Afrekening op Anguilla
De sociale woningbouw in
Nederland wordt langzaam maar
zeker steen voor steen afgebroken.
De woningbouwcorporaties
krijgen in toenemende mate de
vrijheid om zelf hun beleid uit te
stippelen. Een voortrekkersrol lijkt
weggelegd voor een aantal vrij
jonge, bevlogen directeuren in
corporatieland. Het commerciële
denken heeft al volop zijn intrede
gedaan. Staatssecretaris Heerma
kijkt langs de zijlijn stilletjes, soms
vergenoegd, soms argwanend, toe.
Een aparte bewindsman voor de
volkshuisvesting lijkt in de nabije
toekomst overbodig. Heerma heeft
de poten onder zijn eigen stoel
vandaan gezaagd.
De sociale
woningbouw wordt
langzaam maar
zeker steen voor
steen afgebroken
Nieuwe generatie
managers vervult
voortrekkersrol in
corporatieland
de stem
zaterdag 13 februar11993 E3
ijze. Ze vinden ons bekrompen d
~aar."
denkt even na over de vraag hij
j de buitenwereld vindt. Is
verdraagzaam in haar veroordfj;
g van de goddeloze maatschan
j? Ze knikt resoluut. „Sommis
ken, zoals abortus en euthanasij
oeten wij zonder pardon verooi
len. Op Gods Woord. Ik worj
el verdrietig als ik zie hoe men)
n de Here hebben losgelaten,
_ag zo niet."
ok in het Zeeuwse Yerseke strijl
61-jarige Margrita Antonia da
erder-Galenkamp de strijd vaj
on Quichotte tegen de windmol
ns. De plaatselijke kiesverenigiof
n de SGP heeft haar het lidmaal
hap geweigerd. In haar properl
'partement schrijft ze brieve?
et klare taal naar het Refonnatol
sch Dagblad. 'Een vrouw mej
estuurstalenten van God i
ie trede aan! In de kerk is de mai
e leider en de vrouw moet zwijl
~n, maar in het landelijk bestuul
oeten ook vrouwen zich nullij
aken en dat tot Gods eer.',
vhreef ze een week na de i
ng in Putten.
e is een belezen vrouw. Bi,
belteksten schudt ze moe
teloos uit haar mouw. Ze
weduwe en heeft veel tij
m te lezen en te bidden. „Ik prai
eel met God over de rol van
ouw in de politiek. Ik geloof
ij de weg banen wil. Maar d;
unnen jaren overheen gaan. W
ensen zijn driftkikkers, we moe-
n geduld hebben. Jaren gelede
erden de vrouwen overal buits
e deur gehouden, nu mogen we
aar de studievergaderingen val
e gemeente."
rote bewondering heeft de t
rmeerde weduwe voor Riet Grs
ijn. Ze noemt haar trots 'or
oorvechtster'. In Yerseke staat
hter alleen in haar bewondering
Je loopt tegen .een muur. De vrou
en willen niet praten over
iek. Het is nuttig om te handwff
en op de vereniging, maar er
neer te doen. Er is al zoveel tale
erloren gegaan."
laar man zou, als hij nog 20
even, haar waarschijnlijk verbie
len om, op haar eigen ingetog®
ïanier, te vechten voor politiek
;elijkwaardigheid, vertelt ze. 1
Is hij nog zou leven, zou ze lp
iok gehoorzaam zijn. Zoals ze
ijd was. „Maar ik ben ervan ovö
uigd dat God het wel goedvin®
inders deed ik het niet."
ie zal echter niet op de barri®0
vinden zijn. „Er mag geen ru21
ver ontstaan in de gemeente. B
ie is iets van de Satan. Maa,r
nensen moeten de bijbel §9. a
:en. Op grondslag van de bijbel
net aan te tonen dat de vrouw
n de politiek mag. Denk aan
:oninginnen van Scheba, aan m°
Ier Deborah en Hulda de Pro
Vij moeten de bijbel niet
fstoffen, maar ook lezen."
Door Hans van den Broek
Een maand of wat terug
liep een klant binnen bij
een corporatie in
Amersfoort; hij wilde
een huis huren. Een uur
later stond hij weer bui
ten, als trotse eigenaar van een
koopwoning.
