EEN OMVERGEBLAZEN KAARTENHUIS
Twijfc
'Het engagement van de theologie is ontstaan in de beweging van Mei '68
Bom-alarm
KOOP MET ZEK
LEENDERTND
Westen: Handl
RELIGIEUS GEVOEL
ANDER MILIEU
GEREGISSEERD
NOOIT GESNAPT
EFFICIËNTER
ENGAGEMENT
PASTORAAL
CONCILIE
Verlengen
[openingstijd
winkels fiasco
ctie tegen
!bio-industrie
anddruk
a zes ton
Ajax geeft
j strijd op
T oernooi-zege
Jacco Eltingh
Merijntje
ZATERDAG 1 MEI 1993 El
Met v.d. Bom valt te
(Door Jan Bouwmans)
Mei 1968, studentenop
stand. „Een lachertje,"
meesmuilt prof. dr. Pieter-
Anton van Gennip 25 jaar
later. „Nee, het stelde echt
iets voor," werpt dr. Bert
Schumacher tegen. Beide
hebben die roerige tijd vol
op meegemaakt. De een als
theologiestudent in Nijme
gen, de ander als student
rechten en theologie in Til
burg. In een Bossch' etablis
sement, schuin tegenover de
Sint Jan, beschouwen ze
verleden en heden. Heeft
'Mei '68' de wereld echt ver
anderd?
Nu blazen ze hun partij mee in
kerk en samenleving: prof. dr.
Pieter-Anton van Gennip (49) en
dr. Bert Schumacher (44). De
theoloog Van Gennip als deeltijd
hoogleraar aan de Technische
Universiteit Delft (filosofie van
het christendom) en als ambtelijk
secretaris van de Katholieke Raad
voor Kerk en Samenleving
(KRKS). De theoloog en jurist
Schumacher als studiesecretaris
van het Rooms-Katholiek Kerkge
nootschap in Utrecht.
Maar in mei 1968? Schumacher:
„Ik was een gewone rechtenstu
dent in Tilburg, die toen al wat
afweek. Ik verscheen niet elke dag
met stropdas op college. Ik heb
mijn kandidaatsexamen rechten
niet in jacquet gedaan, terwijl dat
toen nog gebruikelijk was. Ja,
zelfs in Tilburg, aan een jonge
faculteit die pas in 1963 zijn deu
ren had geopend. Wij, met een
groepje, vonden dat maar niks:
examen doen in jacquet. Ik deed
het in gewoon kostuum, zij het
een donkerblauw."
„Dat is het begin van de revolutie
geweest," grinnikt Van Gennip.
Eerder in h'et gesprek had hij de
studentenopstand van mei 1968 al
even half schertsend een lachertje
genoemd. Er is in 1968 wel wat
gebeurd, maar je moet het niet
overtrekken, meent hij 25 jaar
later.
Op verzoek treffen beide heren
elkaar in een ietwat rumoerig eta
blissement in Den Bosch, schuin
tegenover de Sint Jan. Daar laten
ze hun gedachten teruggaan naar
hun studententijd, die door 'Mei
'68' gekleurd is. Wat is hen bijge
bleven? Hoe kijken ze erop terug?
Wat vinden ze er achteraf van?
Maar eerst: vanuit welke achter
grond rolden ze 'Mei '68' binnen?
Pieter-Anton van Gennip, gebo
ren en getogen in Eindhoven, had
klein-seminarie gedaan in Boxtel,
was ingetreden in de congregatie
van de paters Assumptionisten en
belandde via hun groot-seminarie
in 1968 op de theologische facul
teit in Nijmegen.
„Ik was toen een uitermate reli
gieus type. Dat was in de congre
gatie waarin ik was ingetreden,
duidelijk gevoed. Het zat bij mij
goed diep. Ik had in 1968 geen
ander concept van mijn leven dan
pater worden. Ik zag mezelf eer
der iets gaan doen in een monas-
tieke-studieuze richting dan in de
pastorale richting. Zo kwam ik in
'68 in Nijmegen terecht. Ik viel er
vrijwel met mijn neus in de boter.
