zie
Aan de zelfkant van de samenleving
BOEKENLEGGER
KINDER!
Ethicus Kruithof en de inflatie van filosofie
Humor en weemoed bij
Rentes de Carvalho
Boek voor aids-fonds
Poëtisch beeld van
de Swahili-mens
Vluchten in een krat
BOEKEN
D2
Reportages van Geert Mak en Jantiene van Aschs
Letterkundig Museum verhuist
Hans Warren contra NBLC
Russische malaise
DE STEM
vrijdag 22 januar11993
deel D
lIM:
Busia' met als ondertitel
Een kleinschitterend
fer (euen fcara redden als ze
[indruk gemaakt?
gezworenen' over een jury
ner. En 'One flew over the
de geweldige acteerpres-
I die u heeft bezocht?
een expositie van Jack de
|rs. Allemaal schilders die
i radio willen laten draaien
bs draaien van Mei Tormé.
ïus ter wereld. Als ik een
loan Ella'.
nooiste plekje aan de muur?
\Rijk hangt boven de open
1ifen'.
Jondje uit?
len in Hoorn de première
met Carol van Herwijnen
bitterend stuk.
blijft u thuis?
Taag naar talkshows. Katel
fel vind ik wisselend, maar
Tatort, vooral de oudere.
of acteur zou u het liefst
orden uitgenodigd?
iw ik mijn hele leven al als
m precies moet. Die man is
>it minister van WVC moeten
iet iemand die beweert het
sten niet. Ik zou het in elk
per se moeten zien, lezen of
)n leven minstens honderd
van nieuwe Nederlandse
de maand naar het theater
D0or onze redacteur
,ns Rooseboom
pe foto die bij dit stukje staat
\verd bijna twee jaar geleden
„emaakt tijdens de Nacht van
het Boek in Tilburg. In de cata
comben van het theater Noor-
derligt wachtte José Rentes de
Carvalho op zijn beurt. Hij zou
enkele gedichten in het Portu
gees voordragen.
foor een foto poseerde de Portu
gees-Nederlandse auteur met
slezier, maar het afgesproken
interview met deze krant kwam
niet van de grond.
Leest u mijn boeken maar.
paar staan alle antwoorden in",
i reageerde Rentes op iedere
„■aag. Al heel snel werd duide
lijk dat verder vragen geen zin
had. Rentes de Carvalho is
schrijver, geen spreker. Wat hij
te zeggen heeft staat in zijn
(vele) boeken.
Het moeizame interview - het is
nooit in de krant verschenen -
kan ook te wijten zijn geweest
aan het feit dat Rentes na 37
jaar verblijf in Nederland onze
taal nog steeds niet helemaal
beheerst. In ieder geval niet
schriftelijk, en in ieder geval niet
n de perfecte mate zoals hij zou
wensen. Want Rentes hecht
enorm aan verzorgd en nauwge-
t taalgebruik. Daarom schrijft
s nog steeds in het Portu-
dat dan door Harrie Lem-
inens en anderen getrouw in een
mooi Nederlands wordt vertaald.
Rentes de Carvalho blijft in het
Portugees denken, zoals hij aan
Portugal blijft denken en vooral
blijft schrijven. De Portugese ge
schiedenis, de Portugese litera
tuur, de Portugese politiek, de
Portugese bezienswaardigheden,
laatstelijk de Portugese wijn:
overal heeft hij wel een boek aan
gewijd. Afgezien van de romans
en verhalen die hij produceert.
Een meester blijkt Rentes de
Carvalho ook nog te zijn op de
vierkante decimeter. Al geruime
tijd schrijft hij een column in de
Volkskrant. In de bundel Maza-
gran zijn 65 van die verhaaltjes
gebundeld, en ze zijn een lust om
te lezen.
Rentes schrijft over alles, hij is
een scherp waarnemer en den
ker, die vaak maar een kleine
aanleiding nodig heeft voor een
beschouwing vol humor of wee
moed. „Een lekkere De Carval
ho, slalommend tussen Jongens
boek en Levenswijsheid", zo
luidde over een vorige bundel
het oordeel van Johan Anthier-
ens, de Vlaamse publicist, die -
stom toeval - mede aan tafel zat
tijdens de mislukte ontmoeting
met Rentes de Carvalho in de
Tilburgse onderaardse ruimte
waarvan aan het begin van dit
verhaaltje sprake was.