In Winterswijk is voor woningzoe
kenden het eeuwige wachten op
een brief van de corporatie met een
concreet aanbod voorbij: de men
sen kunnen zelf reageren op foto
advertenties in de krant. De ouder
wetse manier van woningtoewij
zing is met veel plezier begraven,
succes van de nieuwe werkwijze
lijkt verzekerd.
Een speciale rijkscommissie is
sinds kort aan het werk om de
rechten en plichten tussen huurder
en verhuurder vast te leggen. Nieu-
wegein kon en wilde niet op haar
wachten: huurders weten precies
waar ze aan toe zijn. Op allerlei
fronten, en in een vroeg stadium,
worden zij bij de plannen van de
corporatie betrokken.
Deze voorbeelden typeren de onge
kende snelheid van de ontwikke
lingen in de volkshuisvesting, de
sociale woningbouw in het bijzon
der. De tijd dat een minister bij
wijze van spreken de laan uitge
stuurd werd omdat er een paar
honderd huizen te weinig gebouwd
waren, lijkt al weer eeuwen achter
ons te liggen.
Staatssecretaris Heerma (Volks
huisvesting) predikt het einde van
de woningnood. Het motto van de
jaren negentig luidt kort maar
krachtig 'Van bouwen naar wonen'.
En in huizen wonen geen huurders
of eigenaren meer, maar 'wooncon
sumenten'.
Bleef in een grijs verleden hun
bijdrage beperkt tot het afdragen
van de maandelijkse huur, de laat
ste jaren worden huurders steeds
nadrukkelijker betrokken bij het
beleid van de corporaties. Bij ruim
80 procent van de corporaties zit
ten bewoners in het bestuur, blijkt
uit cijfers van de Nationale Wo
ningraad (NWR). Huurders als
waardige onderhandelingspartners
bij het vaststellen van de huren, als
toezichthouders op het wel en wee
van de buurt, als gelijkwaardige
bestuursleden.
De voor Nederland zo typerende
overlegeconomie doet zijn intrede
in corporatieland. Een enkele di
recteur, zoals Zandbergen in Nieu-
wegein, vindt dat de Nederlandse
Woonbond (een koepel van huur
ders) direct geld van de corporaties
zou moeten krijgen voor de belan
genbehartiging. „Zij hebben het
geld harder nodig dan de koepelor-
De stille revolutie in
de volkshuisvesting
ganisaties van de corporaties zelf.
Die zouden wel een stapje terug
kunnen doen," vindt Zandbergen.
De rol van de huurder verandert
naarmate de verzelfstandiging van
de corporaties groter wordt. En de
corporaties, althans een aantal, kij
ken anders tegen hun bewoners
aan. Niet meer als een groep met
een smalle beurs die hoe dan ook
gehuisvest moet worden. Niet meer
dé minima, dé asielzoekers, dé al
leenstaanden, dé ouderen.
„We moeten af van het collectieve
denken in de volkshuisvesting. Ons
juist richten op het individu en zijn
wensen. De identiteit van de woon-
consument hoort centraal te
staan," aldus directeur Catou van
de woningbouwvereniging Volks
huisvesting Winterswijk.
Een winstpunt, zo vinden alle be
trokkenen, is vooral dat het rijk
niet meer vooraf elke stap, hoe
klein en bescheiden ook, wil goed
keuren. Met z'n neus bovenop de
platgedrukte corporatie. Die tijd is
voorbij.
De controle blijft, maar achteraf en
niet meer over elk wissewasje. Al
leen als het gaat om het slopen van
woningen, het aankopen van
grond; in Haags jargon, 'zaken van
aanmerkelijk belang'.
De cultuuromslag in het denken
van corporaties dateert uit het
midden van de jaren tachtig. Di
recteur Catou uit Winterswijk
schetst die omslag in een notedop:
„We proberen nu van elk dubbeltje
een kwartje te maken. Niet uit
winstbejag, maar juist ten behoeve
van onze doelgroep, de mensen met
de lage inkomens. Als we proble
men constateren, dan lossen we ze
op, met of zonder subsidie. Blijkt
achteraf dat de overheid zo gek is
geweest om subsidie te geven, dan
is dat mooi meegenomen. Maar we
willen ons niet achter anderen ver
schuilen. En ons richten op de
wensen van de woonconsument".
