Een
coskoekle als wereldbeeld
Voor Gerrit van der Valk is ondernemen voortdurend koorddansen
GIDS
SUSKE WISK
hambone
mm
DE STEM
WOENSDAG 3 MAART 1993
UsTEM
Met Gerrit van der Valk
aan tafel in motel Nu
land achter een kopje
koffie, met cocoskoekje.
„Die koekjes lijken ner
gens op," moppert de
'peetvader' van het fa
milieconcern. „De chef
kok is ziek, maar zijn
vervanger moet dit beter
kunnen." Even later legt
een juffrouw uit dat de
oorzaak van de misbak
sels gezocht moet wor
den in een veranderde
grondstof. „Onzin," zegt
Gerrit. „Hij moet ze ge
woon op de oude manier
bakken. Zeg hem dat
maar. Die koekjes moe
ten beter."
Door Hans Rube
Gerrit van der Valk bij een portret van vader Martien: Onze gasten krijgen te eten wat ik zelf lekker vind.
FOTO JAN VERHOEFF
Soms blijken mensen in staat de
wereld simpel terug te brengen
tot goed of slecht. Gerrit van
der Valk is een van hen. De
samenleving is een cocoskoekje:
ze deugt, of deugt niet. Daar
tussen bestaat niets, matige
koekjes zijn gewoon ook slechte
koekjes. Dus een paar uur later
zijn ze goed.
Zijn image is dat van de belha
mel, de ondernemer die zich van
geen enkel gebod iets aantrekt.
Wetten lijken er te zijn om
overtreden te worden, belasting
betalen is slechts voor de dom-
men. Het is het verhaal van de
zakenman tegen de overheid.
Een overheid die het in de ogen
van Van der Valk zelden bij het
rechte eind heeft.
Over een paar maanden, in juni,
wordt hij 65. Aow'er. „Ik weet
niet of ik het geld krijg. Interes
seert me ook niet. Tegenwoor
dig woon ik in Zwitserland, dat
pensioen ga ik echt niet halen,
mijn hele leven ben ik al tegen
subsidies geweest."
Persoonlijke rijkdom is niet be
langrijk, vindt Gerrit van der
Valk. „Óm te leven heb ik geen
geld nodig, alles wat ik wil
hebben krijg ik van de zaak.
Mijn eten, mijn kleding, de au
to. Waar heb ik geld voor nodig?
Iedere cent die ik verdien, vloeit
in het bedrijf terug. Rijkdom is
betrekkelijk. Rijk zijn is als je
een leven naar je eigen keus
kunt leven. Hoeveel mensen zijn
er niet arm van geest?"
Bewogen leven
Zijn woorden en gedachten-
sprongen zijn vaak moeilijk te
volgen. Dan weer spreekt de
rechtlijnige zakenman, op het
andere moment zit een haast
filosofisch ingestelde man aan
tafel. Steeds weer lichten felle
ogen in de oogkassen op. Alsof
hij voortdurend de gespreks
partner probeert door te lich
ten. Willen ze me vangen? Pro
beren ze het bedrijf te kraken?
Hij heeft een bewogen leven
achter de rug. Zoon van een
hardwerkende boer. Tomeloos
energiek, dankzij een erfelijke
bloedafwijking gezegend met
het uithoudingsvermogen van
een paard, al moet hij daar nu
op latere leeftijd voor naar de
specialist. „Te veel ijzer, dat
werkt tegen me."
In de oorlog hielpen de Valken
in het verzet, vader Martien
weigerde de Duisters te voeden,
de elf kinderen zorgden voor
onderduikers. „De onverzette
lijke houding van vader heeft
C9p
ons bijna het leven gekost." Die
tijd drukt nog steeds een stem
pel op zijn doen en laten. Hij
heeft er een onwrikbaar rechts
gevoel aan overgehouden. „In
onze zaken wordt niet gediscri
mineerd."
Na de oorlog is het snel gegaan.
De ene na de andere toekan
verrees op de daken van hotels
en restaurants. In 1953 is hij
naar Brabant verhuisd, met
'zijn meissie' Toos. Ze is zijn
'alles', noemt haar nog steeds
'mijn verkering'. Gebruld van
woede heeft hij, toen Italiaanse
maffiosi haar eind 1982 ont
voerden. Van Toos mag hij er
nooit over praten.
