Dopl
sasa*
'Afslanken bij VROM, dat gaat van au'
Werken moet
leuk blijven
Politiek Italië door uitslag referendum in het nauw gedreven
DE STEM E
Vergrijzing
Getuigen koi
ACHTERGROND
A
Notaris
Veiligheid
Gevangenen
Potjeslatijn
DESTEM-
Topambtenaar Den Dunnen over de reorganisatie bij ministerie:
D66 wil
klaarheid over
groeihormonen
DE STEM
WOENSDAG 21 APRIL 1993
i DE STEM
Wij namen kennis van een
artikel in De Stem van 7 april
j.l. over de behandeling van
het gratieverzoek van oud
notaris Clercx uit Zundert. In
het artikel wordt geciteerd:
'Weinig hoop voor Zundertse
notaris om functie te hervat
ten'.
Volgens de raadsman 'zal de
plicht om getuigen te hebben
bij het maken van een testa
ment binnen afzienbare tijd
vervallen'. Die bewering is
onjuist. In het ontwerp van
de nieuwe notariswet wordt
de eis van het passeren van
testamenten in het bijzijn van
getuigen nog steeds nadruk
kelijk genoemd.
Den Haag
Mr. P. Kole
directeur Koninklijke Nota
riële Broederschap
Het is tegenwoordig bijna da
gelijks in h nieuws: de toe
name van (v .oi ai kleine) cri
minaliteit. Volgens de cijfers
van het CBS is één op de drie
Nederlanders in 1992 slacht
offer geworden van deze cri
minaliteit (b.v. fietsendief
stallen, vernielingen, auto-in
braken). Vele mensen voelen
zich niet meer veilig in Ne
derland en vooral de wat
oudere mensen durven 's
avonds zelfs niet meer alleen
de straat op. Ik vind deze
tendens zeer onrustbarend,
want ik vind dat één van de
belangrijkste voorwaarden
voor een menswaardig be
staan het zich vrij én veilig
kunnen voelen is. Dus dat
men kan gaan en staan waar
men wil (ook 's avonds
Daarom wil ik er hier voor
pleiten dat de regering meer
geld moet uittrekken voor
criminaliteitsbestrijding. Het
plan van de WD om 10.000
extra politie-agenten aan te
stellen, ondersteun ik dan ook
van harte. Want nogmaals,
bij mij staan vrijheid en vei
ligheid hoog in het vaandel
Breda,
Ph. Vossenberg
Nu er elke week wel een paar
gevangenen weglopen uit een
gevangenis zou men wellicht
kunnen denken dat het met
het cellentekort wel bergaf
waarts zou gaan. Niets is ech
ter minder waar. Wegens het
tekort aan cellen en de uit
tocht uit de staatshotels wor
den elke maand weer tiental
len criminelen op de samenle
ving losgelaten. Wat doet de
politiek? De politiek stelt
maar weer eens een onder
zoekje in dat, zoals dat wel
vaker geschiedt, in de onder
ste bureaulade van een 'be
leidsmaker' belandt, maar
waar verder niets mee gedaan
wordt.
Sluiten de politici hun ogen
voor deze wantoestanden en
leiden zij willens en wetens
ons land naar de afgrond? Ik
vrees dat het antwoord be
vestigend zal moeten luiden
want werkelijk niets wordt
ondernomen het dievengilde
°ÏÏ?&Ten
OerlT^a^enger
ïï0»"?#»hdaf fc
achter de tralies te krijgen en
te houden. Men slaat zich op
de borst hoe humaan het ge
vangeniswezen wel niet is.
Terecht vragen vele burgers
zich af hoe lang dit nog alle
maal door moet gaan. Waar
om besluit men niet nog meer
cellen te bouwen, het regime
aanmerkelijk te verharden
zoals niet meer telefoneren,
de bewaarders te bewapenen,
minder of zelfs niet meer
luchten, tellen van bestek na
het eten of uitreiken van
plastic bestek opdat bewaar
ders niet meer bedreigd kun
nen worden.
Bovendien is het mij ook nog
steeds onduidelijk waarom
men niet twee gevangenen
per cel wil plaatsen. Nee, het
gaat echt goed fout. Lubbers
heeft dit al door en kondigt
nu al aan het zinkende schip
te verlaten maar nog voor
aftreden probeert hij nog wel
de eer te redden door ervoor
tê pleiten dat jonge crimine
len hard moeten worden aan
gepakt. Dit pleidooi had hij
ook tien jaar geleden kunnen
en zelfs moeten doen. Het is
nu veel te laat.