Ik kwam binnen en de opstand
brak los. Aanvankelijk had ik he
lemaal niet het idee dat, wat aan
de universiteit gebeurde, een
streep was door mijn persoonlijke
rekening. Behalve op het punt van
de seksuele revolutie. Maar voor
het overige, als je achteraf terug
kijkt, dan is die hele opstand
ontstellend braaf geweest. Hij
stelde eigenlijk niks voor. Maar
het moet toch als een enorme
katalysator gewerkt hebben in het
patroon waarin we waren opge
voed."
„Wij waren opgevoed en getraind
in een duidelijke plichtsmoraal,
een beheersingsmoraal, een anti-
genotsmoraal. In 'Mei '68' braken
heel andere principes door. En
vergeet niet, het hele (religieuze)
patroon wankelde ineens. Wij
maakten in Nijmegen mee dat de
ene na de andere priester onder de
theologiestudenten - een jaar ge
wijd, twee jaar gewijd - er met de
akela van de welpen of zo van
door ging. Priester-hoogleraren
kwamen de juffrouw van de kleu
terschool tegen... Dus qua aanzien
stortte het hele gebouw in el
kaar."
Bert Schumacher, geboren en ge
togen in Raamsdonk, had een
blauwe maandag op het klein-se
minarie IJpelaar van het bisdom
Breda gezeten.
„In het midden van de derde klas
wilde ik er ineens weg. Dat was in
1963. In 1966 sloten alle semina
ries hun deuren. In dat zelfde jaar
ging ik aan de, toen nog Katho
lieke Hogeschool Tilburg, rechten
studeren."
„In mijn ervaring staat 'Mei '68'
voor een grote solidariteitsbewe
ging van studenten, met name
jongerejaars studenten. We bra
ken uit een flink samengeregen
corset van regels en omgangsvor
men. Dat werd gesymboliseerd in
een stevige beweging die uiteinde
lijk leidde tot de bezetting van de
hogeschool. Ten gevolge waarvan
de president-curator van de hoge
school, een machtige persoon
toen, aftrad. Dat is dus heel wat
geweest. Ook voor mij persoon
lijk. De meeste studenten in Til
burg kwamen in die tijd uit Bra
bant, Zeeland en een stukje Lim
burg. We waren bijna allemaal
opgegroeid in de gesloten samen
leving van dorp of klein stadje.
Eenmaal op kamers wonend, kre
gen we meer ruimte. Maar ook het
studentenleven kende zijn van
zelfsprekendheden. Ik heb het
maar over hele simpele dingen:
haardracht, stropdas dragen, je
aansluiten bij de studentenvereni
ging Olof. Maar de vanzelfspre
kendheden kalfden in een paar
jaar tijd af."
„De Studenten Vakbeweging
(SVB) werd opgericht. Die is een
belangrijke hefboom geweest voor
'Mei '68'. Wij sloten ons er graag
bij aan. Want het moest voor ons
allemaal gewoon worden. Niet dat
elitaire van Olof. Dat vonden we
maar kwallen. Gewoon doen, dat
vonden we goed. We zullen dat
ook wel prettiger gevonden heb
ben, want het paste meer bij ons.
De meesten van ons waren zonen
en dochters van gewone, hardwer
kende mensen. Dat is een belang
rijke factor geweest."
Van Gennip valt bij. „Ook in
Nijmegen waren veel studenten
afkomstig uit een ander milieu
dan traditioneel de universiteiten
bevolkte. Zij stonden positief te
genover hun eigen milieu. En ze
waren niet bereid de positieve
dingen ervan in te leveren voor
een nieuwe elitecultuur die ze
bovendien erg wormstekig von
den. Dat werd soms scherp onder
woorden gebracht. We hadden in
Nijmegen in die tijd de elitaire
studentenvereniging Noviomagus
en de leden ervan vonden we
kwallen. Als die de toekomst van
de wereld moesten bepalen, zag
het er slecht uit voor de wereld.
Die elitaire kwallen waren de
bondgenoten van de bestuurders.
Achter de studentenstrijd school
ook een stuk maatschappelijke
onvrede tussen bovenlaag en on
derlaag. Dat vertaalde zich in
universitaire verhoudingen.
