DE STEM
'Het moet geen
monument voor
je zelt zijn
CULTUUR
Politiebureau-specialist Leesberg ontwierp nieuw stadskantoor voor Bergen op Zoom
1 (p
Veelzijdigheid Tajiri
op expositie in Venlo
pe debuutr<
filmster Am
'Zeventig jaar
is al heel
lang om
vooruit
te kijken'
'Je verkeert
altijd in
onzekerheid
óver doorgaan
van project'
Ramses
Shaffy
zanger
De Voorstad
van Boon
vrijdag 29 januari 1993
„Het nieuwe stadskantoor in
Bergen op Zoon wordt uitein
delijk misschien in heel andere
kleuren uitgevoerd dan op de
ze computerverbeelding. Bij
voorbeeld grijs en paars. Maar
het worden in ieder geval twee
kleuren baksteen".
FOTO ARCHITECTENBUREAU LEESBERG
J l
issiumoiS uO
Ir. A. F. Leesberg: „Eenheid van stijl is er niet meer. Glasgebouwen bijvoorbeeld is men alweer
beu." FOTO TON VAN DE MEULENHOF
Door onze redacteur
Hans Rooseboom
Twee weken geleden waaide
een stuk van het dak van het
nieuwe politiebureau in Ber
gen op Zoom. „Je bouwt nu
eenmaal iet op stormen boven
het gemiddelde", zegt archi
tect ir. A. F. Leesberg, de
ontwerper van politiebureau
ontwierp. „Dus zoiets kan ge
beuren. Overigens is er hele
maal geen stuk van het dak
gewaaid, zoals de kranten
meldden. Er heeft alleen een
ventilator losgelaten".
Leesberg, de bouwmeester van
het politiebureau, heeft ook de
opdracht gekregen voor het
nieuwe Stadskantoor in Bergen
op Zoom, op een steenworp af
stand, aan het Plein XIII. Het
stadskantoor moet over ruim
twee jaar in gebruik worden ge
nomen.
Heeft hij de twee ontwerpen op
elkaar afgestemd? „Nee. De af
stand tussen de twee is toch vrij
groot", aldus Leesberg. „Er is
geen directe relatie tussen de
twee ontwerpen".
Als je wilt weten hoe het stads
kantoor eruit gaat zien moet je
tegenwoordig op een beeld
scherm kijken. Maquettes zijn
een verouderde vorm van pre
sentatie. Architecten maken ge
bruik van een bewegende com
puter-visualisatie om hun crea
tie te laten zien.
Wat Leesberg op de zolder van
zijn kantoor laat zien, lijkt een
beetje op het begin van 'Medisch
Centrum West'. Als uit een heli
copter gefilmd draait het Bergse
Stadskantoor van alle kanten
onder je voorbij.
De architect zetelt in Helmond,
aan het andere eind van de pro
vincie, op 120 km van Bergen op
Zoom. In zijn kantoor aan de
Zuidwillemsvaart werden onder
andere een derde van alle poli
tiebureaus in Nederland ontwor
pen. Stadskantoren zijn een an
dere specialiteit van het archi
tectenbureau Leesberg.
Kantoor
Het nieuwe Bergse stadskantoor
wordt een combinatie met het
bestaande postkantoor. „Als het
budget het had toegelaten, dan
had ik het bestaande postkan
toor gesloopt en iets compleet
nieuws neergezet. Maar een op
dracht moet je nu eenmaal uit
voeren binnen de ruimtelijke en
financiële grenzen die je gegeven
worden. Het wordt overigens een
stads kantoor, geen stadhuis. Dat
wil zeggen dat er geen raadzaal
in zit, en geen trouwzaal". Die
functies blijven namelijk in het
oude stadhuis aan de Grote
Markt.
Bergen op Zoom is een histori
sche stad met een groot aantal
monumenten, zoals Het Markie
zenhof en het oude stadhuis. Zal
het nieuwe stadskantoor ook la
tere generaties boeien?