José Rentes de Carvalho is ken
nelijk een auteur die je moet
lezen, niet moet spreken.
J. Rentes de Carvalho: 'Maza-
gran'. Vertaald door Harrie Lem-
mens. Uitg. De Arbeiderspers
Amsterdam.
De Portugese Nederlander Rentes de Carvalho
FOTO VAN EIJDNHOVEN
Bas Heijne en Frank Ligtvoet
hebben het boek 'Met liefde' sa
mengesteld, waarvan de op
brengst bestemd is voor de
Stichting Aids Fonds. Neder
landse schrijvers hebben spe
ciaal voor deze bundel een nieuw
verhaal gemaakt of een eerdere
vertelling bewerkt.
De auteurs en anderen uit het
boekenvak, tot en met lithograaf
en binder, hebben 'voor niets of
voor bijna niets' meegewerkt.
Ook de verkooporganisatie van
uitgeverij Contact, boekhandels
ketens en individuele boekhan
delaren verlenen hun medewer
king.
In 'Met liefde' zijn bijdragen
opgenomen van Jan Brokken,
Kemco Campert, Adriaan van
Dis, Renate Dorrestein, Maarten
1 Hart, A.F.Th, van der Heijden,
i Heijne, Gerrit Komrij, Kees
van Kooten, Tom Lanoye, Doe-
schka Meijsing, Margriet de
Moor, Stephan Sanders en Joost
Zwagerman.
De verhalen zijn niet per defini
tie tragisch van aard. Ook de
humor komt ruim aan bod. De
uitgever meldt nog: „Deze bun
del is niet alleen een van de
meest lezenswaardige bloemie-
zingen van de afgelopen jaren,
maar biedt meteen ook een
staalkaart van de Nederlandse
literatuur van dit moment."
Het boek wordt op woensdag 3
februari in het Golden Tulip
Barbizon Centre in Amsterdam
gepresenteerd door Paul de
Leeuw. 'Met liefde' kost 17,90
en verschijnt in een eenmalige
oplage van 27.000 exemplaren.
Door Hans Rooseboom
De bundel Waar niemand wegen
waande van Emma Crebolder is
geschiedenis van een Afri
kaanse stam in 45 poëtische
beelden. De gedichten in deze
bundel zijn begrijpelijk, maar
met simpel.
Het eerste gedicht zet direct de
toon, een beeld van het begin, de
baby die met moeder mee het
"eld in gaat:
de dagen zijn voorbij, overvloed
tan genegenheid onder zon
nadragen worden tegen huid
"an vrouwen in prinselijke cocon
lichaamsgeur en soepel
bewegen uitlopend op zogen
at moederlijf bukt naar het veld
nokt opent in bogen
de aarde onder haar voeten
°P dat ritme heb je geleefd
a sin golven, het legde je
neer tot waar je nu leeft
Zo begint een levenscyclus onder
™eI. Teken van een broze
hifa fd-. Dicht bij de natuur,
..Iriefamilie, bij de voorouders,
ent bij leven en dood, het indi-
u als deel van een groter
geheel, van de cyclus van de
aarde. Deze gedichtenreeks gaat
over de mensen van het binnen
land, geschreven met een mythi
sche ondertoon.
Een tweede cyclus in deze bun
del is getiteld Swahili-karavaan.
In deze reeks van 17 gedichten
(geen sonnetten zoals ze worden
aangeprezen) komt de geschiede
nis van het land in beeld, de
stichting van de steden, zoals
Mombasa, de komst van de islam
en van de Portugezen. Deze cy
clus behandelt de Swahili-men-
sen van de kust.