Catou geeft een voorbeeld: „Bij
renovaties bieden wij onze bewo
ners vaak een compleet menu aan:
een standaardpakket plus een aan
tal extra's. Het standaardpakket,
bijvoorbeeld een nieuwe gevel, kost
de huurder geen cent. Wil hij ech
ter gebruik maken van de andere
mogelijkheden, zoals een nieuw
keukenblok of centrale verwar
ming, dan worden de kosten daar
van doorberekend in de huur. Het
is niet meer zo dat als een meerder
heid van de huurders voor renova
tie is, anderen noodgedwongen mee
moeten doen."
Furore, in navolging van
Delft, heeft de corporatie in
Winterswijk (3850 wonin
gen) gemaakt met een nieu
we manier van woningtoewijzing.
In een huis-aan-huisblad kunnen
huurders wekelijks zien welke hui
zen te huur aangeboden worden.
Het enige dat telt is het bij de
advertentie vermelde aantal urgen-
tiepunten. Voldoet een woningzoe
kende aan die norm, dan kan hij of
zij de bon insturen naar de corpo
ratie. Een paar weken later ver
schijnt een nieuwe advertentie
waarin vermeld staat hoeveel pun
ten nodig waren om de woning te
kunnen krijgen. De regel is simpel:
de inzender die de meeste punten
heeft, krijgt de woning.
Uit eerste enquêteresultaten van de
corporatie blijkt dat het nieuwe
systeem aanslaat bij de woningzoe
kenden. „Mensen zijn vooral bij
zonder positief over de foto's van
de vrijgekomen woningen in de
krant. En het aantal weigeringen
van een woning is fors gedaald.
Met de invoering van deze werk
wijze moesten mensen zich op
nieuw bij ons laten inschrijven,
voor 15 gulden per jaar. Als gevolg
daarvan is 20 procent van de inge
schrevenen afgehaakt. Die bleken
het niet de moeite waard te vinden.
En zo verdient dit systeem zichzelf
terug. Want het bespaart veel tijd
en geld," aldus een enthousiaste
Catou.
Grote voordeel van deze vorm van
woningtoewijzing is volgens de di
recteur dat „mensen zelf actief op
zoek gaan, zelf een keuze maken op
basis van het aanbod. Een verschil
met het Delftse model is dat wij de
registratie van woningzoekenden
handhaven om zo kennis van de
markt te houden. En Delft stuurt
heel nadrukkelijk de markt via
eisen van gezinsgrootte en woon
kwaliteit. Bij ons is dat niet het
geval. Heeft een alleenstaande het
er voor over drie jaar lang te wach
ten op een groot huis, dan krijgt hij
dat uiteindelijk."
Onder de bezielende leiding van
directeur Van den Broek timmert
ook de Stichting Centrale Woning-
zorg in Amersfoort (15.000 wonin
gen) hard aan de weg.
Het meest opvallend is zonder twij
fel de proef met 52 exclusieve
koopwoningen met bedenktijd.
Daarbij kunnen mensen een huis
huren (huurprijs bijna 1300 gulden
in de maand) met de mogelijkheid
het op elk gewenst moment te ko
pen.
Voor dit puur commerciële experi
ment is een aparte stichting (Latei)
in het leven geroepen, die juridisch
strikt is gescheiden van de corpo
ratie zelf. Wel heeft Latei hetzelfde
bestuur en directie als de corpora
tie. Door sommigen wordt deze
constructie wel gekscherend de Ro
bin Hood-constructie genoemd:
'geld bij de rijken weghalen om de
armen te helpen'. Het is de bedoe
ling dat de winsten van de stich
ting Latei worden gebruikt ten be
hoeve van de volkshuisvesting in
Amersfoort in algemene zin. Op
zo'n manier is het volgens Van den
Broek mogelijk op termijn alle
mensen een goede en betaalbare
woning aan te bieden, zonder een
cent overheidssteun. Robin Hood
verdeelt.
