Eerherstel
voor de vader
BOEKENLEGGER
indré Brinks sprookje
over begin van
historisch misverstand
Amos Oz weer schimmig
De seks-geheimen van Daphne, Cliff en Divine
Nederland in vreemde ogen
Het potjeslatijn van
aartsbisschop Simonis
BOEKENGIDS
D2
Derde IRA-
thriller van
Gerald Seymour
4Het bedrog' flitsende roman van Boudewijn Büch
Evangelie van Fuehs
Maerlant
VRIJDAG 16 APRIL 1993
ludfonze redactrice
Ijs van Goch
id-Afrika anno 1993, een ver-
flird land door de onover-
bare lijkende tegenstellin-
tussen blank en zwart. En
jl onderhandeld wordt over
nieuwe democratisch geko-
multi-raciale regering, is de
nte moord op de zwarte lei-
Chris Hani een nieuw diep-
nnt in de bloedige historie
het land.
nu dat iemand uit de vijf
de, zestiende eeuw, de navol-
de eeuwen heeft overleefd in
reeks van verschillende ge
iten om de gebeurtenissen in
iiid-Afrika te kunnen blijven
hoe-zou hi'j vanuit eind-
tigste eeuws 'perspectief te-
jgkijken op het begin van het
'endaagse verhaal van Zuid-
i, de komst van de blanken
daarmee het 'begin van het
rische misverstand' hebben
aren?
t is het intrigerende uitgangs-
tvan de met de onder andere
in Luther King Memorial
e onderscheiden Zuidafri-
e auteur André Brink in
nieuwste roman, Het eerste
a van Adamastor (genoemd
een mythische reus. Het
begint veelzeggend met de
;ede 'Lang geleden was er
en er was niet', waarmee
duidelijk wordt dat het verhaal
in de sfeer van sagen en
legenden afspeelt.
Hoofdpersoon, de Adamastor
van het verhaal, en verteller is
ie zwarte T'Kama, dat Grote
1 betekent. En 'vogel' is in
tet'Khoi, de taal van T'Kama en
tin stam een plat woord voor
iet mannelijk lid.
1 verhaal begint met de ken-
Émaking tussen de inheemse
bewoners, de Khoikhoin (door de
blanke kolonisten later aange-
duid als Hottentotten), en reizi
gers van overzee, de 'baardman-
ien'1
'Wie weet', zegt T'kama in de
twintigste eeuw, 'wat er zou zijn
gebeurd als ik de vrouw niet had
gezien'.
Liefde op eerste gezicht voor
ï'Kama. Sterker nog, vanaf het
moment dat hij de - naakte -
'te vrouw op de rotsen van
aap ziet staan, is hij door
haar geobsedeerd.
Hij probeert haar voor zich te
winnen, tegen alle adviezen van
zijn raadgevers in - en dat leidt
tot een reeks tragi-komische ver
wikkelingen, die alles te maken
hebben met het verschil in cul
tuur tussen de inheemse zwarte
Khoikhoin en de blanke baard
mannen.
Binnenland
Op een gegeven moment trekken
T'Kama, de stam en de blanke
vrouw het binnenland in. Tij
dens die tocht worden ze door
tegenslag op tegenslag getroffen
en iedereen geeft de vrouw de
schuld. Maar T'Kama, vol van
zijn eigen problemen met zijn
'vogel' die als een rode draad
door het verhaal lopen, wil daar
niet van horen. De problemen
lijken pas achter de rug, als
T'Kama er uiteindelijk in slaagt
de vrouw tot de zijne te maken.
Na vele jaren van omzwervingen
keren de Khoikoin terug op de
Kaap, waar - hoe toevallig -
opnieuw schepen met blanken
arriveren. De vrouw keert terug
en T'kama blijft vol wroeging
achter.
Uiteindelijk probeert hij met de
baardmannen te onderhandelen
over de terugkeer van de vrouw,
maar wordt smadelijk bedrogen.
'Wat is het gevaarlijk om lief te
hebben', constateert hij, vlak
vobrdat hij 'de eerste van vele
keren' doodgaat. Maar weet zich
toch getroost doordat hij in zijn
kind voortleeft.
Op vermakelijke wijze beschrijft
Brink hoe er in de loop van de
tijd iets van genegenheid en ook
communicatie tussen T'Kama en
de blanke vrouw ontstaat en hoe
de mannelijke trots letterlijk on
hanteerbare proporties aan kan
nemen.