De dichteres Emma Crebolder
(geboren in 1942 in het Zeeuws-
vlaamse St. Jansteen), schrijft
heel verzorgde poëzie. Haar bun
del is het bezinksel van levens
wijsheid én van kennis van za
ken. Zij woonde enige tijd in
Tanzania, studeerde daarvóór
Afrikaanse talen in Leiden en
Keulen, en doceert Swahili.
Emma Crebolder. 'Waar nie
mand wegen waande'. Uitg. Pro
metheus Amsterdam. (Over de
Swahili-cultuur is tot 1 maart een
tentoonstelling te zien in het Afri
ka Museum Berg en Dal. Vooral
over de mensen van de kust.
Scheepsmodellen, architectuur,
kleding, meubels en muziekin
strumenten)
Door Johan Diepstraten
Wie iedere nacht doorbrengt
onder een brug, in de struiken
naast een tunnel of in een park
weet het maar al te goed: zijn
ergste vijand is gewoon nattig
heid. Kou misschien? 'Behalve
een slaapzak is de beste reme
die nog altijd een fles drank.
Die giet je zo gauw mogelijk
door je strot en dan slaap je wel
een paar uur. Daarna word je
onvermijdelijk weer wakker,
rillend meestal. Vervolgens
moet je opstaan, rondjes lopen,
wat springen om je bloedsom
loop weer aan de gang te krij
gen. Maar slapen doe je dan
niet meer.'
Het is één van de lessen in de
'dakloosheidskunde' die Geert
Mak krijgt op zijn zwerftochten
langs de zelfkant van Amster
dam. Om zijn boek 'De engel
van Amsterdam' te kunnen
schrijven, dook hij onder in een
wereld van zwervers, junks, he-
roïnehoeren, kleine criminelen
en alcoholisten. Kennelijk wist
hij het vertrouwen van een
aantal van hen te winnen, want
tegen Mak praten ze honder
duit. Ze nemen hem mee op
sleeptouw, wat Geert Mak weer
in reportages beschrijft.
Echt nieuw, verrassend of
schokkend is het lot van deze
verschoppelingen niet. De ge
middelde krantelezer kan zich
heus wel inbeelden hoe uit-
zichtsioos hun bestaan is. In
veel romans zijn indrukwek
kende psychologische portret
ten te lezen over deze onbe-
huisden, maar bij de reportages
van Geert Mak krijgt de lezer
een onbehaaglijk gevoel: hier is
niets verzonnen, niets mooier
gemaakt. De reportages stin
ken, net als de personages in
het boek.
Een veelzeggende reportage in
dit verband bevat de ervarin
gen van de schrijver met Henk
Pienter, een medewerker van
de afdeling Woninghygiëne van
de GG en GD. Hij mag de
klachten behandelen die gaan
over ongedierte, vuiligheid en
stankoverlast. Voor een mot-
tenplaag of overlast van kak
kerlakken draait hij zijn hand
niet om.
Het gaat vaak om veel triestere
gebeurtenissen. In een studen
tenhuis trof Pienter een
lichaam van een meisje dat al
zeker tien maanden dood was.
In een nieuwbouwwijk stuitte
hij op een bejaarde man, die al
zes weken bij het lijk van zijn
overleden broer bleek te zitten.
Hun hele leven hadden ze sa
men geleefd, min of meer als
kluizenaars. Het zijn tragische
verhalen over mensen die vol
gens Mak leven in een maat
schappij waarvan gebrek aan
'contacten, relaties en sociale
netwerken' het grootste pro
bleem is.
Het is het domein van de litera
tuur, maar Geert Mak heeft
andere pretenties. Hij wil de
anatomie van een moderne stad
beschrijven. In een fascinerend
openingshoofdstuk behandelt
hij de geschiedenis van Amster
dam. Met de teloorgang van een
CDA-fractievoorzitter en later
wethouder krijgt de lezer een
idee van de stadspolitiek. Van
een hoog fictie-gehalte is de
ondergang van het krakersei
land van de KNSM net buiten
Geert Mak
de stad en zeer fraai zijn de
geloofsperikelen van de leden
van de Gereformeerde Bonds-
gemeente in hartje Amsterdam.