Breda
Q.W.J.C.H. Kok
Collega Jan Verheggen heeft
een aardig boekje geschreven:
'Non Scholae, Sed Vitae', en
Stem-redacteur Hans Roose-
'boom heeft het grondig be
studeerd. Dat is natuurlijk
•uitstekend, maar omdat zijn
kennis van het Latijn toch
wat beperkt blijkt te zijn,
heeft hij ten dele onjuiste
conclusies getrokken uit zijn
lectuur (zie 'De Stem' van 16
april: 'Het potjeslatijn van
aartsbisschop Simonis').
De uitspraak van mgr. Bar:
'Fama ruit', giciteerd door de
kardinaal, is namelijk onbe
rispelijk latijn, en kan precies
de betekenis hebben die de
oud-bisschop van Rotterdam
er aan geeft.
Misschien hebben hem inder
daad (zoals H.R. veronder
stelt) de gevleugelde woorden
'Fama volat' en 'Hora ruit'
voor de geest gestaan, maar
van contaminatie kan men
hier niet spreken (die term
wordt gebruikt wanneer sa
mensmelting een wanprodukt
oplevert) en de qualificatie
'potjeslatijn' is totaal mis
plaatst. De Latijnse taal is
rijker dan de heer Rooseboom
denkt, en de oudere geestelij
ken hebben er heel wat van in
huis!
Breda
drs. J. te Brinke
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem B.V.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
C. Hamans en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911/Telefax 076-236405.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Steenbergsestraat 23-23a, (alleen redactie)
01640-36850, fax 01640-40731.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41, 236326, fax 076-236215.
Voor bezorgklachten: 076-236888.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550, fax 01608-17829.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030, fax 01100-21928.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751, fax 01140-19698.
Postadres: Postbus 62,4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14,® 01620-54957, fax 01620-34782.
Postadres: Postbus 4023, 4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45,® 01650-37150, fax 01650-44929.
Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Zuidlandstraat 32,® 01150-17920, fax 01150-96554.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen.
Vlissingen, Scheldestraat 7-9, 4381 RP,
01184-19910, fax 01184-11446.
Postadres: Postbus 5051,4380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur.
Abonnementsprijzen (bij vooruitbetaling te voldoen):
per kwartaal 85.50, per half jaar 170.05 óf per jaar 330.70.
Voor abonnees die automatisch betalen: per maand 28.45,
per kwartaal 83.00, per half jaar 165.05 óf per jaar 320.70.
Voor posttoezending geldt een toeslag.
Losse nummers: maandag t/m vrijdag 1.60; zaterdag 1.90.
Service-afdeling abonnementen: 076-236472,
maandag t/m vrijdag 8.30-12.00 en van 12.30-16.00 uur.
Lezersservice:
Centrale reclame-afdeling S 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881.
Geboorte- en overlijdensadvertenties S 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur S 076-236394/236911).
Bankrelaties: Postgiro 1114111 - ABN/AMRO rek. 520538447.
Heeft u de krant niet ontvangen Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Het ministerie van
volkshuisvesting,
ruimtelijke ordening en
milieubeheer is al een jaar
bezig het
personeelsbestand te
halveren. De onzekerheid
bij de ambtenaren is groot.
Een gesprek over de
reorganisatie met de
hoogste ambtelijke baas
van het ministerie,
secretaris-generaal drs. R.
den Dunnen.
Door onze redacteur
Hans van den Broek
„WE HEBBEN hier op hete
kolen gelopen. Ja, even je
organisatie halveren. Dat is
nogal wat, zeg. Wij hebben
het niet goed gedaan, hoor.
Zo simpel is het ook. We
hadden de procesmatige
kant beter onder ogen moe
ten zien, maar in zo'n tijd
loop je spitsroeden. Dat
heeft er in feite mee te ma
ken dat er achter elke stoel
misschien wel een giganti
sche onzekerheid schuilt".