Brinks lichtvoetig taalgebruik en
z'n verteltrant doen de lezer
voortdurend (glim)lachen.
De voortdurende verwijzingen
van heden naar verleden 'ik her
inner het me niet zo goed na
zoveel eeuwen' in combinatie
met een beeldend taalgebruik
zorgen voor een verfrissend ver
haal, ondanks de enorme en ver
reikende tragiek die er achter
zit, en die in de Zuidafrikaanse
realiteit van alledag allesbehalve
een fabel maar grimmige werke
lijkheid is.
André Brink: 'Het eerste leven
van Adamastor'. Uitg. Meulenhoff,
prijs 29,50.
Het nieuwe boek van Amos Oz lijkt precies op het vorige. En precies
zoals bij het vorige boek wordt Oz opnieuw 'Israels belangrijkste
schrijver van dit moment' genoemd. Opnieuw vraag je je af waarom.
De hoofdpersoon van dit nieuwe boek De derde toestand is net als in
£en vrouw kennen een gescheiden, wat oudere man, die in zijn
dagelijks leventje wordt gevolgd. Koffiezetten, overhemd wassen,
buurpraatje, telefoontje, bezoek van vrouw, kind of vader.
Af en toe heeft hij een seksuele ervaring met een vrouw, maar over
let algemeen is het de naderbij sluipende vereenzaming die de
schimmig blijvende hoofdpersoon parten speelt.
Op de achtergrond is constant het Israelisch-Arabische conflict
aanwezig, en de holocaust. Maar alles bij elkaar is dat niet genoeg
ont een boeiend verhaal te maken van dit kleine leven. Een leven dat
zich afspeelt tussen slapen, waken en 'de derde toestand': een soort
verheviging van het waken, het ervaren van een gevoel van
eeuwigheid. Die gelukzalige derde toestand beleeft een mens maar
telden. (HR)
lAmos Oz: 'De derde toestand'. Roman. Uitg. Meulenhoff, Amsterdam.
bi|S 39,50.
"oor Johan Diepstfaten-
let bijzondere van de thrillers
van Gerald Seymour is dat hij op
een terloopse manier zoveel in
ternationale politiek erin ver-
ferkt. De oorlog in Afghanistan
"as méér dan alleen een decor
voor 'Vallei des doods', de vrij-
jjeidstrijd in Zuid-Afrika heeft
verwerkt in 'Moed der wan-
-JP', het dagelijkse Teven' in de
«ussische strafkampen is de ba
ss van 'De aartsengel' en de
Praktijken van de Italiaanse ma-
la zitten in 'Rode vos'. Als oor-
fgscorrespondent bezocht hij
Ml brandhaarden in de wereld,
u cue ervaringen geven juist een
ara dimensie aan zijn thrillers,
reemd is het niet dat deze Ierse
ctoijver het meest gefascineerd
foor de situatie in eigen land.
«jn nieuwe thriller 'De bergdui-
1 is inmiddels na 'De jager en
«10 prooi' en 'De IRA-getuige'
°e derde in een serie over de
Wonshsche organisatie. In ze-
i„i ?!n is 'De bergduivel' een
"tthahngsoefening van 'De
tri ~Setuige' omdat plot en in-
,„=e, verwant zijn: ook nu weer
hPir ffiA~ verrader de
dni?Sac'lt van informant is
«elijk: op het moment dat de
I °"st Donnelly zich weer in
meldt °p.de berg Altmore
dnn? m aan de Engelsen
hem ^egeven worden waar ze
helm j non vinden. Volgens de
kende wetten van het thriller
genre ontwikkelt zich het ver
haal: Seymour beschrijft de aan
slagen van de terrorist in Lon
den, de bijna - ontmaskeringen
van de informant en uiteindelijk
de confrontatie van de verrader
en de opgejaagde. Spannend, dat
zeker, maar erg verrassend is 'De
bergduivel' wat de opzet betreft
niet te noemen.
Niettemin verdient deze nieuw
Seymour een aantal sterren om
dat het weer een thriller is die
'van binnenuit' is geschreven.