'Op straat gaat de discussie
over vrije heroïne en euthana
sie, binnen deze muren praat
men voorzichtig over de intro
ductie van een enkel gezang
tijdens de eredienst.' Het zijn al
deze contrasten die 'De engel
van Amsterdam' tot een méér
dan onderhoudend boek ma
ken.
Inzicht krijgen in menselijk ge
drag, van werkelijk bestaande
personen of romanfiguren, daar
gaat het in literatuur om. Of
deze reportages nu gerekend
moet worden tot de literatuur,
de literaire non-fictie in dit-
geval of tot journalistiek, blijft
een twistpunt. Jantine van
Aschs behoort met haar repor
tages, eindelijk verzameld in
'Het bal der eenzamen', tot de
laatste categorie.
'Als een vieze, vuile hoer ge
draag jé je. En dat ben je ook,'
luidde het verwijt van één van
de personages in het boek. 'Was
ik dat? Ik heb me er regelmatig
eentje gevoeld, als verslaggeef
ster, zoveel is zeker,' is haar
antwoord in de inleiding.
Als discipel liet zij zich inwij
den bij de Children of God om
de geheimzinnige sekte te leren
kennen. Ze ging op stap met
neo-nazi's. Met junks vertrok
zij naar de Emiliehoeve om te
weten wat het afkickprogram
ma inhield. Haar reportages
gaan over mishandelde vrou
wen, Baghwan aanhangers in
Poona, alleenstaanden -die el
kaar op treurige zaterdagavon
den treffen in landhuizen en
hotels, psychiatrische pro
bleemgevallen in een inrichting
en terminale patiënten in een
sterfhuis. Het zijn gemeen
schappen waarover iedereen
wel een beeld heeft, maar Jan
tiene van Aschs geeft ze een
gezicht.
Dat deze vorm van participe
rende journalistiek tot gewe
tensconflicten leidt bij de ver
slaggeefster, was niet voorzien.
Ze was de sekte ingegaan om
het eventuele bedrog te be
schrijven, maar ze werd ver
liefd op één van de
mede-discipelen. De bedrieg
ster bedrogen. De neo-nazi's
begon ze na verloop van tijd
zowaar aardig te vinden.
'Ik lag, op de dagen die ik niet
met hen doorbracht, in bed,
diep onder de dekens
Tweede - Wereldoorlogliteratu
ur te verslinden, als houvast
tegenover hun propagandisti
sche praatjes.''In de psychiatri-
FOTO HAN SINGEL
sche inrichting ging het na een
maand ook al mis. Iedereen
wist wie Jantiene van Aschs
was. 'Alleen, toen wist ik het
zelf niet meer, op den duur,
tegen het eind van mijn verblijf
daar.' De geplande serie van
acht werd maar één artikel.
De religieuze verhalen (Bagw-
han en Children of God) en de
reportage over de Emiliehoeve
en de alleenstaanden - van
daar de titel 'Het bal der eenza
men' - komen nogal gedateerd
over, omdat hierover nadien
zoveel is gepubliceerd. Dat uit
geverij Bert Bakker de bundel
alsnog heeft uitgebracht, is een
daad van rechtvaardiging. Het
waren immers voorbeeldige re
portages in de tijd dat ze ver
schenen (1975 -1985).
Veel aandacht voor details, le
vende dialogen, goed gestruc-
teerde verhalen en ontboeze
mingen die de lezer raken. Dat
zijn de kenmerken van de re
portages van Geert Mak en
Jantiene van Aschs. In litera
tuur gaat het in feite om dezelf
de elementen.
I Geert Mak: 'De engel van Am
sterdam'. Uitgeverij Atlas, prijs
36,90.
I Jantiene van Aschs: 'Het bal
der eenzamen'. Uitgeverij Bert
Bakker, prijs 29,90.
Door onze redacteur
Hans Rooseboom
„Misschien bestaat er toch een
mens die intelligenter is dan
een hoogleraar filosofie, dacht
ik vanochtend bij mijn derde
eitje".
Dat zelfinzicht deelt de Vlaam
se filosoof (ethicus) Jaap Kruit
hof mee in zijn boekje Ingaan
op de dingen. Het omslag van
deze 'essaybundel' vermeldt dat
zijn vorige boek een bestseller
was. Dus dat belooft wat.
