Ajax 'Jullie noemen het etnische zuiveringen, wij zelfbehoud' Romario uitgekekei Brussel wil praten over bedreiging van rijst uit Antillen Harnas wint aan invloed dankzij verbanning Palestijnen Tegelhan bertmidda Amsterdam! Crisis drijft steeds meer Russen tot zelfmoord woensdag 17 maart 1993 Budapest maakt zich klaar voor Wereldtentoonstelling Schaatsbestuur: snelle oplossing van conflict de stem BUITENLAND met de loop van hun geweer in onze ribben om ons terug naar onze auto te krijgen. In een greppel net buiten het dorp ligt een auto. Er zitten kogelgaten in de deuren en de stoel van de chauffeur is over dekt met opgedroogd bloed. Een paar kilometer dichter bij Trav- nik wordt de weg geblokkeerd door anti-tankmijnen. Twee mannen, de bivakmutsen over hun gezicht getrokken, komen tevoorschijn vanachter de bo men. Ze openen de achterbak en gooien de bagage ruw in de sneeuw. Protesteren zou nutte loos en bovendien gevaarlijk zijn. Beide mannen zijn gewa pend met Kalashnikovs en lan ge messen die aan hun riem hangen. De Kroatische partizanen staan erop dat wij hen volgen naar hun basis: een restaurant in de bergen dat eens eigendom was van een moslim maar nu is versterkt met zandzakken en dat wordt bevolkt door onguur ogende jongens in camouflage pakken. Hun commandant, die een gordel met granaten over zijn borst draagt, legt uit dat we voor onze eigen veiligheid zijn aangehouden. „Iets verderop moeten we een klein plaatselijk probleem met de moslims afhandelen zegt hij. Het geratel van automati sche wapens in de verte zwelt aan en een vrachtwagen met een zwaar machinegeweer zwenkt van het restaurant naar de weg. De commandant vertelt dat zijn mannen het ten zeerste betreuren dat ze de wapens hebben moeten opnemen tegen de moslims. „Ze waren van plan ons territorium in te pikken", zegt hij. „"We realiseerden ons wat er aan de hand was en hebben onszelf verdedigd. Jullie noemen dat etnische zuiverin gen. Wij noemen het zelfbe houd". Het machinegeweer op de vrachtwagen opent nu het vuur op de vallei beneden. Langs de kronkelweg naar Novi Travnik troffen we meer bewijzen aan van de hevige strijd om grond gebied tussen de Kroaten en moslims in centraal Bosnië. Een wapenfabriek was getroffen door artillerievuur; temidden van verwrongen steunbalken en ingestort metselwerk waren mannen aan het werk om de schade te herstellen en de pro- duktie te hervatten. Een jonge man beweerde dat de moslims geprobeerd hadden de fabriek te vernietigen toen ze beseften dat de tegenstander beter bewapend was. Wijzend op doorzeefde torenflats ging de jongen verder: „Tot vorige week woonden daar moslimfamilies. We hebben ze er nu uitgekregen en ze komen niet meer terug". Noordwaarts, bij Turbe, waren de Britse troepen ooggetuige van het gruwelijke schouwspel van etnische zuiveringen. Ze moesten machteloos toezien hoe duizenden moslims door Servi sche milities de frontlinie over werden gejaagd. De vluchtelin gen waren in bussen aange voerd en de Serviërs dwongen hen uit te stappen. Door een mijnenveld moesten de moslims het niemandsland oversteken, te voet. Een Britse officier: „We moesten toekijken hoe deze hufters oude vrouwen, moeders en hun kinderen bang maakten. Als ik een geweer had gehad, had ik het vuur op ze geopend". Commandant Bob Stewart berispte de Serviërs, maar de strijders haalden een voudigweg hun schouders op of draaiden zich om, terwijl een sluipschieter over de hoofden van de vluchtelingen heen- schoot. Soldaten en journalisten hiel pen de kinderen en zwakken te dragen. Velen van hen huilden om het lijden dat de gezichten van de vluchtelingen tekende. Een korporaal: „Niets kan je hierop voorbereiden. Het is ge woon ongelooflijk dat mensen elkaar dit kunnen aandoen". Een paar van de huizen worden