weekend
De ombuiging
van een
staalstad
>oix de Pez
8.95
ntet-Barrail
8.95
jinte-Gemme
8.95
du Manoir
Bages,
8.95
)u Bellevue
ste kruidenier
eintjes letten.
'Guten Tag. Hier finden sie Ihre Anschlüsse an die Zukunft.'
Het credo van technologische hemelbestormers die onder de
nog opstijgende rook van Duisburgs staalfabrieken een
toekomstdroom gestalte geven. Staal heeft alleen nog het
verleden voor zich. Geen toekomst. Omschakelen, heet het in
het Roergebied, waar na de mijnen nu de hoogovens ten offer
vallen aan de veranderende wereldconjunctuur. Maar
staalknuisten die een chip moeten oppakken...? Correspondent
Frans Wijnands keek twee dagen in Duisburg rond en
registreerde er woede, optimisme, gelatenheid, vertrouwen,
twijfel en strijdbaarheid.
Het allesbepalende
staal hoort in
Duisburg straks
voorgoed tot
het verleden
'Ook al hebben we
ons laten
besodemieteren,
we zullen toch
verder moeten'
DE STEM
ZATERDAG 27 MAART 1993
phe Contrölée,
e wijn.
lée, Cru Bourgeois,
rolle rode wijn.
jitrölée.Cru Bourgeois,
(fruitig bouquet.
fcölSSfl'livöSS
ic Contrölée,
ode wijn.
lj Pey Barail
trölée, Cru Bourgeois,
:pele rode wijn.
er 8.95
trölée, Cru Bourgeois,
htige rode wijn.
er 8.95
zaterdag 10 april a.s. en
rraad strekt.
Door Frans Wijnands
Een spandoek roept op tot actie, maar naast strijdbaarheid zijn er ook twijfel en gelatenheid.
Ik geloof er geen bal meef
van en ik vertrouw ze voor
geen cent. Zo zegt hij het
niet. Maar hij bedoelt het
wel. Dr. Richard Klein (49)
is Oberstadtdirektor van
Duisburg (535.000 inwoners; nu 12,
binnenkort 17 procent werklozen).
Een man die weloverwogen formu
leert, uiterst rustig. En on-diplo-
matiek duidelijk. In 1987 dreigde
staalgigant Krupp al met sluitin
gen. Er waren slechts kortstondige
overlevingskansen. In wervende
hoogglans-brochures werd plaats
vervangende werkgelegenheid be
loofd. „In een topgesprek heb ik
tegen Krupp-directeur Gerhard
Cromme gezegd dat ik zijn verhaal
niet geloofde." Een paar weken
geleden kreeg Cromme eigenlijk
hetzelfde te horen, toen woedende
staalarbeiders hem in nóg minder
diplomatieke taal voor 'leugenaar'
uitmaakten.
„En wat dan nog? Ook al zijn we
belogen en besodemieterd, er is
geen redden meer aan. Af, uit,
amen." 'Zum Reichsadler' heet het
drukbezochte café-restaurant aan
de Atroperstrasse in Rheinhausen,
op honderd passen van de hoofdin
gang van de tot sluiting gedoemde
Krupp/Hoesch-hoogoven in deze
industrie-wijk van Duisburg. Maar
iedereen kent het café als Gaststat-
te Holzweiler; die rijksadelaar is
historie. Zoals binnenkort ook dat
al bijna een eeuw allesbepalende
staal. Zoals van de 20 kolenmijnen
in en rond de stad er nog maar één
over is gebleven, zo zullen ook de
hoogovens en staalfabrieken uit het
stadsbeeld verdwijnen.
Aan de tap bij 'Holzweiler' de
gebruikelijke praat. Ilqze uitvallen
naar directies die het allemaal heb
ben zien aankomen maar de waar
heid niet wilden zeggen; 'ja natuur
lijk hebben we ons laten besode
mieteren'; het bekende schouder
ophalen en het bijbehorende ge
baar van nóg een rondje. Het is
maandag, en de avond is nog jong.
Iedereen houdt de klok in de gaten.
Om half acht gaan gedurende een
kwartier alle lichten uit; binnens-
en buitenshuis. In heel Rheinhau
sen. Het zoveelste protest tegen de
dreigende massa-ontslagen.