Reden voor al deze, en ande
re, commercieel getinte ac
tiviteiten is volgens Van
den Broek „de verwachting
dat de financiële overheidssteun
zal afbrokkelen." Sommige corpo
raties houden volgens hem nog hun
kop in het zand, maar dat is „ir-
reeël. Je moet anticiperen op zulke
ontwikkelingen. Armere corpora
ties zouden één keer, op basis van
loyaliteit, geld moeten krijgen van
de rijkere corporaties. Redden ze
het dan nog niet, dan moeten ze
maar overgenomen worden, aan
sluiten bij andere corporaties of
failliet gaan. Zo gaat dat in het
bedrijfsleven ook."
Hij erkent ruiterlijk dat het gevaar
bestaat dat corporaties zo aange
stoken kunnen worden door de
commercie dat zij hun primaire
taak - huisvesting voor mensen met
weinig inkomen - uit het oog ver
liezen. „Verzekeringspakketten
aanbieden tegen commerciële ta
rieven, dat kan nog wel. Maar als
we patat gaan verkopen, zijn we
natuurlijk verkeerd bezig. Het rijk
houdt ons aan onze sociale taken.
Daarnaast zouden er goede en con
troleerbare afspraken gemaakt
moeten worden tussen enerzijds de
corporaties en anderzijds de ver
schillende overheden. De vraag is
voor ons nu: 'Hoe kunnen we het
beste het sociaal rendement garan
deren?' Daar zijn we nog op aan
het studeren. Dat hangt mede van
de effecten van brutering af."
Brutering is een even simpele als
ingrijpende rekensommetje, waar
mee vele miljarden guldens ge
moeid zijn. Een van de initiatiefne
mers om te komen tot brutering is
directeur Evers van Bouwvereni
ging St. Jozef uit Roermond. Het
idee blinkt uit in eenvoud. Corpo
raties hebben jarenlang bij het rijk
geld geleend om woningen te kun-
nen bouwen en verbeteren. En het
rijk geeft op zijn beurt jaarlijks
financiële bijdragen ten behoeve
van de volkshuisvesting. De te ont
vangen rijksbijdragen, die over ve
le jaren zijn uitgesmeerd, belopen
grofweg 50 miljard gulden. De
schulden van de corporaties aan
het rijk zijn ongeveer even hoog.
Bekeken wordt nu wat de effecten
zijn als beide bedragen simpelweg
tegen elkaar worden weggestreept.
Voordeel voor de corporaties is dat
zij financieel veel zelfstandiger
kunnen opereren. En voor de rijks
overheid zou een en ander beteke
nen dat de begrotingsuitgaven een
voudiger te beheersen zijn. En dat
onvoorstelbaar veel administratie-
Staatssecretaris Heerma bij d
oplevering van I-miljoenste wc
ning in Noord-Holland. De om
wikkelingen in volkshuis
vestingsland zijn dusdanig dc
een aparte staatssecretaris op d;
terrein in de nabije toekoms
overbodig lijkt. foto an
ve rompslomp voortaan achterweg
kan blijven.
Mede aan de hand van de uitkom
sten van een proef in o.a. Winters
wijk en Roermond en grondige fi
nanciële analyses van het ministe
rie van VROM zal bekeken wordei
of deze brutering voor alle corpo
raties in Nederland ingevoerd kaï
worden.
Evers verwacht mede als gevol;
van deze brutering een fusiegolf i)
corporatieland. „Je zult dezelfd
trend gaan zien als bij de schole:
en ziekenhuizen. Ik denk dat he
rijk samenwerking in eerste instan
tie overlaat aan de corporaties. Ei
als die het niet zelf doen dat he
rijk de corporaties dan 'een handj-
zal helpen'. Nauwere samenwer
king of fusies zijn nodig om kenni
en kunde te kunnen blijven beta
len. Bovendien is het onzin telken,
het wiel opnieuw uit te vinden me
z'n achthonderden (het aantal cor
poraties in ons land -HvdB)," vind
een stellige directeur Evers.