Stropdas dragen in de collegezaal,
examen doen in jacquet: dat wa
ren hun elitaire normen. Nee, zo
doen wij dat dus niet! In die zin is
'Mei '68' ook de laatste fase van
de emancipatiestrijd geweest,
denk ik."
De bezetting van de hogeschool in
Tilburg was de eerste in zijn soort
in Nederland. Hij heeft hooguit
een weekje geduurd. Bert Schu
macher was van de partij.
„Ik wil niet zeggen dat ik voorop
liep. Maar wel in de derde linie.
We sliepen in de senaatszaal. Ver
gaderen overdag. Een volle aula
elke keer. De autoritaire universi
taire bestuursstructuur moest van
ons radicaal gedemocratiseerd
worden. 'One man, one vote' heet
te het. Dat autoritaire gezag werd
gesymboliseerd in president-cura
tor Van Boven die het op de
hogeschool ook echt helemaal
voor het zeggen had. Hij was ook
maatschappelijk een machtig
man, werkgeversvoorzitter in
Brabant en Zeeland. En toen
scandeerde op een gegeven mo
ment de hele aula de leus: Van
Boven? Naar beneden! Schitte
rend was dat. Het heeft toch maar
geleid tot een heel andere univer
siteitsstructuur."
In Nijmegen was de opstand vol
gens Pieter-Anton van Gennip
volledig geregisseerd door de Stu
denten Vakbeweging. Dat maakte
het zijns inziens tot een lachtertje.
„De SVB organiseerde grote
meetings in de aula van wis- en
natuurkunde. Daar konden dan
zo'n 2000 man in. Daar stonden
dan 9 microfoons en dan hadden
we dus inspraak van 's avonds 7
tot 's nachts 12 uur. Want de
colleges gingen gewoon door.
Maar die microfoons waren op
voorhand bezet. Daar kwam je
niet tussen. Dat was allemaal
keurig geregisseerd. Dus de ene
groep regenten werd afgewisseld
door een volgende. Ik was in die
tijd voorzitter van de theologische
„We braken uit een flink samen-
geregen corset van regels. Dat
werd gesymboliseerd in een stevi
ge beweging die uiteindelijk leid
de tot de bezetting van de hoge
school. FOTO RIEN SIERS
faculteitsvereniging Alquin. Ik
heb het maar één keer meege
maakt dat de voorzitters van alle
faculteitsverenigingen bijeen zijn
gekomen omdat er weer een of
andere democratiseringsprocedu-
re opgezet moest worden."
„Over het inhoudelijke gehalte
van de studentenrevolutie van '68
heb ik nooit enige illusie gekoes
terd.. Ik hoor in elk geval niet bij
de groep die denkt dat ze in
Nijmegen iets heeft afgedwongen.
Ik had psychologisch ook hele
maal geen last van die autoritaire
structuur. Het drukte me niet. En
voor de rest vond ik zo duidelijk...
of je nou door de hond of de kat
gebeten wordt. Maar ik vond het
allemaal wel zalig. Er was leven
in de brouwerij. Er gebeurde wat.
Het was spannend. Je zag en
sprak iedereen. Maar ik had niet
het idee dat ik met iets groots
bezig was."
Was 'Mei '68' een uitbarsten van
een sluimerende gezagscrisis?
Heeft het beide heren nooit ver
baasd dat het universiteitsgezag
en de overheid toen in feite zo
weinig weerstand hebben gebo
den?
Van Gennip: „Dat heb ik nooit
gesnapt. Hoe gemakkelijk hebben
de heren toentertijd niet de zaak
uit handen. Zo'n burgemeester
Van Hal van Amsterdam. Afgetre
den vanwege niks. Van Boven in
Tilburg, afgetreden om niks. De
rode baron in Nijmegen, hetzelfde
liedje. Die moeten zelf al getwije-
ld hebben. Of gesympathiseerd.
Als ze echt in hun zaak geloofd
hadden, dan hadden ze die niet zo
makkelijk uit handen gegeven. En
het gebeurde in de kortste keren.
Je blies en het kaartenhuis stortte
in."
