ook voor gesprek
of overleg tussen partijen en
groepen. Maar dan niet als
een incidenteel gebeuren.
In deze zin is dialoog een
kenmerk van een proces, van
ontwikkeling. Bijvoorbeeld
van kerkopbouw, kerkelijk le
ven, maar ook van menselijke
omgang. In deze zin is dialoog
het tegenovergestelde van po
lemiek en polarisatie, die het
katholieke leven in Nederland
de laatste twintig jaar hebben
gekenmerkt.
Steeds meer symptomen wij
zen er op dat katholiek Ne
derland de polarisatie beu
wordt. Dat is een cruciale ont
wikkeling. Want dan kan het
twee kanten uit.
De ene kant is dat de polen
elkaar onverschillig worden.
Men keert elkaar formeel niet
de rug toe, maar ieder gaat
zijn eigen weg. De andere
kant is dat men elkaar weer
probeert te vinden. Zo niet
om het met elkaar eens te
worden, dan toch in elk geval
om met elkaar te kunnen le
ven. Dat is de weg van de
dialoog inslaan.
De Acht Mei Beweging heeft
recent duidelijk te kennen ge
geven die weg te willen in
slaan. Om te beginnen met
andere groeperingen van ge
lovigen in de kerk. De bis
schoppen komen daarna wel.
Ze mikt daarbij niet meteen
op het hoogste doel, maar
allereerst op het bereiken van
een modus vivendi. Dat moet
toch mogelijk zijn. Want
dwingt het geloof zelf niet
principieel tot onderlinge dia
loog? Is dialoog niet een ele
ment van een authentieke ge
loofshouding?
In de nieuwe 'Katechismus
van de Katholieke Kerk' die
dit najaar in het Nederlands
verschijnt, kun je dat niet te
rugvinden. De Vlaamse filo
soof Marcel Heyndrikx heeft
het geturfd. In de nieuwe ka
techismus komt het woord
dialoog in totaal elf keer voor.
Vijf keer als dialoog met God,
vijf keer gaat het over dialoog
met niet-katholieken en één
keer betreft het dialoog in
verband met het menselijke
sociale streven. De binnen
kerkelijke dialoog van de
christenen onderling, die wel
in het conciliedocument over
de kerk in de huidige wereld
stond, komt in de nieuwe ka
techismus niet meer voor.
Voor de nieuwe katechismus
hoeft binnenkerkelijke dia
loog dus blijkbaar niet. Nou
maar hopen dat niemand dit
als alibi aangrijpt om de dia
loog uit de weg te gaan.
Denkbeeldig is het natuurlijk
niet. Dialoog gaat niet van
een leien dakje. Je moet de
ander in zijn waarde laten,
ook al ben je het wellicht
principieel niet met hem eens.
En misverstanden, communi
catiestoringen zitten in een
klein hoekje.
Zo'n misverstand lijkt mij de
recente uitspraken van AMB-
voorzitter Hedwig Wasser dat
het hiërarchisch kerkmodel
achterhaald is, tegenover bis
schop Ernst dat dit model tot
het geloofsgoed behoort om
dat het apostolische ambt in
de kerk voorgaat. Beide uit
spraken sluiten elkaar niet uit.
Wie waakt over de veiligheid van bewindslieden en ambtenaren nu
de politievakbonden bekend hebben gemaakt dat politie-ambtena-
ren - als protest tegen het vastlopen van de cao-onderhandelin
gen - van plan zijn om overheidsgebouwen te gaan belegeren?
Dat het nodig kan zijn, heeft de jongerendemonstratie in Den Haag
bewezen. Lieden die er geen been in zien om op de grond liggende
demonstranten tegen het hoofd te trappen of om reeds gearresteer
den een welgemikt knietje in het kruis te geven, zijn tot veel in staat.
Wellicht wordt nu de lange lat gebruikt om het recht op vrije
meningsuiting af te dwingen, iets wat de jongeren niet werd gegund.
