iRCRUISElir
I0CRUISES
we weer!
WD/ALGEMEEN
W7&
w
EN GRIEKSE EILANDEN
250808/251999
Hoe Italiaans
geld politiek
lelgië smeerde
De Van Melle
achter
lelie
De weelde van
de SS
Rotterdam
REIZEN
R DE OOSTZEE
Station Lage Zwaluwe. Als ergens in
Nederland de wereld eindigt, is het
daar. Tienduizend tegels, vier
perrons, oneindige lengtes
spoorstaaf, twee kraaien op een
richtingaanwijzer en kilometers
winderige leegte.
En eindeloos voort donderen de
treinen.
Bij Jos is er leven.
Nestelende zwaluwen vliegen er door
een anti-junkluikje de fietsenstalling
van café Victor Buys binnen.
„Welcome in Low Swallow," zegt Jos
die 32 talen spreekt.
Portret van een 24-uurs
NS-depressie.
De meeste uren
van de dag is
het station
ontmenselijkt,
zelfs de toiletten
zijn dicht
'Ze gooien hier
vaak zwartrijders
uit de trein.
Die lopen hier
dan verloren,
rommelen
aan de deuren'
1993
*6:
Reizen en Rekreatie is een
gezamenlijke rubriek van de
VNU Dagbladengroep.
Advertentiereserveringen'
tel. 073-125225, fax 073-1377^
Postbus 449, 5201 AK Den Bosotj
weekend
zaterdag 24 april 1993
deelE
Iten in
Impleet
ar. DE
Tel.
Voor uw ZEILVAKANTIE
zeilkajuitjachten en mo
sailers. Jachtwerf Mom
Oppenhuizen, 05153-9?o,
05150-16947. 222
LlN' naar de stralende zon van de
agen inkl. VP en vlucht v.a.
ƒ777
Ikelijks van 3 juni t/m 7 okt.
I info en folder (ook za/zo)
ZIE WEEKEND 2
Spanje 199
Jtudio, inkl. busretour
fly drive 719
autohuur en vlucht
>S Griekenland 7 2 6
ppartemerit, inkl, vlucht
Griekenland 748
studio, inkl. vlucht
fly drive 2549
t in hotels. Inkl. autohuur en vlucht
Jndbrochüffc
vinkels in
Tilburg of hel:
4749322
ZIE WEEKEND 3
1350,-,
1125,-,
Angeles
Icouver/
l. WRC,
fc'hoven.
ISGR
Reizen en Rekreatie
de vakantierubriek
van de VNU Dagbladen.
Inlichtingen over
adverteren
bel 073-125225
ZIE WEEKEND 4
r stacaravan van EuroSites. Op de
rverzorgd en toch vrij en blij in een
bf een 8-persoons stacaravan. Uw
geniet van natuur/?tven cultuur.
^^AUTOVAKANTIES
I Bon opsturen naar: A
I Antwoordnummer 10714,
j 5200 WB 's-Hertogenbosch
■«IHH
taan TT-Line,
3 AE Vlissingen st
eindredactie:
Wim van Leest
vormgeving:
Ad van Hest Frank Struijer
Door Paul de Schipper
Lage Zwaluwe is een station waar treinen vooral voorbij rijden. Reizigerstreinen, posttreinen, vrachttreinen en een enkele solitaire locomotief.
foto's de stem dick de boer
De leegte van 'Low Swallow'
Je zal maar doodgaan op
station Lage Zwaluwe.
En als je er al niet dood
gaat, ga je uit pure eenzel
vigheid maar tegels tellen,
wachtend op de trein. Die
komen er genoeg, vijf achter elkaar
en geen een die stopt. Lage Zwalu
we is een station waar treinen
vooral voorbij rijden. Reizigerstrei
nen, posttreinen, vrachttreinen en
een enkele solitaire locomotief.
Soms minderen de treinen even
vaart als ze het desolate station
passeren. Dan zie je in een flits de
starende gezichten achter de ra
men. Waarom lachen treinreizigers
eigenlijk niet?
Als lok 1747 stopt, stappen er twee
scholieren uit. In het weiland mek
keren verbaasd de schapen. De jon
gen en het meisje lopen naar het
fietsenhok, gearmd. De golfplaten
van de stalling hangen zo laag
boven de fietsen dat ze elkaar niet
eens beschut kunnen zoenen.
Het moet 1912 geweest zijn toen
molenaar Victor Buys een hotel
annex café begon tegenover station
Lage Zwaluwe. Op de gevel schil
derde hij met grote letters: 'Hier
waarschuwt men voor alle treinen.'
