Geschiedenis op rijstpapier
4 Het clavecimbel hoort 9
H
Z1
UIT
Tapian: tentoonstelling van Chinese steenafdrukken
D
eei
Jan Steen in Rijksmuseum
Toneelscènes van Cornek
Troost in het Mauritshuis
a
'J
Matthaus Passion opnieuw van start in Aardenburg
Nieuwe directeur
Rotterdams Orkei
Geld terug voor cd 4Neil Young
de stem gids
zaterdag 27 maart 1993
d;
de stem
Door onze redacteur
Hans Rooseboom
Breda - Tot haar grote verrassing kwam de Chinese
Chen Guangqin in de Bredase Haagse Beemden in
aanraking met kunst uit haar vaderland. Bij toeval
kwam zij erachter dat bij galerie Art Industry een
tentoonstelling is gewijd aan de historische Chinese
tapian-techniek.
Chen Guangqin woont in Breda
en is vertegenwoordigster in Ne
derland van het Chinese Interna
tionale Reisbureau. Vroeger leid
de zij buitenlandse toeristen
rond in China en was zij docent
Engels aan de universiteit van
Sichuan.
In haar vorige functie bouwde
Chen Guangqin een gedegen
kennis van de Chinese geschie
denis en cultuur op. En van die
kennis maakt galerie Art In
dustry dankbaar gebruik: vol
gende week zondag (4 april) zal
Chen Guangqin in de galerie aan
de Bredase Paardeweide uitleg
geven aan alle belangstellenden
over het eeuwenoude verschijn
sel tapian in de Chinese cultuur.
„Alles wat hier op de tentoon
stelling is te zien, is oud en
oorspronkelijk", aldus Chen Gu
angqin. „Het enige is dat de
afbeeldingen die je hier ziet op
modern rijstpapier gedrukt
zijn".
De tapian is een afdruk van een
tekening of inscriptie die is aan
gebracht in steen. Verspreid over
heel China staan tempels, palei
zen en praalgraven vol afbeel
dingen, in steen gehouwen.
„China kent een oeroude traditie
van calligrafen - schoonschrij
vers - en tekenaars in steen",
aldus Chen Guangqin. „De tra
ditie dateert uit de tijd dat er
nog niet geschreven werd met
inkt, penseel en papier. Belang
rijke mededelingen of histori
sche gebeurtenissen werden aan
gebracht in steen of hout, soms
ook wel in het rugschild van een
schildpad, om ze voor het nage
slacht vast te leggen".
Voorbeelden
De oude gecalligrafeerde Chine
se letters (karakters) gelden als
schoolvoorbeelden van de Chine
se schrijfkunst. „De tapians zijn
ontstaan om schoolkinderen te
kunnen leren hoe ze moesten
schrijven. De vroegste voorbeel
den zijn dus afdrukken van let
ters. Later werden er ook gegra
veerde tekeningen op tapian
overgebracht, om als voorbeeld
te dienen voor schilders. Nog
later werden de afbeeldingen op
rijstpapier puur als kunstwerk
gemaakt. Er werden hele boeken
van samengesteld".
De tapzan-kunstenaar legt een
dun, natgemaakt vel rijstpapier
over de gegraveerde steen. Met
behulp van een hamertje (in leer
gewikkeld) of een borstel wor
den de contouren van het reliëf
in het natte papier getikt of
gewreven. Als het papier droog
is wordt met een bolletje linnen
of zijde dikke inkt aangebracht,
in verschillende kleuren.
„De oudste tapians waren in
zwart-wit. Gezichten werden in
lichtgrijs uitgevoerd", aldus
Chen Guangqin. „De eerste
kleur die erbij kwam was rood,
voor de gewaden. En zo kwamen
er in de loop der tijden steeds
meer kleuren bij. Ik moet zeggen
dat ik de felle kleuren hier bij
Art Industry in China heb
gezien. Het zijn nieuwe vormen
van een oude kunst".
Legenden
Er zijn op de tentoonstelling af
beeldingen te zien die dateren
uit oeroude, mythologische tij
den. „De tekeningen van de Go
din van het Water en van de
Godin van de Lente gaan over
legenden van vóór de modernere
godsdiensten zoals het Taoïs
me".
