l
Nu écht
zelfbestuur
Kan
I
OVERIGENS
Politici sluiten ogen voor wao-tragiek
Echtscheiding van Vlaanderen en Wallonië kwestie van tijd
Vlaanderen wil
banden aanhalen
met Nederland
Blank parlement Zuid-Afrika start vandaag met eigen opheffing
DESTEl
Banden
Ter Veld dc
Mestbeleic
ACHTERGROND
A2
Mgr. Gijsen
DESTEM-
Vakbeweging
teleurgestelc
DE STEM
vrijdag 29 januari 1993
Vaak hoort het er zo
bij, wanneer ie
mand afscheid
neemt. Hij vraagt om hem
zijn fouten en onhebbelijkhe
den te vergeven. Geen mens
is nu eemnaal volmaakt. En al
had hij het altijd goed be
doeld... het ritueel is bekend.
Is het in deze trant, dat de
afgetreden bisschop dr. J. Gij-
sen aan zijn priesters en dia
kens nederig vergeving heeft
gevraagd voor zijn fouten?
Een plichtpleging? Nee, denk
ik. Hij komt oprecht op mij
over. Het siert hem dat hij
openlijk zijn excuses heeft ge
maakt voor onnodig grievend
optreden.
Bij alles wat je mgr. Gijsen
kunt aanwrijven, mag één
ding nooit vergeten worden.
Hij is ook gebruikt. Welis
waar met zijn volle instem
ming en overtuiging, maar
toch. Mgr. Gijsen was een
pion in een kerkpolitiek
schaakspel. Hij is door ande
ren gebruikt als breekijzer om
de collegialiteit van het Ne
derlandse bisschoppencollege
van destijds te breken. Dege
nen die voor zijn benoeming
verantwoordelijk zijn ge
weest, hebben voor dat kerk
politiek doel alle overige
zorgvuldigheid opzij gezet. In
die zin mag mgr. Gijsen ook
slachtoffer genoemd worden.
Intussen moet het iedereen
duidelijk zijn, dat de kerkpoli
tiek die mgr. Gijsen in Roer
mond op de bisschopstroon
bracht, averechts heeft ge
werkt. Je kunt je in gemoede
afvragen of de leegloop en de
tegenstellingen zulke afmetin
gen zouden hebben aangeno
men, als het Vaticaan en het
toenmalig Westduits episco
paat het Nederlandse bis
schoppencollege het voordeel
van de twijfel hadden gegund.
Want Alfrink en de zijnen
genoten vertrouwen en had
den gezag. Ik denk dat de
schade beperkter was geble
ven dan nu het geval is.
De vacatures in Roermond en
Breda - en wie weet binnen
kort ook Groningen - zouden
benut moeten worden om een
nieuwe start te maken. Een
nieuwe start houdt in dat de
paus en zijn adviseurs ver
trouwen tonen in de -voor
dracht van de bisdommen zelf
en een van de voorgedragen
kandidaten benoemen. Dat
zou herstel van vertrouwen
kunnen inluiden. Juist de va
cature in Roermond moet het
de paus psychologisch gemak-
d00rJa"8oUVWr,ans
keiijker maken om deze
noodzakelijke vertrouwen
wekkende bestuursmaatregel
te nemen.
Mag daar nou ook een beetje
op gerekend worden? Ja, als
de paus meent wat hij tijdens
het recente Ad Liminabezoek
gezegd heeft. Hij heeft toen
immers met zoveel woorden
de uitzonderingstoestand op
geheven, waarin de Neder-
landse kerkprovincie met de
benoeming van mgr. Gijsen
was geplaatst. De Nederland
se kerk doet het volgens de
paus niet beter of slechter dan
elders in Europa. Overal zijn
er dezelfde problemen.
Alfrink krijgt na 21 jaar ge
lijk.
Die pauselijke diagnose moet
inhouden dat de Nederlandse
kerkprovincie niet langer een
aparte behandeling verdient,
ook niet wat bisschopsbeoe-
mingen betreft. Een normale
behandeling in deze wil zeg
gen, dat het diocesaan kapit
tel in zijn recht van voor
dracht weer serieus wordt ge
nomen. Daaraan zullen de
aanstaande benoemingen
worden afgemeten.