De rol van de huurder in al dezi
ontwikkelingen dreigt te vaak on
dergesneeuwd te worden, is eei
veel gehoorde klacht van de Neder
landse Woonbond. De invloed vai
de huurders is weliswaar op papie:
geregeld, maar de Woonbond i:
beducht dat in de praktijk de huur
ders als onderhandelaar het onder
spit zullen moeten delven tegen d(
professionele bestuurders. Een spe
ciale commissie Huurder-Verhuur
der is aan het werk gezet om ti
komen tot deugdelijke afspraken
Woningbouwvereniging Onze Wo
ning in Nieuwegein heeft het huis
werk van de commissie al gemaakt
Huurders hebben bij Onze Woning
(3500 woningen) niet alleen eer
vinger in de pap als het gaat on
concrete beleidsplannen, via zoge
naamde beheercommissies, maai
zijn ook ruim vertegenwoordigd ir
de Raad van Toezicht. Deze raac
heeft een stem in het algemeer
beleid, bijvoorbeeld de huren
Maar de invloed strekt zich niet uii
tot de uitvoering van plannen. Dat
is een verantwoordelijkheid var
het bestuur en de directie.
En het is onze taak om dc
mensen in de Raad van Toe
zicht duidelijk te maker
waar we mee bezig zijn. Wi
verzorgen ook voorlichtings- er
studiebijeenkomsten en betrekker
de Raad in een vroeg stadium bi
de planvorming. Dat gebeurt ai
vaak als het nog niet meer dan eer
idee is," aldus directeur Zandber
gen.
Het rijk heeft op zich niets tegen al
deze initiatieven vanuit 'het veld'
maar volgt tegelijkertijd enkele
spraakmakende ontwikkelingen
met argusogen, in het bijzonder als
het nieuwe commerciële denken
van een corporatie te ver dreig!
door te schieten. Verwacht wordi
dan ook dat de inspectie voor dc
Volkshuisvesting dit jaar in eer
aantal concrete gevallen zal ingrij
pen.
Bijvoorbeeld omdat nieuwbouw-
actviteiten, bestemd voor menser
met een ruimere beurs, uit de hanc
dreigen te lopen. Of omdat de cor
poratie diensten aan anderen ver
leent, die weinig meer met de di
recte volkshuisvesting te maker
hebben. Het rijk heeft nog altijd als
stok achter de deur de mogelijk
heid eèn corporatie te schrapper
als toegelaten instelling. Dat bete
kent dat een woningbouwvereni
ging al zijn financiële reserves ver
liest en zichzelf in feite zal moeter
opheffen.
De activiteiten en diensten var
corporaties worden steeds uiteen
lopender, het rijk houdt de zaal
nauwlettend in de gaten. 'Vingei
aan de pols houden', is nu al eer
gevleugelde uitspraak van staatsse
cretaris Heerma. Juist ook omdal
niet helemaal duidelijk is wat hi
hiermee nu precies bedoelt, beloofi
1993 voor de volkshuisvesters eer
spannend jaar te worden.
VERVOLG VOORPAGINA WEEKEND
In Sint Vineent verdween Femis uit
de boeken, omdat bankleiding ver
zuimde de jaarlijkse inschrijvings-
kosten te betalen.
De opzet om op Aruba een bank te
beginnen, mislukte. Owel was voor
de Nederlandse autoriteiten een
omstreden persoon. Hij lonkte pu
bliekelijk naar zwart geld, hij sym
pathiseerde onverholen met de jon
ge Zuidmolukkers, die in de jaren
zeventig drie maal gijzelingen uit
voerden, waarbij doden waren te
betreuren.
De BVD, De Nederlandsche Bank
en minister Van der Stee weten
eensgezind de Arubanen te bewer
ken om Owel de toegang tot het
eiland te ontzeggen.
„Daarna was het echt de bedoeling
van Anguilla het financiële cen
trum van de Femis-organisatie te
maken," zegt Owel. Zijn dochter
Julia en haar man Horst Hessen-
kemper waren tot de liquidatie de
officiële vertegenwoordigers van
Femis op Anguilla, de langste tijd
als directieleden, de laatste ander
half jaar als agent. Hun villa staat
te koop. Hun salaris van naar zij
zeggen 1000 East Carribean dollar
per maand is opgenomen in de lijst
van crediteuren.
Alles ging fout toen De Duitsers in
de bank kwamen, weten de Owels.
Begin jaren tachtig verkocht Hen
drik Owel de bank aan zijn mede
directeur Peter van Nieuwstadt.