Hij startte zijn nering op een stra
tegische plek: dichtbij de plaats
waar het Hollandsch Diep noord
en zuid-Nederland scheidde en
waar tot voor kort de railverbin
dingen eindigden met een veer
dienst van Moerdijk naar Willems
dorp. Dat veranderde in 1872 met
de aanleg van de Moerdijkbrug.
Moerdijk, tot die tijd kopstation
van de spoorwegmaatschappij Ant-
werpen-Rotterdam, werd plotse
ling een zijlijntje.
Midden in de drassige weiden, vijf
kilometer westelijk van het- dorp
Lage Zwaluwe, toen nog Zwaluwe,
verrees in 1886 een monumentaal
stationsgebouw met brede vleugels
en een barokke perron-overkap
ping. Het station met zijn grote
ronde seinhuis en drie lokomo-
tiefloodsen was op dat moment een
van de grootste en modernste van
Nederland.
Uit noord, west, zuid en oost kwa
men hier spoorlijnen samen. Ook
uit oost, want in datzelfde jaar
werd de Langstraatroute naar
Waalwijk aangesloten, later beter
bekend als het leren-zolen-lijntje.
Station Lage Zwaluwe groeide uit
tot een groot emplacement met een
echte draaischijf om treinen te ran
geren en tachtig man personeel. De
voerman bracht er pulp, vlas en
riet naar de trein. De spiering-
kruiers van Moerdijk kwamen er
met hun vis en de kolenboer haalde
er zijn vrachtje af.
Van kilometers ver in de omtrek
arriveerden de reizigers, veelal te
voet. Alleen de welgestelden kon
den zich de service van de stalhou
derij veroorloven en huurden een
gerijtje met paarden.
Oude foto's tonen hoe Victor Buys
onder een gelukkig gesternte zijn
hotelregister opende en zijn eerste
Van Nelle's Paarsmerk schonk. On
der een luifel van streepjeskatoen
zit een sjieke vrouw met pluimen
op de hoed te wachten. Naast de
deur staat een koetsje. Het kan
.Victors 'taxi' zijn waarmee hij rei
zigers naar omliggende plaatsen als
Klundert, Wagenberg, Zwaluwe en
Made vervoerde.
„Bienvenido senor."
„Marhaba aboena."
„Welcome in Low Swallow Sta
tion."
Spaans, Arabisch, Engels, Jos
Buys, de kleinzoon van Victor,
moet al vreemde gasten krijgen wil
hij ze niet in hun landstaal begroe
ten. Het 'welkom' en 'hoe gaat het'
is hij meester in tweeëndertig ta
len. De tweede keer dat ik binnen
kom in cafe Victor Buys begroeten
we elkaar in de stammentaal van
Oost-Afrika: Swahili in Low Swal
low.
Een man in een regenjas opent de
cafédeur. Hij zegt blijmoedig goe-
denmiddag, bestelt een koffie en
hangt even tegen de toog, pakt dan
z'n tas weer en groet ten afscheid,
in het Maleis. „Een oud koopvaar-
dij-officier, een slimme man," ver
telt Jos. „Uit Bergen op Zoom. Hij
komt met de trein en fietst hier
vandaan elke dag naar de melkfa
briek die binnenkort dichtgaat."
Via de telefoon legt de NS-juf-
frouw het vriendelijk uit: „Station
Lage Zwaluwe is een echt knoop
punt: zestien treinbewegingen per
uur, heen en weer, daarvan stopt
de helft."
Hoeveel er per etmaal passeren?
„Da's een heel uitgezoek." Na enig
aandringen: „370 treinen, 's nachts
acht goederentreinen per uur."
Als het om treinbewegingen gaat
moet Lage Zwaluwe een van de
drukste stations van Nederland
zijn.
Het loket is een glazen wand
met daarachter reclame
folders van de NS: steden
trips in heel Europa, maar
wie koopt er een vakantiereis naar
Dresden op station Lage Zwaluwe?
Als dat al zou kunnen.
Boven het gaatjes-praatglas waar
doorheen je kaartjes pleegt te be
stellen, hangt een briefje. 'Geslo
ten' schreef iemand er in viltstift
op.
De meeste uren van de dag hebben
de NS het station Lage Zwaluwe
ontmenselijkt, zelfs de toiletten
zijn dicht.
In de werkruimte van de afwezige
loketbeambte staan twee bijna lege
bureaus. Bijna leeg want het ene
grijze bureaublad draagt een tele
foon en het andere een soort sanse
veria.
En toch moet er ergens iemand
zijn, want over een oud model
verwarmingsradiator hangen drie
schone theedoeken te drogen.
De wachtkamer is een aula vol
voelbaar verval, waar iemand pas
nog probeerde om brand te stich
ten.
In de afvalbak zit een krant die al
een week oud is.