Normalisering van de betrek
kingen tussen het Vaticaan en
de Nederlandse kerkprovin
cie: daar komt het wel zo'n
beetje op neer. De weg daar
toe is zeker mede bereid door
de vorige nuntius Audrys
Backis. Hij zag de negatieve
uitwerking van het gevoerde
Vaticaanse beleid onder ogen.
Hij moet ook in kleine kring
over een nu nog residerende
bisschop hebben gezegd, dat
zijn benoeming nooit had mo
gen gebeuren. En ook bij de
Vaticaanse Congregatie voor
de Bisschoppen, die bij be
noemingen een cruciale rol
speelt, is de leiding gewisseld.
Een nieuwe start moet daar
om mogelijk zijn.
Nederland is verzot op onderzoeken. De merkwaardigste onder
werpen worden bestudeerd en vaak worden er door hooggeleerde
dames en heren indrukwekkende rapportages over geschreven.
Opvallend is dat de Nederlandse media zich met grote gretigheid op
de uitkomsten storten. Ook al is het betreffende thema te zot voor
woorden.
Afgelopen dagen was het weer raak. Gescheiden mensen verzuimen
vaker dan anderen hun autogordel om te doen, meldt het CBS.
Deze 'belangwekkende' conclusie leidt ongetwijfeld tot de oprich
ting van een werkgroep die nader onderzoek gaat doen naar de
mogelijk fatalistische instelling bij gescheiden mensen. Dat is niet
nodig. Gescheiden mensen willen ook in de auto voelen dat ze zich
van knellende banden hebben bevrijd. (KV)
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem B.V.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
C. Hamans en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911 /Telefax 076-236405.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Steenbergsestraat 23-23a,
01640-36850, fax 01640-40731.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41, 236326, fax 076-200462.
Voor bezorgklachten: 076-236888.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550, fax 01608-17829.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030, fax 01100-21928.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751, fax 01140-19698.
Postadres: Postbus 62,4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14,® 01620-54957, fax 01620-34782.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45,® 01650-37150, fax 01650-44929.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Temeuzen, Zuidlandstraat 32,® 01150-17920, fax 01150-96554.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Temeuzen.
Vlissingen, Scheldestraat 7-9, 4381 RP,
01184-19910, fax 01184-11446.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur.
Abonnementsprijzen v.a. 1 januari 1993 (bij vooruitbetaling te voldoen):
per kwartaal 85.50, per half jaar 170.05 óf per jaar 330.70.
Voor abonnees die automatisch betalen: per maand 28.45,
per kwartaal 83.00, per half jaar 165.05 óf per jaar 320.70.
Voor posttoezending geldt een toeslag.
Losse nummers: maandag t/m vrijdag 1.60; zaterdag 1.90.
Service-afdeling abonnementen: S 076-236472,
maandag t/m vrijdag 8.30-12.00 en van 12.30-16.00 uur.
Lezersservice:
Centrale reclame-afdeling 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur S 076-236394/236911
Bankrelaties: Postgiro 1114111 - ABN/AMRO rek. 520538447.
Heeft u de krant niet ontvangen Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor. 2
Het debat in de Tweede
Kamer is - voorlopig -
afgerond. Maar wie houdt
er geen kater over aan de
manier waarop de
Nederlandse politiek deze
en vorige week omging
met de wao-kwestie? De
vraag waar het toe moet is
niet beantwoord.
Door Pieter Willemsen
NA HET debat deze week over
de wao moeten er twee sombere
conclusies worden getrokken:
niemand heeft een oplossing
aangedragen voor het probleem
van de te hoge arbeidsonge
schiktheid die dit land teistert.
En de mensen die nu arbeidson
geschikt thuis zitten, zullen
slechts tijdelijk financieel bui
ten schot blijven.
Zelden is een politiek debat zo
onbevredigend geëindigd. Al
voordat de discussie in de
Tweede Kamer was begonnen,
had het CDA een duidelijke,
nogal cynische boodschap afge
geven: we hebben de slag om de
bestaande uitkeringen verloren,
maar de strijd zal over enkele
jaren worden hervat.