Bij de fabrieksingang dansen
Duitse en Turkse staalar
beiders op Turkse volks
muziek rond kleine kolen-
vuurtjes. Dan gaan de straatlan
taarns en de lichtreclames uit. Voor
de ramen van de huizen worden
brandende kaarsen geplaatst, in de
vele kebab-tenten is het even wen
nen zonder het gebruikelijke felle
neon-licht. Bij 'Holzweiler' krijgen
de glazen donkerbruin 'Diebeis Alt'
een middeleeuwse gloed. Kerstach
tige sentimentaliteit tussen de
plastic bloemen. Lotsverbonden
heid bindt. Het troost en sterkt, nu
Rheinhausen gaat veranderen.
Hoe sneller hoe liever, vindt Ober-
staddirektor Klein. Hij heeft haast.
Het ontmantelen en schoonmaken
van de 260 ha. kapitale bedrijfster
reinen van Krupp kost 400 miljoen
mark. Hij heeft geen tijd en zin te
wachten tot het inmiddels gefu
seerde Krupp/Hoesch uit de rode
cijfers is. „Ik wil dat ze me meteen
na de sluiting die grond om niet
geven. Als gemeente vinden we in
Bonn, bij de deelstaat Noordrijn-
Westfalen én de EG wel het geld
om de zaak te saneren. En dan
beginnen we aan het zoveelste,
nieuwe hoofdstuk."
De stadsbestuurder lijkt op een
chirurg die weet dat de patiënt
meer gebaat is bij een snelle ampu
tatie ineens, dan met een uitzichts
loos gefaseerd ingrijpen. Het is im
mers duidelijk dat zijn stad zonder
staal verder moet, wat in de direc
tiekamers ook beweerd of, tegen
beter weten in, nog beloofd wordt.
Vuiligheid en troep. Duitslands
zwart doorrookte long. Dat blijft
het hardnekkige vooroordeel over
het Roergebied. Nieuwe bedrijfs
vestigingen in Duisburg ketsten af,
omdat de vrouw van de directeur
er voor paste in die rotzooi te gaan
wonen.
De wijk Rheinhausen heeft, tussen
de huizen en winkels, iets dorps.
Maar om bijna elke straathoek
doemt het massieve hoogoven-com
plex op. Hoog, zwart, roestig, dam
pend. De nieuwe lente is er niette
De wijk Rheinhausen heeft, tussen de huizen en winkels, iets dorps. Maar om bijna elke straathoek doemt het massieve hoogoven-complex op.
De burgermanstent die op
een bordje naast de ingang,
elke vrijdagavond dansen
belooft voor 'de jongere
ouderen en de oudere jongeren'
lijkt in de malaise te delen. Anders
dan de nachtclub die aan een van
de fabrieksstraten een feestelijke
heropening aankondigt. Goedkope
liefde ter vervanging van het te
duur geworden staal...
Duisburg schudt het cliché van
grauwe staalstad af. De universi
teit bloeit, havendirecteur Klaus
van Lith ziet volop toekomst en in
de groene wijk Neudorf heeft de
beroemde Engelse architect Nor
man Foster een paar prachtige gla
zen gebouwen neergezet; rank en
flitsend als ijsbloemen. Een ervan
wordt over enkele weken geopend,
als centraal gebouw voor het ambi
tieuze Technologiecentrum, met
zwaartepunt op micro-electrotech-
niek en telecommunicatie. Een
zichzelf aanprijzend centrum, waar
bedrijven kunnen profiteren van de
nieuwste wetenschappelijke vin
dingen.
Dr. Wolfgang Burgbacher vindt het
wat flauw om te veronderstellen
dat hij met dat project voor de
vervangende werkgelegenheid voor
een paar duizend staalarbeiders
kan zorgen. Het is ook niet de
bedoeling om die mannen van staal
met hun kolenschoppen van han
den te leren om met chips en derge
lijk teer spul om te gaan. Hoe hard
het ook klinkt, maar een groot deel
van hen zal moeten wennen aan
een onvoorzien vroegtijdige pensio
nering.