„Of het een blijvertje is? De
gebruikte materialen en de loka-
tie op het Plein XIH garanderen
een lange levensduur. Maar wat
is lang? Zeventig jaar is al heel
lang om vooruit te kijken. Van
binnen is het gebouw in ieder
geval zo flexibel, dat er van alles
mee gedaan kan worden. U kent
de derde wet van Toffler: als 80
procent van de ambtenaren thuis
achter de computer gaat zitten
werken, dan staat het gebouw
leeg".
Waaraan is een gebouw van
Leesberg te herkennen?
„Dat weet ik niet. Volgens ande
ren dan mijzelf is het ontwerp
voor het stadskantoor een echte
Leesberg. Misschien vindt u dat
ook. Kijkt u maar eens naar deze
display. Hier ziet u de politiebu
reaus van de eerste bouwstroom.
In Schiedam, Naarden, Noord-
wijk, Haarlemmermeer en Laren
(NH). Kunt u zien of die door
dezelfde architect zijn ontwor
pen? Ik heb geprobeerd ze alle
maal verschillend te maken. Ik
wil geen merk op het werk druk
ken". De gelijkenis tussen de
verschillende ontwerpen blijkt
treffend. Er bestaat wel degelijk
een echte Leesberg-stijl.
Reflectie
Heeft de architect de ambtena
ren geraadpleegd die in het nieu
we stadskantoor komen te wer
ken?
„Ik heb alle afdelingen van de
gemeente Bergen op Zoom be
zocht en gevraagd wat de voor-
en nadelen zijn van hun huidige
werkplek. Overigens gaat nieuw
bouw altijd samen met reflectie
op de interne organisatie. Een
nieuw gebouw geeft de directie
aanleiding na te denken over
allerlei veranderingen. Moet de
onderdirecteur zijn eigen kamer
houden of kan hij op er afdeling
worden ondergebracht? Dat wil
zeggen dat er tijdens de bouw
soms eisen worden bijgesteld.
Een muurtje erbij, een muurtje
weg".
Werkt het voor een architect
prettiger met een particuliere
opdrachtgever of met een over
heidsinstelling?
„Het maakt voor een architect
niet uit of je werkt in opdracht
van een particulier of in op
dracht van de overheid. Het
voordeel van werken met de
overheid is, dat je te maken hebt
met mensen die weten waar ze
over praten, vooral technisch.
Aan de andere kant sta je bij een
particuliere opdracht veel dich
ter bij de mensen voor wie je
werkt."
„Een nadeel van bouwen voor de
overheid is dat je met politiek te
maken hebt, en politiek is een
onzekere factor. Ik heb bijvoor
beeld veel politiebureaus ge
bouwd, en op een gegeven mo
ment wilde Den Haag de bouw
van nieuwe politiebureaus stop
zetten. Op dat moment waren er
23 politiebureaus van mijn bu
reau in aanbouw. Als die stop
doorgegaan was, had dat mijn
faillissement betekend. Gelukkig
ging de bouw door".
Hoe komt een architect aan al
die opdrachten voor politiebu
reaus?
„Die politiebureaus daar ben in
gerold. In '74 kreeg ik de eerste.
Het politiewereldje is een klein
wereldje, en van het ene politie
bureau kwam het andere. In 15
jaar tijd heb ik 50 politiebureaus
gebouwd voor de gemeentepoli
tie. Er zijn 150 gemeenten in
Nederland met een eigen ge
meentepolitiekorps, dus een der
de van de politiebureaus is van
mijn hand. Er staan er in Bergen
op Zoom, Etten-Leur, Uden, Ve-
ghel, en in Breda zijn de drie
nieuw wijkbureaus van mijn
hand. De reorganisatie van de
politie, de samensmelting van
rijks- en gemeentepolitie tot één
corps, brengt weer nieuwe op
drachten. De eerste is al weer
binnen, in Hilversum".