Secretaris-generaal Den Dun
nen, de hoogste ambtelijke baas
van het ministerie van Volks
huisvesting, Ruimtelijke Orde
ning en Milieubeheer (VROM),
erkent ruiterlijk dat er bij de
zeer drastische reorganisatie
van Volkshuisvesting fouten
zijn gemaakt. Als gevolg van de
omstreden werkwijze van het
organisatiebureau Terpstra en
Tukker dreigden de ambtenaren
het vertrouwen in topambte
naar Kokhuis (directeur-gene
raal Volkshuisvesting) op te
zeggen.
Zij wilden niets weten van de
werkwijze van Terpstra. Het
Den Dunnen
bureau introduceerde de zoge
naamde 'kwaliteitskaart', aan
de hand waarvan bepaald zou
moeten worden wie wel en wie
niet bij Volkshuisvesting mocht
blijven werken. Het ministerie
koos eieren voor z'n geld en
zegde de samenwerking met
Terpstra op. De vredesmissie
van Den Dunnen bedaarde de
gemoederen.
De hoogste VROM-ambtenaar
foto archief de stem
noemt nu, een paar maanden na
de rel bij VROM, het organisa
tiebureau 'een zwakke schakel'
in het proces. „Het conflict
werd allemaal om Terpstra uit
gevochten. Maar het ging en
gaat natuurlijk over de halve
ring van je eigen organisatie.
We hebben waarschijnlijk het
tempo waarin we het hadden
kunnen doen, een beetje onder
schat. We zijn er nogal fors
ingegaan. In die zin lopen we
waarschijnlijk vooruit op ande
re departementen".
De secretaris-generaal gaat het
echter te ver om te spreken van
een voorbeeldfunctie voor
VROM in de totale afslankings
operatie van de rijksoverheid.
„Een voorbeeldfunctie? Zou het,
dat weet ik echt niet, hoor." Op
de vraag of zulke fouten in de
nabije toekomst uit te sluiten
zijn, zegt Den Dunnen: „Iede
reen mag fouten maken. Je moet
mensen ook niet op hun fouten
beoordelen, maar op de manier
waarop ze weer opstaan. Dat is
belangrijk".
„Bij het maken van een fout,
mag ik ook best op m'n lazer
hebben. Maar vervolgens wil ik
de lengte hebben om te kunnen
opstaan. Het enige waarvoor je
moet zorgen - dat klinkt mis
schien een beetje mal - is dat je
elkaar in de ogen kunt blijven
kijken. Anders kun je er met
elkaar niet uitkomen. Dat is
best ingewikkeld. Daar zit ook
de essentie van zo'n cultuurver
andering".
Die cultuuromslag moet leiden
tot een flexibelere organisatie,
meer gericht op de maatschap
pelijke problemen. En de onder
linge samenwerking, zowel bin
nen VROM als met andere mi
nisteries en met lagere overhe
den, moet sterk verbeterd wor
den. Den Dunnen heeft voor dit
proces tien jaar uitgetrokken.
Hij wil toe naar een ministerie
dat opgesplitst is 'in een be-
leidsdeel en een uitvoerend
deel. We stevenen daarbij af op
een bestuursdienst van, pakweg
duizend a tweeduizend ambte
naren, die het beleid van de
minister voorbereidt. De overi
ge ambtenaren houden zich ver
volgens bezig met de uitvoe
ring'.
De secretaris-generaal staat een
kernministerie voor ogen dat
veel meer de landelijke politiek
op hoofdlijnen uitdraagt. Cen
traal is daarbij voor hem de
organisatie van mensen en mid
delen om een maatschappelijk
probleem, bijvoorbeeld' Main-
port Rotterdam, de mestover
schotten, de infrastructuur (Be
tuwelijn, Hoge Snelheidslijn),
het milieubeleid.
In samenvoeging van ministe
ries ziet Den Dunnen geen enkel
heil. Er gaan regelmatig stem
men op om meer beleidsterrei
nen onder te brengen bij VROM,
vooral als het gaat om milieu.
Dat zou een slagvaardiger op
treden van de overheid mogelijk
maken. Nu blijft het milieube
leid te veel steken in een belan
genstrijd tussen verschillende
departementen, is een veelge
hoorde klacht. De topambte
naar bestrijdt dat die belangen
tegenstellingen met een her
schikking van de ministeries
zouden verdwijnen.
„Neem nog maar eens het mest
probleem. Hoe je het ook wendt
of keert, je houdt daarbij altijd
twee belangen: het belang van
de boeren en het milieubelang.