„Toen heb ik leren huilen. Ik
ben meestal rustig, kom soms
over als een bruut. Dat ben ik
niet, maar mensen zien me zo.
We hebben gr nooit met elkaar
over gesproken, ze wil niet dat
ik er iets van zeg."
„Voor Toos was het absurd te
horen dat we dertien miljoen
gulden voor haar hadden be
taald. 'Als je wilt ga ik het voor
je terugverdienen', zei ze. Boe
ken wilde ze schrijven. 'Als het
moet speel ik met parfums'.
Meisje, zei ik. Je hebt al lang al
het geld van de wereld voor me
verdiend."
Hij durfde er niet op te rekenen
dat hij haar nog ooit zou terug
zien. „De hoop geef je nooit
op." En ook dit heeft hem ge
hard. 'Valken' zijn gewilde ob
jecten voor afpersers en over
vallers. De motels in Eindho
ven, Gilze en Breukelen moch
ten dat ervaren. „Alle boeven
die ons belagen, worden altijd
gepakt. Er is er nog nooit een
ontkomen. Ze kunnen beter
wegblijven."
Zijn blik is dodelijk.
Onbegrensd
Hij werkt in het 'vak der onbe
grensde mogelijkheden', zegt
hij. Vader Martien stelde ooit
als doel ieder van zijn elf kinde
ren een eigen horecabedrijf te
geven. Die droom kwam uit.
Zelfs de tweede generatie heeft
voor het merendeel een eigen
zaak, nu werken de Valken voor
hun kleinkinderen en achter
kleinkinderen. Ongeveer twee
derde van de familie blijft in
het concern werkzaam, allen
hebben een goedbelegde boter
ham. „Ze zijn vrij om te kie
zen," zegt Gerrit. „Als ze niet in
het bedrijf komen, mij best."
Gerrit wil naar de vijfentachtig
tot honderd toekan-motels. „We
zijn bezig met Litouwen, in
Duitsland komen er nog een
paar bij en we hebben in
Noord-Frankrijk de eerste steen
gelegd." Amerika lonkt. „Miami
krijgt dit jaar zijn Valk. Dan
gaan we combi-reizen organise
ren met Curasao."
Goed in cijfers is hij nooit ge
weest. Hoeveel de omzet van het
concern is? „Schrijf maar er
gens tussen de driehonderd en
vierhonderd miljoen gulden."
Lijkt wat weinig, met alleen al
vijftig motels, „ft weet het niet,
Arie doet de cijfers."
Diezelfde broer Arie vindt dat
hij soms te veel naar buiten
treedt. „Die zoekt de publiciteit
niet." Gerrit heeft zelf een soort
haat-liefde verhouding met de
pers. Slechte beoordelingen ma
ken hem kwaad. „Dan schrijven
ze maar wat." Maar zijn wraak
is zoet. Het Algemeen Dagblad
werd uit de kiosken van Van
der Valk verbannen na een aan
tal voor het concern minder
lovende artikelen. „Ze hebben
me gesmeekt weer in de kiosken
te mogen. Nu liggen ze er weer,
en dan gaan ze opnieuw stomme
dingen schrijven over Curafao."
Thuis eten
Hij is trots op zijn bedrijf, zeker
op het avontuur met het Plaza-
hotel in de tropen. „Onze jong
ste zoon Marc is door de familie
daarvoor uitgekozen. Het is
toch ongelooflijk wat hij op Cu-
ragao presteert. Een pracht-
zaak, zo'n krant probeert dat
dan kapot te schrijven door ons
publiek als 'goedkoop' te om
schrijven."
'Vreemd gaan' doet Gerrit
nooit. „Niet letterlijk, en ook
niet figuurlijk. Of ik eet in mijn
eigen zaak, of thuis." Over de
samenstelling van het Valk-me
nu is hij kort. „Onze gasten
krijgen te eten wat ik zelf lek
ker vind. Mijn favoriete maal
tijd? Een goede biefstuk, schnit
zel of een lekker visgerecht,
gebakken tong bij voorbeeld."
