DERZ1EK weekend SISTENTE -tijk van der Put Eindhovens project om jonge delinquenten op rechte pad te brengen Wie zich aan de regels houdt, mag blijven, wie dat niet doet, gaat alsnog de cel in Toen premier Lubbers onlangs in Almere het woord 'kampementen' liet vallen om criminele jongeren orde en gezag bij te brengen, ervoer Harrie Weijtens, die leiding geeft aan het dagtrainingscentrum voor delinquente jongeren in Eindhoven, dat als een geschenk uit de hemel. Niet vanwege de inhoudelijke boodschap - 'Lubbers belicht slechts één kant van de zaak' -, maar omdat het probleem nu de broodnodige aandacht krijgt. En omdat Weijtens na drie jaar experimenteren de uitgelezen kans heeft te laten zien dat je het ook voor een deel subtieler kunt oplossen: door dagtraining en gedragstherapie in plaats van detentie. Weijtens durft te stellen: „Uitbreiding van cellen is een gebrek aan grijze cellen, want de gevangenis helpt niet; ze komen er vaak slechter uit dan toen ze erin gingen." 43 fttwêrpen DEUS jingop O-nivo Instelling tieve 35 jaar ver deze functies, pnemen met 176-220009 etingservice bv, ctpersoon. a.s. een er week rnd van 18 jaf*r v/O- of MDGO- elfstandig binnen werken. Bij voor- ibosch of directe tatie binnen 2 we- H Oudenbosch. FOTO JURRIAAN BALKE van de overheid om negen centra naar Eindhovens voorbeeld op te zetten. „Lubbers moet zijn rede van Almere nu waarmaken. Als Lubbers met zijn rede bedoeld dat hij het koren van het kaf wil schei den, ben ik benieuwd hoe hij dat wil doen. Hij heeft gelijk als hij zegt dat met een deel van de popu latie in de gevangenissen niets meer te doen is. Maar dit impli ceert dat er ook een deel is waar mee je wel iets kunt bereiken. Lub bers' verhaal is naar mijn mening dan ook pas compleet als wij die groep kunnen blijven helpen," zegt Harrie Weijtens. Steun dus voor het dagtrainingscentrum, waar een plaats nog altijd 60 mille per jaar goedkoper is dan een plaats in de cel. Maar ook steun voor bijvoor beeld het Helmondse Retourpro- ject, dat met iets zwaardere delin quenten werkt en pas aan het einde van hun detentie. Drie maanden trainen is volgens Jannera Brekelmans nooit voldoen de. „Wij hebben ook niet de pre tentie de jongens tot prima ge schoolde, gestructureerde burger mannetjes klaar te stomen. We ge ven ze alleen handvatten waarmee ze aan de slag kunnen. Wij maken met hen een nieuw begin moge lijk." De moeder van Kees zou graag zien dat er ook in de avonduren ge traind wordt. „Anders heeft het weinig zin. Mijn zoon kwam elke avond netjes rechtstreeks naar huis, maar er waren genoeg jon gens bij die na het dagprogramma ergens in de stad weer hun slag sloegen." En Kees? Hij is tevreden. „Ik heb in die drie maanden geleerd dat ik me veel rustiger moet opstellen en niet meer zo opstandig moet zijn. Dan luisteren mensen naar mij. Eerst ging ik graag op de vuist, was snel jaloers en altijd haantje de voorste. Nu bemoei ik me niet gauw meer ergens mee. Ik sleutel wat aan brommers en sinds vorig jaar heb ik een vriendin, dat scheelt ook veel. Die helpt me er doorheen als ik tegenslag heb en weer nadenk over een hele grote kraak." Bij zijn ouders is hij weer in genade aange nomen, al moet het vertrouwen nog groeien. Zijn moeder: „Dat heeft tijd nodig." „Het is best moeilijk om op het rechte pad te blijven," zegt Kees. „Die vrienden van toen laten me nu links liggen en dat vind ik prima. Maar als ik in Eindhoven loop en in auto's van die mooie radio's zie, dan krijg ik nog af en toe het gevoel van: effe pakke. Maar dan sla ik me op mijn hand: afblijven. Ik ben al tijden niet meer door de politie