bewoond door Bosnisch-Kroati- sche strijders, de rest staat leeg of is platgebrand. De moslims leefden in vrede met het naburi ge gehucht tot de nacht dat ze werden omsingeld en gewapen de mannen hen uit hun huizen verdreven. De Kroatische strij ders willen niet praten over het hoe en waarom van de actie in het dorpje. Ze fronsen en porren Een moslimvrouw ontvlucht haar dorp in Bosnië-Herceg- ovina. foto epa Van onze correspondent Rob Vunderink Moskou - Steeds vaker ontvluchten Russen de crisis in hun land door de hand aan zichzelf te slaan. Alleen al in Moskou maakten in januari van dit jaar 143 mensen een eind aan hun leven. Voor heel Rusland bedroeg de toename van het aantal zelfmoorden over het afgelopen jaar achttien procent. Uit de cijfers van Goskomstat, het staatsbureau voor de sta tistiek, blijkt dat vooral onder jongeren het aantal zelfdodin gen schrikbarend toeneemt. Jongens en meisjes tussen vijf tien en negentien jaar namen vorig jaar 1,6 maal zo vaak hun eigen leven als in 1991. Het aantal zelfmoorden in heel Rusland bedroeg vorig jaar 45.909, op een totale be volking van circa 150 miljoen. In circa tachtig procent van de gevallen gaat het om mannen. Bejaarden vormen een min derheid van negentien pro cent. Boris Broej, als demograaf verbonden aan het Russische CBS, noemt de verslechteren de economische en sociale si tuatie als hoofdoorzaak van deze toename. Dr. Ivan Diki van het Sklifosovski Instituut in Moskou onderschrijft dit. In 'Sklif', zoals de volksmond de eerste-hulpkliniek noemt, be handelt dr. Diki patiënten wier zelfmoordpoging is mis lukt. Een half jaar geleden kreeg hij maandelijks rond de 230 van dat soort patiënten binnen met zware verwondin gen. Nu is dat getal al tot 260 gestegen. Daarnaast krijgt 'Sklif' per maand nog eens vijftig mensen binnen die na een poliklinische behandeling meteen naar huis mogen. „Vroeger was het meestal een persoonlijke reden die mensen tot hun wanhoopsdaad dreef", zegt dr. Diki. „Zoals een on beantwoorde liefde. Of gebrek aan succes. Tegenwoordig zijn de redenen vooral van sociale aard." Het sociale kwaad dat mensen tot hun drastische stap brengt, is bekend. Mensen verliezen hun baan of worden dakloos. Het aantal weggelopen kinde ren dat zich meldt bij het Moskouse opvangtehuis voor weggelopen kinderen is het laatste jaar verdubbeld. Er zijn in Moskou nu al meer dan honderdduizend straatkinde ren. Kranten schrijven over allerhande ellende die de Rus- sfsdhè maatschappij over de mensen uitstort. Zoals''het geval van die söl- daat die tijdens de dienst een ongeluk krijgt. Hij raakt inva lide, maar wordt niet afge keurd. Zijn moeder maakt een eindeloze rondgang langs de harteloze bureaucratie. Het le ger laat de jongen niet gaan. Wel duikt er een officier op die zijn ontslag kan regelen Dat kost de moeder een maandsalaris aan steekpen ningen. Als de jongen thuis, komt, ligt hij voortdurend overhoop met zijn stiefvader De moeder meldt zich bij een neuroloog en vertelt hem van haar zelfmoordplannen. „Hier heb je kalmerende middelen" zegt de dokter. Die nam dé vrouw allemaal tegelijk in Haar poging, beschreven inde Komsomolskaja Pravda, mis- lukt. Statistici en artsen wijzen op de samenhang tussen zei moorden en het stijgend alco holgebruik. Tijdens de pere strojka, toen Gorbatsjov de strijd aanbond tegen het alco holmisbruik, daalde het aantal gevallen van zelfdoding met ettelijke duizenden per jaar. Veranderd is ook de manier waarop mensen zich het leven benemen, aldus dr, Diki. Het innemen van pillen en andere giftige stoffen blijft de meest gebruikte methode, maar steeds vaker krijgt zijn zie kenhuis mensen die zich met messen of andere scherpe voorwerpen in borst of buik hebben gestoken. Dr. Diki ziet duidelijk verband met de alge hele