Die simpele filosofie heeft hem
tot horecamagnaat gemaakt,
meent Gerrit. „Als horecaman
moet je er altijd zijn voor ande
ren. Je moet jezelf kunnen weg
cijferen. Daarnaast moet je een
goede koopman zijn, snel kun
nen handelen."
„Wat is een ondernemer?,"
vraagt hij zich hardop af. „In de
ogen van de vakbonden en som
mige politieke partijen is een
ondernemer een 'boze man'. In
de tijd van Joop den Uyl moes
ten wij eraan geloven. Nu zijn
het de vakbonden, die bij ons
iets te zeggen denken te hebben.
Werknemers mogen bij ons niet
hard werken. Ze zouden terug
moeten van veertig naar vijfen
dertig of twintig uur. Intussen
helpen ze het bedrijf naar de
knoppen."
„Personeel moet je opvoeden. Is
dat opvoeden wat de bonden
doen? Nee, het is kinderen
snoep voeren, maar ze verzwij
gen dat hun tandjes daarvan,
kapot gaan."
„Bij de belastingdienst gaan ze
er ook van uit dat ondernemers
slecht zijn. Als men dan consta
teert dat er bij 58 procent van
alle horecaondernemingen iets
niet deugt, dan is er volgens mij
niet bij de horeca iets mis, maar
dan deugt de wet gewoon niet.
Die sluit niet aan op de prak
tijk. Als ouders hier keurig net
jes hun zestien en zeventienjari
ge kinderen komen brengen en
halen om te werken, dan mag
dat niet. Dan spreekt men van
kinderarbeid. Dat is toch
schandalig. Die kinderen willen
gewoon werken. Dat er in de
gevangenissen kinderen van
zestien en zeventien zitten,
waarvan men zegt dat het zwa
re criminelen zijn, is wel nor
maal zeker?"
„Ondernemen is voortdurend
koorddansen. De overheid moet
zo nu en dan de moed hebben
om regels bij te stellen, want
wij kunnen niet steeds op het
zelfde regeltje blijven balance
ren."
Van der Valk is een slechte,
harde, werkgever, zegt de Hore-
cabond FNV. „Ik ben een doet
je," typeert Gerrit zichzelf. „Ik
rij mee op een vrachtwagen, om
te zien of de stoel wel goed zit.
Als zo'n wagen er mooi en
schoon uitziet, voel ik me trots.
Ons personeel moet het goed
hebben."
Geen gelijkheid
Een werknemer bij Van der
Valk moet bereid zijn hard te
werken. Gerrit kijkt rond in de
zaak. „Nu is het rustig, dus
kunnen ze het er even van ne
men. Straks loopt het storm,
dan sjouwt iedereen even hard.
Ook mijn zoon, die timmert en
obert even hard mee."
Toch gelooft Gerrit niet in ge
lijkheid. „Gelijkheid bestaat
niet. Er bestaat een groot ver
schil tussen sociaal en socialis
tisch. Wie is tegenwoordig nog
echt sociaal. Is het sociaal om
illegalen en buitenlanders te
helpen. Of is het sociaal om een
wao'er die nergens meer aan de
bak kan komen zo nu en dan
wat te laten bijverdienen, zon
der dat de helft ervan naar de
fiscus gaat. Hele horden studen
ten hebben bij ons hun studie
verdiend. Moeten ze dat opge
ven?"
Hij betaalt wel belasting. „Veel
zelfs, maar niet graag." De aan
houdende beschuldigingen van
belasting-ontduiking zitten hem
hoog. „Kwaadsprekerij van
concurrenten." En de vakbon
den? „Tja, de FNV is ook een
bedrijf, die willen zieltjes win
nen. Wij betalen belasting. Geef
de keizer wat de keizer toe
komt, luidt het spreekwoord,
maar de keizer moet niet komen
jatten. Ik ken ze wel, die man
nen uit de buitendienst. Ze
staan hier regelmatig op het
parkeerterrein met hun auto. Ik
schrijf de kentekens op. De be
drijfsverenigingen zijn de
grootste dieven, die gappen ton
nen bij ons."