Altijd weer slaagt Seymour erin
om morele dilemma's op zo'n
intrigerende manier uit te wer
ken. Tot hoever is het gerecht
vaardigd onschuldige mensen op
te offeren om een terrorist in
handen te krijgen. Om de mol
binnen de IRA te beschermen,
staan de Engelsen voor de keuze
om al dan niet in te grijpen bij
een wraakactie van de IRA. Die
beslissingen zorgen voor de ech
te spanning in 'De bergduivel'.
Wat het meest bijblijft is de
menselijke tragiek van zowel de
verrader als de terrorist. Dat de
situtie in Noord-Ierland uit
zichtloos is, is bekend. Maar wat
het betekent voor de 'idealisten'
die tegen beter weten in iets
willen veranderen, is het eigen
lijke thema van het boek. Daar
over zal Seymour de komende
jaren niet uitgeschreven raken.
Gerald Seymour: 'De bergdui
vel'. Uitg. De Boekerij, prijs 27,50.
Boudewijn Büch
foto dijkstra
Door Johan Diepstraten
In zijn nauwelijks opgemerkte gedichten
bundel 'Het androgyn in ska' gaat Boude
wijn Büch op pelgrimstocht naar de Ma-
riahoeve in Hoonte (Gelderland) waar de
dichter Achterberg elke dag weer faalde
om de 'gestorven liefde terug te halen'.
Aan het einde van het gedicht schrijft
Büch: 'Ik ben geen Achterberg, krijg geen
pelgrim en geen prijzen maar moet hetzelf
de nog bewijzen: dat dood uit taal weer op
kan rijzen.'
Alle romans van Büch zouden deze laatste
regel als motto kunnen hebben. Het is
telkens een geliefde dode die in taal tot
leven moet worden gewekt. In 'De kleine
blonde dood' spiegelt Büch de dood van
het zoontje met wat we inmiddels toch
Büchs eigen gestorven vader mogen noe
men. In zijn nieuwe roman 'Het bedrog' is
het weer diezelfde vader voor wie Büch
misschien wel een standbeeld probeert op
te richten.
De familieverhoudingen in huize Büch zijn
bekend: de vader heeft een vreemd oor
logstrauma, 'het huwelijk van zijn ouders
stelt niets meer voor en het alter ego van
Boudewijn Büch (Winkler Brockhaus)
wordt op tienjarige leeftijd naar een gek
kenhuis in Brabant gestuurd (Het Dolhuis,
1987). Later trappen ze hem van het gym
nasium af (beschreven in de novelle 'De
hel', een speciale uitgave van de HEMA,
1990). Uiteindelijk komt het goed met
Winkler Brockhaus: 'Hij kon zich verheu
gen in succes. Hij was op enkele gebieden
een gezaghebbend man en hoefde zich
niets te ontzeggen'. De autobiografische
elementen zijn onmiskenbaar duidelijk.
Vaderliefde
In vele varianten heeft Büch zijn beslom
meringen beschreven, maar het belangrijk
ste in zijn leven is ongetwijfeld de
vader-zoon verhouding waarop hij in 'Het
bedrog' wederom varieert. Het hilarisch
vreemde van de vader in 'De kleine blonde
dood' is niet in 'Het bedrog' terug te
vinden. De vader is nu in een zedenschan-
daal betrokken, waar zoonlief (Olof) niets
van begrijpt, ook al is hij er zelf het
slachtoffer van. 'Geen rechter wilde met
mij praten, het archief van de rechtbank
bleef voor mij gesloten en mijn moeder
heeft er nooit iets over willen zeggen.
Door alle jaren heen ben ik de bestrafte
gebeurtenissen blijven ervaren als oprech
te vaderliefde in een warm, klein geest
grondparadijs.'
Zo is incest nog niet in de Nederlandse
literatuur beschreven. Tegen zijn vriend
Sander zegt hoofdpersoon Olof dat zijn
vader zoveel voor hem heeft betekend dat
hij er een boek over zou willen schrijven.
'Mijn vader heeft recht op eerherstel'. In
feite is de nieuwe roman dat boek gewor
den.
Net als in 'De kleine blonde dood' past
Büch in 'Het bedrog' het spiegeleffect toe.
