weekend
Alternatief
zoenen
A
A
A
A
E2
Lichamelijk gehandicapte Frans
de Waal (54) uit Vogelwaarde
had op 49-jarige leeftijd zijn
eerste seksuele contact met een
vrouw. Met Miriam, van de
stichting Alternatieve
Relatiebemiddeling (SAR) in
Zeist. Sindsdien krijgt Frans
elke maand voor 150 gulden
'aangenaam' bezoek uit
Boxmeer. Het liefdewerk van
SAR was voor Frans een
uitkomst. Niemand wil hem
hebben en naar de hoeren wil hij
niet. De stichting biedt haar
diensten ook aan verstandelijk
gehandicapten aan. Maar in die
wereld beslissen ouders en
begeleiders nog vaak over de
gevoelens en verlangens van hun
pupillen.
Gehandicapte
Frans de Waal
krijgt elke maand
'bezoek' van
Miriam
Seksuele gevoelens
gehandicapten
voor ouders
vaak
nog een taboe
DE VALKENHOF
Q DE ORGANIC
DE VAL
De familie Van der Va
beschikt over een giga'
van ondernemingen.
eigen architectenbure;
handelsmaatschappije
complete vis-verwerk<
industrie met eigen vl
levendige reisindustri
Daarnaast is de famili
de rijkste
onroerendgoed-magna
Nederland. Maar wie
touwtjes in handen, ei
zet 'Van der Valk' wer
Per jaar? Een poging c
geheim van de toekan
ontrafelen.
DE STEM
ZATERDAG 20 FEBRUARI 1993
Mijn recente beschouwing
over de chemie der liefde
heeft velen, dje meenden niet
meer aan de liefdestrog te gera
ken, nieuwe hoop gegeven. Daar
van getuigen brieven, waarop in
niet weinig gevallen de inkt is
uitgevloeid door hete vreugdetra
nen.
Straks kan er bij de drogist een
tabletje worden gekocht dat, dis
creet opgelost in een glaasje
champagne, liefdesstormen doet
razen in de lendenen van tot
dusver emotioneel in diepvries
sluimerende beminden. Een der
van nieuwe hoop vervulde vrou
wen, die mij met een Valentijn
begiftigde, vroeg mij en passant
of kussen eigenlijk wel gezond is.
De Wereldgezondheidsorganisa
tie heeft er volgens haar in 1991
tegen gewaarschuwd. Welnu, ik
zal u mededelen wat ik er van
weet en, voorzover nodig, enkele
alternatieven aangeven. Niets is
mij te veel bij de bevordering van
het geluk mijner medemens.
Kussen is een sportieve bezig
heid. Bij een energieke kus, zo
lees ik in de Observer, komen niet
minder dan 29 spieren in het
gelaat in actie. Het is aangenaam:
volgens een Chinees spreek
woord vormen de lippen de toe
gangspoort tot de ziel van de
vrouw.
Hollywood heeft enkele kussen
onsterfelijk gemaakt, zoals die
van Vivian Leigh en Clark Cable in
Gone With The Wind. De langste
filmkus dateert uit 1942 en heeft
182 seconden geduurd. James
Bond-vertolker Roger Moore was
er vies van: hij heeft vele mooie
vrouwen moeten kussen en hij
verklaarde dat hij daarbij de ogen
sloot en aan de toekomst van
Engeland dacht.
De beroemdste kussen in de
kunst zijn vermoedelijk vereeu
wigd door de beeldhouwer Rodin
en de kunstschilder Gustav Klimt.
Helaas is het zo dat de romanti
sche kus gevaarlijker kan zijn dan
de 'Glasgow Kiss', waarmee een
straatvechterstechniek wordt be
doeld waarbij het hoofd als mo
ker wordt gebruikt. Hoe gevaarlijk
kussen precies is moet u even
aan de huisdokter vragen. Inmid
dels verdienen de volgende alter
natieven de aandacht.
De Chinese snuffelkus: Hierbij
wordt de wang van de beminde
vederlicht beroerd, waarbij men
aandachtig-onderzoekend snuift,
als bij het keuren van een mooie
wijn.