Twee voorkanten
Hoe was de samenwerking met
de gemeente Bergen op Zoom?
„De stedebouwkundigen in Ber
gen op Zoom zijn het er hele
maal mee eens dat er ter voltooi
ing van Plein XIII een markant
gebouw moest komen van niet
meer dan zes bouwlagen. Het is
ook logisch dat het gebouw twee
voorkanten heeft. De kleinere
maat (het oude PTT-kantoör)
sluit aan op de kleinschaligheid
van de stad, de grotere maat
sluit aan op de afmetingen van
het plein".
Hoe groot acht Leesberg de kans
dat tijdens de bouw van het
stadskantoor het budget wordt
overschreden? De bouw van het
Bergse politiebureau bleef bin
nen de begroting.
„Budget-overschrijdingen over-
Een van de vele politiebu
reaus die door Leesberg zijn
ontworpen. Dit gebouw staat
in Hoogezand-Sappemeer.
FOTO LEESBERG
komen mij zelden. Die treden
alleen op als er tijdens de bouw
aanvullende eisen komen van de
opdrachtgever. Met gewone
.prijsstijgingen, inflatie dus,
wordt rekening gehouden bij de
raming. Maar prijzen kunnen
ook stijgen door de stand van de
orderportefeuille van de aanne
mer".
Kunt u in grote lijnen uw car
rière als architect schetsen?
„Ik vier dit jaar het 30-jarig
bestaan van mijn bureau. Ik heb
25 mensen in dienst. Mijn car
rière is gegaan in cycli van op
drachten. Eerst particuliere wo
ningen, toen kleuter- en basis
scholen, bibliotheken, ruilverka
velingsboerderijen, sporthallen
en toen kwamen de politiebu
reaus. Dit stadskantoor is een
van de grootste opdrachten tot
nu toe. Meestal komt het niet
boven de 3 miljoen, deze keer 12
miljoen".
Ordening
Tenslotte wil Leesberg nog wel
wat algemeenheden kwijt over
zijn vak.
„Tegenwoordig mag alles in de
architectuur, dat is een stukje
bezwaar van onze democratie.
Eenheid van stijl is er niet meer.
Je ziet dingen als neo-renaissan-
ce, maar hoe lang duurt zoiets?
Glasgebouwen bijvoorbeeld is
men alweer beu. Voor mijzelf,
tijdens mijn opleiding, is Le Cor-
busier erg belangrijk geweest,
wat betreft de ordening".
„Ik vind dat je je als architect
niet kunt permitteren om een
monument voor je zelf neer te
zetten ten koste van de omge
ving. Zoals Rietveldt deed met
het gelijknamige huis in Utrecht,
dat paste helemaal niet bij de
omgeving. Nu zijn er" plannen om
die omgeving af te breken".
„Een ontwerp in zich moet gaaf
zijn, geen drie stijlen in één
ontwerp, en het ontwerp moet
passen in de omgeving. Je moet
geen glasgebouw in een grach-
tenwand zetten.
„Een architect zit bij een nieuw
project altijd in de zorgen, altijd
in onzekerheid over het door
gaan van het project, tót het
moment dat de aannemer het
contract heeft getekend. Dan
kan het project niet meer afge
zegd worden, want aannemers
komen met zulke enorme scha
declaims dat niemand dat in zijn
hoofd haalt".
de stem
Zeefdruk 'The Big Bang' van Tajiri.
Van onze kunstredactie
Venlo - In het Venlose mu
seum Van Bommel-Van Dam
is een overzicht te zien van het
werk van Tajiri. Tekeningen,
schilderijen, foto's, beelden,
computerprints, films.
Het opvallendst op de exposi
tie is een aantal grote machi
nes, die Tajiri maakte in de
jaren '60. Ze zijn een herinne
ring aan zijn ervaringen als
soldaat tijdens de Tweede We
reldoorlog.