Persoonlijk slaan ze hem aan
voor negentigduizend gulden
vermogensbelasting per jaar.
„Ik bezit veel, maar heb ook
veel schulden. En nee!, ik heb
geen kapitalen op de bank in
Zwitserland. Waarom zou ik.
Geld op de bank is dood geld.
Het geld dat ik verdien inves
teer ik direct in een van onze
bedrijven."
Joep
Hij altijd wel goed voor een
paar 'sappige' uitspraken over
de actualiteit. „Weet je wat ze
met DAF hadden moeten doen?
Dat hadden ze aan mijn schoon
zoon, Joep van den Nieuw-
huyzen moeten geven. Die zou
er wel raad mee weten!"
Of de mestproblemen. „Dat mi-
lieuterrorisme is het ergste wat
Nederland nu nog kan overko
men. Die mensen schijnen nog
steeds niet te beseffen dat goede
stront meer waard is dan melk."
Of over kunst. „Sommige kunst
is nog erger dan milieuvervui
ling. Het is pure kunst dat ze
die bergen oud ijzer die ze langs
de snelwegen plaatsen als kunst
verkocht krijgen."
Gerrit's strijd met de gemeente*
Arnhem is welhaast legenda
risch. Hij heeft er nogal wat
privé-belangen. „Een belangrijk
grondeigenaar met aanzienlijke
bezittingen op strategisch ge
voelige plekken," omschrijft ge
meente-ambtenaar J. Beverdam
de horeca-magnaat. Beverdam
moet als 'projectmanager' met
Gerrit onderhandelen. Talloze
conflicten zijn er geweest. Van
der Valk is veroordeeld wegens
ilegale kap, de illegale exploita
tie van een race-circuit, vernie
ling van het schitterende na
tuurgebied Valkenhuizen, ille
gale bouw.
Hij beschrijft zelf hoe hij op
mooie dagen met de motorcros
sers tot de aanleg van het cir-
cuitje is gekomen. „En ik ben de
sport nog leuk gaan vinden
ook." Moet het weg? „Waarom
zou het weg moeten. Op die
plek wordt al dertig jaar ge-
crossd. Dat weet de gemeente
ook. Nu ik het als eigenaar van
het landgoed toesta, zou het
ineens niet meer mogen. Onze
bossen liggen er trouwens beter
bij dan die van de gemeente
Arnhem."
Arnhem zou model kunnen'
staan voor de vele tientallen
plaatsen waar Van der Valk
zaken heeft gedaan. De gemeen
te Tiel heeft jarenlang tever
geefs getracht Gert-Jan van der
Valk, zoon van Gerrit, met zijn
motel in een keurslijf te krijgen.
Illegale bouw, het ontbreken
van vergunningen, illegale lo
zing, herrie rond de schietbaan.
Ze hebben uiteindelijk met po-
litiedwang gedreigd.
Waar ze ook komen, overal ont
staat trammelant met de over
heid en het zijn steeds 'De Val
ken' die aan het langste eind
trekken. In Gilze bouwt Ad van
der Valk zijn villa op een plaats
waar dat voor de rest van de
gemeenschap verboden is,
wordt een rokerij ingericht te
gen alle verordeningen in en
geen ambtenaar die er wat te
gen kan ondernemen.
Groen dak
Of neem motel Vught. Het dak
moest en zou rood worden, vond
de gemeente. Maar het werd
groen.
„Groen was mooier," zegt Ger
rit, pretlichtjes in de ogen. „Of
we dat doen om te jennen? Nee,
het paste gewoon veel beter bij
de bestaande bouw. Van mij
mogen ze die hele bouw- en
woningtoezicht opheffen. Kijk,
Vught had van mij nog een stuk
hoger moeten worden. Het mo
tel staat te laag. Laatst met het
hoge water stonden de onderste
verdiepingen bijna blank. Daar
heb ik destijds al voor gewaar
schuwd. Hoger mocht niet, vond
de buurt. Wat maakt dat nu uit,
zeven meter hoog, negen meter,
of elf meter. Ze kunnen er toch
niet overheen kijken."
Zijn manier van zaken doen
heet intuïtief te zijn. Anderen
noemen het 'boerenslimheid'.