In het Kamerdebat stonden de
kosten van de arbeidsonge
schiktheid centraal. Er zijn wat
prijzen verhoogd, andere zijn
verlaagd, prijskaartjes zijn ver
hangen. Maar het belangrijkste
kaartje, dat met de hoogste
prijs: de bestaande uitkeringen,
is op zijn plaats gebleven. En
dus zal daar opnieuw over moe
ten worden gesproken, meent
vooral het CDA.
De discussie over de wao is
vanaf het allereerste begin
langs de verkeerde lijn gevoerd.
In zekere zin is dat begrijpelijk
omdat de wao vanaf het begin
verkeerd is ingericht. De over
heid heeft het destijds zo gere
geld dat werkgevers en werkne
mers onbelemmerd en ongelimi
teerd konden putten uit een pot
geld die nooit op raakte.
Na ruim twintig jaar, een beetje
aan de late kant eigenlijk, stel
den de politici vast dat het al te
hard uit de hand ging lopen met
de kosten van de wao. Er moest
een deksel op de pot met geld
worden aangebracht, want de
wao was veel te duur geworden.
De Tweede Kamer heeft de af
gelopen week echter het pro
bleem van de arbeidsonge
schiktheid niet opgelost. De Ka
mer heeft zelfs de kosten van de
wao niet verlaagd. Die zijn ho
ger geworden. Wel zal de druk
van belastingen en premies da
len. Daarmee is een belangrijke
politieke doelstelling verwezen
lijkt.
Maar weinigen worden daar
wijzer van. Doordat de bestaan-
Politici kaarten na; ze hebben minder oog voor de toekomst.
foto anp
de gevallen in de wao goeddeels
buiten schot blijven, kan de
wao-premie niet of nauwelijks
dalen. De opbrengst van de hui
dige wao-premie zal nog gerui
me tijd nodig zijn om de mensen
die nu recht op wao hebben, te
kunnen betalen.
Dezelfde werknemers die door
moeten blijven gaan met het
betalen van de oude wao-uitke-
ringen, krijgen te maken met
aanzienlijke lagere aanspraken
als zij arbeidsongeschikt wor
den. Daarom streeft de vakbe
weging ernaar het gat dat de
nieuwe wao slaat in de uitke
ringen te dichten.
Maar het opvullen van dat gat
door herverzekering, kost extra
geld. Dat extra zal binnen enke
le maanden moeten worden ge
vonden in de uiterst beperkte
loonruimte. Als het tegenzit,
zullen veel werknemers dit jaar
als gevolg van de wao-wijzigin-
gen enig verlies van koopkracht
voor lief moeten nemen. Want
werkgevers staan niet te trap
pelen om bij te springen.
Zo wordt de discussie gevoerd
over het verschijnsel van de
hoge arbeidsongeschiktheid.
Het gaat over de prijs van de
wao en over de vraag wie die
prijs moet betalen. Over het
bestrijden van de arbeidsonge
schiktheid, valt weinig op te
tekenen uit de mond van de
politici. Toch worden er, op
voorstel van werkgevers en vak
beweging, ook maatregelen ge
troffen die wel zoden aan de
dijk kunnen zetten zoals verbe
tering van de arbeidsomstan
digheden. Als die maatregelen
succes hebben, zal het aantal
arbeidsongeschikten af kunnen
nemen. Maar het aantal werklo
zen zal in dat geval toenemen.
Want de politiek draait al jaren
angstvallig om de kern van het
probleem heen: hoe komen we
in Nederland tot een samenle
ving waarin mensen zich naar
hun beste mogelijkheden kun
nen ontplooien in hun beroep?
En hoe moet een stelsel van
sociale zekerheid daarop aan
sluiten?
Het probleem is dat politiek
Den Haag al jaren in de verde
diging is als het om uitkeringen
gaat. De ene helft van de politi
ci wil fors bezuinigen, de ande
re helft wil minder fors bezuini
gen. De toekijkende burger kan
uit die discussies weinig inspi
ratie putten als het gaat om de
toekomst van de samenleving.