Eigenbelang is tenslotte heel iets anders dan andermans belang.
Daar mag je je normen best aan aanpassen. (HV)
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem B.V.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
C. Hamans en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
S 076-236911/Telefax 076-236405.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Steenbergsestraat 23-23a, (alleen redactie)
S 01640-36850, fax 01640-40731.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Afdeling Lezerskontakt @06-0226116 (gratis)".
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550, fax 01608-17829.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 1, 01100-28030, fax 01100-21928.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751, fax 01140-19698.
Postadres: Postbus 62,4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14,® 01620-54957, fax 01620-34782.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45,® 01650-37150, fax 01650-44929.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Zuidlandstraat 32,® 01150-17920, fax 01150-96554.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen.
Vlissingen, Scheldestraat 7-9, 4381 RP,
01184-19910, fax 01184-11446.
Postadres: Postbus 5051, 4380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur.
Abonnementsprijzen (bij vooruitbetaling te voldoen):
per kwartaal 85.50, per half jaar 170.05 óf per jaar 330.70.
Voor abonnees die automatisch betalen: per maand 28.45,
per kwartaal 83.00, per half jaar 165.05 óf per jaar 320.70.
Voor posttoezending geldt een toeslag.
Losse nummers: maandag t/m vrijdag 1.60; zaterdag 1.90.
Lezersservice:
Centrale reclame-afdeling 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur® 076-236394/236911).
Bankrelaties: Postgiro 1114111 - ABN/AMRO rek. 520538447.
Heeft u de krant niet ontvangen Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Ook op zaterdag van 09.00-12.00 uur.
De burgeroorlog in Bosnië
heeft de relatie tussen de
Verenigde Staten en
Europa danig verziekt. De
militaire, polifieke en
financieel-economische
zullen, voorspellen
waarnemers, groot zijn.
Door onze correspondent
Mare de Koninck
Voor steeds meer politieke ana-
lysten in de Verenigde Staten
heeft 'Bosnië' het einde ingeluid
van de NAVO en van een halve
eeuw van 'traditionele' politie
ke, economische en culturele
Amerikaans-Europese verhou
dingen.
De oorlog in voormalig Joego
slavië heeft zo'n bitter conflict
tussen NAVO-leider Amerika
en haar Europese partnerlanden
teweeggebracht, dat het bond
genootschap onherstelbaar in
zijn structuur zou zijn aange
tast.
Dat Europese regeringen vorige
week 'nee' hebben gezegd tegen
het Amerikaanse voorstel om
militair in te grijpen in Bosnië,
is een noviteit die nog lang niet
is verwerkt door onthutste poli
tieke leiders in Washington en
door in Atlantische denkpatro
nen getrainde diplomaten uit
zowel de VS als Europa.
Scheldwoorden zoals deze week
gebezigd door Amerikaans se
nator Joe Biden aan het adres
van 'de Europeanen' die zich
met betrekking tot Bosnië
schuldig zouden maken aan 'on
verschilligheid en schijnheilig
heid' en andere ondeugden die
neerkomen op collaboratie met
volkerenmoord, hebben sinds
mensenheugenis niet over de
oceaan gegalmd.
„Het Bosnië-conflict tussen de
VS en West-Europa onder
streept de praktische gevolgen
van het einde van de Koude
Oorlog en van het vervallen be
staansrecht van de NAVO als
Amerikaanse gezagsstructuur,"
zegt in Washington Charles
Maynes, hoofdredacteur van
Foreign Policy Magazine.
„De Europese geallieerden vre
zen geen verdere consequenties
van de oorlog in de Balkan,
omdat ze geen andere grote
macht zien, zoals de voormalige
Sovjetunie, die ervan kan profi
teren. Die afwezigheid van een
derde macht berooft de VS van
haar militaire en politieke ge
zag over de bondgenoten."