Lang voordat een gemeenteraad
er erg in heeft, bezit Van der
Valk vaak al stukken grond of
ander onroerend goed in een
plaats. „Zelfs voordat er een
weg is aangelegd", zegt Gerrit.
„In Limburg willen we nog wat
bouwen, die grond hebben we
vele jaren geleden al gekocht.
Bij Venlo hebben we twintig of
dertig hectare, in Mierlo-Hout
ligt nog wat grond."
Zo kwam bij voorbeeld ook mo
tel Gilze tot stand. De BV Motel
Gilze Rijen stond al geregis
treerd bij de Kamer van Koop
handel in Tilburg, lang voordat
er een snelweg van Tilburg naar
Breda liep. En ook de grond
langs de A58, waar in Tilburg
tegenwoordig Van Doornes
Transmissie ligt, was destijds in
stilte door B en W aan Van der
Valk toegezegd. „Ik heb de pa
pieren hier nog liggen, onderte
kend door wethouder Bagger
man." De gemeente koos later
echter voor de geavanceerde
techniek en de werkgelegenheid
die VDT zei te zullen binnen
brengen. „Wij mochten in ruil
daarvoor op de plaats van hotel
Ibis gaan zitten. Daarvoor heb
ik netjes bedankt. Een Van der
Valk-zaak hoeft niet op een
tweede rangs lokatie te gaan
zitten."
Miskend
„Wij plaatsen gemeenten op de
landkaart. Wie had er voor de
opening van ons motel ooit van
Nuland gehoord? Eerst klaag;
den de mensen, nu zijn ze blij
met ons. Het motel fungeert als
een prachtige geluidswal met al
dat verkeer hier voor de deur."
Soms voelt hij zich miskend.
„Ik krijg wel eens kamerleden
over de vloer. Wisten ze niet dat
je bij ons zo goed kon eten. Ja,
zeg ik dan. Met al die etentjes in
Des Indes in Den Haag ben je
toch wel een dief van de staat.
Het kan ook zoveel goedkoper.
Het gastenboek op de balie van
motel Nuland. Gevuld met lou
ter lovende woorden. Gerrit.
„Er zijn mensen die al veertig
jaar bij ons komen. Ze zijn bij
ons getrouwd, en nu vieren ze
bij ons weer hun huwelijksdag.
Dat zijn tevreden klanten.
Durft u die mensen te vertellen
dat zij al die jaren op een ver
keerd adres zijn geweest?"
Dit is hel laatste artikel over het
Van der Valk-concern. De ee'°e
verhalen stonden in de weekend
bijlage van 20 februari en op o
pagina Extra op Maandag van x
februari.
RADIO 1
ffi heel uur en 7.30, 8.30, 12.30,
30 16.30, 17.30, 18.30 en 06.30
Nieuws. VARA: 7.07 Radio 1
woensdageditie. AVRO: 1207 Ra
diojournaal. NCRV: 17.05 Hier en
Nu NOS: 18.34 Langs de lijn, sport
en'muziek. 23.07 Met het oog op
morgen. EO: 0.02 Voor wie niet
Vnen kan. 1.02 Zingen in de nacht.
9 02 De verandering. 3.02 Gospels
„an toen. 4.02 De ochtendmix.
5.02-7.00 Wakker op weg
RADIO 2
ai heel uur nieuws. VOO: 7.04 Ook
noeiemorgen. 9.04 Muziek terwijl u
werkt 11.04 Anita. 12.04 Het is maar
een spelletje. 14.04 Terug in de tijd.
!5 04 Nederland muziekland. EO:
17 04 Alle mensen. VPRO: 18.04 Ek-
kei horizontaal. EO: 19.04 Country
trail 20.04 Nederland zingt: Samen
zingen in... 20.30 Nederland zingt:
Licht op jongerenkoren. 21.04 Go-
snelpodium. 22.04 Praise op woens
dag. 23.04-24.00 Take it easy
RADIO 3
Fik heel uur nieuws. AKN: 6.02
Breakfast-club. 9.04 Arbeidsvitami
nen. 1104 Baas van de dag. VARA:
12 04 Denk aan Henk. 14.04 Paul
„an Gelder. AKN: 15.04 Popshop.