Veel van de afbeeldingen hebben
betrekking op historische ge
beurtenissen. Op grote grafste
nen werden de daden van keizers
aangebracht, en ook wel op gro
te stenen langs de weg, bedoeld
voor voorbijgangers. „Maar ook
het dagelijks leven werd vastge
legd. We zijn hier bijvoorbeeld
tapians over de rijstbouw, die in
China heel belangrijk is.
Je kunt aan de hand van deze
afbeeldingen de sociaal-econo
mische geschiedenis van China
volgen, en ook de waarde die in
verschillende perioden aan aller
lei soorten arbeid werd gehecht.
Net zoals in Europa was er ook
in China tijdelijk grote belang
stelling voor het boeren- en
handwerkersleven. En in tijden
van oorlog werden er veel mili
tairen afgebeeld.
Beschadigd
De tapians hebben een belang
rijke cultuurhistorische waarde,
zo legt Chen Guangqin uit. „Tij
dens de Culturele Revolutie zijn
er heel veel oude monumenten
beschadigd of vernietigd. Veel
originele kunstwerken zijn er
niet meer. Deze tapians zijn het
enige wat ervan over is".
Een opvallende afbeelding is ge
titeld 'Acht hengsten'. „Dat zijn
de legendarische paarden van
De legendarische acht hengsten van Keizer Mu
FOTO WILLEM BLAUW
Keizer Mu, die allemaal een ei
gen naam hadden en een eigen
karakter. Na hun dood kregen de
paarden elk een eigen praalgraf.
Hun namen zijn sindsdien de
namen die in China aan paarden
worden gegeven".
Het woord tapian is samenge
steld uit ta (drukken) en pian
(stuk papier) en betekent dus
letterlijk 'drukken op een stuk
papier'. De galerie Art Indus-
Door Jeanette Vergouwen
Aardenburg - In april vinden
de jaarlijkse uitvoeringen
plaats van verschillende
Passionen. Een hele speciale
uitvoering is elke keer de
Matthaus Passie van Bach
door de Nederlandse Bach-
vereniging. Die kent in 1993
vier uitvoeringen: in Naar-
den, in Utrecht, in Enschede
en de eerste uitvoering op 3
april in Aardenburg. Jos van
Veldhoven dirigeert deze
keer en licht zijn visie op
Bach en de Passionen toe.
Van- Veldhoven leidt het koor
van de Nederlandse Bachver-
eniging nu tien jaar en vindt het
een prettige bijkomstigheid dat
hij als 40-jarige musicus de
veertigste uitvoering van de
Matthaus Passion van Bach in
Aardenburg mag leiden.
„Als Nederlandse Bachvereni-
ging waken we voor het verval
len in routine. Onze eerste op
tredens waren voor vele mensen
schokkend. Na jaren van ro
mantische uitvoeringen met
groot symfonie-orkest en een
massaal koor, kwamen wij met
een voor velen kale uitvoering:
kleine koren, kleine orkesten
met authentieke instrumenten
en een totaal andere interpreta
tie. Het heeft even geduurd, we
kregen enkele brieven per jaar
over de vreemde uitvoering,
maar de laatste vijf jaar is er
geen brief meer gekomen. Blijk
baar heeft de authentieke uit
voering nu evenveel aanhangers
als de romantische".
Omdat de werkwijze zo veran
derd is en de Bachvereniging
elk jaar een andere dirigent
vraagt is afwisseling verzekerd.
Musici als Jos van Immerseel,
Ton Koopman, René Jacobs,
Philippe Herreweghe en Jos van
Veldhoven hebben ieder een ei
gen, vaak verschillende, visie op
de interpretatie. Bij de een
wordt de dramatiek benadrukt,
de ander zoekt het meer in de
religiositeit. Zo blijft de Mat
thaus muzikaal boeiend.
Nieuwtjes
„Ik wil nu enkele nieuwtjes in
voeren", legt Van Veldhoven
uit. „Dit jaar voeg ik het clave
cimbel toe. Dat instrument
hoort er gewoon bij, en ik stel
de koren totaal anders op".