Volgens voormalig lid van Ame-
rika's Nationale Veiligheids
raad, Peter Rodman, kon het na
de val van de Berlijnse Muur
niet anders of er zou spoedig
een politiek-strategisch conflict
tussen de VS en Westeuropa
uitbreken, waarin Amerika zich
voor het eerst sedert de Tweede
Wereldoorlog gewonnen zou
moeten geven.
„Er bestaat geen Europese af
hankelijkheid meer van Ameri
kaanse militaire bescherming.
De zekerheid die Washington
een halve eeuw heeft genoten
dat de Europeanen volgden als
Amerika wenste te leiden, is
verdwenen."
Kenmerkend voor wat de oorlog
in Bosnië aan het licht heeft
gebracht in de Atlantische ver
houdingen, is de overtuiging die
bijvoorbeeld ook Nederlandse
diplomaten in Washington
twaalf dagen geleden nog had
den.
Zij achtten het ondenkbaar dat
West-Europa niet zou instem
men met de boodschap van de
Amerikaanse minister van Bui
tenlandse Zaken, Christopher,
die namens president Clinton
ging vertellen dat er militair
moest worden ingegrepen in
Bosnië.
Die diplomaten geloofden dat
de geallieerde vliegtuigen prak
tisch klaar stonden voor de aan
val. Maar zij bleken misleid
door een wereldbeeld dat zijn-
achterhaaldheid voor het eerst
onmiskenbaar zou gaan tonen.
Ze bleken ook misleid door pre
sident Clinton, wiens 'besluit'
tot interventie nimmer hard is
geweest, hoewel hij beëindiging
van de oorlog in Bosnië behalve
een morele noodzaak ook een
'fundamenteel Amerikaans
strategisch belang' had ge
noemd.
Met zijn niet-definitieve besluit
(waarmee Clinton de bondgeno
ten praktisch uitnodigde een
veto uit te spreken) bevorderde
de Amerikaanse president in
feite nog dat 'Bosnië' symbool
bij uitstek werd van het einde
van Amerika's Atlantische
overmacht.
Hoe anders had drie jaar gele
den nog president Bush geklon
ken, die na de Iraakse inval in
Kuwayt verklaarde: „This
agression will not stand!
Terwijl de oorlog in Bosnië
waarschijnlijk typisch is voor
het soort regionale conflicten
dat vaker in de toekomstige
nieuwe wereldorde zal roepen
om internationaal ingrijpen,
blijkt Amerika's stem verzwakt
van een 'dit zal niet gebeuren'
tot een 'dit zou eigenlijk niet
mogen'.
Intussen lijkt een gefrustreerde
Amerikaanse president zich te
hebben neergelegd bij de cyni
sche realiteit dat 'het Westen'
als gevolg van de Atlantische
verlamming Bosnië en haar
moslimbevolking heeft prijsge
geven aan de Servische agressie.
Clinton's verklaring dat de VS
mogelijk bereid zijn grondtroe
pen te leveren voor...Macedonië,
kan moeilijk anders gelezen
worden dan als een afscheid
van elke ambitie de vervolgden
in Bosnië nog te redden.
„De misdaad is beloond, volke
renmoord is geaccepteerd en
bloeddorstige nationalisten al
om ter wereld zijn bemoedigd,"
schreef de New York Times gis
teren dan ook.
„De president moet zijn aan
dacht nu op andere onderwer
pen richten. Hij kan zich niet
veroorloven zijn president
te blijven opofferen aan
Europa dat weigert ver
woordelijkheid voor zichzeil
zich te nemen," aldus de
hebbende krant, die Cta
Bosnië-beleid dan wel
ristisch' noemt, maar
president huldigt voor h#|
althans iets te hebben
ondernemen.
