I
m
Uitvaart vaak slecht geregeld'
GENHEID
JONGE i
49
39
De geruisloze terugkeer van de electroshock
MODE visie
eijaatt
V
Ruim acht miljoen Nederlanders zijn onvoldoende verzekerd
wijzer
Kip met kokos
Fransen ontdekken de
vrouw van jaren de 990
Chlamydia kan ernstige
kwaal tot gevolg hebben
Tabakgigant: winst
dankzij Derde Wereld
ticulieren
BETROUWBARE
rERWARMINGS-
U.LATIE
CONSUMENT
iO BFR523
J39
|(9
|99
|99
o>
CO
f9
De kosten kunnen behoorlijk
oplopen. Drieduizend gulden
is tegenwoordig een absoluut
minimum voor een begrafenis.
!>m te zoenen
nkje, jubileum, receptie,
Jverloving, overwinning,'
I, Abraham, openbare
Idoor, mag best eens in
l/el op de pagina
leilijk is dat niet en duur
lijn. Prijs per regel of
U 2,40*, één grote regel
1,89 resp. 3,04*.
len van een foto of
In formaat van 35 x 45
I 15,96 resp. 16,76*
Irieven op aanvraag. Bij
ptaling wordt 4,50
And. Foto's worden niet
1076-236442 of geef uw
[plaatsing af bij één van
pchriftelijke opgaven
b geaccepteerd indien
lend zijn, ook indien uw
pijgevoegd is.
I het recht voor teksten
Ji redenen te weigeren,
■klachten bereiken over
1st behoudt de uitgever
pr om de naam van de
r bekend te geven.
gelden op zaterdag
bingsnieuws
kolom op donderdag
O
1148-1243 - Kloosterzande s
MAANDAG 22 MAART 1993
maand
GROOTMOEDERS SAUS
Isla en aardappelkroketjes
Ook voor:
EVENEMENTEN
KOUDE SCHOTELS
DINERS
BUITENSHUIS
ZAALTJE 30
IS
I PERS. m
I AS film A 99
Ikleinbeeld IX
36 opnames
Bas 110cassette O 99
24 opnames m
zelfklevend
■fotoalbum J
(div.soorfen
Kwaliteits foto 's bij
SCHLECKER
Nu nog voordeliger
Foto-afdruk -
va- 1Q
9x9 - IÏ7
Iroto-aiaruK
v.a. ^Q"
9x9
■9x13
'van dia
'10 x 15
iSgatie, -,39l
I blijvend goedkoop!'
22.3.1993 t/m 27.3.1993
zolang de voorraad strekt
PRIJSWIJZIGINGEN
VOORBEHOUDEN
Calgon ultra H Q 99
1 kg 4899 IQ,
f 8,- retour vla bank ot giro
Glassex glasreiniger f
navul div. soorten,
500 ml 879
Amoniak
0,5 liter -$9
Dubro Ballerina
doekjes 3/1 898 4
>99
Depa huisvuil-
zakken 20/1 859
Melitta snelontkalker
150 ml 839
AS sponsdoekjes -
4/1
AS allesdweil i
50 x 60 cm
Dames mini- i
verband 20/1 "I
Kleenex tissue's H
wit, 100/1 879
Natusan babyolie J\ 95
200 ml 895
Wilkinson wegwerp- Q 79
mesjes 5/1 829 £m
Nivea
creme
150 ml
e, Dinteloord, Dreumel, Drunen,
sen, Kloosterzande, 2
tellendam, St. Willebrord, 3 x in
rdere filialen in geheel Nederland
jjiionze redactie consument
[jen Haag - Een meerder-
van de Nederlandse
bevolking is niet of onvol
doende verzekerd voor uit-
faartkoBtên. Ruim acht
miljoen mensen beschik
ken over geen of een on
toereikende polis. Hooguit
Eea op de drie Nederlan
ders is op afdoende wijze
verzekerd voor de afwik
keling van de kosten voor
een begrafenis of crematie.