verruwing in de Russi sche maatschappij en de haat die mensen tegenwoordig koesteren tegen alles en ieder een, zichzelf incluis. Russische medici wijzen op nog een verandering. Voor heen ging het in zeventig pro cent van de gevallen om men sen die aandacht wilden trek ken of hun naaste omgeving probeerden te chanteren. Het afgelopen jaar was dat nog maar vijftig procent. Met an dere woorden, meer mensen willen echt dood. De crisis drijft mensen tot nog gruwelijker wanhoopsdaden. In de laatste vijf jaar werden tweeduizend baby's door hun eigen ouders vermoord. Het aantal moorden, dodelijke on gelukken op het werk door de slechte veiligheidssituatie en de kindersterfte zijn de laatste jaren met sprongen gestegen. Het afgelopen jaar is de totale bevolking Van Rusland met veertigduizend mensen afge nomen. Sinds de Tweede We reldoorlog was dat niet meer voorgekomen. Bij het huidige sterftecijfer haalt een op de drie zestienjarige Russische jongens zijn zestigste verjaar dag niet. Van onze correspondent Stevo Akkerman Budapest - Als de Wereldtentoonstelling van 1996, die in de Hongaarse hoofdstad Budapest zal worden gehouden, ee succes wordt - en de organisatoren twijfelen daar niet aan dan is dat ondanks de voorgeschiedenis. Jaren van gestotter en gestruikel gingen vooraf aan de start van wat een compacte, aantrekkelij ke en winstgevende Expo moet worden. In 1986, toen Hongarije nog een relatief tolerant buitenbeentje was in de familie van communis tische dictatuur, was het de bur gemeester van het nabij gelegen Wenen, die zijn collega van Budapest voorstelde gezamenlijk een Wereldtentoonstelling te or ganiseren. Dat zou de kloof tus sen Oost en West kunnen over bruggen dacht men in Wenen. In Budapest was men het daar he lemaal mee eens. Maar in 1990, toen die kloof niet meer bestond, stemde de nieuwe, democratische gemeenteraad van Budapest de plannen de vuilnisbak in. Wenen besloot daarop de tentoonstelling maar op eigen houtje te organiseren. Tot tweederde van de inwoners zich via een referendum tegen de onderneming uitsprak. Toen was het afgelopen. Inmiddels kregen de Hongaren spijt van hun beslissing. Dat wil zeggen, verschillende Hongaren, vooral in regeringskringen. De stad Budapest, vast in handen van de oppositie, bleef zich ver zetten. Uiteindelijk moest het zich neerleggen bij de beslissing van het parlement om de hoofd stad officieel aan te melden bij de B.I.E. (het Internationale Bu reau voor Wereldtentoonstellin gen) als kandidaat voor de Expo '96. De B.I.E. ging na aanvankelijke aarzeling akkoord met het Hon gaarse voorstel. Volgens Csaba Gal, één van de managers van het Expo-organisatiebureau is het onmogelijk dat er in 1996 géén Wereldtentoonstelling in Budapest komt. „De financiering is gegarandeerd, het thema is vastgesteld en de eerste werk zaamheden op het tentoonstel lingsterrein zijn begonnen. We liggen op schema en er is geer enkele reden om te veronderstel len dat we achterop zullen ra ken." De tentoonstelling tentoonstel ling betekent voor de stad een ingrijpende operatie. Tachtig hectare grond, gedeeltelijk braakliggend, gedeeltelijk be bouwd, moet in no-time worden omgetoverd in respectievelijk een Wereldtentoonstelling (- hectare). Daaraan gekoppelde zakencentrum, inclusief hotels. Bovendien moet er een nieuw brug over de Donau gebouw» worden, het metronet moet woi den uitgebreid en er moet et nieuwe snelweg komen. De staat en de stad Budapest nemen hier van gezamenlijk de kosten voor hun rekening. De Expo wordt mede gefinancierd door universiteit van Budapest, die het terrein en de gebouwen na afloop van de tentoonstelling ah campus gaan gebruiken. Voor het zakencentrum, dat van de eigenlijke Expo zal z6n je' scheiden door de Donau, worde private investeerders