Al moge de verontwaardig
de VS jegens het 'laffe
deels verklaarbaar zijn uit'J
Amerikaanse frustraties, dtJ
tere toon en het oprechte i
loof in Amerika dat West-El
pa in het zicht van zoveel]
recht zó laconiek kan blij]
lijkt Washington op hetmoi
zelfs beroofd te hebben v®|
behoefte aan geallieerden.
„Niemand kan nog zegg
deze stemming in de VS;
beklijven," zegt historicus
neth Berlin van American l]
versity in Washington.
„Maar de NAVO zal
schijnlijk niet bestand zijn!
gen de gebleken realiteit t|
een leidende natie in ontbn
Bosnië heeft het Amerika;
Europese gevoel van
structuur voor wederzijds J
hankelijkheid aangetast. Da
mee ontstaat een morele i
turele afstandelijkheid
andere conflicten op pol
handelsterrein kansen
die ze voorheen niet hadden']
Van 0nze verslaggevers
da - De veiligheidsmaatregele
r or benzinestations die ministe
K driessen van Economische Zake
fcanaf 1 januari verplicht gaat stel
len betekenen voor een aantal klei
le 'zwakke benzinestations de nek
lag-
Verden zij eerder geconfronteerd me
Hure milieumaatregelen, nu zijn er c
extra kosten van de beveiliging. Dat zf
^en voorlichter van de BOVAG gistere
6 veiligheidsvoorschriften verschille
wijf
t/an onze Haagse redactie
t
ka
R Amctnrrlom farm] Oncplnn
De enquêtecommissie die
onderzoekt hoe de wao zo
uit de hand heeft kunnen
lopen, hield gisteren de
eerste openbare verhoren.
De vier mensen die
moesten komen opdraven,
moesten met hun
getuigenissen
verduidelijken hoe star de
instanties zijn die de
sociale zekerheidswetten
moeten uitvoeren.
Door Jan Greyn
EEN VLIJTIGE klerk, een laco
nieke ex-politieman die pa
trouilleert in de sociale zeker
heid, een hooghartige vak
bondsbestuurder en een ener
gieke manager die regels min
der hoog acht dan mensen. De
start van de parlefiientaire .en
quête naar de sociale zekerheid
kreeg met dit (duidelijk geselec
teerde) - viertal een boeiender
start dan menigeen zal hebben
gedacht.-
Geen ellenlange cijferreeksen,
geen onbegrijpelijke monologen
vol saaie afkortingen, nauwe
lijks ambtelijke taal. De com
missie selecteerde het viertal
met de bedoeling enkele opval
lende onderwerpen bloot te leg
gen: de starheid van de uitvoe
ringsorganisaties die de uitke
ringen ww, zw en wao verzor
gen en de vaak machteloze po
gingen van medewerkers om
daar iets aan te veranderen.
De keurige meneer A. P. C. M.
Raesen, administratief mede
werker op de afdeling ww van
de bedrijfsvereniging voor Ge
zondheid, Geestelijke en Maat
schappelijke Belangen te Breda
zou het archetype van zijn sec
tor kunnen zijn. Nauwgezet,
voorzichtig formulerend en
zacht, bijna timide sprekend
beet hij het spits af van de lange
rij die nog moet komen in de
speciaal ingerichte Troelstra-
zaal.
Aan de hand van de beschrij
vingen van Raesens werkzaam
heden kon het eerste - voorlopi
ge - beeld ontstaan van de inge
wikkelde structuur van wetten-
makers, bestuurders, admini
strateurs en controleurs die de
sociale zekerheid zö inrichtten,
dat een enquêtecommissie dui-
"è-u- Hm
Even voor de zitting van de enquêtecomissie sociale zekerheid stelt voorzitter F. Buurmeijer getuige A. Raesen uit Breda op
zijn gemak. foto anp
delijkheid moet verschaffen.
Uit Raesens verhaal blijkt dat
werkloze vrouwen uit de ge
zondheidszorg, het maatschap
pelijk werk en het onderwijs die
kinderen hebben, bijna niet
meer aan de slag komen. Zijn
werk is het om de 'klanten' van
de bedrijfsvereniging weer aan
een baan te helpen. „Maar het
resultaat daarvan valt enorm
tegen. Jammer, maar helaas."