Dit blijkt uit een landelijk
marktonderzoek, dat onlangs in
opdracht van de Stichting EBO
(behorend tot top tien van uit-
vaartverzekeraars) is verricht.
De studie wijst uit, dat ander-
iill miljoen mensen niets gere
geld heeft. Opvallend is, dat zo'n
ies tot zeven miljoen mensen
onderverzekerd zijn zonder zich
Jaarvan bewust te zijn. Ze leven
ia de veronderstelling hun part-
ners en familie tezijnertijd te
kunnen vrijwaren van uitvaart
kosten (drie- tot zevenduizend
golden), terwijl dat niet het ge-
ral is.
Dit geldt zeker voor de mensen,
die van huis uit een uitvaartver-
zekering hebben meegekregen,
die niet meer bedraagt dan twee
honderd tot driehonderd gulden
pa persoon. Of zij, die een dek-
ifflde verzekering hebben afge
sloten met een bedrag, waarmee
geen of onvoldoende rekening is
gehouden met de stijgingen van
aüvaartkosten. Het is ook moge-
lijk, dat polisbezitters wel over
een waardevast pakketverzeke-
ring beschikken, waarin echter
wezenlijke onderdelen ontbre
ken.
Grafrechten
Ze kufinen ook een begrafenis-
ierzekering hebben en te weinig
rekening hebben gehouden met
het gegeven dat ze in een ge
meente wonen, waar de graf-
rechten erg hoog zijn. De graf
rechten kunnen momenteel op
lopen tot vele duizenden gul-
dens. Het komt ook voor, dat
verzekerden een polis hebben af
gesloten bij een plaatselijke ver
eniging, die slechts een minimale
.of te kleine financiële tegemoet-
in de uitvaartkosten uit-
Veel Nederlanders zijn onderverzekerd en leven in de veronder
stelling hun partners en familie tezijnertijd te kunnen vrijwaren
van uitvaartkosten (drie- tot zevenduizend gulden), terwijl dat
niet het geval is. foto archief de stem
ïn de uitvaartkosten kunnen be
hoorlijk oplopen. Drieduizend
galden is tegenwoordig het abso
lute minimumbedrag voor een
begrafenis. Voor vijfduizend gul-
Jen kan een verzorgde uitvaart
(begrafenis of crematie) worden
geregeld, maar daarbij zijn nog
niet de kosten van een grafsteen,
advertenties en de koffietafel
meegerekend. Voor zevendui
zend is volgens de Nederlandse
Me van Ondernemingen in het
l'itvaartverzorgingsbedrijf (Nu-
vu) alles meeverzekerd.
Er zijn overigens twee soorten
uitvaartverzekering: de kapi
taalverzekering, waarbij na
overlijden een bedrag ineens
wordt uitgekeerd, en de natura-
«erzekering. Het bedrag, dat
wordt uitgekeerd bij een kapi
taalverzekering kunnen nabe
staanden naar eigen goeddunken
gebruiken. Er is geen controle.
Bij de natura-verzekering wordt
geen geld uitgekeerd, maar
wordt de uitvaart door de verze
keringsmaatschappij geheel ge
regeld volgens de wensen (over
eengekomen polisvoorwaarden)
van de verzekerde.
Rouwverwerking
Bet niet afsluiten of verwaarlo
zen van uitvaartpolissen heeft
volgens verschillende verzeke
raars te maken met het taboe op
de dood. „Veel mensen denken
niet graag na over wat er na hün
dood moet gebeuren. De drempel
om over die dingen te praten, is
nog niet geslecht. Dat geldt in
nog sterkere mate voor het 'rege
len' van die zaken."
„Als dat niet gebeurt, kunnen
zeer pijnlijke situaties ontstaan.