Eén blik in dit nieuwe boekje
leert dat Kruithof helemaal
geen filosoof is, maar een 'filo
soof'. Iets interessants staat er
niet in, wel beschamende de
tails over zijn privé-hebbelijk-
heden.
We weten al (zie boven) dat hij
graag drie eitjes bij het ontbijt
eet (net als een gewoon mens).
Maar ook de rest blijft ons niet
bespaard. „Roken als een Turk,
de hele dag muziek slurpen,
pulken, nagelbijten en neus-
peuteren kan ik niet laten en ik
schenk mijn glas altijd zo vol
dat het overloopt". Je ziet hem
zitten, onze filosoof.
Behalve een vieze man is Kruit
hof ook een enge man. „Geen
sterveling van buitenlandse
origine mag mijn dochter aan
spreken", zegt hij. Wat bedoelt
de ethicus die 'rookt als een
Turk' daar in godsnaam mee?
Het staat er zonder een zweem
van ironie of andere vorm van
overdrachtelijkheid.
Jaap Kruithof
Humor probeert Kruithof ook.
Maar 'humor' betekent bij hem
niet meer dan woordspelingen
van het allerlaagste allooi, ge
presenteerd als esprit. Zoals:
„Ik heb van veel problemen
geen kaas gegeten omdat ik
weinig kaas eet". Of: „Soms zie
je aan mijn gezichtstrekken dat
ik niet aan mijn trekken ben
gekomen en zou ik de trekker
willen overhalen".
Voorbeeld. „De solidariteit
klinkt de laatste jaren goed in
FOTO ARCHIEF DE STEM
de oren", schrijft deze Kruithof
in 1993. Afgezien van de knul
lige formulering, hoezo: de
laatste jaren? Heeft Kruithof
het over 1968 of daaromtrent?
Solidariteit is een term die je
'de laatste jaren' juist nooit
meer hoort. Maar goed, Kruit
hof gaat toch door over die
solidariteit, want hij heeft 'nog
een spitse vondst in petto die
hij kwijt wil.
„Met wie zijn we solidair?",
vraagt hij. „Met alle wezens die
zijn tekortgedaan, antwoorden
de ethisch gevorderden onder
ons". Hij bedoelt zichzelf.
Ethisch gevorderd is Kruithof
zeker, want hij is al sinds 1964
hoogleraar Ethiek aan de
Universiteit van Gent. Dus dan
mag je langzamerhand wel tot
dergelijke filosofische hoog
standjes in staat zijn.
Over het milieu weet onze 'filo
soof' mee te delen: 'Het is vijf
voor twaalf'. Wijze woorden,
maar dat weet een niet-filosoof
ook wel. En omdat het 5 voor
12 is moet er „een etisch ver
antwoord eco-planetair be
wustzijn" komen (etisch nu
zonder h). Dure woorden, waar
de onderdrukte en uitgebuite
arbeider - met wie Kruithof
onafgebroken solidair is - wei
nig van zal snappen.
Een zo gaat het door. Het ni
veau van de 'filosofische' bun
del mag duidelijk zijn. Het is
alleen maar oppervlakkig ge
neuzel dat Kruithof onder het
mom van filosofie ten beste
geeft. Gelukkig dat er ook ech
te filosofie bestaan, met diep
gang en vooral met samenhang,
en filosofen die de inflatie van
het vak en van het woord te
genhouden. Zes filosofen en
wetenschappers bewezen het de
afgelopen weken zes avonden
lang voor de Vpro-televisie.
Jaap Kruithof: 'Ingaan op de
dingen. Over het gedrag van de
moderne westerling'. Uitg. De-
dalus
Het Letterkundig Museum in
Den Haag heeft van het ministe
rie van WVC te horen gekregen
dat het binnen enkele jaren moet
verhuizen. Dit omdat WVC een
half miljoen gulden wil bezuini
gen op de huidige huursubsidie
van anderhalf miljoen gulden.