Een affiche kondigt de EK-
schaatskampioenschappen aan op
22, 23 en 24 januari 1992. „Ik heb
's avonds wat te vertellen," meldt
een NS-reclame tegen het glas van
het loket. Er hangt ook een mede
deling dat station Lage Zwaluwe
een Greenpoint-station is en dat er
aan het loket PTT-telefoonkaarten
verkrijgbaar zijn, maar er is dus
niemand aan het loket.
moeten met een revolver rond om
volk te krijgen."
Tussen de rails lopen NS'ers in het
geel. Ze laten machines sjouwen
met bielzen en spoorstaven, onder
houd.
Er is ook een flinke, goedbezette
parkeerplaats met een bord P R.
Dat komt van het Engelse Park and
Ride en duidt de Parkeer- en Reis
voorziening aan, bedoeld voor
Westbrabantse Randstad-pende
laars die de files willen omzeilen en
hun auto in Lage Zwaluwe stallen.
Er komen dus toch mensen, een
schimmenvolk op doorreis.
Jos Buys: „"Ze komen en gaan,
meer niet."
Op 17 september 1944 viel er
een bom op station Lage
Zwaluwe.
De spoorwegen herbouw
den het wel, maar op bescheiden
schaal. De auto haalde de trein in,
het personeelsbestand van het sta-
Zestien treinen komen er per uur voorbij. Daarvan stopt de helft.
Wachten in de wachtkamer van
station Lage Zwaluwe is een ingrij
pend geestelijk proces dat in be
trekkelijk korte tijd beklemt.
Is het station dan echt gesloten?
„Nee hoor," weet Jos van café
Victor Buys, ,,'s morgens zit er nog
iemand, van een uur of zes tot
kwart voor tien, alleen doorde
weeks."
De NS hebben geen bijzondere
plannen met station Lage Zwalu
we.
„Tja, de verkrijgbaarheid van de
kaartjes, da's nog een probleem,"
zegt de NS-dame. „Het station ligt
niet helemaal op een ideale plaats.
U noemt dat desolaat. Ja, dat be
seffen we zelf ook, dus denken we
eraan een soort agentschap te be
ginnen in Lage Zwaluwe waar de
mensen dan kaartjes kunnen ko
pen."
In een grasveld naast de spoorrails
staan zeven cederbomen, de altijd
groene kruin ruw meegewaaid met
de westenwind. Hoe komen die
hier?
„Weet ik niet, maar het zijn echte
ceders, van de Libanon", zegt Jos,
„ze stonden hier al toen ik geboren
werd." Jos is 57.
Af en toe stopt er een bus met een,
twee... drie passagiers, meest scho
lieren. Jos: „Die buschauffeurs
tion liep terug en de erven van
Victor Buys besloten om maar te
stoppen met hun hotel. Ze hielden
het bij een café en in de paarden-
stalling kon je nu je fiets kwijt voor
een dubbeltje per dag.
„Hotel? Voor wie moesten we het
doen? Mijn zusters en ik, we zijn
drie vrijgezellen. An en Riet zijn de
bar, de stalling en de administratie
gaan doen. Vader reed nog taxi met
een koetsje, maar ik ben in het
begin van de jaren '60 een taxi-be
drijf begonnen omdat het openbaar
vervoer terugliep en je toch bij het
station moest kunnen geraken.
Toen praatten ze iedereen de trein
uit."
Jos geeft me zijn kaartje. 'Taxi
Victor Buys Annex Cafe' staat er
op. Het café is nog een echte gelag
kamer met een leestafel, tapijtjes
op de tafeltjes en een decor van
petroleumlantaarns en oude koffie
molens.
Soms lopen er bezoekers brutaal
weg binnen. Jos: „Die kijken niet
op of om, direct de wc in en weer
buiten, omdat op het station alles
op slot zit."
„Waar gaat de reis heen meneer?,"
vroeg hij toen ik de eerste keer
binnenkwam, „ah Breda, da's voor
mij hiervandaan dertien stoplich
ten."
„Jos! De zwaluwen zijn terug, het
luikje moet eraf!"
Zus Riet kijkt blij naar buiten,
naar de buitelende lente-bood
schappers. Het luikje. Dat is het
stukje plastic voor de opening in de
fietsenstalling. Riet: „Vroeger kon
den de zwaluwen zo naar binnen
vliegen. Dan nestelden ze bij ons in
de stalling. Maar toen er van dat
ongure volk kwam hebben we de
deur verstevigd en heeft Jos dat
luikje gemaakt, 's Winters zit dat
dicht."
Jos: „De conducteurs gooien in La
ge Zwaluwe dikwijls zwartrijders
uit de trein. Die lopen hier dan
verloren, rommelen aan de deuren.
Soms staan ze te molenwieken voor
het raam. Daarom hebben we de
stalling beveiligd, maar ja, de zwa
luwen moeten er toch in kunnen'
hè."