Minder uitkeringen en meer
werk, roept politiek Den Haag
en het heeft gelijk. Maar beleid
is er alleen voor het eerste.
Sommigen beweren zelfs nog
steeds dat verlaging van de
wao-uitkering tot een vermin
derd beroep op de wao zal lei
den. Wat vier keer is gebleken
onwaar te zijn, zal de vijf(je
keer wel waar zijn, is de ont
hutsende redenering.
Maar, waar blijft de gedeeltelijk
arbeidsongeschikte in het be
drijf dat zich heeft teruggetrok.
ken op zijn kerntaken? Het
heeft slechts plaats voor goe.
dopgeleide jonge mensen, niet
voor 'ouderen' van boven de 35
laat staan voor mensen met een
handicap.
De tragiek van de wao is de
tragiek van het Nederlandse ar
beidsbestel. Werk als topsport.
Bedrijven hebben geen keus. De
concurrent bedrijft ook top
sport. Het buitenland bedrijft
de sport op even hoog niveau.
Met hetzelfde rampzalige ge
volg.
Veel politici sluiten de ogen
voor dit verschijnsel. Ze zien
niet in dat getracht zal moeten
worden van de topsport een
gewone sport te maken. De
werkgelegenheid moet niet
voorbehouden zijn aan de aller-
besten, aan de fysiek en psy
chisch allersterksten. Het wordl
tijd voor een debat over de
oorzaken van arbeidsonge
schiktheid.
Als de belangrijkste oorzaken
weggenomen zijn, zal het aantal
arbeidsongeschikten afnemen
en kan de samenleving de pech
vogels die uitgerangeerd raken
wel een behoorlijke uitkering
blijven verstrekken.
Het duurt misschien nog
tien of misschien wel
twintig jaar, maar dat er
ooit een einde komt aan
het koninkrijk der Belgen,
staat voor veel Vlamingen
wel vast. Zoals Tsjechië en
Slowakije uit elkaar zijn
gegaan, zo zullen ook
Vlaanderen en Wallonië
naar de notaris stappen om
de echtscheiding te
regelen. Van enige liefde is
nimmer sprake geweest,
het was slechts een
opgelegd huwelijk met
hoogte- en dieptepunten.
Door onze correspondent
Bert Schampers
IN VLAANDEREN worden
sinds een half jaar steeds na
drukkelijker de stellingen inge
nomen. Het is dan ook uit dit
deel van België dat stemmen
opgaan om tot de opsplitsing
van België te komen. Met enige
regelmaat zorgt een politicus
voor opschudding met een zin
speling op de nakende boedel
scheiding.
De Vlaamse minister-president
Luc Van den Brande is daarbij,
getuige de opgewonden reacties
in de media, het verst gegaan.
Hij verkondigde begin januari
in een interview met de krant
La Libre Belgique dat het vorig
jaar bereikte akkoord over de
staatshervorming, geen eind
punt is. Van den Brande wil
naar een confederaal staatsmo
del, waarbij zo langzamerhand
ook de solidaire samenleving in
rook opgaat: ieder landsgedeel
te moet zelf maar zien hoe de
sociale zekerheid wordt gere
geld.
De confederatie België is vol
gens Van den Brande dè oplos
sing voor de communautaire en
financiële problemen van het
land. Radicale Vlamingen schil
deren de Walen maar al te
graag af als niets ontziende pro
fiteurs. Van den Brande zelf
zegt dat hij met zijn streven
naar meer autonomie de solida
riteit niet miskent. De lasten
moeten alleen rechtvaardig ver
deeld worden, is zijn opvatting.
De Vlaamse wens voor meer
zelfstandigheid ligt verankerd
in de geschiedenis. Volgens po
litiek commentator Rolf Falter
van de krant De Standaard is
het nog altijd zo dat er in Wal
lonië meer ambtenaren zijn en
meer overheidsmiddelen.
Dat heeft, zegt hij, met de tradi
tionele privileges van de Fran-
staligen in België te maken.
Want, ondanks de economische
opleving in Vlaanderen - in de
jaren tachtig- en de ruime
voorsprong op Wallonië, wor
den de topposities in de Bel
gische economie toch vooral be
kleed door Franstaligen.