Hij ging samen met Rens Bijma
op zoek ging naar bronnen uit
de tijd van Bach om de uitvoe
ring een nog grotere authentici
teit te geven. „Wij hebben ont
dekt dat in de 18e eeuw de
opera's en instrumentale wer
ken van achter het clavecimbel
werden gedirigeerd. De dirigen
ten zoals we ze nu kennen be
stonden toen niet. De orkesten
werden geleid door de claveci-
nist, die vaak tevens kapelmees
ter was, en de eerste violist. De
musici in de 18de eeuw waren
voorstanders van het gebruik
van het clavecimbel omdat het
goed doorklonk, en het is de
harmonische en ritmische basis
voor een ensemble. Het is onno
dig met de armen te zwaaien als
het clavecimbel duidelijk de
maat aangeeft. Bach speelde zo
wel viool als clavecimbel en
orgel. Het is dus waarschijnlijk
dat hij de instrumentale werken
dirigeerde als violist en bij vo-
kale werken achter het clave
cimbel plaats nam. Er bestaan
becijferde continuopartijen
voor orgel en clavecimbel van
zowel de Johannes als de Mat
thaus Passion. Omdat we gezien
hebben dat in de originele par
tituren af en toe Tacet (zwijgt)
staat bij de orgelpartij, vermoe
den we dat op dat moment het
clavecimbel de continuopartij
overneemt. Het is wel bijna ze
ker dat Bach zijn ensemble leid
de vanachter het clavecimbel.
Op die manier kon hij het hele
gezelschap overzien en had oog-
kontakt met de belangrijkste
solisten".
Kooropstelling
Van Veldhoven introduceert in
1993 weer het clavecimbel,
maar laat het spelen over aan
een ander. Volgens hem dient
het orgel vooral ter versterking
van de harmonieën en is het
clavecimbel juist geschikt om
meer snelheid en symboliek te
geven aan de partituur. Hij is
benieuwd naar de stuwkracht
van dit continuo-instrument.
„De arioso-recitatieven worden
door het orgel en de secco-reci-
tatieven door het clavecimbel
begeleid", legt Van Veldhoven
uit.
Hij durft al hardop dromen van
een totaal andere opstelling om
de dubbelkorigheid nog beter te
laten uitkomen. Een frontale
opstelling van de koren met
daartussen het jongenskoor en
de solisten bij of tussen de ko
ren. „Ik wil een zo natuurlijk
mogelijke klank. Ik plaats de
sopranen dus niet meer bij el
kaar maar stel de stemmen door
elkaar op. Dit vergt van de
koorleden dat zij hun partij
perfect kennen, ze kunnen niet
meer steunen op de buurman.
Omdat ze dan goed naar de
harmonieën kunnen luisteren
zullen ze automatisch beter in
toneren. Bovendien heb ik hoge
verwachtingen van de akoesti
sche effecten en ik denk dat ik
een extra ruimte en meer dra
matiek bewerkstellig met deze
opstelling".
Van Veldhoven kiest deze keer
voor een vrouwelijke alt. Hij tilt
niet erg aan het inzetten van
een mannelijke altus. „Ik heb
wel moeite met de uitvoeringen
met jongenssopranen en -alten.
Ze zijn vaak te jong en hebben
een te geringe muzikale achter-
Dirigent Jos van Veldhoven: „Ik heb moeite met jongensso
pranen en -alten"
FOTO MARCO BORGGREVE
grond. Dat gaat ten koste van
de innerlijke beleving 'en ook
stemtechnisch vind ik het risico
te groot. Wat de alt betreft, deze
keer Catherine Patriasz, vorig
jaar Kai Wessel, een altus. Hij
werkte mee aan de cd-opname
van de Matthaus die net uit is,
en dit jaar nemen we met onge
veer dezelfde solisten Bachs Jo
hannes op. Ik kies steeds voor
stijlbewuste solisten, waarvan
de timbres bij elkaar passen.
Omdat ik van afwisseling hou
wil ik ook steeds andere solisten
hebben. Dat stimuleert het en
semble en vanwege een soms
andere visie geeft het nieuwe
prikkels en blijft de partituur
voor ons steeds nieuw en verrij
kend".
Spektakel
Een scènische opvoering van de
Matthaus, als een soort spekta
kel, zoals in Londen en Parijs,
ziet Van Veldhoven nog niet
zitten. „Dan moet je een im
mense ruimte hebben waar je
verschillende podia kunt op
trekken en waar we dan telkens
met koor en orkest en solisten
naar toe trekken. Dit is wellicht
toekomstmuziek. Maar dit jaar
(de 71ste in Naarden) wordt het
toch een baanbrekende uitvoe
ring. Ik ben benieuwd hoe de
veranderingen uitpakken".