Het Eskimo-neuzen: Hierbij
worden de neuzen tegen elkaar
gewreven. Het verdient aanbeve
ling de neus eerst te snuiten.
Aardig bij tedere uitvoering.
Komt ook voor op Samoa, Bor
neo en Nieuw Zeeland.
De Gambiaanse Snuif: De man
drukt de rugzijde van de hand van
de vrouw tegen zijn neus en
snuift.
De Equatoriaal Afrikaanse
Kneep: De man grijpt de hand
van de vrouw en knijpt vervol
gens driemaal stevig in haar
duim.
De Polynesische Beet: De beoe
fenaren van deze kunstzinnige
vorm van minnekozen trekken el
kaar, voorzichtig, wenkbrauwha
ren uit met de tanden.
De Weense handkus: Vergt na
tuurlijke of door champagne op
gerakelde zwier.
De Fergie: Zorgvuldig zuigen
aan de teen, naar het voorbeeld
van Fergie's financiële adviseur
Brian. Men kan de teen eerst
weken in cognac. Is verwant aan
de Vaticaanse Voetkus.
De Californische Schijnzoen:
De partners keren elkaar de wang
toe. Ze raken elkaar net niet aan,
sluiten de ogen, tuiten de lippen
in een zoenmondje en zeggen
'Mwahl'. Men spreekt ook wel
over de Luchtkus. Ontstaan uit
vrees voor mononucleose en an
dere aandoeningen.
De Japanners tenslotte hebben
nog een frivool en aantrekkelijk
tongpuntzoentje, maar dat hoort
in de rij der medisch verantwoor
de alternatieven niet thuis. De
dartele tpz is nog zeer populair in
Frankrijk.
Probeer tenslotte eens de vluchti
ge en zeer verrassende Vinger-
kus. Deze behoort zo licht te zijn
als een champagnebelletje, want
de menselijke vinger kan trillin
gen waarnemen die honderddui
zend maal kleiner zijn dan een
millimeter.
Frans de Waal is blij met de bezoeken van Miriam: „Als gehandicapte kom je op seksueel gebied veel tekort. Wij komen anders nooit aan een
FOTO CAMILE SCHELSTRAETE
Gehandicapt in de liefde
DE STEM
Door Frank Deij
Frans is heel zijn leven al
gehandicapt. In zijn jon
ge jaren kon hij nog met
behulp van krukken zijn
spastische benen sturen.
Nu zit ie in een rolstoel.
Voor zijn 49-e had ie nog nooit een
vrouw aangeraakt. Hij heeft, toen
hij zestien was, kort een vriendin
netje gehad, een meisje uit Breda.
Maar dat ging niet verder dan een
kusje en handjes vasthouden. Frans
maakte het zelf uit. „Ze had bij mij
toch geen toekomst."
Later zette hij advertenties in de
krant, - 'om vriendschap te sluiten
en eventueel een huwelijk' - maar
reacties bleven uit. „Wie wil er nu
een gehandicapte. Ik heb daar later
wel eens wat over gelezen. Ik ge
loof dat slechts anderhalf procent
van het aantal gehandicapten een
vaste relatie krijgt."
Vijf jaar geleden hoorde hij in een
programma van Sonja Barend voor
het eerst van de stichting Alterna
tieve Relatiebemiddeling in Zeist.
Oneerbiedig uitgedrukt: een escort
service voor gehandicapten. Nu
krijgt hij elke maand bezoek aan
huis van Miriam (niet haar echte
naam).
„Voor ons is dat iets buitenge
woons. Als gehandicapte kom je op
seksueel gebied veel tekort. Wij
komen anders nooit aan een vrouw.
Je kunt wel hoeren laten komen,
maar dat risico vind ik veel te
groot. Ik wil geen enge ziekte op
lopen. En met Miriam vrij ik vei
lig," zegt Frans.
Hij schaamt zich niet voor zijn
gevoelens. Integendeel. „Het is toch
de normaalste zaak van de wereld.
En het gaat niet alleen om seks, we-
praten ook heel gezellig."