Bijvoorbeeld, wanneer de uit
vaartkosten onvoldoende of juist
helemaal niet gedekt zijn. Dan
kunnen er acuut financiële pro
blemen ontstaan. Dit soort toe
standen heeft ook gevolgen voor
de rouwverwerking. Als de na
bestaanden in een zeer geëmoti
oneerde toestand allerlei romp
slomp moeten afwikkelen, dan
krijgen ze al vrij snel het gevoel
iets niet goed gedaan te heb
ben," aldus adjunct-directeur H.
de Zoete van de Facultatieve
Verzekeringen NV in Den Haag.
De verzekerden moeten, zo wijst
ook het marktonderzoek wel uit,
nadrukkelijk oog hebben voor de
polisvoorwaarden en de be
trouwbaarheid van de verzeke
ringsmaatschappij. Nederland
telt momenteel zo'n achthonderd
ondernemingen, stichtingen en
verenigingen, die uitvaartverze
keringen afsluiten.
Toezicht
De Verzekeringskamer heeft de
minister van Financiën inmid
dels geadviseerd om scherper
toezicht uit te oefenen op de
verzekeraars. Dit toetsingsor
gaan dringt aan op de komst van
een nieuwe wet, waarmee een
sanering (aanpak van onderne
mingen belust op winstbejag) in
de sector van uitvaartverzeke
ringsmaatschappijen kan wor
den verwezenlijkt.
De Verzekeringskamer wil ook
strengere eisen voor de bereke
ning van de premiekosten op
basis van de nationale sterfte-
kanscijfers. De tariefstelling is
veelal gekoppeld aan datum van
afsluiting van de polis, de leef
tijd van de cliënt en zijn/haar
gezondheidstoestand.
Bij een begrafenisverzekering kan ook te weinig rekening
gehouden zijn met grafrechten. In sommige gemeenten kunnen
grafrechten momenteel oplopen tot vele duizenden guldens.
foto anp
Electroshock: 170 volt
door de hersenen als
behandeling tegen ho
peloze depressie. Onlangs liet
de VPRO zien hoe dat nu pre
ses in zijn werk gaat.
Heel opmerkelijk. Geen dra
matische beelden: de patiënten
waren, een beetje daas en met
een beetje hoofdpijn, weer snel
terug in de wereld. Een me
vrouw zag voor het eerst na
mnge tijd de zon weer schijnen.
opmerkelijker - en zeker
v°or zo'n omroep als de
VPRO - was het geheel ontbre
ken van kritisch commentaar.
Electroshock is nu een gewone
behandeling in de psychiatrie
en dat was tien jaar geleden wel
even anders.
Tien jaar geleden liepen de gol
den van kritiek op deze behan
deling nog hoog op. De Kamer
ê'ng zich er mee bemoeien, de
Inspectie voor de Volksgezond
heid vaardigde strenge richtlij
nen uit. Electroshock mocht
voo«<taH afleen maar met toe-
•temming van de patiënt of zijn
en dan nog
alleen als allerlaatste redmid
del, als echt niets meer helpt
tegen een hopeloze depressie.
De kritiek, die vooral uit de
gelederen van (ex-)patiënten
opsteeg, was heel begrijpelijk.
Want electroshock was aanvan
kelijk een bizarre, wrede en
onzorgvuldig toegepaste be
handeling. Voor de oorlog was
het een Italiaanse psychiater
opgevallen dat epileptische pa
tiënten zelden depressief zijn.
Dus, zo redeneerde hij. als je
bij depressieve patiënten een
epileptische aanval opwekt dan
zou dat best eens kunnen hel
pen tegen depressie. Zo gere
deneerd, zo gedaan.
In 1938 wekte Cerletti voor het
eerst bij een patiënt een epilep
tische aanval op met een
stroomstoot door de hersenen.
Dit ging bij volle bewustzijn en
de spierkrampen door de opge
wekte epileptische aanval bra
ken niet zeiden de botten van
de patiënt. Vreselijk.