De seksuele escapades vam de-vader en de
afkeer van iedere lichamelijkheid vamde
moeder zet Büch tegenover het gedrag van
de romantische zielepoot Olof -Büchs
Brockhaus- en het geile beest Sander
Geelkamp. De opening van de roman geeft
al onmiddellijk aan wat zijn vriend Sander
beweegt: 'Hij trok zich 's aqbtend drie keer
in een peepshow op de Zeedijk af, bezocht
's middags een vriendin in Hoorn en ging
voor het avondeten nog eventjes gauw op
een Thaise hoer aan de Achterburgwal
liggen.' Na honderd pagina's van dit sport
uitspattingen en vele veroveringen ver
zucht Olof dat Sander langzamerhand in
aanmerking komt voor een optreden in een
talkshow.
Dun
Het precieze bedrog in deze nieuwe roman
is een tamelijk dun verhaallijntje. Het
komt erop neer dat Olof aan de vrouw van
zijn vriend heeft verraden hoe onbetrouw
baar Sander Geelkamp op het matras is.
Dat de vader eveneens bedrog pleegt - in
dubbel opzicht overigens - houdt de span
ning er ook al niet in. Er is alle reden om
de roman op basis van deze thematiek
matig te waarderen. Maar 'Het bedrog'
heeft wel degelijk een aantal sterke kan
ten.
Natuurlijk is het heel gemakkelijk om de
ideeën van Büch over vriendschap als
kitsch en pathetisch gezwijmel af te doen.
Af en toe. trapt Büch stijlvol open deuren
in en we weten heus wel dat vriendschap
gebaseerd is op wederzijdse belangstelling
en respect. Wie eenmaal in de romanwe
reld van Büch gevangen zit en het einde
van het boek nadert, wordt bevangen door
een onbehaaglijk gevoel: is dit kitsch of is
dit eigenlijk beeldschoon. Met name de
passages waarin de vader zijn leven over
ziet en in briefvorm zijn zoon laat weten
hoe teleurgesteld hij daarin, - hij maakte
er een einde aan -maken veel indruk.
'De wereld heeft mij nooit iets beloofd,
maar ik beloofde de wereld noodgedwon
gen het een en ander,' is zo'n zin van de
vader waar de lezer lang op kan staren.
'Vriendschap, lieve zoon, is een verzinsel
dat mij meer dan iets anders van slag heeft
gebracht. Ik heb je te kort gekend om
je meer te kunnen vertellen. Maar neem dit
van mij aan: je bent mijn enige vriend
Cpwetst in de jaren dat we samen mochten
zrjm Tiéloof mij dat je nooit iets kwaads
ogulfesohiijven of zeggen over die momenten
dat we samen waren. Je weet wat ik
bedoel.'
Pathos
Wat een tragiek. Draait Büch om de kern
heen zonder het wezenlijke te raken? Is dit
vals pathos? Wordt hier wel genoeg ver
beeld? De liefhebbers van het
Revisor-proza waren er ook deze keer
razendsnel bij om hun afkeer van dit soort
passages te ventileren, zoals ook 'De kleine
blonde dood' - toch een meesterwerkje uit
de jaren tachtig - om dezelfde reden
onder de grond is geschoffeld.
Waar het rechtstreeks om elementaire din
gen gaat, ligt het pathetische op de loer.
Dat weet Büch ook wel, maar hij schuwt
de grote gevoelens niet. Sterker nog: enig
effectbejag is Büch niet vreemd, Leon de
Winters credo indachtig dat het tegen
woordig alleen maar behoort te gaan om
'lekker leesbare boeken'. Snelle afwisse
ling van korte scenes, weinig beschrijvin
gen, maar veel flitsende dialogen en niet te
veel zeuren over de innerlijke roerselen:
dat is de formule van Büch.
Op het omslag van 'De hel' staat dat het
een novelle is 'die er om schreeuwt op alle
leeslijsten van alle middelbare scholieren
te komen.' Dat geldt zeker ook voor 'De
kleine blonde dood' en nu voor 'Het be
drog'. Het is het soort literatuur dat het
niet van diepzinnigheid en reflectie moet
hebben, maar de lezer onmiddellijk in zijn
nekvel grijpt. Het is niet méér, maar be
paald ook niet minder.
Boudewijn Büch: 'Het bedrog'. Uitg. Atlas,
prijs 29,90.