Zou de mest onder VROM val
len, dan houd je dat. Die tegen
stelling hef je daarmee niet op.
De crux is: Welke conflicten wil
je ambtelijk, en welke wil je
politiek oplossen? Als het om
maatschappelijke problemen als
de mestoverschotten gaat, dan
moet je de ministerraad een
afweging laten maken. Daar is
de politiek voor".
Den Dunnen zegt het niet
zoveel worden, maar hij en»
zich aan de geluiden vanuit
Tweede Kamer dat departeme
ten personeelsinkrimping ori("
pen. Een aantal ministeries
afslanking 'afkopen' door
andere posten te bezuin®
luidt het verwijt. „Ik kan n,i
tuurlijk niet voor anderen sp
ken, maar de reorganisatie
VROM is in volle gang. In etw
le gevallen, zoals bij het Kadas
ter, lopen we zelfs een beet.
voor op het reorganisaties;
ces".
Aan de hand van cijfers voorde
verschillende diensten ja
VROM staaft hij z'n uitlatingen
Telde VROM in 1990 nog V
7800 ambtenaren, nu zijn dat.
7300. En over ongeveer een jaa
of vijf, als het Kadaster (nu nos
2700 ambtenaren) is verzeil-
standigd, rest een kernministê-
rie van ruim 3800 ambtenaren!
„Tel alles bij elkaar op. En dar
zie je dat we onbeschaamd aai
het afslanken zijn. En dat a|.
slanken, dat gaat van 'au'. ffe
hopen dat hele proces zondJ
gedwongen ontslagen te kunnen!
uitvoeren. Maar een garantie j
daarvoor kan ik niet afgeven'
Om de reorganisatie zo soe]..
mogelijk te laten verlopen, heelt I
VROM een vacaturestop inge
voerd. Den Dunnen is de eerste]
om toe te geven dat het op
papier allemaal keurig geregeld
lijkt, maar, voegt hij daar on
middellijk aan toe, 'de praktij!
is hard, hoor'.
Het zijn voor vele
VROM-ambtenaren
tijden. Volgens de secretaris-
neraal moeten ook ambtenaren
in overheidsdienst, 'meer inge-]
steld worden op veranderingen.
Er zijn veel mensen die jaren
lang gedacht hebben: 'Ik zit bij
de overheid. Daar ben ik veilig'.
Maar we kunnen nu veel minder]
zekerheden geven."
Ouderen moeten voortaan
langer blijven werken
anders is de koek waar
gepensioneerden van eten
snel op, meent de
Wetenschappelijke Raad
voor het Regeringsbeleid.
Hoe kun je er voor zorgen
dat het over een paar jaar
nog goed eten is van die
koek?
Door Pieter Willemsen
HET SPOOKBEELD van
zich moeizaam voortslepen
de bejaarde brandweerlieden
die naar adem snakkend
staan te blussen, van stok
oude kelners die met trillen
de handen maaltijden serve
ren, van bejaardenverzorgers
die ouder zijn dan hun cliën
ten dringt zich op: Neder
land vergrijst en dat zal ook
op de werkvloer zichtbaar
worden. Over die vergrijzing
moeten we ons zorgen ma
ken, vindt de Wetenschappe
lijke Raad voor het Rege
ringsbeleid.
De WRR heeft vastgesteld dat
in de volgende eeuw een te klein
aantal werkers een groot aantal
gepensioneerden in leven moet
houden en voorziet dat die wer
kers van de volgende eeuw daar
niet zoveel voor zullen voelen.
De WRR draagt twee voor de
hand liggende oplossingen aan
voor dat probleem: laat de
ouderen zoveel mogelijk voor
zichzelf zorgen en bevorder dat
mensen zo lang mogelijk blijven
..werken.,,
Om dat laatste te bereiken stelt
de WRR voor bedrijven ertoe
over te halen meer te doen aan
om-, her- en bijscholing zodat
werknemers langer actief kun
nen blijven. Verder moet het
mes in de vut en moet het
mogelijk worden dat mensen
ook na hun 65ste door blijven
werken. De reacties van werk
gevers en vakbeweging waren
voorspelbaar. „Handen af van
de vut," zei de FNV. „Goed
idee," vond het VNO.