Maar toen het duidelijk werd
dat Wallonië het economisch
niet meer kon bolwerken, moes
ten de gevolgen daarvan met
Vlaamse subsidies afgedekt
worden. Ironisch genoeg is het
dezer dagen dan weer een pro
minent Vlaamse bedrijf, de ta-
pijtonderneming Louis Depoor-
tere, die 16 miljoen gulden sub
sidie van de Waalse overheid
heeft gekregen. Alsof de rege
ring van Guy Spitaels de
Vlaamse critici even de mond
wilde snoeren.
Naast de culturele verschillen,
blijken Wallonië en Vlaanderen
ook politiek twee tegenpolen.
Wallonië stemt links, Vlaande
ren rechts. Dat wordt dan weer
verklaard uit het feit dat meer
Vlamingen hun brood verdienen
in de particuliere sector en dus
harder moeten knokken, terwijl
de Waal veelal als ambtenaar
aan de kost komt en in het
gepolitiseerde België zijn baas
zelfs tot in het stemhokje trouw
blijft.
Niet alleen economisch of poli
tiek zijn er volgens de 'hardli
ners' geen redenen te bedenken
Door Bert Schampers
De Vlaamse minister-president Van den Brande wil een
nauwere samenwerking van Vlaanderen met Nederland.
Er komt ook een jaarlijkse ontmoeting met premier
Lubbers. Van den Brande heeft dat woensdag gezegd in
het Vlaamse parlement.
Vlaanderen krijgt door de
staatshervorming in België
meer autonomie en kan daar
door ook een echt buitenlands
beleid voeren. De Waalse pre
mier Guy Spitaels op zijn
beurt heeft al relaties aange
knoopt met Franstalige lan
den. Spitaels was met een uit
gebreide Waalse delegatie in
Quebec en bracht ook een be
zoek aan de Franse president
Mitterand.
Het heftige verlangen van Luc
Van den Brande om de banden
met Nederland aan te halen,
lijkt beloond te worden. Een
datum is er nog wel niet, maar
dat de ontmoeting met Lub
bers er komt, staat volgens
hem vast.
Vlaanderen moet, aldus de re
gering-Van den Brande, zelfs
permanent en zichtbaar aan
wezig zijn in Nederland. Maar
volgens het Vlaams Blok moet
de Vlaamse premier aan het
buitenland dan ook maar eens
duidelijk maken dat België uit
elkaar aan het vallen is.
Zover is het nog niet. Maar op
weg naar meer onafhankelijk
heid wil Vlaanderen een ge
lijkwaardige partner van Ne
derland worden. Niet alleen
op cultuurgebied, maar ook
door een betere samenwerking
op het vlak van onderwijs,
economie, in de EG en de
Benelux.
om langer bij elkaar te blijven,
in het Europa van morgen, met
een uitgehold Belgisch natio
naal gezag, wordt België al zo
danig overbodig.
Niet iedereen denkt zo. Voor
anderen, Luc Van den Brande
bijvoorbeeld, mag het land wel
blijven bestaan, maar dan moe
ten de lasten keurig herverdeeld
worden: de staatsschuld en de
sociale uitkeringen.
Wat sommige Vlamingen -en
het lijken er steeds meer te
worden - vooral steekt, is dat de
'rooie luikerikken' beneden de
taalgrens alleen maar zitten
potverteren. Volgens de politiek
commentator van De Standaard
hebben de royale subsidies uit
Vlaanderen de Waalse politici
ook niet bepaald gestimuleerd
vaart te zetten achter een eco
nomisch herstelbeleid. Wallo
nië, luidt de kritiek, heeft zich
financieel afhankelijk gemaakt
yan Vlaanderen en wij, Vlamin
gen, willen daar niet meer aan
meewerken.
Volgens Agfa Gevaert-topman
André Leysen hebben de pro
blemen tussen Vlamingen en
Walen, de Belgen globaal 5 tot 6
procent van hun welvaart ge
kost. Zonder de ballast Wallo
nië, zou het de Vlamingen dus
misschien wel veel beter gaan.