Door onze redacteur
Dirk Vellenga
In Nederland is na de Boeken
week windstilte ingetreden in
de sector biografieën, maar in
de Engelstalige wereld blijft dit
genre gewoon het hele jaar
door bestaan. Onthullingen in
de zeer persoonlijke sfeer doen
het altijd goed bij populaire
bladen en tv-programma's en
waarschijnlijk daarom is de
laatste jaren de klemtoon
steeds meer komen te liggen op
de seksuele voorkeuren en af
wijkingen van de beschreven
personen.
Margaret Forster meldt dat de
Engelse schrijfster Daphne du
Maurier, vooral bekend van
'Jamaica Inn' en 'Rebecca' haar
hele leven heeft gevochten te
gen haar lesbische geaardheid,
die ze zelf 'Boy in the box' of
'No 2' noemde. Haar huwelijk
met de steile militair Tommy
Browning, dat drie kinderen
opleverde, maakte haar alleen
maar zeer onrustig.
Het liefst trok Daphne du Mau
rier zich terug in een tochtig
huis in Cornwall om 'No 2' vrij
spel te geven in de boeken die
Cliff Richard fotoemi
ze schreef.
De toenaderingen tot Ellen
Doubleday, vrouw van een
Amerikaanse uitgever, leverden
niets op, maar een vakantie met
actrice Gertie Lawrence in Flo
rida mag redelijk gelukkig ge
noemd worden. De kinderen
van Daphne waren zeer ge
schokt door deze onthulling.
Dan is er 'Cliff Richard, the
biography' van Steve Turner.
Hoe staat het met de sex van de
52-jarige, altijd jonge zanger
die nooit is getrouwd? Turner
onthult dat Cliff geen onder
drukte homoseksueel is, maar
ook geen actieve hetero. In
1960 was er iets tussen Cliff en
Carol Costa, maar volgens Tony
Meehan van de Shadows zat
dat zo: „Carol had eerder seks
met Cliff dan andersom."
Verder werd in 1983 gesigna
leerd dat Sue Barker speels
sabbelde aan het oor van Cliff
op de tribune van Wimbledon,
maar hij maakte snel bekend
dat het niets zou worden, om
dat hij veel meer hield van zijn
'manier van leven'. Cliff Ri
chard houdt van tennis, kerk,
een bijbeldiscussie en af en toe
een glaasje wijn. Meer maakt
de biografie niet duidelijk. Nog
volop kansen voor schandaal
zoekers dus.
Perversiteiten zijn er in over
daad in 'Not Simply Divine!'
van Bernard Jay, het levensver
haal Van Harris Glenn Milstead
uit Baltimore, die bekend werd
als de glitter-travestiet Divine.
Harris zette een blonde pruik
op, klodderde de make-up dik
op zijn gezicht, hees zijn vette
lijf in een strakke jurk en was
een opeens een rare dame. Di
vine zong de hit 'Shoot your
shoot' en was precies op haar
plaats in de films 'Pink Flamin
gos' en 'Hairspray' van John
Waters.
Divine was 42 toen hij stierf na
een leven vol anonieme seksu
ele contacten, schandalige
schranspartijen en hevige aan
vallen van koopwoede. Bio
graaf Bernard Jay vat zijn ka
rakter als volgt samen: „Divine
was een ongevoelig en egoïs
tisch persoon. Iedereen wist
ogenblikkelijk in welke kamer
van het hotel Divine logeerde.'
Een stinkdier geurt als een ap
pelbloesem vergeleken met Di
vine. Hij was zwaarlijvig en
leed aan slaap-pneu, zodat hij
in de auto of het vliegtuig altijd
meteen in slaap viel. En dan
snurkte hij als een gospelkoor,
boerde, snakte naar adem en
liet de meest weerzienwekken-
de scheten."
Weer een boek vol over Neder
land zoals gezien door buiten
landse journalisten en schrijvers.
Dat is de eerste gedachte bij
'Vreemde ogen. Buitenlanders
over de Nederlandse identiteit',
samengesteld en ingeleid door
Arendo Joustra (uitg. Prome
theus, prijs 29,90).
De conclusie mag luiden: Neder
land is een land waar alles an
ders is dan in alle andere landen
ter wereld. Het bestóat, en het
wordt serieus genomen. Vooral
dat laatste is iets wat Nederlan
ders maar met moeite geloven.
„Wat me aantrekt in Amsterdam
is dat het zo op Curasao lijkt"
(Gabriel Garcia Marquez).