aangehouden. Ze kijken mij niet eens meer aan." Onder het motto 'Vast of zeker' houdt het dagtrainingscentrum op donderdag 22 april een symposium in het Evoluon over een 'kansrijke aanpak van daders buiten de gevangenis'. ZATERDAG 10 APRIL 1993 E4 Deelnemers van het dagtrainingscentrum gaan na de derde week in een buurtwerkplaats aan de slag of buigen zich over de schoolboeken. Zware jongens met slappe handjes tens. „Ik kan tegen een jongen zeggen: Piet, dat slaat nergens op. Dan staan zijn nekharen overeind. Onze benadering is: Goed Piet, je stelt je voor, maar als je dat nu eens zo zou doen. Wij reiken hem basisvaardigheden aan die wel het gewenste effect sorteren: een goed contact en wellicht aandacht. Dat is een erg moeilijke weg. Een kwes tie van opvoeding." De twee permanente trainers, Niek Krakeel en Jannera Brekelmans, hebben hun handen meer dan vol aan de tien deelnemers die het centrum maximaal per periode aan kan. Ze observeren gedragingen, corrigeren, praten en luisteren veel, overleggen, bemiddelen, repeteren, straffen, maar geven ook bonussen en schouderklopjes. Van elke nieuwe binnenkomer die justitie, reclassering en rechtbank naar Eindhoven dirigeren, moeten zij vaststellen of deze geschikt is voor de zware beproeving. Hij is er voor geknipt als zijn 'afgezworen' voorliefde voor drugs geen strui kelblok meer vormt, zijn strafblad niet te lang is en hij voldoende in staat is om drie maanden 40 uur per week aan zichzelf te werken. „Naar de motivatie kijken we veel minder; die is bij deze jongens niet te meten, want natuurlijk doen ze dit liever dan vastzitten," zegt Niek Krakeel. Afspraken worden in een contract vastgelegd. In de eerste weken ligt het accent op de kennismaking met de deelne mer. Zijn dagelijkse leefpatroon in de periode voordat hij werd aange houden wordt vanaf het moment dat hij opstaat totdat hij naar bed gaat in kaart gebracht. De trainers vragen wat hij in zijn leven veran derd wil zien. Jannera Brekelmans: „De een wil een koffieshop openen, de ander directeur worden. Maar er zijn ook realistische wensen: zelf standig wonen, niet meer jaloers zijn op een vriendin, leren omgaan met vrienden, met geld." De trainers bestuderen gedrag. Doelbewust prikkelen ze jongens. Kees: „Ik ben er een die er meteen opvliegt. De trainers verzonnen in het begin allerlei akkefietjes om mij uit de tent te lokken. Dat is niet zo moeilijk. Ik vond dat erg rot." Stond voor hem 's avond thuis het eten klaar en was er een welwil lend oor, voor anderen werkte het thuisfront meer als 'stoorzender'. „Als vader alcoholist is en moeder manisch depressief, dan wordt het voor een jongen verdomd moeilijk om thuis in rustig vaarwater te komen en zijn taken uit te voeren," zegt Niek Krakeel. Zo was er een 17-jarige Marok kaanse jongen die vanwege een generatieconflict niet thuis kon wonen. Voor de duur van de training leefde hij daarom in een gastgezin. „Maar hij zonk helemaal weg omdat hij ineens te veel zaken zelf moest regelen en dat niet kon. Hij kwam naar de training met een pitbull die hij nergens kwijt kon, al had hij nog wel geprobeerd het beest in een kluis in het station te stoppen. Die jongen was constant moe als hij hier verscheen en deed weinig of niets. Hij redde het uit eindelijk niet." Voor de doorzetters is de volgende stap een geschikte opleiding op een werkplaats voor 20 uur per week. De meeste jongens hebben de lts niet afgemaakt, schuwen een schoolse aanpak en willen met de handen werken. Niek Krakeel: „Zo hadden we Bert, een jongen met een grove motoriek die direct resultaat wil zien. Hij wilde stenen