Het koor en barokorkest van de
Nederlandse Bach Vereniging
voert de Matthaus o.l.v. Jos van
Veldhoven tussen 3 en 11 april
uit met de jongens van de koor
school St. Bavo uit Haarlem en
de solisten Nico van der Meel
(evangelist), Klaus Mertens
(Christus), Dorothea Rösch-
mann, Catherine Patriasz, Mark
Padmore en Peter Kooy.
Van onze kunstredactie
Amsterdam - Het Rijksmuseum in Amsterdam organiseert in h
najaar van 1996 een overzichtstentoonstelling met werk van
Nederlandse schilder Jan Steen (1626-1679). De tentoonstellii
wordt in samenwerking met de National Gallery in Washingti
gehouden.
De tentoonstelling is tot stand gekomen op initiatief van
National Gallery. De topstukken van de zeventiende eeuwj
schilder zullen daar voorafgaand aan de presentatie in Amstei
dam te zien zijn.
Voor het Rijksmuseum staat de tentoonstelling voor de maande
november tot en met januari gepland. Jan Steen is voori
bekend om zijn voornamelijk moraliserende huistaferelen.
zijn meer dan 800 schilderijen bewaard. De tentoonstelling j
het Rijksmuseum bestaat waarschijnlijk uit 40 tot 60 schilde
rijen.
Chen Guangqin: 'Tapians zijn soms het enige wat over is van een monument dat in de Culturele Revolutie is gesneuveld'
FOTO WILLEM BLAUW
try heeft er een stuk of vijftig in
huis. Ze zijn overigens te koop.
Een zwart-wit exemplaar kost
275,-, een gekleurde 300,-.
Voor lijsten komen daar kosten
bij.
Enkele titels: Paard met gebogen
hoofd, lente-uitstapje, bloemen
plukken, de trommelslager, de
generaal van drie koninkrijken,
staatskoets, katoenplukkers,
aanbieding van een cadeau, de
musicus, bedienden, rendez
vous, de keuken, weefsters, de
dichteres van drie koninkrijken,
ploeg met buffels, de oogst, vijf
vrouwen op een terras, gehoorn
de fabeldieren, draken, de vis
vangst. Kortom uiteenlopende
aspecten van het oude Chinese
leven.
De werken zijn afkomstig uit een
lange periode van de Chinese
geschiedenis, namelijk uit de dy
nastieën Han (200 voor Chr), Wei
(300), Tang (600-900), Yuan
(1300-1400), Ming (1400-1600)
en Qing (tot 1911).
'Tapian of Chinese steenafdruk
ken' is te zien bij Art Industry,
Paardeweide 12, Breda. Geopend
woensdag 14-17 uur, vrijdag 09-17
uur, of na telefonische afspraak
(076-412702). Op zondagmiddag 4
april geeft de in Breda woonachtige
Chen Guangqin een toelichting in
de galerie.
Den Haag (anp) - In het Mau
ritshuis in Den Haag zijn t/m 27
juni dertig door Cornelis Troost
(1696-1750) geschilderde toneel
scènes te zien. Troost schilderde
meestal momenten uit blijspelen
en kluchten.
Bijna altijd verplaatst Troost de
gebeurtenis van het toneel naar
het dagelijkse leven. De scène is
slechts inspiratie, maar toch is
de opzet vaak toneelmatig.
Troost begon zijn werkende le
ven zelf als acteur in de Amster
damse Schouwburg. Volgens
tijdgenoten was hij veelbelo
vend, maar hij verdiende weinig
en ging als schilder bijverdienen.
Dat ging zo goed dat hij in 1723
de planken de planken liet en
zich geheel aan de schilderkunst
wijdde. Toneelscènes schilderde
Troost in grote aantallen. Zijn
schilderijen werden bijzonder
populair in de toneelwereld en
bij verzamelaars.
Het Mauritshuis bezit 19 schil
derijen van hem, vaak
Voor de tentoonstelling zijn
bruiklenen naar het museum
haald. Op de tentoonstel
'Cornelis Troost en het
is ook een miniatuurtheater
vroeger tijden te zien.
Rotterdam (anp) - Het Roti
dams Philharmonisch Ori
heeft een nieuwe directeur
drs. Paul Zeegers (1948). Zeeg
is bedrijfseconoom en kunst!
toricus. Hij is de afgeloj
twaalf jaar organisatie-advis
geweest.
Zeegers is de opvolger van
eind oktober vorig jaar op
stapte Wendela Sandberg.
besloot ontslag te nemen toen
orkestleden het vertrouwen
haar hadden opgezegd.