Technische vooruitgang betekent
nu eenmaal arbeidsbesparing in
veel bedrijfstakken, maar tegelijk
schept de vooruitgang haar eigen
nieuwe arbeidsplaatsen. Al 26 be
drijven zijn in het centrum geves
tigd; anderen staan op de wacht
lijst. De gebouwen van Forster én
het hoog-gekwalificeerde prak-
tisch-wetenschappelijke werk wat
er in wordt verricht, blijken een
magneet te zijn voor belangstellen
den uit heel Duitsland. Dienstver
lening is voor dr. Burgbacher een
sleutelbegrip.
FOTO'S JACQUES PEETERS
-vt juutsm-uo
min als vanouds. Uitbundige forsy
thia verbergt de groezelige gevels
van de huizen, waarvan de bewo
ners zich niet meer kunnen herin
neren wanneer voor 't laatst de
winterschilder voorbij is gekomen.
„Rheinhausen moet leven, maar
verandering heeft z'n tijd nodig."
Op lichtgevend groene affiches
vraagt het Burgercomité eerder om
begrip, dan dat het oproept tot
verzet. Toch schrijft Duisburg bin
nenkort zo'n 10.000 arbeidsplaat
sen in en rond de staal af, en moet
gezorgd worden voor voldoende al
ternatieve toekomstperspectieven
voor de jonge generatie.
T^T et als in het iets verderop
I gelegen, befaamde Fraun-
W hofer-instituut, en aan de
-1- universiteit. Die krijgt bin
nenkort de naam van Gerhard
Mercator. De beroemde, universele
wetenschapper, vooral bekend van
zijn globe en landkaarten, woonde
en werkte 40 jaar in Duisburg. Een
zeer vooruitdenkend man; beter
symbool voor de moderne Duisbur-
ger is nauwelijks denkbaar. Ook de
universiteit kijkt vooruit. Ooit be
doeld voor 7000 studenten, telt zij
nu al het dubbele aantal. Er is een
reeks van zichzelf bedruipende in
stituten opgericht, er wordt samen
gewerkt met de universiteit Nijme
gen en men is er zich doorlopend
bewust van de uitgesproken regio
nale positie, taak en verplichtin
gen.
Het universiteitsbestuur belegde na
de aankondiging van de hoogoven
sluiting een spoedvergadering om
te bekijken, öf en hoe de universi
teit zou kunnen helpen. Meer sym
pathiek dan praktisch misschien,
maar het tekent de lotsverbonden
heid met elkaar.
Nóg een optimistisch mens is te
vinden in het havenkantoor. Klaus
van Lith; goed bevriend met Rot
terdams burgemeester Bram Peper;
evengoed thuis in de ARA-havens
(Amsterdam, Rotterdam, Antwer
pen) als in zijn eigen Duisburgse
Rhein-Ruhrhaven. De grootste bin
nenhaven van de wereld; een dool
hof van havens en bekkens, door
gaande vaarroutes en kommen.
Ruim 40 kilometer kaaien en aan
legsteigers; bijna 140 km rails op
het haventerrein.
Duisburg is een zeehaven, deels
vrijhaven. Voor Van Lith biedt die
vrijhaven, met z'n bijzondere be
lasting- en douanefaciliteiten, een
aantrekkelijk toekomstperspectief.
Nog is 64 procent van de havenac
tiviteit gebaseerd op kolen, staal,
erst, schroot. Maar dat gaat snel
veranderen. De economie verandert
de haven, niet omgekeerd. Aanpas
sen dus. Inspelen op de nieuwe
vervoerstechnieken, op het contai
nervervoer, op betere communica
tie, op de toenemende wisselwer
king tussen het transport per schip,
trein en vrachtauto. Duisburg als
overslagcentrum, wetende hoe
groot de internationale concurren
tie is; „dat merk ik al in Venlo, met
dat goederenverkeersknooppunt."
Niet zeuren, maar aanpakken. De
afgelopen 7 jaar zijn in Duisburg
9000 nieuwe arbeidsplaatsen ont
staan, buiten de staal. Dat moet de
komende jaren opnieuw lukken,
meent Oberstadtdirektor Klein
wiens optimisme groot is. Sinds
1609 hebben de Duisburgers, door
historisch-bestuurlijke lotsbepa-
ling, Pruisische deugden en Rijn
landse creativiteit gecombineerd.
Het kan ze nu eens te meer en meer
dan ooit van pas komen.