„Die afschrikwekkende ma
chines zijn bedoeld als protest
tegen de enorme hoeveelheden
geld die regeringen aan hete
en koude oorlogen spende
ren", schrijft de Amerikaans-
Japanse kunstenaar in het
prachtigre boek dat bij de ten
toonstelling hoort.
Tajiri, die vlakbij Venlo
woont, heeft in een halve eeuw
een indrukwekkend oeuvre
opgebouwd. Zijn werk is in
belangrijke verzamelingen op
genomen, hij had tentoonstel
lingen in toonaangevende mu
sea, hij was professor aan de
Kunsthochschule in Berlijn,
hij won prijzen en over zijn
leven en zijn werk werden
boeken geschreven.
In Venlo treft allereerst de
veelzijdigheid van Tajiri. Hij
heeft zich nooit tot één tech
niek, één materiaal of één stijl
willen beperken.
In de jaren '60 maakte hij het
beeld waarmee hij waar
schijnlijk het bekendst werd:
de knoop. Hij ergerde zich aan
kunst die het van de begelei
dende woorden moet hebben.
„In 1967 wilde ik een sculptu
rale 'verklaring' geven die alle
mystificatie die naar mijn ge
voel de kunstwereld in haar
greep had gekregen zou door
prikken. Sculpturen die on-
middelijk iedereen zouden
aanspreken en tegelijkertijd
naar vorm tijdloos zouden
zijn. Dat was het begin van de
knopen".
De tentoonstelling in Museum
Bommel-Van Dam duurt t/m
14 maart. Geopend dagelijks
10-16 uur, in het weekeinde
van 14.00-17.00 uur. 's Maan
dags en met carnaval geslo
ten.
Wat is uw favoriete boek?
Dat heet 'Hadrianus' Gedenkschriften' van Marguérite'
Yourcenar, een geweldig boek.
Welke film heeft op u de meeste indruk gemaakt?
'East of Eden' met James Dean. Omdat ik verliefd werd
op James Dean. Tot mijn eigen verbazing. Het was de
eerste keer dat ik verliefd werd op een filmster.
Wat is de laatste tentoonstelling die u heeft bezocht?
Dat was in St. Petersburg, de Hermitage. Indrukwek
kend.
Welke plaat of cd zou u op de radio willen laten draaien
voor u zelf?
De nieuwe cd van Marjol Flore. Wat ik het allermooiste
nummer vind kan ik niet zeggen.
Wat hangt er bij u thuis op het mooiste plekje aan de muur?
Een foto van Bhagwan, van Osho, zoals hij tegenwoor
dig heet. Het is een van de laatste foto's.
Wat was uw laatste cultureel avondje uit?
Het toneelstuk 'Vast Goed' van Toneelgroep Amster
dam in de Stadsschouwburg in Amsterdam. Een prach
tige voorstelling.
Voor welk televisieprogramma blijft u thuis?
Voor 'De Stoel'. Omdat ik altijd intens benieuwd ben
welke mensen daar nu weer in komen.
Door welke artiest, kunstenaar of acteur zou u het liefst
voor een diner met kaarslicht worden uitgenodigd?
Door Herman van Veen, daar ben ik stapelgek op. Nee,
eerst Paul van Vliet, want ik ben zo ontzettend blij dat
hij geen kanker heeft. Er is een nier bij hem wegge
haald, maar gelukkig was het niet kwaadaardig.
Wie zou er volgens u beslist nóóit minister van WVC moeten
worden?
Ikzelf. Ik ben politiek totaal niet geschoold.
Wat zouden mensen volgens u per se moeten zien, lezen of
horen?