op elkaar zetten en cement ertussen proppen: 'Metse len'. Die laat je dan niet met scha kelingen prutsen." Kees had al een baan, wist dat hij bij zijn baas kon terugkomen - „omdat ik niets van hem had gestolen" - en ging als klusjesman werken in buurtwerkplaats Rapen- land. In deze en andere werkplaatsen van buurtwerk Eindhoven en Dy namo leren ze lassen, auto's repa reren, loodgieten. Henk Frickel van buurtwerk Eindhoven: „In onze werkplaatsen zijn de groepen breed samengesteld met buitenlanders, schoolverlaters en deelnemers van de dagtraining. Dat heterogene ka rakter is een kopie van de maat schappelijke werkelijkheid. Daar hebben alle deelnemers baat bij." De andere twintig uur gaan op aan individuele en groepstrainingen in het centrum aan het Hemelrijken. Naast koken, fitness en verkeers- theorie verdiepen de jongens zich in de delicten die ze gepleegd heb ben. Meestal doen ze het voor de kick, zeggen ze. De trainers: „Wij vragen dan: hoe veel uren heb je nu werkelijk ge kickt en hoeveel uren afgekickt? Hoeveel poen heb je overgehouden, hoeveel vrienden ben je kwijtge raakt? Wat zeg je bij een sollicitatie als je naar je verleden wordt ge vraagd? Dat schudt ze wakker. We hebben rollenspelen waarin zij de officier van justitie, in hun bele ving de bullebak, moeten spelen. En dan delen ze de meest ver schrikkelijke straffen uit!" Het interview met agenten in het politiebureau, gefilmd en al, is vast onderdeel van het programma. De trainers: „Ze hebben vooraf een gruwelijke hekel om naar 'die wou- ten' te gaan. Maar de stemming slaat gauw om als ze erachter ko men dat ze alle vragen mogen stel len. Blow jij ook? Ga je wel eens naar de hoeren? Hou je wel eens spullen achter? Wat vindt je vrouw ervan? Ze krijgen een complete rondleiding door het cellencomplex tot aan de schietkelder toe. Dat is pas kicken voor hen." Ze worden (individueel) getraind in sociale vaardigheden. Die variëren van de omgang met de baas tot relaties met vrienden, het ontvan gen van kritiek. Conflicten worden nagespeeld en op video teruggeke ken. „Waar ging het fout? Ze geven dan zelf een gedragsalternatief aan en oefenen daarop." In de laatste periode wordt gekeken waar ie mands valkuilen liggen. _Voor beloning en bestraffing heeft het trainingscentrum bonussen aan de ene en gele en rode kaarten aan de andere kant. Geel krijgt een deelnemer voor verzuim (vijftien minuten te laat) of het niet nako men van afspraken. Rood betekent meteen exit en terug naar de ge vangenis voor elke' deelnemer die vecht, een wapen bezit, een nieuw delict pleegt of toch drugs ge bruikt. Van alle deelnemers wordt stan daard de urine gecontroleerd op de aanwezigheid van cocaïne en he roïne. Jannera Brekelmans: „On langs nog hadden we een jongen die vlak voor zijn afscheid een taart weggaf en te horen kreeg dat er sporen van drugs in zijn urine waren aangetroffen. Dan is het finito, hoe sneu ook." Bonussen daarentegen werken enorm stimu lerend en bieden tegenwicht aan reeds ontvangen waarschuwingen: „Regelmatig vragen ze of ze die bonussen kunnen doorverkopen." Het 'galgemaal' besluit de trai ningsperiode. De geslaagde deelne mer mag zelf een diner samenstel len. De eindrapportage gaat via reclassering, al dan niet aangevuld, naar de rechtbank. De nazorg is in handen van de reclasseringswer- ker. „Die ziet zo'n jongen een uur, misschien een paar uur per week, terwijl wij 40 uur per week heel intensief met hem bezig zijn ge weest. De huidige nazorg is een punt van discussie. Wij willen die nazorg beter regelen samen met de reclassering," aldus Jannera Bre kelmans. Het Leger