Het was wel even wennen. Frans
woont in een buurt waar iedereen
elkaar in de gaten houdt. In het
begin schoven de gordijntjes weg
als Miriam aanbelde, maar dat is
nu al lang niet meer zo. Zijn omge
ving heeft het geaccepteerd en ook
zijn huisarts en maatschappelijk
werkster staan er positief tegen
over. Frans weet dat hij van de
bezoekjes, waar hij telkens weer
naar toe leeft, niet meer kan ver
wachten dan lichamelijk contact en
wat aanspraak.
„Liefde wordt het nooit. Dat kan
ook niet. Kijk, zodra ze de deur uit
is denk ik alweer aan andere din
gen. Die afstand moet er wel zijn.
Maar het is enige wat ik op dat
gebied kan krijgen dus ik ga daar
echt mee door."
SAR is in 1982 opgericht, als uit
vloeisel van een in Het Dorp in
Arnhem ontstane werkgroep. De
stichting stuurt niet alleen hulp
verleners op pad, maar geeft ook
voorlichting over de problematiek
rond seksualiteit van gehandicap
ten. SAR werkt met 13 medewer
kers die allemaal uit de sociale en
maatschappelijke dienstverlening
komen, en legt per jaar zo'n 700
bezoeken af door heel Nederland.
SAR heeft in Brabant, rond
Roosendaal en Breda, heel wat
klanten. In Zeeuws-Vlaanderen is
de inbreng van SAR gering. „Ik
denk dat we drie klanten hebben in
Zeeuws-Vlaanderen," zegt René
Coutre, voorzitter van SAR.
C outre benadrukt dat er geen
commerciële aspecten aan
zijn 'onderneming' zitten.
„We moeten het doen zon
der subsidie. We vragen 150 gulden
voor anderhalf uur. Daarvan moe
ten de medewerkers 5 gulden af
dragen aan de stichting. De rest
mogen ze houden. Maar dat gaat
voor een groot deel op aan reiskos
ten. Je begrijpt ook wel dat iemand
die vanuit Boxmeer naar Zeeuws-
Vlaanderen moet reizen het niet
voor het geld moet doen."
De stichting is in het leven geroe
pen omdat veel gehandicapten,
maar ook begeleiders en ouders,
worstelen met het vraagstuk van
seksualiteit. Volgens Courte gaat
het veel verder dan het brengen
van een nummertje seks. Een voor
beeld. „We hebben goed werk kun
nen doen in een vooruitstrevend
tehuis in Goes waar ze van onze
diensten gebruik wilden maken.
Een vrouw kreeg door onze contac
ten zoveel moed en zelfvertrouwen
dat ze inmiddels een eigen vriend
heeft gekregen."
Miranda (niet haar echte naam)
werkt alweer acht jaar voor de
stichting. Over haar eerste keer
zegt ze in een interview met Ver
pleegkundig Nieuws: „Ik was best
wel zenuwachtig. Ik kreeg een
cliënt zonder armen. Daar was ik
eigenlijk wel blij mee, want ik had
er toch niet aan moeten denken dat
ik aangeraakt zou worden. Het uit
eindelijke contact bestond hoofd
zakelijk uit strelen. Op dat moment
had ik niet meer gekund."
In de loop der jaren heeft ze echter
haar grenzen verlegd. „Je groeit
erin. Die eerste keer had ik er niet
aan moeten denken om te vrijen.
Dat kan ik nu wel." Ze zegt niet in
de knoop te komen met haar per
soonlijke gevoelens. „Kijk, ik doe
geen dingen die te dicht bij m'n
gevoel komen, zoals tongzoenen en
orale seks. Laatst vroeg een cliënt
of ik me langzaam wilde uitkleden.
Ja, dat gaat me te ver. Dan wordt
het een stripshowtje. Ik hou het
seksueel contact heel zakelijk. Ga
niet veinzen dat ik er plezier aan
beleef, want dat heb ik niet'. Ik doe
het voor de ander, niet voor me
zelf."