„In '54 hebben de idioten me
12 x lens geslagen en 'genezen'
naar huis gestuurd," schreef de
manisch-depressieve arts en
schrijver Simon Vestdijk, „nu,
ik was genezen, want ik was
ook mijn geheugen kwijt, zodat
ik thuis niet eens meer wist
waar de plee was."
De shock - en daar zijn gedocu
menteerde gevallen van be
kend - werd in die tijd soms
ook gebruikt bij wijze van straf.
„Electroshock heeft niet de
psychiatrie in diskrediet ge
bracht," aldus het gezagheb
bende doktersblad de Lancet in
1981, „Het is precies andersom.
De psychiaters zelf hebben de
electroshock in diskrediet ge
bracht."
Maar net toen de dagen van de
electroshock geteld leken, toen
staatssecretaris Til Gardeniers
er zelfs over dacht om de be
handeling te verbieden, patiën
tengroepen als de Cliënten
bond en de Nationale Anti
Shock Aktiegroep een zeer ef
fectieve actie tegen de shock
voerden, precies op dat mo
ment begon de electroshock
aan een triomfantelijke terug
keer.
De behandeling werd, zoals al
gemeld, in 1983 onder curatele
geplaatst. De uitvoering van de
shock werd aanmerkelijk ver
beterd.' de patiënt wordt nu met
een licht roesje heel even weg
gemaakt en spierverlappende
middelen gaan de bottenbre-
kende effecten van de shock
tegen. Heel opmerkelijk was de
'bekering' van de psychiater
Frank van Ree.
Frank van Ree was aanvanke
lijk, samen met de actiegroe
pen, fel tegen electroshock: in
zijn psychiatrisch instituut Vo
gelenzang werd sinds 1973 niet
meer geshockt. Maar vanaf
1976 vertoonde het aantal zelf
moorden op Vogelenzang een
scherpe stijging. „Uit de ziekte
geschiedenissen bleek onder
welke gruwelijke omstandighe
den deze veelal depressieve
mensen de dood vonden."
Hij herzag zijn mening en dat
maakte diepe indruk. Van Ree
(nu gepensioneerd) was geen
gewone psychiater, niet zo'n
koele medische kikker die van
uit een ivoren toren wel eens
even vast zal stellen wat goed is
voor de patiënt. Hij slikte alle
door God aan de psychiaters
gegeven medicijnen zelf, liet
zich met dwangbuis en al in de
isoleer opsluiten, onderging
zelf een aantal electroshocks.
Hij wist dus waar hij over
sprak. Zijn ommekeer was niet
makkelijk weg te wuiven.
De wereld is voor de depressie
ve patiënt een eeuwig tranen
dal, een onbestemd verdriet
grijpt hem naar de keel, de dag
komt niet om, de tijd stolt, de
zon komt nooit meer op. slapen
gaat slecht, bewegen gaat tra
ger, alles is beter dan dit leven,
zelfmoord is een aanlokkelijke
ontsnapping uit dit eeuwige
niets. Tegenover deze ramp
lijkt een electroshock het min
dere kwaad.
Want de laatste jaren is steeds
duidelijker geworden dat elec
troshock in de helft van de
gevallen wel degelijk helpt.
Zelfs tegenstanders geven dat
nu meer en meer toe. De be
handeling heeft, door het roes
je en de spierverslappende mid
delen. niets meer weg van de
schrikwekkende ingreep van
weleer. De bijwerkingen blij
ken zich meestal te beperken
tot een kortdurend geheugen
verlies.
Electroshock is geen wonder
middel. Vaak is er geen blij
vend resultaat, want er is nogal
wat terugval. Maar het is ook
duidelijk geworden dat patiën
ten die na een shock een de
pressie krijgen weer goed gaan
reageren op geneesmiddelen,
terwijl eerder die middelen bij
hen geen enkele uitwerking
meer hadden.