Dat er in Nederland ook nu al
door veel te weinigen wordt
gewerkt, staat als een paal bo
ven water. Van de mensen tus
sen 55 en 65 werkt in Nederland
nauwelijks meer dan veertig
procent. Ook in de ons omrin
gende landen is het werken on
der ouderen aanzienlijk minder
populair geworden. In 1970
werkte in de Europese Gemeen
schap nog tachtig procent van
de mensen boven de 55; nu is
dat voor de hele EG amper meer
dan de helft. In Nederland is
het het slechtst gesteld met de
werkende ouderen. In de andere
EG-landen is het iets, maar niet
veel, beter. De Europese Ge
meenschap als geheel blijft op
haar beurt weer achter bij de
Verenigde Staten en Japan.
De WRR is niet de eerste die
aandringt op een hogere ar
beidsparticipatie. Minister De
Vries van sociale zaken hamert
daar ook al geruime tijd op.
Evenals de WRR wil De Vries
van de vut af. Maar tot nu toe is
er met de vakbonden nauwe
lijks te praten over aantasting
van de vut. De werkgevers wil
len de vut wel kwijt, vooral
omdat die nogal duur is. Maar
ze slagen er zelden in bij de
cao-onderhandelingen op dit
punt hun zin te krijgen.
Probleem in Nederland is dat
mensen voor het bedrijfsleven
nogal vroeg oud zijn. Oudere
werknemers, boven de veertig,
zijn vaak duurder dan jongeren,
hebben de naam minder te pres
teren en verdienen doorgaans
meer dan jongeren. Bij reorga
nisaties en inkrimpingen zijn
ouderen yask de, eersten die het
veld moeten ruimen. En ook de
wao vormde tot nu toe veelvul
dig het sluitstuk van de loop
baan van ouderen.
Pas sinds kort is er enige be
langstelling voor 'oude
renbeleid', maar dat komt in de
bedrijven nog maar zelden ge
degen van de grond. Ook de
bestrijding van het ziektever
zuim en daarmee de doorstro
ming naar de wao wordt nu pas
aarzelend opgepakt.
De aanbevelingen van de WRR
mogen niet lichtvaardig terzijde
worden geschoven. Er zullen
meer ouderen aan de slag moe
ten, maar dan wel in de juiste
volgorde. Het is niet verstandig
de pensioenleeftijd paniekerig
te verhogen, terwijl veel mensen
die nog geen zestig zijn tegen
hun zin als slachtoffers van re
organisaties of omdat ze het
werk fysiek of psychisch niet
meer aankunnen, uit het ar
beidsproces stappen. Eigenlijk
geldt dat ook voor de vut, die
voor de meeste werknemers
rond hun zestigste aan de orde
is.
Waarom voorlopig niet uitgaan
van zestig als de leeftijd waarop
werknemers het bijltje erbij
neer kunnen gooien? Het zal al
een forse inspanning vergen van
de sociale partners om iedereen
die eindstreep van zestig te la
ten halen. Pas daarna zou de
ypt ter sprake moeten komen.
Óf zou over flexibele pensione
ring moeten worden nagedacht.
Zolang het bedrijfsleven zich
terughoudend tegenover oudere
werknemers op blijft stellen, is
het de vraag of je die bedrijven
en de werknemers mee krijgt
voor het afschaffen van de vut.
Een andere mogelijkheid, die nu
in ieder geval logischer aansluit
bij de behoefte van bedrijven en
werknemers, is het ongedaan
maken van de arbeidsduurver
korting. Zolang ouderen niet zo
vreselijk hoog worden gewaar
deerd, ligt het voor de hand
werknemers de adv op te laten
sparen om ze op 60-jarige leef
tijd uit te laten treden. Per
saldo maakt dat niets uitvoer
de verhouding actieven tl
actieven en niet-actieven.
De vraag is bovendien of hel
wel logisch is voor alle bedrij
ven en voor alle beroepen de
zelfde pensioenleeftijd te hante
ren. In de verzekeringsbranche
zal het voor de meeste mensen
minder bezwaarlijk zijn tot
65-jarige leeftijd door te wer
ken dan in het goederenvervoer
Bovendien zou waar mof
rekening gehouden moeten wor
den met de persoonlijke voor
keur van individuele werkne
mers. De ene 55-jarige werkne
mer gruwt bij de, .gedachte dat
hij nog tien jaar actief moet,
blijven, de ander zou het li<
nog twintig jaar doorgaan.