A. Korteweg, directeur van het
museum, is daarom op zoek naar
een nieuw onderkomen voor zijn
instelling. Als Korteweg geen ge
schikte locatie binnen de resi
dentie vindt, overweegt hij het
museum in een andere plaats te
vestigen. Aan woonlasten zal het
museum in de toekomst een half
miljoen gulden kunnen spende
ren.
Nu ontvangt het museum nog
een subsidie van 1,6 miljoen gul
den voor de huur van het pand,
plus een exploitatiesubsidie van
drie ton. Voor activiteiten, zoals
het organiseren van tentoonstel
lingen, heeft het museum een
budget van drie vier ton.
Het Nederlands Bibliotheek en
Lektuur Centrum (NBLC) wei
gert de auteur en criticus Hans
Warren een schadevergoeding
van 150.000 gulden te betalen.
De auteur had die vergoeding
eind december per brief geëist.
Warren heeft de schadeclaim in
gediend omdat het NBLC onge
vraagd bijna duizend recensies
van hem op een computerschijf
(LiteROM) heeft gezet. Hij meent
dat hierdoor inbreuk is gemaakt
op de auteurswet.
Het NBLC ontkent dat er sprake
is van inbreuk op de auteurswet
en stuurde Warren daar een
brief over. Volgens NBLC-direc-
tielid E. Duijker is de LitROM,
waar zo'n 44.000 recensies op
staan, een elektronische knipsel
krant, die vergelijkbaar is met
de traditionele knipselkrant.
Ook bij deze knipselkranten
wordt geen inbreuk gemaakt op
de auteursrecht, zo heeft de
rechtbank in Den Haag nog on
langs bepaald, aldus Duijker.
Het materiaal dat op de LiteR
OM is gezet, behoort deels tot de
verzameling knipsels die het
NBLC in zijn literaire knipsel
kranten met toestemming van de
uitgevers gebruikt. De normen
voor opneming in de papieren
knipselkranten worden ook voor
het LiteROM-project gehan
teerd.
De befaamde Bookerprijs, jaar
lijks toegekend voor de beste
Engelstalige roman, kent nu een
Russische variant. De eerste
Russische winnaar is Mark Cha-
ritonov, een 55-jarige schrijver
uit Moskou die met zijn boek
Lotslijnen of Milasjevitsj' hut
koffer nu een extra 30.000 gul
den heeft verdiend.
Teken aan de wand: om een
werk te vinden dat voor de prijs
in aanmerking kwam, zag de
jury zich gedwongen een duik
van zeven jaar in de geschiedenis
te nemen. De hedendaagse Rus
sische literatuur zit in een diep
dal.
Veteraan Goesev van de natio-
naal-communistische schrijvers
bond schuift de regering de
schuld van de misère in de
schoenen. Die heeft de subsi
diekraan simpelweg dichtge
draaid.
Eduard Oespenski, schrijver van
kinderboeken, wil daar niets van
weten: „Een schrijver moet door
de lezers betaald worden".
Eduard heeft gemakkelijk pra
ten. Nooit tevoren heeft de
schrijver van Krokodil Genna zo
goed geboerd. Sinds het uitbre
ken van de kapitalistische revo
lutie komt de staat er niet meer
aan te pas. Oespenski's eigen
uitgeverij Samovar geeft nu zijn
boeken uit in oplagen die zes
cijfers tellen.
De tijd van Solzjenitsyn, Vojno-
vitsj en andere dissidenten uit de
jaren '60 en '70 is voorbij. Oes
penski: „Ze hebben de Sovjet
macht vernietigd. In Rusland is
een schrijver van oudsher een
leermeester, een prediker. Dat
bleef zo in de Sovjet-tijd. Nu
zitten de schrijvers met het pro
bleem dat ze niet weten wat te
preken." Vijf jaar, zo lang gaat
volgens de dwergachtige Oes
penski de literaire malaise du
ren. „Dan zien we pas een klasse
opkomen van mensen in goeden
doen, mensen die weer tijd heb
ben voor het esthetische."