Kort en goed. De resultaten
lijken bij deze 'nee heb je en ja
kun je krijgen' ziekte zo mee te
vallen, dat men nu zelfs over
weegt om electroshock niet
meer als uiterste redmiddel te
gebruiken, maar als therapie
van eerste keuze. Dat wil zeg
gen: eerst die shock en dan pas
de medicijnen.
Door Marijke Prins
De combinatie van kip en garnalen levert de basis voor een
geurig kokosgerecht dat uit West-Afrika stamt. Hier een
westerse variatie.
Voor vier personen
Voorbereidingstijd: 10 minuten
Kooktijd: 60 minuten
2 kippepoten in vier stukken gesneden
150 gram gepelde garnalen (Noorse)
snufje tijm
2 takjes selderij
150 gram gemalen kokos
4 rijpe tomaten
2 eetlepels tomatenpuree
2 eetlepels olie
1 afgestreken theelepel cayennepeper
400 gram rijst
1 teen knoflook in stukjes gesneden
zout naar smaak
Laat eerst de kokosmelk trekken door een halve liter
kokend-heet water te gieten op 150 gram gemalen kokos (in
Indische winkels verkrijgbaar onder de naam santen). Overgiet
ook de rijpe tomaten met kokendheet water; enkele minuten
later kunnen ze worden gepeld en in vieren gesneden.
Hak en snij de kip in vier stukken. Spoel de kip in een vergiet
onder stromend koud water. Zet de kip op met ruim een halve
liter water, garnalen, wat zout, een snufje gedroogde tijm, een
takje selderij en een kneepje citroen.
Kook de kip in 30 minuten gaar.
Haal dan kip en garnalen uit de pan en zeef de bouillon. Ontdoe
de kip, wanneer hij is afgekoeld, van zijn vel.
Kneed de inmiddels afgekoelde kokos, zodat alle sappen eruit
worden gehaald en zeef de kokosmelk. Meng bouillon en
kokosmelk in een pan met de in vieren gesneden tomaten en de
tomatenpuree. Laat het geheel 15 minuten pruttelen. Voeg de
rijst toe en controleer of er nog voldoende vocht in de pan zit; de
rijst moet de hoogte van twee vingerkootjes onder water staan.
Strooi ook de cayennepeper erbij. Laat de rijst in de geurige
saus gaar koken. Totdat het vocht verdwenen is deksel van de
pan; als er putjes in de rijst verschijnen, gaat de pan op een
plaatje en de deksel óp de pan.
Bak de kip en garnalen nog een paar minuten in de olie, die
wordt verrijkt met stukjes knoflook. Garneer het vlees met een
gesnipperd takje selderij. Serveer het vlees bij de rijst.
Als groente is een eenvoudige salade passend: in grote stukken
gesneden komkommer of geraspte wortel.
Door Jetty Ferwerda
De Franse mode-ontwerpers
hebben de vrouw van de jaren
negentig ontdekt. De vrouw,
die niet langer meer een aan-
kleedpop wil zijn en zich niet
meer wenst te conformeren
aan het beeld dat veel mannen
(nog) van haar hebben.
Op straat is ze al gesignaleerd,
gekleed in een stoer jack, af
gedragen jeans en stevige
stappers. Een beetje jongens
achtig en rebels, maar toch
volwassen en zelfbewust.
Dat sterke, onafhankelijke ka
rakter inspireert ontwerpers.
Dat blijkt uit de najaarsshows
vorige week in Parijs. Het is
immers een signaal uit deze
tijd. De vrouwen maken zich
eerder druk om de toekomst
van hun kinderen, het milieu
en de samenleving dan om hun
uiterlijk. Als hun kleding
maar makkelijk, beschermend
en simpel is.
Voor zijn vrouw van deze tijd
zoekt Karl Lagerfeld voor zijn
eigen collectie inspiratie in de
middeleeuwen. Hij creëert een
soort Jeanne d'Arc, die een
kruistocht voert tegen de alge
hele malaise. Haar harnas is
een combinatie van lange rok,
met lang, smal jasje en einde
loze variaties daarop.