Schumacher: „Ik vind het niet zo
vreemd. Tilburg had eind jaren
vijfig een sociale faculteit gekre
gen met mensen als Oldendorff en
Stalpers. En neem Plattel, de so
ciale filosoof. Zij hebben het kli
maat mede voorbereid vanuit hun
vakgebied. Maar ook gezorgd voor
continuiteit. Daarom kwam alles
ook weer zo snel tot rust. In 1970
was alles weer normaal."
Van Gennip denkt ook even aan
de invloed van het Tweede Vati
caanse Concilie met zijn omwen
telingen. Juist aan katholieke uni
versiteiten was het denken inge
sleten van 'het kan allemaal an
ders, dus mag het ook allemaal
anders, dus moet het ook allemaal
anders.'
Met 'Mei '68' begon de vrijheid.
Klopt dat? Niet overdrijven, me
nen beide gesprekspartners. De
wijze van omgang tussen studen
ten en hoogleraren werd duidelijk
anders, dat wel.
Van Gennip: „Het klimaat werd
in het algemeen veel losser. Ook
de levensstijl. Het hokken begon.
Als mensen al trouwden, organi
seerden ze bruiloften in flower
power stijl; het niet-traditionele,
het experimentele."
Schumacher: „Een vrijere levens
stijl, ja, maar dat ging bij ons toch
ook allemaal een beetje rustig,
hoor. Dat was allemaal niet zo fel,
althans in het kringetje dat ik
kende.
V|an Gennip: „In Nijmegen had je
ook een bepaalde artistieke in
crowd. Je had de groep rond Pé
Hawinkels, Jan Lenferink en Ha-
bakuk de Balker. De hele subcul
tuur met drugs kwam op. Dat
scharnierde in Nijmegen rond de
ze mensen."
Pieter-Anton van Gennip (links)
en Bert Schumacher: „Wij waren
opgevoed en getraind in een dui
delijke plichtsmoraal, een beheer
singsmoraal, een anti-genotsmo-
raal.foto clemens le blanc
Schumacher: „Bij ons in Tilburg
kwam de commune op. Maar dan
zitten we al weer in de jaren
zeventig. Daar ben ik zelf niet bij
betrokken geweest. Maar studen
ten die in '68 in de voorste gelede
ren stonden, zijn later wel de
commune ingegaan. Dat hing sa
men met de hele seksuele revolu
tie, Wilhelm Reich en heel die
ideologische nasleep. Maar ik
stond daar buiten."
Men zegt dat 'Mei '68' gezag fun
damenteel heeft veranderd. Is het
er op vooruitgegaan?
Van Gennip is daar niet zo zeker
van.
„Op een bepaalde manier is het
gezag veel efficiënter geworden.
Het regentendom functioneerde
door bepaalde statussymbolen en
dat werkt niet meer. Maar de
bestuurskunde en de technieken
om mensen te manipuleren zijn
gemener geworden. Het is dus
heel dubbelzinnig. Het opgelegde
gezag werkt niet meer, zij het dat
het niet helemaal weg is. Maar het
heeft ervoor gezorgd dat de be
heersingsmechanismen veel strak
ker zijn geworden. Waar charis
matisch gezag ontbreekt, krijgt Je
verambtelijking van het gezag,
vertechnisering van gezagsuitoe
fening. Er zit niets meer tussen de
illusie van vrijheid en de strakke
lijnen waaraan we uiteindelijk
toch lopen. Dat was toch het aar
dige van het oude gezag: je kon je
ermee identificeren of je ertegen
afzetten. Dat kun je nou niet
meer, omdat het anoniem is ge
worden. Dat lokt de roep om een
sterke man uit. We hebben hele
maal geen sterke man nodig. Het
marcheert verder uitstekend in de
samenleving. Maar we hebben het
idee dat er chaos is, terwijl we
nog nooit zo keurig gereglemen
teerd hebben geleefd als de laatste
jaren."
Schumacher meent dat het gezag
toch van zijn voetstuk is gehaald
door 'Mei '68'.
„Het is meer gezag met een men
selijk gezicht geworden, je hoeft
er niet meer tegenop te kijken. Ik
herinner me nog dat bij ons thuis
een keer de burgemeester kwam.
Ik was nog klein. Maar dat was
me een gebeurtenis. De burge
meester die kwam vragen of mijn
vader in de woningbouwcommis
sie wilde komen zitten. Nou, nou.