Soms brult een Waalse politicus
of burgemeester dat de Vlamin
gen dan maar hun gang maar
moeten gaan en zich los moeten
maken. Op hoog niveau wordt
die discussie echter niet ge
voerd.
Zo snel en bijna rimpelloos als
Tsjechië en Slowakije uit elkaar
gingen, zo traag zal waarschijn
lijk het echtscheidingsproces in
België verlopen. In het konink
rijk der Belgen is er alvast nog
één Belg, die het land bij elkaar
wil houden: koning Boudewijn.
Wellicht bij gebrek aan een ge
schikte opvolger, zit de vorst
behoorlijk verveeld met de
Vlaamse onafhankelijksdrang.
Niet voor niks ontbood hij Luc
Van den Brande bij zich op het
paleis van Laken, op de dag dat
het bewuste interview met de
Vlaamse premier in La Libre
Belgique verscheen. In rechtse
Vlaamse kringen werd veront
waardigd gereageerd op de han-
de stem
Een anti-Belgische affiche van de Vlaams-nationalistische
partij Volksunie. In feite is er in België maar één voorstander
van de eenheidsstaat: koning Boudewijn. foto anp
delwijze van de koning. Een
monarchie die zich met de poli
tiek bemoeit, ruikt naar despo
tisme, riep het Vlaamse Blok.
Inmiddels is de storm weer ge
luwd. De koning trok onmiddel
lijk Brussel in om, achternage
zeten door de fotograferende
pers, met de vuilnismannen te
gaan praten. Een sympathiek
gebaar en een strategische zet
om al die boze Vlamingen met
een gulle glimlach weer te kal
meren.
Toch moet er, beweert de
Vlaamse politiek, nu eindelijk
maar eens een goed gesprek
komen tussen Vlaanderen en
Wallonië. Niet over de punten
en de komma's van de staats
hervorming, maar over de las
ten en de lusten van de sociale
zekerheid. „Het heeft geen zin
in Europa een onbetaalbaar ei
land van oubollige sociaal-de
mocratie te handhaven, omdat
Wallonië uiteindelijk ook
Vlaanderen meesleept in de
vrije val," waarschuwt ook Rolf
Falter in De Standaard.
Met andere woorden, Wallonië
moet werk maken van zijn eco
nomie en zelf zorgen voor vol
doende inkomsten. Dan zal het
met die Vlaamse drang naar
zelfstandigheid - of zelfs sepe-
ratisme - misschien nog wel
meevallen.
In Zuidafrika begint het door
blanken gedomineerde
parlement aan een nieuwe zitting
die moet leiden tot haar eigen
opheffing. President De Klerk zal
vandaag bij de jaarlijkse
openingsrede de route uitzetten
die binnen een jaar moet leiden
tot verkiezingen voor een
multi-raciaal parlement.
Door onze correspondent
Raymond Hasselerharm
OP HET OOG is er weinig positiefs te
melden in Zuidafrika. De politieke
onderhandelingen lijken minder ver
gevorderd dan een jaar geleden bij de
parlementsopening. Toen was de meer-
partijen-conferentie Codesa 1 succes
vol verlopen en de onderhandelingen
liepen volgens schema.
Nu, na een jaar geruzie, politiek ge
weld en militaire schandalen zijn offi
cieel de besprekingen, sinds het mis
lukken van Codesa 2, opgeschort. Alle
reden voor pessimisme, maar de schijn
bedriegt. Achter de schermen zijn on
derhandelingen tussen het ANC en de
regering De Klerk zo ver gevorderd dat
het ANC al over enkele maanden in
beperkte mate kan meeregeren. Uiter
lijk maart volgend jaar wordt dan
gekozen voor een democratische over
gangsregering.
Er was een rampjaar nodig om deze
progressie te bereiken. Pas na een serie
ingrijpende gebeurtenissen verliet de
regering De Klerk haar strategie om
samen met Inkatha en thuislandleiders
een front te vormen tegen het ANC. Zo
raakte Inkatha in opspraak door ont
hullingen over illegale samenwerking
met leger en politie en de thuislandlei
ders raakten in discrediet door corrup-
tieschandelen en het vermoorden van
onschuldige demonstranten.