„Als je slecht Nederlands
spreekt tegen een Nederlander,
krijgt hij een gepijnigde uitdruk
king op zijn gezicht, alsof je hem
een stomp in zijn maag hebt
gegeven. De Nederlanders spre
ken niet echt met hun lichaam,
en ook niet met hun gezicht.
Maar spreek slecht Nederlands,
en uit hun grimas kun je opma
ken dat het pijn doet". (Seth
Lichter)
„De ondergeschikte plaats van
de Nederlandse kunst komt om
dat de Nederlandse cultuur nooit
Het evangelie van Rudi Fuchs
wordt in Ons Erfdeel verwoord
door Paul Depondt, redacteur
beeldende kunst van de Volks
krant. In afwachting van de reë
le plannen van de nieuwe direc
teur van het Stedelijk Museum
in Amsterdam, schetst Depondt
puntsgewijs de leerstellingen
van de grote meester.
Fuchs is een tegenstander van
horden die door de musea trek
ken.
Fuchs vindt dat je tot heel dicht
bij een kunstwerk moet kunnen
komen.
Fuchs is een vurig voorstander
van intieme omgang met kunst.
Fuchs gelooft dat mensen die
naar kunst kijken betere mensen
worden.
Kunstwerken, meent Fuchs, zijn
net mensen: ze kennen elkaar
van zien en proberen nu met
elkaar in gesprek te komen.
Fuchs vindt dat de tijd soms de
verkeerde kant op gaat. Er
wordt maar gezocht en er wordt
maar geëxposeerd.
Fuchs is tegen de overaccentue
ring van de moderne kunst, te
gen het achterblijven van. infor
matie over oude kunst.
Je moet volgens Fuchs een reden
hebben om iets te exposeren.
Heb je die reden niet, dan moet
je het niet doen.
Fuchs trekt als een kruisvaarder
ten strijde tegen de vluchtige en
allesverdovende tijdgeest. Een
museum is geen seizoenhuisje.
Nou, we hebben dus nog heel
wat van Fuchs te verwachten.
(HR)
Ons Erfdeel. Jaargang 36, nr. 2.
Prijs 22,-.
Gabriel Garcia Marquez:
Amsterdam is net Curagao.
foto ap
heeft hoeven functioneren als
een surrigaat voor de politieke
strijd, zoals bijvoorbeeld in
Vlaanderen, Tsjechië en Polen,
waar de cultuur in zeer hoog
aanzien staat bij de gehele be
volking. De samenbindende rol
die de dichtkunst elders in Euro
pa speelt wordt in Nederland
hoofdzakelijk door één enkel
genre vervuld: het cabaret".
(Vladimir Bina)
„Als Fransman heb ik geen
moeite met uw chauvisme. Maar
als journalist vraag ik me af
waarom u het zo koppig wilt
ontkennen" (Christian Chartier).
Enzovoort. (HR)
In het tijdschrift Ons Erfdeel
schrijft de neerlandicus Frits
van Oostrom een beschouwipg
over Jacob van Maerlant. Deze
13e-eeuwse Nederlandse auteur
is volgens Van Oostrom één van
de grootste geesten uit de Euror
pese cultuurgeschiedenis, alleen
weet niemand dat.
Van Oostrom noemt de vier 'ge
heimen' van Maerlant:
1. Maerlant is ten offer gevallen
aan het vraagstuk of hij egn
Noord- dan wel Zuidnederlan
der is. Werd hij geboren op dé
Zuidhollandse eilanden of in dé
buurt van Brugge? Die enge dis
cussie begon juist in de tijd dat
België zich van het Koninkrijk
der Nederlanden afscheidde
(1830). Zo werd het geval-Maer--
lant inzet in de politieke strijd,
zonder dat er echt op zijn werk
werd ingegaan.
2. Maerlant is veel. Zo veel dat/i
zelfs neerlandici niet de moeite
nemen om eens echt Der natuè-
ren bloeme, Spieghel Historiael,
de Rijmbijbel of Alexanders
Jeesten te lezen.
Vj
3. Maerlant is vroeg. Wie deze
omvangrijke werken toch ter
hand neemt stuit op Maerlants
taal. De zeven eeuwen tussen
hem en ons zijn een behoorlijke
handicap.
4. 'Maerlant is de moeite waard',
aldus zonder verdere uitleg het
slot van deze korte apologie van
een bijna vergeten Nederlands
talige grootheid. (HR)
Door onze redacteur
Hans Rooseboom
Van een bisschop wordt geac
cepteerd dat hij af en toe een
woord Latijn laat vallen. Het
wordt zelfs van hem verwécht.