Voor Jos ligt een boek op tafel.
Nederlandse literatuur: de verha
lenbundel 'Duizend vlinders' van
J.M.A. Biesheuvel. Wat doet die
hier?
„Daar staan we in," verklaart Jos,
„de schrijver is hier geweest, heeft
niks gezegd, maar heeft later wel
een verhaal over het station en over
dit café geschreven."
Biesheuvel moet zich aangetrokken
hebben gevoeld tot het station La
ge Zwaluwe en de verlaten wereld
eromheen. Geen wonder voor een
schrijver die zijn periodieke wan
kelmoedigheid cultiveert in zijn
boeken.
Jos de taxi-chauffeur beschrijft hij
als 'meer boer dan kastelein.'
„Ah meneer is zeker zeeman," zei
Jos toen Biesheuvel het café be
trad.
„Geweest," antwoordde de schrij
ver.
„Ik zie dat aan de manier van
lopen en de blik in de ogen," ver
klaarde Jos vervolgens.
Waarop Biesheuvel hem meedeelde
dat hij nu jurist was, in een zieken
huis werkte en Sartre en Dostojev-
ski las...
De taxirit met Jos van café Victor
Buys noemt de auteur in zijn boek
'de leukste taxirit van mijn leven.'
Gedeeltelijk reed hij achteruit, een
halve kilometer omdat Jos onder
weg ook nog even zijn schapen
moest tellen, maar tot twaalf kwam
in plaats van dertien en prompt in
z'n achteruit schakelde om zijn
kudde, zijn hobby, te hertellen.
Het is middag op station
Lage Zwaluwe.
De zon schijnt en er is
iemand.
In de schaduw van het station staat
een vrouw uit Made.
„Ik ben lang ziek geweest," zegt ze,
„nu gaat het weer, maar m'n man
is een vrijbuiter. We willen eigen
lijk scheiden, maar toch ook weer
niet. Dat doe je toch niet op onze
leeftijd, ik ben 59, ik ga nou maar
winkelen in Dordt, dat doe ik wel
meer, mezelf in het nieuw steken
en de stress eruit kopen."
Een heel leven in twee minuten.
Alleen stapt ze in de trein, pratend
tegen een verbaasd, vragend ge
zicht: „Ik sta hier altijd alleen,'s
avonds ook hoor, dan is er geen
muis, geen sterveling."
„De mensen die hier uitstappen
zijn vaak bang," knikt Jos, „er is
niets. Het is triest en polderachtig.
Ze vragen naar de Nieuwstraat en
horen dan dat het vijf kilometer
lopen is. Je ziet ze schrikken. Ze
zijn dat lege land niet gewoon."
Wachten op de trein op het perron
van Lage Zwaluwe is een ingrij
pende botsing met ruimte en met
het oneindig laagland langs het
Hollandsch Diep. Voor velen een
bizarre ervaring.
„Station Lage Zwaluwe, verschrik
kelijk!," reageert een dorpsbewo
ner van Lage Zwaluwe, „ik was er
een keer, tegen twaalf uur 's
nachts, midden in de winter, op dat
verlaten perron. Het was mistig. En
ik stond daar in het donker. Het
was doodstil. Toen hoorde ik in
eens tikken. Van de bovenleidingen
viel het ijs omlaag op de glimmen
de rails. Dat tikken in die stilte.
Dat was angstaanjagend."
Het is avond op station Lage Zwa
luwe.
Er is niemand, een overbodige no
titie. Ik tel mijn stappen en loop
naar het eind van het perron, daar
waar alle leven schijnt te eindigen.
Uit het duister moet de volgende
trein komen, maar uit het duister
komt eerst een metalen stem. „De
stoptrein vanuit Dordrecht heeft
een half uur vertraging," klinkt het
uit verweerde luidsprekers. Waar
komt die stem vandaan?
„Helemaal uit Dordrecht," ver
klaart een van de zusters' Buys
later „daar zit een NS-man die
helemaal over het Hollandsch Diep
hier de vertragingen omroept. Mooi
hè, die techniek."
Als de spookstem al een kwartier
de polder ingewaaid is, komt er een
man uit de wachtkamer het perron
opgelopen. Een ervaren treinreizi
ger want na een kwartier signaleert
hij twee gele lichtjes en zegt: „Goh,
hij is nog op tijd ook". En ik zeg:
„Hoezo op tijd? Een half uur te laat
zult u bedoelen."
De man lacht: „Nou, als de NS
zeggen dat-ie een half uur ver
traagd is, kan het best wel drie
kwartier worden."
Tja, wie op station Lage Zwaluwe
op een trein wacht, zegent de ma
chinist die zijn trein op tijd laat
rijden.