Dat was midden jaren vijftig, in
Raamsdonk. Nou kun je de burge
meester vragen stellen en op zijn
verantwoordelijkheid aanspreken.
Voor veel mensen krijgt iemand
tegenwoordig gezag als hij goede
argumenten geeft en hen serieus
neemt. Dat vind ik iets heel posi
tiefs.
Van Gennip houdt twijfel.
„In hoeverre is gezag tegenwoor
dig goed gespeelde presentatie?
De gezagsdragers hebben van
'Mei f68' geleerd dat ze zich mtJ
ten verantwoorden. Dat ze ni|
meer kunnen zeggen: het is i
omdat ik het zeg, of 'hoe durft!
te vragen'. Maar de gezagsuitoefj
ning is ook deels aan het
onttrokken.Ik hou het vage gevoj
dat de zaken uiteindelijk toe
anders worden geregeld en erge»
anders bedisseld."
Maatschappelijk engagement
maatschappelijke relevantie. Dj
speelden in die hele studentenrs
volte een grote rol. Ze waren
een directe aanleiding voor. Wanl
legt Schumacher uit: „Wij zagef
niet hoe de hele hogeschool en j
studie verband hield met wat i
zich in de maatschappij afspeeldil
Ik heb het nu over de jaren 196(1
1967, in het milieu van rechter!
studenten, economische en social
faculteit. Die vonden: het westof
is rijk en wat doet die nou voord
derde wereld? Dat klopte dus nieil
Alle grote studies die verric]
werden, wat hadden die nou vck
betekenis voor de gewone mane
vrouw? Dat soort maatschappelijl
ke relevantie van wetenschap bel
drijven was een door bepaald!
groepen in verschillende facultel
ten onderkende noodzaak. WetenT
schap moest vermaatschappelij]
worden door een marxistisch]
ideologie. De hogeschool wei]
niet voor niks 'omgedoopt' in Kar
Marx Universiteit. In 1968 stapj
ik over naar de theologische fa]
culteit. Daar was het toen allef
maal niet zo denderend. Aller
individuele studenten hadde]
daar in de gaten dat veel mens]
de kerk uitliepen of waren
pen. Die waren dan ook bezig mtJ
vakken als psychologie en god
dienstpsychologie om dichter
mensen te komen. Maar in hel
begin van de jaren zeventig kwarl
er een nieuw onderwijssysteem
dat voorzag in een onderwijsblol
'kerk en maatschappij' in het heil
derde studiejaar. Een ochtend pef
week. Later is dat uitgebouwd tol
een aparte studierichting theolcf
gie en maatschappelijk hand]
len."
Maatschappelijk engagemer
speelde bij Van Gennip in zijl
studietijd geen rol van betekenis
Hij was toen geheel georiënteerd
op liturgie, mystiek.
„Mijn maatschappelijke oriëntatis
en mijn denken over maatschaj
pelijke relevantie van godsdiei
dateren pas van het ogenblik dal|
ik secretaris ben van de Katho
lieke Raad voor Kerk en Samenle
ving. Maar het maatschappelijks
engagement van de theologie i]
ontstaan in de beweging van 'Me
'68'. Dat was ook de inzet van heil
landelijke pastorale concilie dat|
toen grotendeels langs mij
heengegaan. Maar die hele sta
ming van maatschappelijke rele
vantie is daarna in de kerk en he!|
kerkelijke leven wel dominant ge
worden en heeft alle andere strol
mingen redelijk gemarginaliseerd
Ik vind het moeilijk om daarva]
nu een rekening op te maken
Maar de preken in de kerk zij]
bijna nooit meer puur uitleg var
het evangelie. Het concrete leve]
wordt er op overtuigende wijze ii
betrokken. Dat is vooruitgang
Neem de Vastenactie, Pax Christ:]
het conciliair proces: nieman]
staat er meer van te kijken da]
kerken dit doen. En niet als recla
metruc om de afkalvende aanhan]
terug te winnen. Ook gelovige]
die vroeger zwoeren bij het rozen
hoedje en tijdens onweer en stori]
met een palmtakje in huis rond
liepen, denken nu na over derdej
wereldproblemen."
