Becht, de man van bakeliet
I
Wandelen langs de
Nederlandse
sporen in Brussel
CULTUUR
Verzameling industriële produkten in De Beyerd in Breda
4Beatles-pi
met alle fei
Alexander
wilde misk
WimT.
Schippers
tv-maker
destem
Michael Palin
tussen de pole
destem grot gids
VRIJDAG 15 JANUAR11993
DEEL D
Sonora
radio
1 Gallia haarkrulset
Door onze redacteur
Hans Rooseboom
„Wat ik nog niet heb is
een bakelieten doodskist",
zegt Frits Becht lachend.
„Maar ik weet dat ze be
staan". Verder bezit Becht
ongeveer alles wat de we
reld aan bakelieten voor
werpen heeft voortge
bracht. Zijn collectie be
loopt ongeveer tweedui
zend stuks.
Vanaf aanstaande zondag toont
De Beyerd, centrum voor beel
dende kunst in Breda, een groot
deel van de collectie-Becht, zo'n
1200 stuks. Dat is heel veel,
maar niet alleen die hoeveelheid
maakt een bezoek aan deze ten
toonstelling de moeite waard.
Oudere mensen kennen het ba
keliet nog, van het huis-, tuin
en keukengebruik van vroeger.
Toch zal menigeen op deze ex
positie verrast rondlopen. Al
was het maar omdat hier blijkt
dat bakeliet niet alleen werd
toegepast in saaie zwarte of
donkerbruine kleuren. Je ziet
hier alle kleuren, en vooral een
grote variëteit in vormgeving en
afmetingen.
Bakeliet was een revolutionaire
kunststof die in 1909 werd ont
wikkeld door de Belgisch/Ame
rikaanse scheikundige Leo Bae-
keland, die zijn naam in het
spul vereeuwigde. Bakeliet
maakte de industriële bloei van
elektrische apparaten mogelijk.
Het materiaal is licht, mecha
nisch sterk, hitte-, vocht- en
zuurbestendig. Tot de invoering
van het plastic rond 1950 had
het bakeliet het kunststofrijk
alleen.
Vormgeving
„Dat De Beyerd deze expositie
in huis haalt is geen toeval",
zegt Frits Becht. „Want in Bre
da zijn ze gespecialiseerd in
aspecten van vormgeving. Juist
die vormgeving van bakelieten
voorwerpen fascineert mij ook".
Becht praat over zijn collectie
in het kantoor van de Stichting
Cadre, bureau voor kunst in
Amsterdam, waarvan hij direc
teur is. In vorige levens stond
hij aan het hoofd van het
marktoncerzoeksbureau Intom-
art (dat hij oprichtte) en van de
Stichting Van Gogh.
„Ik zat indertijd in het bestuur
van de Stichting Industriële
Vormgeving, en daarin zat ook
de man die bij Philips de vorm
geving deed. Zo kwam ik achter
het bestaan van 'philite', de
Philips-naam voor bakeliet. Er
bestonden voor de oorlog overal
in de wereld bakeliet-AG's, en
in Nederland was die in handen
van Philips".
Philips maakte honderden pro
dukten van philite. Fri^s Becht
toont reclamefolders én bestel
formulieren uit de jaren '30.
Radio's, de vroegste tv's,
scheerapparaten, haardrogers,
stofzuigers, naaimachines, pla
tenspelers, strijkijzers, snijma
chines, weegschalen, camera's.
Maar ook asbakken, stekkers,
schakelaars, lichtknopjes, in
ontelbare variaties, bestek, ser
viezen, kandelaars, dienbladen
en wc-brillen ('de oplossing van
een oud probleem', prees Phi
lips aan). Frits Becht heeft het
allemaal. In zo'n twintig jaar
bijeen gegaard uit heel Europa.
Rommelmarkt
„Het aardige van bakeliet ver
zamelen is: je neemt zo'n hobby
overal mee. Ik heb voor mijn
werk altijd veel gereisd, en dan
zoek ik overal op rommelmark
ten, bij opkopers, in die wereld
dus. Zo is de verzameling ook
begonnen. In een uitdragerij
heb ik mijn eerste bakelieten
objecten gekocht. En daar blijf
ik zoeken. Zodra het bij een
antiquair komt wordt het ex
clusief, wordt het kunst. Ik zoek
liever op de Amsterdamse vrij
markt tijdens Koninginnedag.
Of op hele grote markten in
Glasgow of Bristol. Je sjouwt je
rot. Ik heb veel uit Engeland,
uit België, uit Tsjechoslowakije,
medische dingen uit Rusland,
apothekersweegschalen en der
gelijke".
Het interessante aspect van ba
keliet is voor Frits Becht de
vormgeving. Het uiterlijk van
deze industriële produkten
kwam meestal op toevallige
wijze tot stand.
Becht: „Philips had enorme per
sen waarmee het materiaal in
de mallen werd geperst. De pro-
duktie ging altijd via een mal.