29 ANC'ers werden in het thuisland
Ciskei door het leger' doodgeschoten
toen ze een vreedzame mars hielden
voor meer politieke vrijheid. Het is een
bittere troost maar die massamoord
betekende een belangrijk keerpunt in
de Zuidafrikaanse politiek.
ANC-radicalen meenden door protes
ten en chaos de macht in Zuidafrika te
kunnen overnemen maar zij verloren
terrein na het bloedbad in Ciskei.
Gematigde leiders als Nelson Mandela
realiseerden zich het doelloze van die
methode en voor het eerst werden er
serieuze gesprekken gevoerd met de
regering, waar ook inmiddels de gema
tigden de overhand hadden.
Toen het ANC zich vervolgens bereid
verklaarde om straks gedurende een
aantal jaren regeringsmacht te delen
met de Nationale Partij, kwam de weg
vrij voor aankondiging van verkiezin
gen voor een overgangsregering. Ob
stakels daarvoor worden nu achter
gesloten deuren behandeld door het
De Zuidafrikaanse president
F.W. de Klerk. foto anp
ANC en de regering zodat een openlijk
fiasco zoals Codesa 2 lijkt uitgesloten.
Het optimisme overheerst deze dagen
maar niemand verwacht dat Zuidafri
ka een makkelijke periode tegemoet
gaat. Inkatha. de aartsvijand van het
ANC, voelt zich door de regering in de
steek gelaten en ligt nu dwars door een
onafhankelijke staat te eisen.
Ook de racistische Conservatieve Par
tij en leiders van enkele thuislanden,
willen tot ongenoegen van vooral het
ANC, zelfstandige staten. Problemen
kunnen verder worden verwacht van
radicale blanke groeperingen zoals de
Afrikaner Weerstands Beweging en de
Witte Wolven. Aan de andere kant van
het spectrum wordt de spanning opge
voerd door zwarte organisaties als
Azapo en PAC die doorgaan met aan
slagen op blanken onder het motto:
'Een kogel voor iedere blanke kolo
nist'.
Maar het grootste probleem voor een
soepele overgang naar democratie en
het in stand houden ervan is de ver
zwakte economie. ANC-leider Nelson
Mandela is zo gealarmeerd door hon
ger, woningnood en 50 procent werk
loosheid dat hij aandringt op een snel
le overgang naar een interimregering
om de problemen aan te pakken.
Dankzij zo'n regering zullen de laatste
sancties verdwijnen en voorzichtig ko
men dan buitenlandse investeringen op
gang. Het zal wat helpen, maar het
lijkt onvoldoende voor de schrijnende
problemen van Zuidafrika. Zo presen
teerde de regering-De Klerk deze week
plannen om de apartheid in het onder
wijs af te schaffen. In plaats van vier
ministeries komt er één en het weige
ren van kinderen op grond van ras
wordt verboden.
Ook de uitgaven moeten worden aan
gepast, want nu geeft de regering nog
altijd vier keer zoveel geld uit aan een
blank dan aan een zwart kind. Het
ANC verwelkomt de hervormingen ook
al stelt de regering dat het wel tien
jaar kan duren voor de plannen zijn
verwezenlijkt. Er is namelijk geen
geld.
Op dit moment gaat al eenvijfde van
het totale overheidsbudget naar het
onderwijs en er is nauwelijks ruimte
voor meer. Iedere dag moet een nieuwe
school worden gebouwd om zwarte
studenten te huisvesten maar er zijn
andere prioriteiten. Er is nauwelijks
geld voor woningen, elektriciteit en
voedselverstrekking. De armlastige re
gering overweegt nu de btw te verho
gen van 10 naar 13 procent en iedereen
schreeuwt moord en brand.
Het ANC gaat al over enkele maanden
meebesturen in regeringscommissies
en dan stijgen de verwachtingen. De
zwarte bevolking eist meer welvaart,
maar de economische groei is onvol
doende. Dat leidt tot frustratie en
radicalisering in oververhitte zwarte
wijken.