Amsterdam (anp) - De platenmaatschappij en distributeur van dl
'The Lost Tapes' van Neil Young zijn bereid om kopers van de
hun geld terug te geven. Ze hebben hiertoe besloten omdat
inmiddels veel twijfel bestaat over de echtheid van de CD.
Mensen die zich bekocht voelen, kunnen hun geld terugkrijgend
de cd te retourneren aan de platenfirma of distributeur oa
vermelding van een bank- of gironummer. Ook kunnen ze ziel
hun eigen winkel wenden.
ZATERDAG
FILMS
GOES
- Grand Theater
19 en 21.30 u. Under siege.
HULST
- De Koning van Engeland
19.30 en 22 u. De kleine blonde
dood.
19.30 en 22 u. Sneakers.
19.30 en 22 u. Daens.
19.30 u. Dracula.
22 u. The last of the Mohicans.
19.30 en 22 u. Under siege.
OOSTBURG
- Ledeltheater
20 u. Sister act.
TERNEUZEN
- Luxor Theater
19 en 21.30 u. The bodyguard.
19 en 21.30 u. Body of evidence.
VLISSINGEN v
- Alhambra 1
14, 19 en 21.30 u. The distinguis
hed gentleman.
- Alhambra 2
14 u. Tom Jerry.
19 en 21.30 u. De kleine blonde
dood.
- Alhambra 3
14, 19 en 21.30 u. Sneakers.
- Alhambra 4
14 u. Honey I blew up the kid.
19 en 21.30 u. Under siege.
ANTWERPEN
-Rex - 12, 15, 18 en 21 u. Scent of
a woman.
-Rex-Club - 12, 14, 16.30, 19 en
21.30 u. Sneakers.
-Odeon 1 - 14, 16.30, 19 en 21.30
u. The last of the Mohicans.
-Odeon 2 - 14, 17.15 en 20.30 u.
Howards end.
- Odeon 3 - 14 en 16.30 u. Tom
Jerry.
19 en 21.30 u. Salt on our skin.
-Odeon 4 - 14, 16.30, 19 en 21.30
u. Consenting adults.
-Rubens - 14, 16, 18, 20 en 22 u.
Under siege.
- Quellin I - 14, 17.15 en 20.30 u.
Daens.
-Quellin U - 14, 16.30, 19 en 21.30
u. The bodyguard.
- Quellin HI - 14, 16.30, 19 en 21.30
u. Champions.
-Metro I - 14, 16.20, 18.40 en 21 u.
Innocent blood.
- Metro H - 14, 16, 18, 20 en 22 u.
Fortress.
Sinjoor - 14, 16.30, 19 en 21.30
u. Body of evidence.
- Ambassades Club 1 - 14, 16, 18 u.
Belle en het beest.
20 u. Lorenzo's oil.
-Ambassades Club 2 - 14, 16.30,
19 en 21.30 u. Honey I blew up the
kid.
-Ambassades Club 3 - 14, 16.30,
19 en 21.30 u. The favour, the
watch and the very big fish.
- Ambassades Club 4 - 14, 16.30,
19 en 21.30 u. Sister act.
BRUGGE
- Complex Zwart Huis
20 u. The last of the Mohicans.
14.30 en 22.30 u. Daens.
20 en 22.30 u. Vals licht.
14.30 u. Honey I blew up the kid.
14.30 en 20 u. Sneakers.
22.30 u. Damage.
- Memling
14.30, 20 en 22.30 u. Black angel.
- Van Eyk
14.30 en 22.30 u. The bodyguard.
20 u. Under Siege.
THEATER
HULST
-Den Dullaert, 20.15 u. Optreden
van't Kliekske en de volksmuziek
groep Ambras.
ZONDAG
FILMS
GOES
- Grand Theater
U::.
14 u. Ferngully.
20 u. u. Under siege.
HULST
- De Koning van Engeland
19 en 21.30 u. De kleine
dood.
19 en 21.30 u. Sneakers.
19 en 21.30 u. Daens.
21.30 u. Dracula.
19 en 21.30 u. The last
Mohicans.
19 u. Under siege.
OOSTBURG
- Ledeltheater
14.30 en 20 u. Sister act.
TERNEUZEN
- Luxor Theater
20 u. The bodyguard.
20 u. Body of evidence.
VLISSINGEN
- Alhambra 1
14, 19 en 21.30 u. The distingu
hed gentleman.