Het Latijn is immers voor de
goegemeente in de eerste plaats
de taal van de kerk (geweest).
Kardinaal Simonis nam enige
weken geleden tijdens de om
streden persconferentie over de
affaire-Bar, waar hem het vuur
na aan de schenen werd gelegd,
zijn toevlucht tot het Latijn. Fa-
ma ruit! riep hij tot twee maal
toe. Fama ruit
Volgens de aartsbisschop had
mgr Philippe Bar die uitdruk
king gebezigd: 'Mijn (goede)
naam is weg, geruïneerd, en dus
moet ik aftreden'. Maar óf Bar
zelf kent zijn Latijn niet goed, óf
Simonis citeerde de Rotterdamse
bisschop verkeerd. In ieder ge
val: de uitdrukking Fama ruit
bestaat niet.
Wat wél bestaat is het gezegde
Fama volat, oftewel 'Het gerucht
vliegt rond'. En wat ook bestaat
is Hora ruit (het uur/de tijd snelt
heen). Er is hier dus sprake van
een espiscopale contaminatie in
het Latijn, ook wel potjeslatijn
genoemd.
Deze wijsheden kun je halen uit
het boekje 'Non scholae sed vi-
tae. Latijn in het Nederlands',
geschreven door de Bredase clas
sicus Drs. Jan Verheggen.
Er is visserslatijn en er is potjes
latijn, maar de Nederlandse taal
bestaat ook voor een groot deel
uit echt Latijn. Jan Verheggen
heeft die woorden verzameld.
Dus niet woorden die uit het
Latijn zijn afgeleid, maar onver
valst Latijn.
Het boekje van Verheggen is al
aan zijn tweede druk toe. Er is
kennelijk belangstelling voor
taal, getuige ook het succes van
de turbo-boeken van Jan Kui
tenbrouwer.
We leren van Verheggen dat ie
dereen dagelijks Latijn spreekt.
Pagina, agenda, centrum, mu
seum, alinea, regio, duo, abortus,
criticus, camera, dictator, basis,
datum, humor, vacuum, extra,
collega, cursus, lucifer, penis, ex,
vagina, circus, circa, aquarium,
catalogus, ad rem, alibi, crema
torium, tentamen, forum, gratis,
jubileum, medicus, media, maxi
mum, minimum, minima, musi
cus, nota, plus, plusminus, po
dium, politicus, professor, puber,
pus, rebus, beatrix, sponsor, sta
dium, tuba, tumor, via, villa,
etcetera.
En iets minder gangbaar maar
toch 'echt' Nederlands zijn bij
voorbeeld debet, criterium,'
(con)rector, conservatorium, fa
naticus, grammatica, historicus,
academicus, normaliter, illustra
tor, idem, in memoriam, in opti
ma forma, in natura, instrumen
tarium, junior, senior, lustrum,
memorandum, mitella, mortua
rium, personalia, propaganda,
sector, veto, virus, visum, arbi
ter. o.l
We gebruiken ook een aantal'
nep-latijnse woorden, die in hèt
oorspronkelijke Latijn helemaal'
niet bestaan maar die laterzijW
gefabriceerd, zoals tractor, ra*t
diator, condensator, detectöï1,
generator, projector, vibrator,!
transformator.
Non scholae sed vitae is een leuk
leesboekje, vol Aha.'-ervaringen.
Verheggen heeft niet alleen losse
woorden opgenomen maar ook'
uit drukkingen. Veni vidi vici,
Tempora mutantur - nos et mii-
tamur in illis, Si vis pacem para
helium, Sit venia verbo, Quód'.
licet Iovi non licet bovi, Mundus
vult decipi, decipiatur ergo,
Mens sana in corpore sano, Hou
mo homini lupus, en Ars longü'
vita brevis. »Ji
Allemaal gevleugelde woorden
waarmee je op een verjaardag de
blitz kunt maken. Verheggen
voorziet ze van een kort verkla
rend achtergrondje, zodat je
weet wat je zegt.
En overigens is het maar af
wachten hoe lang het Latijn nog'
deel zal uitmaken van de Euro-'
pese culturele erfenis. F - tra
gloria mundi!