gezoen» Dat is, aldus Gal, geen enkel probleem, de voortdurende scep sis in de Hongaarse pers ten spijt. „Ik kan nog geen namen noemen, maar verschillende be drijven hebben al interesse ge toond, waaronder enkele gr? multinationals, die als magnete zullen werken voor kleinere ge gadigden." Bedoeling is dat er aan de oever van de Donau een soort Defense' (het Parijse zakencen trum met zijn bijzondere archi tectuur) verrijst, zij het dan me minder hoogbouw. De organisatoren van de Exp verwachten 10 tot 12 nu] bezoekers in 1996. Teqelrestanten v.a. 2.50 p/m Schoolpad 2a Raamsdonksveer T«I. 01621 jg poor Jaap van Essen Amsterdam - Ajax-trainer fouis van Gaal bleef na af loop van de wedstrijd tegen Auxerre helemaal zichzelf. Ook de grootste teleurstelling uit zijn loopbaan als hoofd trainer tot nu toe bracht hem niet van zijn stuk, getuige de opvallende mening over het spel van zijn ploeg. „Op het eerste kwartier na hebben we juist heel goed gespeeld". Was getekend Louis van v Gaal- s Door Ted van Leeuwen Amsterdam - Aan de Europei gisteren een abrupt einde g Amsterdamse UEFA Cup-ho Franse provincieploeg Auxe: de mooie reeks van anderhalf l-O-overwinning, maar dat Frankrijk niet voldoende voor Ajax kwam tegen de Franse middenmoter niet alleen een doelpunt, maar vooral veel verT nuft te kort. Alleen in de slotfase van de zinderende wedstrijd leek de blauwe muur even te wanke len. In de praktijk vertelde de 1-0 niets over de wedstrijd. Het was een wonder dat Ajax na een half uur niet al knock-out gegaan was. Vooral in de beginfase kreeg Auxerre 'yijf open kansen op de openingstreffer. Ajax speelde in de haast de schade zo snel mogelijk te willen repareren, super-nerveus. Het was voor het eerst onder de regie van Van Gaal dat de Amster dammers een achterstand van twee doelpunten ongedaan moesten maken. Met het beken de Amsterdamse chauvinisme ging de ganse hoofdstad er van uit dat dat wel even zou lukken. Maar op de dag van de waarheid ging de Cup-houder aan over spannenheid ten onder. Uitgere kend bij het eerste grote examen onder Van Gaal liepen de Am sterdammers regelrecht in het mes van de stress. Bij het ongewoon opgefokt spe lende Ajax ging bijna alles fout. Alleen Frank de Boer wist zich Heerenveen (anp) - Het bestuur van de Konink lijke Nederlandse Schaatsenrijders Bond zal eerder bijeenkomen dan 30 maart. Voorzitter Charles Luyk wil de controverse rond de be geleidingscommissie kern ploegen (BCK) met spoed oplossen. Geldschieter Aegon zal voorlopig geen bemiddelen de rol spelen. „Daar is nog niet over gedacht", aldus Henk van Savooyen, de Ae- gon-medewerker die de re laties met de schaatsbond onderhoudt. De leden van de begelei dingscommissie hebben zich tijdens een marathon-bij eenkomst verzet tegen de benoeming van Jan Chari- sius als voorzitter van de BCK. Ook de trainers heb ben zich tegen de aanstel- hng van, de schaatsofficial I gekant. boor Xavier Moonen Göteborg - Romario de Souza Fi -'-jarige Braziliaan zegt toe te nu al bijna vijf jaar bij PSV worden te gaan. Ik ben toe aan w Italië. Contacten met andere j üat is zo gebeurd," verklaarde hi j!u heeft Romario wel vaker ge odskampioen. Meestal volgde ei a'aers en spelers. Dit keer is dat e tboezemmgen blijft hij de rus gelopen jaren alles gegeven voor I gedaan. De verstandhouding mij aar het is gewoon beter dat ik vert manager Ploegsma beseft dat aan a verbintenis tussen Romario en Ma raf.w'l g?ven dat interessant is, 2 ?r Romario hoeft niet weg van o: PI s 'k het doodzonde vind dat B( Door Bill Fros (Times) Van onze correspondent Jo Wijnen Brussel - De Europese Commissie is bereid met onder meer Nederland te gaan praten over het vraagstuk van de Antilliaanse rijst. Begin maart besloot Brussel tot een extra heffing op de importen in