- Alhambra 2
14 u. Tom Jerry.
19 en 21.30 u. De kleine bic
dood.
- Alhambra 3
14, 19 en 21.30 u. Sneakers
- Alhambra 4
14 u. Honey I blew up the kid.
19 en 21.30 u. Under siege.
ANTWERPEN
Zie zaterdag.
BRUGGE
- Complex Zwart Huis
14.30 en 20 u. The last oi
Mohicans.
17.15 u. Daens.
20 u. Vals licht.
14.30 en 17.15 u. Honey I blewi
the kid.
14.30 en 17.15 u. Sneakers.
20 u. Damage.
- Memling
14.30, 17.15 en 20 u. Black ai#
- Van Eyk
14.30 en 17.15 u. The
20 u. Under Siege.
GENT
- Decascoop
14.30, 17, 20 en 22.30 u. Innos
Blood.
14.30, 17, 20 en 22.30 u. ChapH
14.30 en 17 u. Champions.
14.30, 17, 20 en 22.30 u. For»
14.30, 20 en 22.30 u. Scent»
woman (zo. ook 17 u.).
22.30 u. Unforgiven.
20 u. Mo' money (za. en
14.30 en 17 u.).
14.30, 17, 20 en 22.30 u. Wheff1
river runs through.
17, 20 en 22.30 u. Body of eW
ce.
14.30, 17 u. Honey I blew up
kid.
20 en 22.30 u. Accidental hero
14.30 u. Tom Jerry.
14.30, 17, 22.30 u. Under siege
22.30 u. Consenting adults.
20 u. Stalingrad.
20 u. The last of the Mohicans
20 u. Dracula.
"22.30 u. A few good men.
14.30 en 17 u. Bodyguard
zo.).
14.30, 17 en 20 u. Daens.
R
De gebruikelijke smee
middelen voor een ge
sprek werken niet bij
hem. Frans Punselie z
niets en hoort niets. H
is doofblind. Zijn han
cap belemmert hem fo
in zijn bewegingsvrij
heid, maar hij weigert
zich over te geven. „Ik
ben doof en blind, ma
mijn hoofd is goed en
mijn lichaam ook." Hi
woont zelfstandig in I)
megen, bezoekt cafés
speelt schaakpartijen
zijn hoofd. Bovendien
gaat hij op vakantie n
het buitenland. „Eigei
lijk heb ik niets te kla
gen."
Door Berry Kessels
f
Af en toe kijkt hij je met lar
de grijze ogen aan. Noi
ogen, zou je zo zeggen, mai|
nemen niets waar. Als hij
je praat wendt hij zijn 1
naar je toe zonder iets te
Zijn wereld is zwart en
Want hij hoort evenmin.
Toch weet hij waar je bent
luchtverplaatsing, een al
tocht, een lichte aanraking
vleug lichaamsgeur ver!
hem over je aanwezigheid,
lach is altijd raak.
Frans Punselie is 46 jaar en
aan het Syndroom van U
Hij werd doof geboren en|
het verstrijken der jaren i:
wereld steeds kleiner gewo
Elf jaar geleden werd hij bli
Wie met hem wil praten,
even wennen en moeite
Knikken, een bevestigend 1;
met de ogen knipperen, 'ui
zeggen - de gebruikelijke si
middelen voor een ge:
neemt hij niet waar.' Je
hem aanraken: twee keer ti
is ja, vegen betekent nee. A
een opgestoken duim
grijnst hij breed: 'OKI'.
De communicatie verloopi
een tafel vol elektronische i
ratuur. De vragen worden
tikt op een klein schermpje
ander apparaat vertaalt d(
ters in braille-tekens: p
pinnetjes schieten omhoo
vormen een zin die Fransjj
voelen. Een vriendin,
schiet soms te hulp en drukll
in een razend tempo een to(
ting in de hand. Zij gebruil
hand-alfabet, waarbij elki
gerstand voor een bepaaldi
ter staat.
Zijn antwoord komt in kl:
en gebaren die Tine tot vi
nen interpreteert.
Elf jaar zonder visuele in;
ken is lang. „Mijn moede:
een bril en krullen". Hof
vader eruit zag weet hij ooi
De beeltenis van de zon st;
zijn geheugen gegrift, maa:
der heeft hij geen duii"
beelden meer.
Wat is geluid voor hem?
•De
vragen worden via l