De tentoonstelling bezoeken van Annie Leibovitz in het
Stedelijk Museum in Amsterdam.
poor Henk van Weert
pe Zweeds-Nederlandse actricJ
Amanda Ooms (28) is op twet
fronten actief. Ze speelt d<
hoofdrol in de film 'Vals Licht
van Theo van Gogh, naar hei
hoek van Joost Zwagerman, dit
0p 4 februari in première gaat
Vorige week verscheen bij uitge
verij Prometheus haar debuutro
man 'Noodzaak', die ze oor
spronkelijk in het Zweed|
schreef. Ooms, die beurtelings i
Stockholm en Amsterdai
woont, beschrijft daarin het verl
warde bestaan van een jongi
actrice, die op zoek is naar Echt
Liefde.
Het is haar levensstijl: van mo
ment naar moment leven, niet a
te veel piekeren óver later, ove:
een man of een kind, over succe-
of teleurstelling, over wat er uit
eindelijk aan de creditzijde vaïf
haar leven zal staan.
Haar vader is een Nederlands^
kunstenaar, die in de jaren zestig
met een Zweedse trouwde en o|
het Zweedse platteland ging wo
nen. In het land van konini
Carl-Gustav was Amanda Oon
achtereenvolgens serveerste^
zangeres in een bandje, theater
hulpje, actrice en schrijfster. „I
ben een typische mix-figuur"
zegt ze „ik ben tweetalig opge
voed, al gaat het Nederlands i
minder goed af dan het Zweed
Ik heb niet voor Zweden of Nel
derland gekozen. Echt thuis vo^
ik me nergens."
In 'Noodzaak' is de 23-jarig
Zweedse actrice Klara bezetel
van Civet, een man die haa
blijft negeren. Ze vlucht in kor
stondige seksavontuurtjes mej
de oudere schrijver Paul,
haar in hotels laat opdraveij
Klara raakt daardoor in de wa,
en vlucht naar Amsterdam. Een
zaam wacht ze de ontwikkelin
gen af. Het noodlot lijkt toe
slaan als Paul haar schuilplaat
ontdekt. Maar dan neemt allef
een nieuwe wending.
'Noodzaak' is een naïef boek,
de kunstzinnige betekenis val
het woord. De opbouw is simpej
stilistisch is het bepaald gee
juweeltje en het verhaal onb
•kelt zich traag. Amanda Oon
'schrikt niet van die kwalificd
ties. Voor haar was het schrijve!
„Over het literaire werk
Louis Paul Boon zal het stof
tijden niet nederdalen", schi
Jeroen Brouwers in 1979 bij
dood van de grote Vlaai
schrijver. Ik voel mij niet we:
beschaamd dat ik in deze
briek na vijftig jaar al het
wil wegblazen van zijn liter
debuut 'De Voorstad groeit',
Louis Paul Boon mede door
energieke ingrijpen van
vrouw Jeanneke in het oorlc
jaar 1942 liet uitkomen.
Stof is onontkoombaar en sto
goud blijft goud. 'De Voors
groeit' was een van de eei
boeken van Boon die ik las ei
was begeesterd door de ons
mige kracht van zijn proza
door de meeslepende w
waarop hij een samenleving
arme mensen tekent, dat ik
middellijk naar Aalst wilde,
er op zoek te gaan naar
voorstad van de jonge Boon.
Bij het opnieuw lezen van
boek onderga ik oude geestdi
het blijft een boek met mees
lijk proza, maar er is bij
ontroering en bewondering, t
ook een nieuwe reactie die z
dat 'De Voorstad groeit'
stnictuur en vormgeving een
rijpe roman mag worden
noemd. De jonge Louis I
Boon' moet dat zelf ook heb
geweten. Hij wilde het ma
script nog niet uit handen gei
Hij had over hetzelfde the
over de botsing tussen illusii
werkelijkheid, al wel tien
mans geschreven en alle
verbrand.
Toen hij in 1939 als soldaa
Tessenderlo diende, werkte
opnieuw aan de roman, ook
heette die toen nog 'Het br
onzer tranen'. Boon moet heb
gevoeld dat hij een schri