De werklozen die van zijn be
drijfsvereniging een uitkering
krijgen, bestaan voor 84 procent
uit vrouwen. Zes van de tien
zijn tussen de 30 en 50 jaar.
Doordat veel werkloze vrouwen
uit het bestand van Raesen kin
deren hebben, is het vrijwel
ondoenlijk voor hen weer een
baan te vinden. Zij moeten hun
kroost van en naar school bre-
gen. Werkgevers houden daar
geen rekening mee.
Voor 1992 deed de ww-instantie
van Raesen niets voor werklo
zen. Van een effectief beleid op
het punt van 'baanbegeleiding'
is bij de bedrijfsvereniging in
Breda dan ook geen sprake,
stelde commissievoorzitter
Buurmeijer vast.
Raesen werkt loyaal in het stel
sel van sociale zekerheid. Of hij
vindt dat hij soms niet erg effi
ciënt werk verricht? Hij is niet
aangesteld om zich daar druk
over te maken", hij voert op
drachten uit.
Minder volgzaam, maar niet
minder loyaal is de opstelling
van D. Molenaar, de voormalige
politieman uit Rotterdam. Voor
de vuist weg geeft hij, alsof hij
dagelijks spreekt met fotogra
fen en camera's om zich heen,
zijn visie op frauderend Neder
land. „Ze weten precies hoever
ze kunnen gaan," vertelde hij de
commissie, en passant klagend
over al die 'politici, nee ik be
doel Polen, die in de tuinbouw
mogen werken'.
Molenaar amuseerde de com
missieleden zichtbaar met zijn
belevenissen als opsporingsab-
tenaar. Kwam hij bij een frau
deur om wat nader kennis te
maken, hoort hij uit diens
mond: „Waar maak je je druk
om. Je mag toch tot een bepaald
bedrag frauderen?"
En toen presenteerde Molenaar
het ideale verhaal voor de bor
reltafel. Hij kende een wao'er
die zestien jaar lang naar zijn
ex-baas tufte in het door de
GMD beschikbaar gestelde
DAF-je. De DAF ging de be-
drijfsgarage in en de wao'er aan
de slag. „Geen enkele uitvaldag
heeft hij gehad. Zestien jaar
werkte-ie terwijl de GMD hem
arbeidsongeschikt verklaarde.
Nou vraag ik u. Als je zo'n
werkgever aan zijn jas trekt,
zegt-ie met een stalen gezicht:
och, hij komt hier om een kaart
je te leggen en loopt eigenlijk
meer voor de voeten dan dat hij
nut heeft."
De intrede van H. Klein Over-
meen zorgde voor een sfeerom
slag bij de commissie. De vak
bondsbons, die grossiert in be
stuursfuncties bij bedrijfsvere
nigingen, probeerde talloze vra
gen te omzeilen. Telkens formu
leerde hij de gestelde vraag op
nieuw om ze een andere kant op
te leiden. Want Klein O vermeen
was gekomen om de afzonder
lijke bedrijfsverenigingen te
verdedigen; ze deden niet meer
dan wat hen wettelijk - volgens
'het systeem' - was opgedragen.
Op een vraag van Wilbert Wil-
lems (Groen Links) stootte
Klein Overmeen uit: „Onzinver
haal". Het kwam 'm op een
reprimande te staan van voor
zitter Buurmeijer. „Het was een
vraag, geen constatering," voeg
de Buurmeijer hem toe, maar de
vakbondsman bestreed daarna
nog enkele malen door hem ge
signaleerde 'kwalijke sugges
ties'. Het vraag- en antwoord
spel kreeg er een wat grimmig
karakter door; tijdens de beslo
ten verhoren ging het er, naar
.msterdam (anp) - Ongeloof
[at zoiets in Nederland kon
[ebeuren. Dat is de algemene
'meur in het zwartboek dat
e organisatie van het jonge-
inprotest van afgelopen za-
irdag in Den Haag heeft
lamengesteld.