VOO: 17.04 Rinkeldekinkel. NOS:
18 04 Avondspits. EO: 19.04 Spoor 7.
NCRV: 20.04 Paperclip magazine.
VPRO: 21.04 Villa 65. TROS: 0.04
Nachtwacht. VPRO: 2.00 Zone.
AKN: 4.02-6.00 Pyjama FM
RADIO 4
700 8.00, 13.00, 18.00 en 20.00
Nieuws. NCRV: 7.02 Preludium. 8.04
Musica sacra. 9.00 Muziek voor
miljoenen. 11.00 Ochtendconcert:
Orchestre Philharmonique de Radio
France met viool en piano. 13.04
Stemmen. EO: 14.00 Het middag
concert: Muziek voor strijkkwartet.
16 00 De Nederlanden. AVRO: 17.00
Jacco's keus. AVRO: 18.04 Kleine
zaal. 19.00 Opera magazine. 20.02
Avondconcert: Residentie Orkest.
23.00-24.00 Jazzspectrum
RADIO 5
Elk heel uur t/m 18.00 Nieuws. NOS:
6,45-6.50 Mededelingenrubriek met
uitgebreid weerbericht en Scheep-
vaartberichten. 7.05 1008 AM. 8.55
Waterstanden. EO: 9.02 Vrouw-zijn.
KRO: 10.02 Gezondheid, een zorg.
10.55 Column. 11.02 MA/. 12.02 On
der tafel. 13.10 Damokles. 14.02
Glas in lood. 15.02 Camera Obscura.
RVD: 16.02 De schatkamer. NOS:
1710 Radio UIT. PP: 17.50 Groen
Links. KRO: 18.02 De fascinatie.
18.30 Volwassenen katechese.
18.50 Boekenwijsheid. EO: 19.00
Waar waren we ook alweer? NOS:
19.15 Nieuws en actualiteiten in het
Turks. 19.50 Nieuws en actualitei
ten in het Marokkaans en Berbers.
20.40 Nieuws en actualiteiten in het
Chinees. TELEAC: 21.00 Nieuw Bur
gerlijk wetboek. 21.30 Computers in
het primair onderwijs. 22.00 Scho
ner produceren. 22.30 Ziektever
zuim. 22.45 Praktijkdiploma informa
tica II. KRO: 23.00-24.00 Heb ik iets
gemist?
OMROEP BRABANT
Elk heel uur en 07.30 ANP-Nieuws,
gevolgd door Brabants nieuws en
actualiteiten. 7.45 De krant in Bra
bant. 7.51 Weerman Johan Ver-
schuuren. 7.55-8.00 Nieuwsover
zicht. 9.07 Muziekkiosk. 10.07 Draai
bank. 11.07 Van harte. 12.05 Bra
bants nieuws, actualiteiten en spel
letje Bij wijze van spreken. 12.53
Bericht voor boer en tuinder.
12.55-13.00 Nieuvysqverzicht. 14.07
Muziekkiosk. 16.07 De heerlijkheid.
17.05 Brabants r.ieuws en actuali
teiten. 17.45 De agenda. 17.55-18.00
Nieuwsoverzicht
OMROEP ZEELAND
7.00 ANP-Nieuws. 7.05 Nieuws en
actualiteiten, met om 7.15 Het weer
in de provincie. 7.32 Regionaal
nieuwsoverzicht. 7.40 De dag van...
7.50-8.00 De agenda. 12.00 ANP-
nieuws. 12.05 Nieuws en actualitei
ten, met om 12.15 Het weer in de
provincie. 12.32 Regionaal nieuws
overzicht. 12.35 Streekeigen. 12.55
De agenda. 13.00 ANP-nieuws.
16.00 ANP-Nieuws. 16.03 Het ka
naal door Zeeland. 17.00 ANP-
Nieuws. 17.05 Nieuws en actualitei
ten, met om 17.15 Het weer in de
provincie 17.32 Regionaal nieuws
overzicht. 17.35 Goed Zeeuws. 17.55
De agenda. 18.00 ANP-Nieuws
i