Het nadeel van toekomstver
kenningen als die van de WRR
is, dat ze met dit soort overwe
gingen geen rekening kunnen
houden. De WRR zet in feite op
een rijtje wat we al jaren weten
Maar in de dagelijkse praktijk
moet het bedrijfsleven wel pro
beren het werk zodanig af te
stemmen op de behoeften en
wensen van de werknemers dat
werken vooral ook leuk is en
blijft.
Italië gaat interessante
maanden tegemoet nu een
meerderheid van de
bevolking voor een
drastische wijziging van
het politieke systeem heeft
gekozen. Met name voor
de bestaande politieke
partijen zullen de gevolgen
groot zijn.
Door Aart Heering
„DE ITALIANEN hebben ge
wonnen. Zij hebben radicaal
gebroken met het oude systeem
en zich weer meester gemaakt
van het bestuur. Nu kunnen we
beginnen met de opbouw van
een nieuw Italië", verklaarde
maandagavond een triomferen
de Mario Segni, de gangmaker
achter het referendum waarmee
Italië zich heeft uitgesproken
voor een radicale wijziging van
de kieswet.
Inderdaad hebben de Italianen
massaal en bewust tegen het
huidige politieke stelsel en zijn
vertegenwoordigers gestemd,
met een - beduidend ruimere
marge dan de 60 tot 70 procent
waar Segni op hoopte. Bij de
drie rechtstreeks tegen de 'poli
tieke klasse' gerichte stemmin
gen - over de afschaffing van
overheidssubsidies aan politie
ke partijen, van de politieke
benoemingen in het bankwezen
en van het ministerie voor
staatsbedrijven - zelfs een
meerderheid van 80 tot 90 pro
cent gehaald.
Dat de Italianen met overleg
hebben gestemd, blijkt verder
uit de verschillende resultaten
van de afzonderlijke stemmin
gen. Weliswaar heeft het JA in
alle acht gevallen gewonnen en
is er bij sommige stemmingen
ongetwijfeld sprake geweest
van een 'meesleepeffect'. maar
bij de stemming over de af
schaffing van de strafbaarheid
voor druggebruikers was het
kantje boord, terwijl ook de
afschaffingvan het ministerie
van landbouw door een bedui
dend lager aantal stemmen
kreeg.
Met dit referendum is de 'parti-
tocratie', het regime van cor
rupte partijbonzen, de vierde
nederlaag binnen twee jaar toe
gebracht. De eerste nederlaag
leed zij op 9 juni 1991, bij het
referendum over de afschaffing
van het kiesstelsel van meer
voudige voorkeurstemmen, die
in de praktijk controle op het
stemgedrag mogelijk maakte.
Bettino Craxi, de verpersoonlij
king van de politieke elite, ried
de kiezers toen aan om maar
'naar zee te gaan', om zo door
een opkomst van minder dan 50
procent de stemming ongeldig
te laten worden. De Italianen
deden het niet en stemden mas
saal vóór.
Daarop volgden de parlements
verkiezingen van 5 april 1992,
waarbij de vier regeringspar
tijen terugzakten van 54 naar
48,5 procent. Dankzij restzetels
behielden zij weliswaar een
flinterdunne meerderheid in ze
tels, maar de kandidatuur van
Giulio Andreotti en Craxi voor
het president- en premierschap
ging in rook op.
De derde en meest gevoelige
klap is in de afgelopen maanden
uitgedeeld door de rechterlijke
macht die door haar onderzoe
ken naar politieke corruptie een
voltallige politieke klasse in de
beklaagdenbank heeft gebracht.
Om een vierde openlijke neder
laag te voorkomen hebben de -
inmiddels van nieuwe leiders
voorziene - regeringspartijen
ditmaal eieren voor hun geld
gekozen, door zich mèt de voor
naamste opposities vóór het re
ferendum uit te spreken. Alleen
Craxi, Andreotti en andere we
gens mafia en corruptie in op
spraak geraakte vertegenwoor
digers van het ancien régime
bleven in hun verzet volharden
in een merkwaardige gelegen
heidsalliantie met neo-fascis-
ten, communisten en de anti-
mafiapartij La Rete.