Rokken bestaan uit losse pa
nelen die over elkaar heen
worden gedragen, of waartus
sen zich transparante tule be
vindt. De kleuren zijn donker,
variërend van zwart tot stem
mige bostinten. Als accessoi
res gebruikt Lagerfeld soepele
leren helmpjes, lange zilveren
kettingen en hoge enkellaar
zen met overhangende kap
pen.
Katharine Hamnett borduurt
voort op het jaren zeventig
thema. Een nonchalante, doch
bestudeerde hippiestijl voor
de vrijgevochten vrouw: lange
jassen en vesten van langharig
schapewol, angora-breisels en
pakken in jaren zeventig-snit
met te brede revers.
De ontwerpers lijken de tijd
geest goed aan te voelen. Het
stofgebruik, de combinaties en
het silhouet sluiten aan op wat
de moderne vrouw wil. De
gerecyclede stoffen beant
woorden aan haar betrokken
heid bij het milieu. Stevige
materialen als tweed en wol
vormen een beschermend
pantser, en gebreide materia
len voldoen aan de vraag naar
comfort en zachtheid. De ste
vige (mannen)schoenen zorgen
voor een vaste grip.
De vrouw van de jaren negen
tig is zelfs in levenden lijve op
de plankiers aanwezig. Super
modellen als Linda Evange
lists en Claudia Schiffer wek
ken alleen nog maar het en
thousiasme van de fotografen.
Een nieuwe generatie manne
quins, onder aanvoering van
Kristen McEnamy en Kate
Moss, neemt langzaamaan hun
toppositie over. Met name
McEnamy symboliseert met
haar breedgeschouderde, atle
tische lijf, korte haar en sterke
uitstraling de vrouw van nu.
Ze is niet voor niets Karl La-
gerfelds muze.
Utrecht (anp) - Naar schatting ruim 40 procent van de chlamydia-
infecties stijgt vanuit de baarmoederhals op naar het baarmoeder
slijmvlies en de eileiders. Daar kunnen ze tot ernstige aandoenin
gen leiden, die onvruchtbaarheid, buitenbaarmoederlijke zwan
gerschap en chronische buikpijnklachten tot gevolg kunnen heb
ben.
Drie Amsterdamse gynaecologen
en onderzoekers noemen chlamydia
trachomatis (CT) in het SOA-bulle-
tin de belangrijkste bacteriële ver
wekker van seksueel overdraagba
re aandoeningen (soa). In de 'lagere
regionen' veroorzaakt ze infecties
van de urinewegen en de baarmoe
derhals.
Ongeveer 70 procent van de infec
ties verloopt zonder symptomen als
afscheiding en bloedingen. Deze
infecties vormen de bron van waar
uit CT kan opstijgen en ook kan
worden doorgegeven aan de seksu
ele partner of, bij een geboorte, aan
de baby.
Een bijkomend probleem is dat een
negatief uitgevallen test op de aan
wezigheid van CT in de lagere
urinewegen en de baarmoederhals
nog niet wil zeggen dat ook de
hoger gelegen organen niet zijn
geïnfecteerd.
Londen - In vrijwel alle ontwikkelingslanden is de sigarettenver-
koop vorig jaar sterk gestegen.
British and American Tobacco (BAT), de grootste sigarettenproducent ter
wereld, heeft daardoor in 1992 een recordwinst van 2,3 miljard dollar
kunnen boeken, een kwart meer dan het jaar daarvoor. De Wereldge-
zondheidsorganiatie (WHO) heeft alarm geslagen.
Van Brazilië tot China, en van Bulgarije tot Zimbabwe wordt er meer
gerookt, terwijl het aantal rokers in de rijke landen juist aan het afnemen
is. „In Afrika is zowel de omzet