des Heils hoopt op geld Van Eindhoven verhuisde hij naar een Bossche cel, waar hij zijn rechtszaak moest afwachten. In het Huis van Bewaring trof hij beken den uit zijn buurt: „Die begonnen al direct afspraken te maken voor een gezamenlijke kraak zodra ze buiten waren." Daar voelde hij niets voor. „Ik wilde niet nog ver der de vernieling in dan ik toen al lag." Zijn reclasseringswerker had iets gehoord van een detentievervan- gende dagtraining in Eindhoven, die bedoeld is voor jongens als hij. Jongens tussen de 17 en 25 jaar, uit Eindhoven en omstreken, niet aan alcohol of drugs verslaafd, die het stadium van ontgroening in het crimineel milieu voorbij zijn, maar voor de maatschappij nog net niet verloren. Alles beter dan 'achter de deur,' dacht Kees. Ook de rechter en de officier van justitie leek het wel wat. In de zomer van '92 kwam hij binnen bij het dagtrainingscen trum, dat het Leger des Heils twee jaar eerder samen met justitie, de reclassering (Oost-Brabant), en de Hogeschool Eindhoven van de grond had getild. Het idee stamt uit Groot-Brittannië waar de Pro- bation Service, de Britse reclasse ring, al langer delinquente jonge ren buiten de cel aan een normaal bestaan helpt. Een medewerker van het Leger des Heils bracht het idee mee naar huis en viel met z'n neus in de boter; het honderdjarige leger had net een ton uit de feest- collecte apart gezet voor preventie projecten voor jongeren. In Am sterdam werd een gedragstherapie ontwikkeld en aan het Hemelrijken in Eindhoven een pand ingericht. Onder de paraplu van het Leger des Heils is in drie jaar niet met onverdeeld succes geschaafd aan het gedrag van 76 delinquente jon gens. (Het eerste meisje gaat deze week in training) Weliswaar haak te ruim de helft tijdens de drie maanden intensieve training af en verdween alsnog achter de tralies, maar 42 procent is hard op weg het verleden het verleden te laten en zich nauwgezet aan school of werk te wijden. Dat lijkt niet veel, maar er staat tegenover dat gemiddeld 85 procent van de jongens die na een gevangenisstraf vrijkomen toch weer achter slot en grendel be landt. „We krijgen hier geen gemakkelij ke jongens," zegt Harrie Weijtens van het dagtrainingscentrum. Ze missen elementaire basisvaardig heden, vertonen veelal anti-sociaal gedrag. Het gaat al mis bij zoiets simpels als een hand geven ter begroeting. Verschillende zware jongens geven een slap handje, stoere 'ogentikkende' Kees niet uit gezonderd: „Mijn trainer heeft het mij tot treurens toe proberen te leren, maar ik doe het liever zoals ik het altijd gedaan heb." „Terwijl iemand de hand schudden een zo essentiële manier van con tact maken is," zegt Harrie Weij- Door Mario Bouwmans ees had de verkeerde vrienden. Jongens voor wie in hun kleine grensdorpje 'geen fluit te beleven viel.' Jon- gens, die de verveling 's avonds doodden door van het rechte pad af te wijken. Kees, 20 jaar en werkzaam als wandafwer- ker, deed mee. Om bij de club te horen haalde hij 'allerlei gekke dingen' uit. Iemand 'op z'n ogen tikken' was voor hem een kleine moeite. Voor het stelen van autora dio's draaide hij zijn hand niet om. Bromfietsen pikken was zijn spe cialiteit. Een keer was Kees (een gefingeerde naam) stom genoeg om een jongen uit zijn buurt te laten rijden op een gestolen brommer. Voordat Kees het goed en wel door had, werd hij verhoord in het Eindhovense poli tiebureau. De lijst met delicten die hij had gepleegd, of waarbij hij betrokken was, telde 53 punten. Een jaar werk, al gauw goed voor zes maanden cachot.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1993 | | pagina 37