In feite kan alleen door omvangrijke
buitenlandse hulp de democratisering
in het huidige Zuid-Afrika succesvol
verlopen. Vol verwachting wordt daar
om gekeken naar de Amerikaanse pre
sident Clinton en Japanse en Europese
leiders. Als zij zo graag een eind willen
aan apartheid zullen ze de buidel moe
ten trekken.
Investeringen en zachte leningen moe
ten zorgen dat de deskundigen ongelijk
krijgen die beweren dat democratische
omwenteling alleen slaagt in een
groeiende economie.
yan onze Haagse redactie
pen Haag - Er is sprake
een noodsituatie bij het v
lenen van rechtshulp i
asielzoekers in de opvango
tra. Dat zeggen drie orga
saties die betrokken zijn
[jet verlenen van rechtsh
in die centra.
Als staatssecretaris Kosto
vóór 3 februari met bevredig
de maatregelen komt, volgen
[jes. Dat blijkt uit een brief
(ie Nederlandse Orde van Ac
caten, de Landelijke Organis
guro's voor Rechtshulp
Van onze Haagse redactie
Den Haag - De Tw<
voorlopig, een streep
Naast de regeringspar
RPF, SGP er CD vot
bestaande wao'ers niet
toekomstige arbeidsong
D66, WD, Groen Links en
stemden tegen het voorstel
komende maanden zal duic
worden of het de vakbonden
om tijdens de cao-onderha
lingen met de werkgever
wettelijke kortingen op wao
keringen aangevuld te kri
Ook moet blijken of partici
verzekeringsmaatschappijen
reid zijn om per bedrijf wei
mers zonder uitzondering t
cepteren voor collectieve he
zekeringen.
Nadat een geagiteerde pre
Lubbers afgelopen woensd;
PvdA betichtte van 'stelseli
ge geschiedvervalsing' en 1
kamerlid Linschoten zei
Lubbers CDA-fractievoor:
Brinkman 'een kunstje fl
verliep het debat gisteren o
lend rustig. De coalitiepai
CDA en PvdA lieten zich ve
nend uit jegens elkaar en
doezelden hun nog gebleve
genstellingen. „Zo veel
achterdocht en opgeklopte
cune heb ik in 26 jaar nog
meegemaakt. Maar in Nede
eindigt alles in een lachb
een boetekleed", vatte D6
der Van Mierlo aan het slo
het debat samen.
Lubbers bedankte bijna
fracties, inclusief de PvdA,
hun constructieve bijdragei
leen D66 kreeg forse kritiek
Den Haag - „Het is sch:
nend dat ze er in de Twei
Kamer van uitgaan dat
als vakbeweging die. 70 p
cent uitkering wel repa
ren. Maar wij worden op
manier opgezadeld met
nadelen van het verdwiji
van het systeem waar
werknemers in de verscl
lende bedrijfstakken
dair zijn." Dat zei voorzil
Johan Stekelenburg van
FNV gisteravond na het
bat over de wao.
Stekelenburg vindt dat
Kamer veel te weinig h
gesproken over de negat:
effecten van de verschil
de premiehoogten op
werking van de arbei
markt. „Mensen zu
straks geneigd zijn te kie
voor veilige beroepen,
een lage premie voor
beidsongeschiktheid.
De bonden zullen in de c
onderhandelingen die
gende maand van start g
veel aandacht schenken
reparatie van de wao-m|
regelen.
OVER HET mestbeleid
natuurbeschermers dring
gelen, maar ze vinden
boerenorganisaties roep
de terugdringing van de
ping van de veestapel w
Oe beleidsmakers hebb
gecreëerd. De minister
eigenlijk nooit eens ge
Daar lijkt verandering in
niinisters Bukman (Lanr
nen aangekondigd wa
aangescherpt. Vanaf 18
uitrijden van mest gaan
Het Landbouwschap er
verontrust gereageerd,
ven zij dat gevreesd m
veestapel met 25 a
vertrouwen te hebben
moet oplossen. Tevens
voornemens geen draag
Het is het oude liedje,
bleem met technische
standpunt dat door vee
dat niet geloven wil, n
kwaliteit van onze boss
Een recent onderzoek hf
Aanscherping van het i
de verwoesting van he
Pen. Als de noodzakelij
veestapel moet wordf
onvermijdelijk.