Door Muriel Boll
Vluchtelingenkinderen vertellen
in 'Aardappels met stokjes' over
hun leven van vroeger en nu. Het
zijn kinderen die al wat langer
in Nederland zijn en daardoor
kunnen ze hun eerste indrukken
wat relativeren en hun ervarin
gen makkelijker plaatsen naast
hun herinneringen aan hun va
derland. Hun verhalen leveren
zeker voor kinderen bijzondere
verrassingen op.
Wie aan Somalië denkt, krijgt
onmiddelijk erbarmelijk dunne
kinderlijfjes voor ogen. Als Ah
med en Abdul vertellen over hun
leven in Mogadischu is het onge
twijfeld een schok om te horen
dat drie keer per dag warm aten,
dat ze bediendes hadden en een
eigen kamer met televisie. Zo'n
verhaal is bijna niet te vatten als
je in Nederland bijna dagelijks
met je eigen ogen kunt zien hoe
mensen van honger omkomen.
Het maakt dat je goed luistert
naar het verhaal van Ahmed en
Abdul en dan wordt je toch ook
duidelijk hoe de oorlog altijd
hoorbaar en de dreiging altijd
voelbaar was, en wat een politie
ke vluchteling is.
De verhalen die Christel Jansen
voor het vluchtelingenwerk in
dit boek verzamelde, zijn span
nend en soms humoristisch en
anekdotisch van aard. Anekdo
ten hebben de eigenschap iets in
een nutshell duidelijk te kunnen
maken. Kinderen zullen zich zo
snel aangesproken voelen en be
grip kunnen opbrengen voor de
moeilijkheden waarmee vluchte
lingenkinderen te maken heb
ben. Deze verhalen zijn allemaal
geschreven in de derde persoon
en daarom lijken ze me vooral
geschikt om voorgelezen te wor
den in de klas.
In 'Het musje dat de regenboog
brengt' is er geen sprake van
afstand tussen de hoofdpersoon
Maria en de lezer. Het is een
verhaal waar je niet onderuit
kimt, schokkend en soms ontroe
rend, over Maria die met haar
oudere zusje Julia die in ver
wachting is, en haar broertje
Oscar in een dichtgetimmerde
krat de oorlog in El Salvador
ontvlucht. Per vrachtwagen
worden ze vauit Mexico naar de
Verenigde Staten gesmokkeld.
Haar moeder en een ander zusje
zijn achtergebleven, want er was
niet genoeg geld om iedereen te
laten vluchten. Maria's vader en
de man van Juklia zijn ver
moord.
Heel sober en maar een keer
vertelt de vijftienjarige Maria
over die verschrikkingen, maar
Tekening van Sylvia Weve in
'Aardappels met stokjes'.
het maakt des te meer indruk.
Omdat Maria als enige van het
gezin kan lezen en schrijven,
heeft haar vader haar altijd ge
zegd dat zij de familie kan red
den. Maria vindt een baantje
waarmee ze een paar centen ver
dient en later lukt het haar om
haar prachtig gekleurde tekenin
gen te verkopen, maar altijd is er
de mogelijkheid dat je wordt
opgepakt door de Vreemdelin
genpolitie, of dat je verraden
wordt.
Buss schreef het boek in samen
werking met Daisy Cubias die
zelf als jonge vrouw El Salvador
verliet. Die samenwerking levert
een huiveringwekkend authen
tiek verhaal op, heel menselijk
ook, omdat je tegelijkertijd mee
maakt hoe Maria voor het eerst
verliefd wordt en hoe belangrijk
de godsdienst voor haar is.
De kracht van het boek is dat je
ziet hoe kinderen zich met een
ijzeren levenskracht staande we
ten te houden en daarbij hun
zelfrespect en hoop op de toe
komst bewaren.
Fran Leeper Buss: 'Het musje dat
de regenboog brengt'. Uitg. Klu-
wer, prijs 24.90, vanaf 12 jaar.
Christel Jansen: 'Aardappels met
stokjes'. Uitg. Gottmer, prijs
16.50, vanaf 10 jaar (een ge
deelte van de opbrengst is be
stemd voor de Vereniging Vluch
telingenwerk).