Die verkocht later de bank door
aan de Duitsers Konrad en Herbert
Weiskopf en hun handlanger Gon-
nerman. Die belegden 70 miljoen
gulden in dubieuze projecten. Dat
geld, inclusief renteverlies etc. op
gelopen tot een slordige 100 mil
joen, is zoek. Dat bedrag moet
worden afgezet tegen een ingelegd
bedrag van 135 miljoen. In de tus
sentijd geeft een zekere Dinesh
Singh zich uit als eigenaar van de
bank. Hij is eigenaar van Sint
Martins Holding, dat negentig pro
cent van de aandelen van Femis
bezit. Maar Alan Peter Lazar zegt
de bewijzen te hebben, dat hij
alleen als stroman van de Weiskopf
Bruder handelt. Feitelijk zou Sint
Martins Holding een dochter zijn
van International Container Hol
ding in Luxemburg van Herbert
Weiskopf.
Er circuleert een lijst met beleggin
gen van de Weiskopfs. Het geld is
over de hele wereld rondgestrooid:
onroerend goed in Oost-Duitsland,
een ranch in Ecuador, een hotel in
Singapore, om eens wat zaken-te
noemen.
Een andere opmerkelijke belegging
was de aankoop van aandelen voor
het lieve bedrag van 70 miljoen
gulden in Convectron, het experi
mentele Rotterdamse bedrijf dat
via de weg van de bolbliksem een
nieuwe vorm van energie-opwek
king meende te hebben gevonden.
De aandelen, waarvoor het Zwit
serse bedrijf Alsag de bemiddeling
deed, werden echter nooit afgeno
men. Alsag meent niettemin nu
voor dik 70 miljoen gulden tegoed
te hebben van Femis.
En de curatoren moeten proberen
dat geld terug te krijgen. Zij schat
ten dat met de huidige boedel (en
de steeds oplopende kosten) er
voorlopig maar twee of drie pro
cent van de vorderingen kan wor
den uitbetaald. Het wordt alleen
meer als de curatoren wat van de
investeringen weten terug te halen.
mEen week
later. De
rechtbank
in Breda.
Het is de
verificatie
vergadering van de Femis-credi-
teuren. Op de voorste rij zit J.
Kaak, oud-agent van Femis in 's-
Gravenhage en nu optredend na
mens een groep van (anonieme)
rekeninghouders. Naast hem mr. B.
van der Goen, eveneens optredend
namens een groep accountpartners,
zoals de spaarders officieel worden
genoemd.
De Soester advocaat is evenmin
een onbekende in de wereld van
het duistere geld. In de nadagen
van de Femis Bank kreeg hij na
mens een cliënt 17 miljoen gulden
op zijn bankrekening overgemaakt.
De opdracht aan de directie van
Femis werd verstrekt door Dinesh
Singh, de vermeende eigenaar van
de bank.
Het geld werd vervolgens tussen
Nederlandse, Luxemburgse en
Zwitserse bankrekeningen heen en
weer gepingpongd. Officier van
Justitie mr. H. Smid, nu belang
stellend op de publieke tribune,
spoorde het geld op en legde er
beslag op.
De cliënt, de Surinaamse rijsthan-
delaar Guptar, probeerde tot aan
de Hoge Raad toe maar vergeefs
het geld weer vrij te krijgen. Het
Openbaar Ministerie stelt dat het
geld afkomstig is van het witwas
sen van Canadese (drugs)dollars.
Minder bekend is mevrouw Mid
delkoop. Zij blijkt een kleine
spaarder te zijn uit Almere. Me'
instemming van enkele lotgenoter
spreekt ze de curatoren aan:
Waarom anonieme spaarders hur
geld terug zouden moeten krijgen.
Waarom de curatoren zo aan-drug
sdealers, fraudeurs en bankover
vallers hun geld terug zouden ge
ven.
Waarom zo de eerlijke kleüu
spaarders, die hun naam wel be
kend durven maken, maar een paai
procent van hun geld zouden mo
gen terugkrijgen.
In juridische termen: zij maakt be
zwaar tegen alle anonieme vorde
ringen. Of zij dat wint, is de vraag
Maar dat deze stap tot een flinke
vertraging bij de uitbetaling van dt
betwiste vorderingen gaat leiden
staat vast. Te meer omdat zij aan
kondigt met een advocaat in d(
arm, alle stappen te zullen onder
nemen om dit onrecht te bestrijden
Op de publieke tribune glimlach'
Officier van Justitie mr. Smid in
stemmend.