Toch is ook dit referendum een
gevoelige nederlaag voor de be
staande politieke partijen, die
in het nieuwe kiesstelsel tenon-
der zullen gaan. Bij de overgang
naar een districtenstelsel zal de
veelheid van politieke partijen
onherroepelijk verdwijnen om
plaats te maken voor twee of
drie nieuwe formaties.
De meerderheid waarmee de
Italianen zich hebben uitge
sproken vóór de overgang naar
een districtenstelsel bij de Se
naatsverkiezingen is bovendien
zo groot, dat een uitbreiding
daarvan naar de Kamerverkie
zingen in beginsel onvermijde
lijk is geworden. (Ook omdat
twee verschillend gekozen ka
mers - die in het Italiaanse
staatsbestel dezelfde bevoegd
heden hebben - eikaars voor
stellen wederzijds in de wielen
kunnen rijden, terwijl de her
vormingen er juist op zijn ge
richt om Italië een stabiel en
efficiënt bestuur te geven.) Par
tijen die zich daartegen zouden
verzetten, zouden bij nieuwe
verkiezingen weggevaagd wor
den.
Aanvullende hervormingen van
de kieswet en daarna verkiezin
gen, waarin definitief wordt af
gerekend met de oude partij
elites. Zo zal volgens een onder
hand algemeen aanvaard scena
rio de Italiaanse fluwelen revo
lutie moeten worden afgerond.
Premier Amato heeft daarvoor
al de eerste stap gezet door nog
voor het bekend worden van de
eerste uitslagen samen met pre
sident Scalfaro een strategie uit
de stippelen om de overgang
Mario Segni, de gangmaker achter het referendum, juicht
nadat bekend is geworden dat de Italianen massaal 'ja' hebben
gezegd. ap
naar de Tweede Republiek zo
mogelijk pijnloos te laten verlo
pen.
Deze week, tijdens het Kamer
debat over de uitslag van het
referendum, zal Amato het ont
slag van zijn kabinet indienen,
waarna er binnen het parlement
een zo ruim mogelijke basis zal
worden gezocht voor een 'insti
tutioneel kabinet' dat binnen
een half jaar de gewenste her
vormingen tot stand moet bren
gen. Naast de regeringspartijen
van nu - christen-democraten,
socialisten, sociaal-democraten
en liberalen - worden ook del
opposities die zich vóór het re-
ferendum hebben uitgesproken
- linkse democraten, republ:- f
keinen en Lega Nord - daarvoor I
uitgenodigd. Hun medewerkirj
is onontbeerlijk voor de nood-1
zakelijke Grondwetswijzigb
gen, omdat daarvoor een twee
derde meerderheid noodzakelijk
is.
Het referendum heeft politiek
Italië op een nauw pad gedre
ven, dat echter is omzoom!
door slikken en zompen, waarin
het door Amato en Scalfaro uit
gestippelde programma gemak
kelijk kan wegzinken. De vor
ming van de nieuwe regerW
de samenwerking tussen pok'
tieke groeperingen die tot voor
kort elkanders bloed nog kon
den drinken, de uitwerking van
de hervormingsvoorstellen
de obstructie van extreem-link'
se en -rechtse partijen die te
recht vrezen dat zij in een dis
trictenstelsel het loodje zulk'
leggen, vormen evenzovele ob
stakels op de weg die Italië in
de komende maanden te gaan
krijgt.
De twist over de vraag ,nE
Amato mag opvolgen - Kamer
voorzitter Napolitano, Segni
Amato zelf - is al in alle hevig
heid ontbrand.
„45 jaar verkiezingen met een
stelsel van evenredige vertegen
woordiging hebben ons 51 rege-
ringscrises geschonken, een >n
veertien partijen verdeeld pJt'
lement, een corrupte leider-
klasse en een onregeerbaar
land. Als het NO wint, veran
dert er niets. Als het SI wffj
verandert Italië", luidde
tekst van de oproep van
Comité voor het Referendum |i|
van Mario Segni. Dat is voor
alsnog rijkelijk optimistisch ge'
steld, maar het is wel zeker c»
Italië interessante maanden te
gemoet gaat.
yan onze verslaggever
Breda - De Bredase rechtba
tegen vier verdachten in de 'I
den. De vier (ex-)werknemers
se diergeneesmiddelenbedrijf
verband met de handel in
middelen, hadden getuigen
enkele uitzondering na niet v
pat was voor de vier raadslieden
aanleiding om uitstel van behan
deling te te vragen. Rechtbank
en officier van justitie verzetten
zich niet tegen dat uitstel.