In de wereld van verstandelijk
gehandicapten is er nauwelijks
ervaring met de stichting maar
over de problematiek wordt
zeer genuanceerd gedacht. Mede
werkers van de Sociaal Pedagogi
sche Dienst in Hulst verdelen de
groep voor de eenvoud van het
verhaal in licht en diep verstande
lijke gehandicapten. Met de laatste
groep zijn er nauwelijks proble-
De belangrijkste taak voor hulp
verleners is in zijn algemeenheid
om hen zover te krijgen dat ze niet
in groepsverband masturberen.
Met licht verstandelijk gehandi
capten ligt het heel gecompliceerd.
Daarbij spelen vragen als 'moeten
we die gevoelens in ze ontwaken of
moeten we ze juist afremmen' een
rol. In hoeverre kun je beslissingen
daarover aan hen zelf overlaten.
„Bij gehandicapten bestaat er een
heel geromantiseerd beeld van een
relatie. Als ik maar een vriend heb
dan is alles opgelost, denken ze
vaak. Het is ook statusverhogend.
Een vriend verhoogt je status, ge
trouwd zijn meer en kinderen krij
gen nog meer. Het is het ingebak
ken streven van mensen om niet
minder dan een ander te zijn,"
aldus de dienst in Hulst.
En altijd zijn er de ouders, sommi
gen met moderne opvattingen,
maar van wie velen terughoudend
zijn. „Ouders zijn vaak bang dat er
met hun kinderen dingen gebeuren
die ze niet willen", zegt drs. A. van
Schie van zwakzinnigeninstituut
De Sterre in Clinge, waar 260 ver
standelijk gehandicapten in 24
woonvormen verblijven. Bij De
Sterre wordt op dit op moment het
beleidsplan over seksualiteit, dat
dateert van 1987, herzien. Een be
langrijk uitgangspunt daarin is dat
De Sterre altijd recht wil doen aan
de positie en verantwoordelijkheid
van de ouders.
„Wij kunnen wel wat vinden maar
je moet toch rekening houden met
de betrokken ouders. Ik heb een
verhaal gelezen over een ouder die
met grote zorg sprak over een ge
zinsvervangend tehuis (gvt) waar
haar kind woonde. Dat speelde
buiten Zeeland. De begeleiding
vond dat ook een verstandelijk ge
handicapte recht heeft op seksuali
teit en dat ze dat moest stimuleren.
Ook al vroegen de bewoners er niet
om. Want dat was verrijkend, dat
was iets dat we hen niet moeten
ontzeggen. De betrokken ouders
hadden daar moeite mee en voel
den zich verplicht om het kind van
het gvt af te halen. Ik vind dat
verschrikkelijk. Dat betekent ge
zien de wachtlijst dat ze het kind
weer thuis moesten nemen. Seks
komt heel dichtbij. Dat is anders
dan naar de kerk gaan. Dat ligt
heel gevoelig. Er zijn professionele
hulpverleners die vinden dat
ouders te conservatief zijn. Ouders
van zwakzinnigen denken vaak dat
ze zich een levenlang met hun kind
moeten bemoeien. Maar wie geeft
de hulpverlener het recht die taak
over te nemen?"
Problemen over seksualiteit
spelen bij De Sterre in de
marge. „Als het speelt in
een tehuis dan is het hevig,
groot, beladen en emotioneel. Er
zijn 24 leefgroepen en in de helft
speelt het absoluut niet. Het gaat
echt om uitzonderingen als je praat
over paartjes die na 22.30 uur het
bed met elkaar willen delen. Het
gebeurt misschien een keer in de
drie jaar dat zoiets voorkomt. Op
een gegeven moment houdt het dan
ook weer op. Dan blijven ze eikaars
gezelschap wel zoeken maar dan
hoort die ene component er niet
meer bij. We willen ze dat ook niet
onthouden. Maar een voorwaarde
is wel altijd dat er voorbehoed
smiddelen worden gebruikt. Deze
mensen zijn niet in staat om kinde
ren op te voeden en dat maken we
ze ook duidelijk."