'et document bevat 249 klach-
in en verslagen van ooggetui-
[en van de rellen waarmee het
irotest gepaard ging. Tijdens de
geregeldheden vielen tiental-
in gewonden. j-
ister Dales van binnenlandse
ken neemt het zwartboek van-
laag in ontvangst uit handen
[an de voorzitter van de FNV-
ingeren, Astrid Kaag. Volgens
le opstellers van het rapport
landelijke Studentenvakbond,
INV-jongeren en FNV-jonge-
:n) zijn de gebeurtenissen in
len Haag voor veel jongeren een
grijpende ervaring geweest,
e heeft geleid tot een flinke
[euk in het vertrouwen in de
plitie en de rechtsstaat,
let zwartboek moet ook dienen
Is onderdeel van de procudure
e de organisatie aanspant bij
le Nationale Ombudsman. Naast
sn standpunt van kabinet over
e rellen, is het wachten ook op
en onderzoek door de Haagse
meen' olitie. Deze heeft aangekondigd
De kilheid en zakelijkheid en extern deskundige bij het
Klein Overmeen stond ie nderzoek te betrekken. Het is
contrast tot het optreden vai og niet bekend wie dat is.
Fries Bekema, ooit juridi
medewerker van de Indust
bond NKV, later ook best® I ft
lid van een bedrijfsverenig
en weer later werkzaam b
GAK op diverse functies. M
sen is Bekema de baas van
Regionaal Bureau Arbeidsvo
ziening in Zuid-Oost Brab: 11 Haag - De CDA-fractie in de
Hij voelt zich daar meer opi ®en enkel probleem als de dienstp
plaats dan in de 'uitkerings fgeschaft. „We moeten niet zaken
briek GAK'. egt CDA-kamerlid Koffeman.
J. Bekema deed zijn best aai L,
geven tegen welke muren bi fractiespecialist
verluidt, zelfs buitenge^
hard aan toe.
Klein Overmeen zat in de
ding van de inmiddels vei
nen (Willems sprak zelfs
'failliete') bedrijfsverenij
voor de kledingsector. Ove
teloorgang van die bedrijfsvi
niging sprak de vakboni'
zonder enigè emotie,
klopte dat de ziektewetpi
te laag was vastgesteld,
na herhaald aandringen
het gewenste niveau
Maar de tekorten moesten
staan om de noodlijdende
te helpen; die kon gewoi
geen hoge premies betalen,
het verweer van Klein Ot
„Wat heb jij bij
meerkeuzevraag 18?"
„A."
„Het is hartstikke B."
„D. Ik weet het zeker."
„Ja, ik ook."
„Shit."
„Ontzettend."
HET IS duidelijk. De eindexa
mens voor het voortgezet onder
wijs zijn weer begonnen. Onder
voor dit ritueel uitstekende
weersomstandigheden - vorig
jaar werd de eerste examendag
gekweld door tropische tempe
raturen - zaten gymzalen en
aula's gistermiddag vol met
eindexamenkandidaten havo en
vwo. Alle 90.000, want in beide
gevallen was het een examen
Nederlands en dat betekent vol
le bak.
Officieel begon de examenpe
riode gisterochtend om 9.00 uur
met maatschappijleer voor havo
en vwo. Maar dat eindexamen
vak staat nog in de kinder
schoenen met landelijk slechts
enkele honderden kandidaten.
Havo kreeg Nederlands tekst
verklaring voor de kiezen. Een
bewerking van een artikel uit
Intermediair van januari 1992
over de georganiseerde misdaad
van de hand van Frank Boven
kerk, hoogleraar criminologie
aan de Rijksuniversiteit
Utrecht. Deze tekst met als titel
'Misdaadmanagers' sloot nog
wonderwel aan bij de actuali
teit. Een tweede tekstje ging
over de aanpak van verslaafden
in Europa, ook nog verre van
historie.