pe voor gisteren opgeroepen ge
tuigen waren op. een uitzonde
ring na mede-verdachten, onder
„ie Dopharma-directeur W. de
g van wie ter zitting bleek dat
hij zich, ondanks de oproep om
bijvoorbeeld op te treden als
eetuige voor zijn schoonzoon A.
de R-, op Curasao bevindt. En
dan waren er ook nog de inmid
dels ontslagen werknemers G.M.
uit Sprang-Capelle en R. ter S.
uit Dordrecht die in de morgen
uren wél in hun eigen zaak als
verdachte voor het hekje kwa
men, maar anderhalf uur eerder
respectievelijk later niet thuis
gaven op de oproep om in el-
kaars zaak als getuige op te
treden. Op de vraag naar het
waarom was Ter S. heel kort:
„Geen commentaar".
Raadsman J. Buntsma van M. zei
dat het oproepen van getuigen
die toch niet komen, niet moet
worden opgevat als een vertra
gingstactiek: „Ik had de zaak
vandaag willen afhandelen. Mijn
pleitnota zit in de tas. Maar het
openbaar ministerie is pas tien
dagen geleden met de dagvaar
ding gekomen. We kenden welis
waar de proces-stukken, maar
de dagvaarding gaf ons aanlei-
Van onze Haagse redactie
Den Haag - De staatssecretaris
sen Simons (Volksgezondheid)
en Gabor (Landbouw) moeten
morgenochtend in de Kamer op
heldering verschaffen over de
vraag of runderen natuurlijke,
lichaamseigen1groeihormonen
toegediend mogen krijgen.
Gisteren De Stem dat
Simons en Gabor hierover van
mening verschillen. Simons
vindt dat natuurlijke hormonen
wèl toegediend mogen worden.
Gabor is het daarmee oneens.
D66-Kamerlid Ter Veer wil we
ten wat nu het kabinetsstand
punt is.
Eerder al heeft Groen Links vra
gen gesteld over het gebruik van
groeihormonen in de veehoude
rij. Onderzoekers van het minis
terie van WVC constateerden on
langs bij een kwart van de Ne
derlandse veestapel het verbo
den middel clenbuterol. Volgens
Simons is het beter om runderen
extra hormonen toe te dienen
dan deze illegale lichaams-
vreemde stof. Maar Gabor wijst
erop dat de consument geen be
werkt vlees wil.
In het Belgische Tienen zijn gis
teren vier mensen aangehouden
die worden verdacht van groot
scheepse hormonenhandel in
binnen- en buitenland. Er werd
voor ruim een half miljoen gul
den aan hormoon- en groeimid-
delen in beslag genomen.
HEEFT NEDERLAND zichzelf tienti]
den? Hebben we ons willens en
sociaal stelsel dat onmogelijk tot i
worden gehouden?
Ue snelheid waarmee momenteel
land wordt afgebouwd, rechtvaa
rustte in de politiek een taboe op c
dat de horizon van de financiële
bleven politieke partijen en sociale
vechten voor iedere cent achter de
Toen de eerste echte regendrupp
hemel vielen, leverde dat veel
maatregelen op. Daar durfde de d
Diet aan.
Die angst om het beleid af te ster
Probleem vrijwel onbeheersbaar
dat de gevolgen in hoog tempo
door die ontwikkelingen in paniek
j^hten de politieke partijen elke
mets is te dol, alles is bespreekba
Ue Wetenschappelijke Raad voor
door dezelfde tijdgeest bevangen
voor ouderen' heeft het adviesorg
voorstellen neergelegd die er nie
aow-jeeftijd en na het bereiken
'eeftijd een deel van de premie c
vut en lagere pensioenen zijn en
Q|e de gevolgen van de toeneme
gen.
^e waarschuwingen van de WRR
9eslagen. Het mag nooit zover ko
aow - het boegbeeld van ons sc
vadere studie zal echter moetr
'ogrepen die de Raad voorstelt ecl
jjr is in ieder geval niet nadrul
lexibele vut- en pensioen-regelin
men dat het door de WRR gesch
ri t> dan mag geen dag worden
toekomst van vut, pensioen en