de EG van Antilliaanse rijst, nadat vooral Frankrijk en Italië hadden geprotes teerd tegen het feit dat die te goedkoop in Europa werd ingevoerd. Dat zou een bedreiging vormen voor de rijstmarkt in de Gemeenschap. Een aantal bedrijven in de Antillen geeft een lichte bewerking aan rijst die voornamelijk afkomstig is uit Surina me. Het eindprodukt dat dan ontstaat - de zogenaamde halfwitte rijst - wordt beschouwd als oorspronkelijk afkom stig van de Antillen. Op basis van een eerdere beschikking komt Antilliaanse rijst niet voor een EG-heffing in aanmerking en kan dus tegen een minumumprijs in de Gemeen schap worden verkocht. Zou Suriname de rijst evenwel rechtstreeks naar de EG exporteren, dan zou die aanzienlijk duurder zijn. Na protesten van Frankrijk en Italië besloot Brussel niettemin tot een extra heffing op de Antilliaanse rijst. Neder land beschouwde die maatregelen als niet gerechtvaardigd. Het voortbestaan van een aantal bedrijven in de Antillen - met in totaal 200 man personeel - zou door de Brusselse maatregel in gevaar komen. Nederland zegt dat de Antilliaanse rijst geen enkele bedreiging vormt voor de EG-markt, vooral omdat het om een relatief beperkte hoeveelheid gaat (36.000 ton per jaar) en omdat de Antil len juridisch correct handelen met de herbewerking van Surinaamse rijst. De EG-ministers van Buitenlandse Za ken besloten gisteren dat de betrokken partijen -Frankrijk, Italië en Neder land- met de Europese Commissie om de tafel moeten gaan zitten om de meningsverschillen te regelen. Overigens betekent een en ander niet dat de Brusselse maatregel bij voorbaat ongedaan gemaakt is. Minister Kooij- mans toonde zich vooralsnog redelijk tevreden over het feit dat de kwestie bespreekbaar is dat dat de Europese Commissie de Nederlandse bezwaren niet zonder meer van de hand heeft gewezen. Kiseljak - Hoog in de be sneeuwde bergen boven Novi Travnik in centraal Bosnië, getuigt een verlaten gehucht van de voortdurende 'etni sche zuiveringen' die Kroati sche strijdkrachten uitvoe ren in moslim-gemeenschap pen. Uitgebrande boerderij en en huizen zijn beklad met leuzen die de voormalige be woners waarschuwen dat ze het niet in hun hoofd moeten halen terug te keren. Een dode hond ligt naast een pop in de keurig onderhouden tuin van een met kogels doorzeefd boerenhuisje. Door Dilip Hiro (ips) Londen - Het vredesoverleg in het Midden-Oosten, dat in oktober 1991 een theatrale opening in Madrid kende, leidt tot nu toe een sluimerend bestaan. In april staat de volgende gespreksronde in Washington op het programma. De geest van een nieuwe gesprekspartner zal daar rond de tafel waren, al zal die partij niet worden uitgenodigd: de Palestijnse Hamas- beweging. Dat is het grote verschil tussen het voorafgaande en het vervolg, en het is vooral de houding van Israël die dit mogelijk heeft ge maakt. Harnas, de leidende isla mitische organisatie van de Pa lestijnen in de bezette gebieden, heeft haar groeiende invloed vooral te danken aan de Israëli sche premier Yitzhak Rabin. Die nam in december de beslissing om 415 Hamas-activisten uit de bezette gebieden te verbannen naar het niemandsland tussen Israël en Libanon. De Israëlische regering rechtvaardigde die actie door de bannelingen af te schil deren als fanatieke terroristen. Die opzet mislukte volkomen. De televisiebeelden van de ballingen toonden respectabele mensen in ijzige kou en gammele tenten. Wat Rabins motieven destijds ook waren, hij heeft met zijn daad de Hamas-beweging gepro moveerd tot een de facto deelne mer aan het vredesproces die de Palestijnse Bevrijdingsorganisa tie PLO nog naar de kroon kan steken. De PLO is weliswaar officieel geen deelnemer, maar de Palestijnse delegatie leunt zwaar op deze organisatie. De rivaliteit tussen de verschil lende Palestijnse organisaties is groot. Dat vuurtje werd vorige zomer nog eens opgestookt om dat het vredesoverleg de Pales tijnen nog niets concreets had opgeleverd. Rabin heeft mis schien gehoopt dat hij met de verbanning de Palestijnse par tijen nog meer tegen elkaar uit kon spelen.