'Mei '68', wat heeft het uitga]
haald?
Van Gennip: „Dat het gezag men
selijker zou zijn geworden en toe]
gankelijker, daar geloof ik
bal van. Dat de maatschappij e'l
vriendelijker en ontspannener op
is geworden, geloof ik ook' totaa]
niet. 'Mei '68' is, denk ik, een
droom van vrijheid geweest. Eer]
droom die toen gelukkig uitbarst
te, maar het was een droom en het|
blijft een droom van vrijheid,
iedere generatie moet hem man]
weer opnieuw dromen en kijken'
wat ze ermee doet. Maar om no«|
te zeggen dat onze droom
heeft uitgehaald, geloof ik niet
erg."
Schumacher: „Hij heeft wel w-
uitgehaald. Eerder is hier gezegd]
dat 'Mei '68' de laatste fase wa>
van de emancipatie. Jonge mensen
hebben zich toen toegang ver-
'schaft tot een wereld waarvan z]
nu de vruchten plukken. Wij
staan nu vrijer in het leven. Niet
alles is veranderd. Maar een aan
tal dingen werden toch op hun
plaats gezet. We hebben mede een
ommekeer bewerkt. Wij zijn uil
de onderlagen gekomen. En v(|
zijn in staat om de maatschappi]
mede een nieuw tijdperk binne»
te loodsen. Daar zijn we nu m#
bezig."
Van onze verslaggever
Dordrecht - Om 15.25 uur gister
middag rinkelde de telefoon in de
meldkamer van de Dordse politie.
I De mededeling was kort.
Over 35 minuten ontploffen m het
stadion van FC Dordrecht'90 twee bom-
Imen. Dit is de eerste en laatste waar
schuwing." De politie vatte de melding
serieus op en zocht onmiddellijk con
tact met het bestuur van de voetbal
club, die op dat moment tegen PSV
[Breda/Terneuzen - Steeds meer
dnkeliers sluiten zaterdags ge-
roon weer om vijf uur hun zaak.
|Zij voelen er niks voor him win
kel tot zes uur open te houden
'als er tooh niemand komt'.
ZIE BINNENLAND - A3
toosendaal - De werkgroep
Schone Molenbeek uit Roosen-
laal wil dat België de bio-indus-
trie afschaft. De groep gaat sa-
ïenwerken met milieugroepen
lit Zundert en het Belgische
'uustwezel en Kalmthout. Vol
lens Schone Molenbeek is de
lio-industrie schuldig aan de
/ervuihng van het oppervlakte-
water.
ZIE ZEELAND - A5
sel - Directeur M. Goedbloed
van de Regionale Zeeuws-
laamse Woningbouwvereniging
leeft ingestemd met een ontslag-
|premie van zes ton. De directeur
zat al 10 maanden thuis omdat
Ide relatie tussen hem en zijn
1 adjunct-directeuren zeer slecht
ras als gevolg van een onderlin-
[ge machtstrijd. Een bureau dat
Ide RZVW doorlichtte kwam tot
de conclusie dat de top ziek is.
|De ontbinding van Goedbloeds'
arbeidscontract is dan ook ge
bracht onder het mom van reor-
I ganisatie.
I ZIE ZEELAND - A5
Tilburg - Ajax heeft de strijd om
de titel in de vaderlandse eredi
visie kennelijk opgegeven. De
Amsterdammers faalden gisteren
tijdens het duel in Tilburg met
j Willem II over alle linies hope
loos en verloren dan ook met
1-0.
I ZIE SPORT - B3
Atlanta - Tennisser Jacco El
tingh boekte een belangrijke ze
ge in het toernooi van Atlanta.
In de finale versloeg hij de Ame
rikaan Bryan Shelton met 7-6 en
6-2. In de halve finale bleef hij
verrassend de nummer één van
de wereld, Pete Sampras met 7-6
en 6-2 de baas.
I ZIE SPORT - B4
IN DEZE KRANT:
VANDAAG 2 KATERNEN
Extra op maandag A2
Binnenland A3
Buitenland A4
Zeeland A5/A6
Consument A7
RTV-programma's A8
sPort deel B
Ajex