Op het OL "Vrouwelyceum in
Breda had het gros van de 75
havo'ers de beschikbare tweeë
neenhalf uur hard nodig. „Er
waren er zeker een stuk of vier,
vijf die het werk niet af had
den," weet docent Nederlands
Jos Lanters.
De meningen over het examen
waren, zoals gebruikelijk, ver
deeld. De kwalificatie 'niet
leuk, moeilijk' lijkt nog het
meest op zijn plaats.
Marleen Gijsen uit Breda:
„Moeilijk, net als die andere
oefenexamens eigenlijk. Ik vond
het best pittig." Maar stadgeno
te Babs Vandeweijer: „Ik vond
het redelijk meevallen, eerlijk
gezegd. De teksten die we in de
klas hadden geoefend waren
moeilijker. Ik heb geen moment
getwijfeld bij de vragen."
Nanda Kuyper uit Breda vond
de tekstverklaring 'niet echt
simpel' en volgens Jürgen Steu-
tel was het 'in het begin vrij
lastig, maar werd het op het
eind iets makkelijker'. „Maar",
voegt hij er eerlijk aan toe, „ik
heb bijna helemaal niet geoe
fend. Dat moet je zelf doen,
maar dat kun je niet opbrengen
om thuis tweeëneenhalf uur aan
een tekst te gaan zitten." David
Verboven uit Chaam vond het
lastig dat er nog een kort tekstje
achteraan kwam. „Dat is nieuw,
dat hadden we nog nooit ge
daan." En zo is er altijd wat.
Havo-docent Nederlands Lan
ters is tevreden: „Ik heb wel
problemen met de stijl, lange
zinnen en moeilijk taalgebruik.
Maar aan de andere kant zat er
een heel duidelijke structuur in
de tekst. De vragen sloten daar
behoorlijk bij aan. Het stramien
van de afgelopen jaren is ge
volgd. Ik denk dat iedereen
hiermee een beetje bediend
wordt."
Voor het examen Nederlands
samenvatting werden de vwo-
kandidaten geconfronteerd met
een bewerking van een artikel
van Henk Hofland uit NRC van
december 1991, dus daar is even
over nagedacht bij het CITO.
Onder de titel 'De toestand in
de nieuwe wereldorde' liet Hof
land zijn (pessimistische) ge
dachten gaan over de politiek in
de wereld na de Golfoorlog.
Enkele algemene opmerkingen
van OL Vrouwe-vwo'ers na hun
poging om de 2300 woorden om
te zetten in slechts 500: 'veel te
moeilijk, moeilijker dan we ge
had hebben, er viel niets weg te
strepen'. En een enkele kracht
term die in deze krant niet
gebruikelijk is. Pim van Ginne-
ken uit Breda zei het met gevoel
voor understatement het tref
fendst: „Er stond te veel in om
binnen vijfhonderd woorden sa
men te vatten, denk ik."
Karin de Kanter uit Breda
klaagt: „Ik vond het te veel
belangrijke informatie en ik
had niet genoeg tijd." Zij had
570 woorden nodig en dat kost
punten.
Stadgenoot Mark van der Lin
den zette een punt bij 508 woor
den en dat is netjes: „Het viel
wel te doen, ik denk wel dat ik
een voldoende heb, maar dat
weet je niet. Er valt voor sa
menvatting niks te leren." En
Lideke van Ewijk uit (nu nog)
Teteringen: „Het viel wel mee,
maar ik durf het niet hardop te
zeggen."
Het woord aan de deskundige
dan maar, in dit geval docent
Nederlands Henk Lockefeer:
„Mijn eerste indruk was: een
tekst van Hofland, dus dat kan
niet fout gaan. Een vlot ge
schreven, stilistisch goede tekst.