- De PLO zou immers de Israëlische beslissing wel eens kunnen toejuichen. Maar het te gendeel is gebeurd. Rabin heeft de publieke opinie in de bezette gebieden verkeerd beoordeeld. Ironisch genoeg was de totstand koming van de Hamas-beweging het resultaat van Israëlische in spanningen om de seculiere en nationalistische PLO te onder mijnen. Al in 1973 gaven de Israëlische autoriteiten een ver gunning aan sjeik Ahmad Yasin, de leider van de moslimbroeder schap in de bezette gebieden. De vergunning was bedoeld voor de oprichting van een Islamitisch Centrum, een soort publiek lichaam dat sociale, religieuze en economische kwesties zou rege len. Israël ondersteunde dit Islamiti sche Centrum van harte. De re gering hoopte dat daarmee een einde zou komen aan de mono poliepositie van de radicalere PLO. Maar Israël begon zijn be denkingen te krijgen na de moord op president Anwar Sa- dat. Die werd weliswaar toege schreven aan de fundamentalis tische Jihad-beweging, maar Ya sin zou er volgens Israël indirect ook bij betrokken zijn geweest. Die vermoedens leidde in 1983 tot de arrestatie van Yasin, die werd veroordeeld tot dertien jaar gevangenisstraf. Door een gevangenenruil met het Volksfront voor de Bevrij ding van Palestina, een van de twee linkse facties binnen de PLO, kwam Yasin na twee jaar al weer vrij. Hij maakte handig gebruik van de populariteit die hij als politieke gevangene had genoten. Het aantal leden van zijn moslimbroederschap steeg snel. Toen in december 1987 spontaan de intifada uitbrak, besloot Ya sin zich aan te sluiten bij deze massale opstand tegen de Israë lische bezetters. Het resultaat was de oprichting van de Bewe ging van het Islamitische Verzet (Harakat al Muqawama al Isla nd). Dit werd afgekort tot Ha rnas, dat 'geestdrift' betekent. Harnas werd de strijdende bewe ging binnen de moslimbroeder schap. De geest was toen voor de Israë lische autoriteiten al uit de fles ontsnapt. Harnas begon te opere ren binnen de vakbonden en de Kamers van Koophandel, terwijl de organisatie zich tegelijkertijd verbond met de twee linkse fac ties van de PLO. Samen vormden die het 'afwij zingsfront', dat een tegenstander was van de vredesonderhande lingen met Israël die na de Golf oorlog door de Verenigde Staten waren geinitieerd. De onbuigza me Yitzhak Shamir was toen nog premier van Israël. 1 De verkiezingszege van de Ar beiderspartij in juni 1992 heeft echter niets aan de situatie van de Palestijnen kunnen verande ren. Rabin nam de leiding over de Israëlische delegatie op zich en zette de lijn van Shamir voort. Van compromissen was nog steeds geen sprake. Rabin volgde een harde lijn en stelde voor de Westelijke Jor- daanoever op te delen in gebie den met een beperkte vorm van Palestijns zelfbestuur. De joodse nederzettingen zouden worden gehandhaafd en onder Israëlisch bestuur komen te staan. Met dat voorstel heeft Rabin onbedoeld een dienst bewezen aan Harnas, dat zijn basis steeds meer ver grootte. Als de aanstaande gesprekken tussen Israël en de Palestijnen opnieuw op niets uitlopen, zal Harnas daar wederom garen bij spinnen. De PLO zal gezichts verlies lijden, net op het moment dat de populariteit van Harnas aan het groeien is. De verbanning van zo'n vierhonderd Palestijnen naar het niemandsland tussen Israël en Libanon heeft het aanzien van premier Rabin geschaad. Van alle kanten kwam er kritiek op de verbanning. foto epa

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1993 | | pagina 8