Duidelijk bij De Sterre, althans op
papier, is ook de rol van de begelei
ding. „Laatst las ik in een artikel
een pleidooi voor actieve hulp bij
masturberen waarbij niet alleen
gesuggereerd werd dat het wel eens
onderdeel van je werk kon zijn als
groepsleider maar dat het zelfs zou
moeten. Wij delen die mening nog
niet. Een begeleider staat zijn pro
fessie uit te oefenen. Daar hoort
niet bij dat hij een relatie aangaat,
die dan alleen ongelijkwaardig kan
zijn. De bewoner wordt dan afhan
kelijk van de begeleider. Maar het
is ook niet ondenkbeeldig dat het
omslaat naar de ander en dat een
begeleider te veel zijn eigen be
hoefte bevredigt. En dan kom je
misschien op het terrein van SAR."
„Als wij samen met de ouders vin
den dat zoiets nodig is, dan moet je
daar misschien wel aparte mensen
voor zien te vinden. Maar zover
zijn we nog niet. Wij zeggen niet
dat kan helemaal niet. Je moet elke
concrete situatie apart bekijken en
de vrijheid hebben om te oordelen
wat het beste is. Het heeft zich nog
niet voorgedaan. Indien iemand
opengenomen wordt die voordat-ie
hier kwam, zich bediende van
prostitutie, dan moet dat bespreek
baar zijn. Als hij dat in overleg met
zijn familie altijd heeft gedaan, wie
zijn wij dan om dat te verbieden?"
De activiteiten van SAR, krijgen
als het aan Tonny Schoone, groeps
leidster in het gezinsvervangend
tehuis De Zwaan in Schoondijke
ligt, een grensoverschrijdend ka
rakter. Tonny werkt op dit moment
samen met het Centrum Gezins
planning en Sexuele Opvoeding
(CGSO) in Brugge en geeft seksuele
voorlichting aan mentaal gehandi
capten, zoals die groep in België
wordt aangeduid.
„Het CGSO is te vergelijken met de
Rutgerstichting en ze hebben mij
benaderd omdat wij in Nederland
toch al wat verder zijn met voor
lichtingsactiviteiten.
Bij het CGSO ligt op dit moment
het verzoek van Tonny om voor-
lichtingswerk en eventueel ook re
latiebemiddeling vanuit een cen
traal punt in het grensgebied te
coördineren. Samenwerking met de
stichting SAR ligt dan voor de
hand. „Het is niet nodig dat wij het
wiel nog een keer uitvinden."
De noodzaak voor een goede voor-
lichting staat voor haar vast. Niet
alleen voor de verstandelijk gehan
dicapten maar zeker ook voor de
ouders. Het blijft nu eenmaal een
teer onderwerp.
„De ene keer wacht je af en de
andere keer kies je ervoor om be
wust voor te lichten zonder dat er
een directe vraag is. Verstandelijk
gehandicapten worden vaak als
eeuwig kind gezien en soms is het
bést schrikken als dan ineens blijkt
dat een kind seksuele gevoelens
blijkt te hebben. Ouders reageren
daar verschillend op, maar over het
algemeen is daar heel goed over te
praten."
Seksualiteit bij verstandelijk ge
handicapten heeft volgens haar een
zware lading omdat de mensen
rond de gehandicapten er vaak zo
moeilijk mee om kunnen gaan.
Tonny: „We zijn voorgeprogram
meerd. We hebben het bijna altijd
over zwangerschap en vrijen, ter
wijl seksualiteit veel ruimer is. Ik
merk bij de bewoners hier dat
knuffelen soms voldoende is en dat
bij elkaar slapen soms kan beteke
nen: ik leg er gewoon een matras
bij want het is zo gezellig. Maar wij
vragen ons dan meteen af of we de
condooms niet moeten laten aan
rukken, terwijl die behoefte ei ht
lemaal niet is. We vullen vaak ona
eigen gedachten in."
Hoewel Tonny ruimhartig t.
over de diensten van SAR staal
beseft ze dat het voor licht verstan
delijk gehandicapten, ouders ei
begeleiders geen gemakkelijk tl
maken stap is.