Ik ben blij dat het geen tekst
van een wetenschapper is met
gezochte theorieën. Alle ingre
diënten om structuur aan te
geven zitten er in. In mijn ogen
een uitstekende tekst om samen
te vatten. Maar aan de andere
kant: het is weer politiek en
historisch georiënteerd. Ik
hoorde al de reactie 'weer zo'n
oubollig onderwerp'. Ik kan me
voorstellen dat ze er moeite mee
hebben gehad om de exacte
kern eruit te halen. Veel leerlin
gen hadden het gevoel dat het
iets ongrijpbaars was. Dat kan
met hun leeftijd te maken heb-
He
mt
zie
re
he
foi
wc
di|
is,
g"
Mc
wi
vai
Sii
oo
lev
be
hie
VTc
be
by
Bi]
Ka
CE
bij
vei
de;
mc
wc
fra
ter
He
en
ke:
gel
gei
nii
ms
wi
De
me
lie
ovi
sei
mc
ch
scl
ve]
het GAK aanliep in zijn po,' föPlicht sinds het bekend
gen om het aantal uitkering: ,n van
de promotie van
rechtigden te vermmd*^-kamerlid Frinking tot
„Aantallen uitkeringsgerecK
batssecretaris
van Defensie,
den telden niet, maar het all f aakt ^armee duidelijk dat het
fouten dat was gemaakt bij meer nadrukkelijk
verstrekken van een uitte] een snelle af schaf f mg
Op de hoeveelheid fouten»] Pliclh't
gelet, daarin bestond een ij E b®t zich nog
competitie tussen kanto' F P een bepaald tijdstip
maar het ging niet om M rtgeleëd waar°P de dienst-
rugdringen van verzuimoi [rvv-v fvt-H m w
beidsongeschiktheid." l|Hi I |W|
pli
Ma
Ka
die
jas
Mi
sie
va:
gre
afs
mc
mc
door
René
van der
Velden
ben." Degenen die de cura'
inleiding en het slot gc"
zich hebben opgenomen,
ben het er volgens he®
beste van af gebracht.
Tot slot een bescheidens1
aan de ernstig van menini
schillende havisten over
keuzevraag 18: de zes te
len punten gaan volgens 0»
Lanters naar degenen
hebben
gokt.
Morgen verder over -
kunde en economie. Ik
gast op het GertrudislycejL
Roosendaal en het Mgr
ckencollege in Oosterhout
die
REACTIES waren voorspelbaar.
L.",aag in vergadering bijeen orr
la/fiu d, dat de ministers Aider;
vin,?» lUW hebben afgesloten. De
Inwiu akkoord tussen overheic
Er°®nde voor het milieu,
firh h jiet anders te verwachten vi
Li, ae'de door de overeenkomst t
tiin \A?st kritiek °P het werk van Al
1'e echter de moeite neemt om
L "«he beladenheid van de kwe
£°P. hat akkoord tot stand is
L,., ®1® heen dat eindelijk de ee
!n °P de weg naar een beter milie
Icortinn IJ is bet zo dat het altij
brnhio op .de rnesthoeveelheid i
hnJark? ,u»',t de wereld te helpen
■ch n?ot yy,e zich sterk niaakt voo
M/prtJ,? a"een door economische
;chtBr „aa,n ,de verbetering van het r
lunst n economische gevolge
Pelangen1 6en 9ezond evenwicht
m°eten zich realiserc
haar h^u 9 gebouwd zijn. We h
lie on h betekent niet dat een con
Én dJ h„ andere da9 moet worden
Er kan enk» Zi' hebben zich tot nu'
Pst teehn? L niet lan9er worden g
iProduktie middelen zullen opl
Nharde "r.tekent inkrimping var
lichten nref °e boeren moetei
[Wikkelingen.b8ter V6rZ0t P''