„Daar zit meteen een hele
aan vast. Zeker bij verstandelij
gehandicapten want wie neemt uit
eindelijk de beslissing. Fysiek
handicapten zijn zelf verantwoor
delijk voor hun keus. Stel je voo
dat iemand een geslachtsziekte op
loopt. Wie is dan verantwoordelijk
Moet je daar wel of geen ouders bi
betrekken? Je probeert ook
taal gehandicapten zoveel mogelijl
die verantwoordelijkheid te gevi
maar wat als het misgaat, als 1
uitlekt? Die verdediging kunnen
vaak zelf niet voeren. En dan is e
ook nog het beeld dat je dan al
tehuis naar buiten brengt.
zeggen gauw: 'Laten ze daar dl
hoeren komen?. Daar gaan we
zoon of dochter niet naar toe stu
ren. Naar dat huis des verderfs.
Ook naar andere bewoners toe, dit
daar eigenlijk helemaal niets
te maken hebben, heb je een ver
antwoordelijkheid. Je moet ei
tijd heel voorzichtig mee zijn, We
hebben er zelf nog geen ervarój
mee maar ik ben daar wel over aai
het praten."
Een actieve rol voor begeleiders om
bewoners seksueel te bevredigen
ziet ze niet.
„Ik denk dat daar de tijd zeker»
niet rijp voor is. Ik zou het zelf nie
kunnen. We zijn zelf opgevoed mei
bepaalde gedachten over seksuali
teit. Dat is heel privé en intiem.
Dat doe je zomaar niet. Je
daar bewoners ook in mee verwar
ring. Er onstaat een andere relatie
Op een voorlichtingsmiddag heb
weieens over een tehuis in Neder
land gehoord, waar de opvattin!
gold: We leren ze ook hoe ze 1®
tanden moeten poetsen en moeten
douchen. Dat doen we voor. En dan
gaat het over seks verdikkeme
dan zou het niet kunnen."
„Maar hoe moet een mentaal
handicapte dat in hemelsnaam le
ren? Dat zijn mensen die juist do®
herhaling iets kunnen leren en nie'
uit een boekje. Dus iemand uit
groep meldde zich als vrijwillig*
maar later zijn ze er toch van terug
gekomen. Want telkens als
vrouw dienst had stond er een heli
rits bewoners die door haar ge®
turbeerd wilden worden. Die
op een gegeven moment niets a
ders .meer aan het doen. Dat ge
natuurlijk een rare kronkel in
werk. Dat je de functie van e
hoertje gaat krijgen, terwijl je t
groepsleidster ben."
„Als je die kant uit wilt zul je
als hele team in je pakket
opnemen. Ik zie dat nog niet ge
beuren. Daar is het toch te intiem
voor. Ik zou er zelf niet aan ®>eW
denken. Maar als zo'n sticht®!
daar verder mee wil zou ik
toejuichen. We roepen allemaal
dereen heeft recht op seks
voor sommigen is die
erg machteloos."
L
Het bezit van de familie Vi
Valk bestaat uit een aanta
holdings. De oudste is
Valkenhorst BV, waar dee
kinderen van Martien van
hun kapitaal hebben onde
De oudste generatie Valki
bestuurt gezamenlijk de ui
BV's opgebouwde Valken
Arie van der Valk
X
Truus van Vliet
i Freek
Êk Marja X Jeroen v.d.
Nieuwenhuyzen 3
Ben
Martljn
i Rob
i Paul
Lucas
Jacline
Marc
De Valkenhorst BV is d|
generatie oudere Van
Beheer Motel
Nuland BV
Beheer Motel
Gilze Rijen BV
Beheer Motel
Eindhoven BV
Onder de Valkenhorst Hiï
vogelpark Avifauna; HCIj
Bijhorst; Motel Gilze Riji
Motel Nuland; Motel Tie
Dreefzicht; HCR De Goul
Vught; Garage De Goudt
vele BV's); Van der Valkl
De Wouwse Tol; HCR Wi
HCR Haarlem Zuid; HCRl
Plaswijck; HCR Kinderdi
HCR= Hotel café restaura
Naast De Valkenhor^
der Valk bezit de fan
andere houdstermaq
Zwitserland en Mote
aantal bezittingen op
aan het bedrijf gelied
zakenman Rob Roelir
'schoonzonen' Joep
der Valk is voorts eigl
buitenland, zoals op
Door Hans Rube