Bakelieten voorwerpen mogen
zich verheugen in een grote al
gemene bekendheid. „Het heeft
nostalgie", zegt Frits Becht.
„Oudere mensen herkennen het.
'Dat hadden wij vroeger ook',
hoor je dan. Ik verwacht dat er
veel mensen belangstelling zul
len hebben. Overigens heb ik bij
een vorige expositie van mijn
collectie, meer dan tien jaar
geleden in Boymans, een markt-
onderzoekje gedaan onder
oudere mensen. Daaruit bleek
dat bakeliet vaak gezien werd
als tweederangs. 'Wij hadden
thuis echt hout, of glas', zeiden lige gordijnfabriëk.
maneon" TllCCPn 1.987 Pn 1
zo veel musea, ik vind het een
overdaad. Twintig jaar geleden
liepen de musea te klagen dat er
niemand kwam, en nu klagen ze
dat er te veel mensen komen".
Bureau
Frits Becht, oprichter en 25 jaar
directeur van het onderzoeks
bureau Intomart, is nu directeur
van de Stichting Cadre. Een
'bureau voor kunst', zegt zijn
visitekaartje. De Stichting is
gevestigd aan het Amsterdamse
Boerhaaveplein, in een voorma-
Frits Becht: „Oudere mensen herkennen het. 'Dat hadden wij
vroeger ook', hoor je dan.foto nieuw anefo
Het aardige is dat de vormge
ving van de produkten werd
overgelaten aan de mensen die
de pers bedienden. Het was
geen vormgeving waar desig
ners aan te pas kwamen. De
ontwerpen kwamen van de
mensen die aan de persen ston
den. De mensen die de mal
maakten. De ontwerpen werden
vaak exact gekopieerd van be
staande modellen. De voorwer
pen zijn geheel in de stijl van de
tijd. Als je sommige radio's ziet,
dat is puur art déco".
Schoonheid
Becht kan helaas geen voorbeel
den laten zien, want zijn collec
tie is al onderweg naar Breda.
Ter vervanging bladert hij in
het prachtige boekwerk dat de
Italiaanse uitgever Mondadori
heeft samengesteld over de
'Collezione Becht'. „Hier, deze
stofzuiger: een plaatje. Ther-
moskannen: beeldschoon. Deze
klokken en camera's: het zijn
toch prachtige objecten. Strijk
ijzers en lampen: echt design
gestroomlijnd. Het vreemde is:
bij bakeliet praat ik eerder over
schoonheid dan bij echte kunst.
Er zijn maar weinig dingen in
mijn bakeliet-collectie die echt
lelijk zijn. Misschien een enkel
souvenir. Maar voor bijna 100
procent is het een vormgeving
die acceptabel is".
Belangrijke voorwaarde voor
Becht is dat de voorwerpen in
zijn collectie heel moeten zijn,
gaaf. „Een radio hoeft niet te
werken, maar hij moet wel heel
zijn". Het gave karakter van de
voorwerpen draagt in hoge ma
te bij tot het schoonheids
aspect van deze tentoonstelling.
Er is heel veel bakeliet bewaard
gebleven.- Vroeger waren er
meer kleine gebruiksvoorwer
pen en onderdelen, allerlei din
gen die wij nu niet meer nodig
hebben. Becht: „Bovendien heb
ben wij tegenwoordig wegwer
partikelen, voor eenmalig ge
bruik. Vroeger schafte je iets
aan voor langdurig gebruik. En
verder werden die voorwerpen
vaak gebruikt als reclamedra
gers. Een asbak met de naam
van een sigarenmerk bijvoor
beeld. Ook daarom zijn er veel
van".
i Haardroger
de mensen"
Frits Becht zegt het niet zelf,
maar zijn collectie is uniek in
de wereld. „Er zijn wel anderen,
maar die verzamelen niet vanuit
bakeliet, maar vanuit radio's,
camera's of sieraden".
Verzamelen speelt een grote rol
in het leven van Frits Becht.
Want het is niet in de eerste
plaats de bakeliet-collectie van
Becht die bekend geworden is.
Samen met zijn vrouw Agnes
heeft Frits Becht in de loop van
35 jaar een zeer omvangrijke
collectie moderne beeldende
kunst opgebouwd. De collectie-
Becht is legendarisch. De col
lectie is ooit tentoongesteld in
het Amsterdamse Stedelijk Mu
seum en ook in De Beyerd.
Verzamelt Frits Becht nog
steeds?
Betaalbaar
Lachend: „Ja, maar het is alle
maal vréselijk duur geworden.
Ook het werk van jonge kunste
naars is zeer prijzig. Het kopen
van kunst is in een andere sfeer
terecht gekomen, van beleggin
gen en zo. Ik ga wel door met
mijn collectie, ik blijf zoeken,
maar het moet betaalbaar zijn.
Dat is nog steeds mogelijk. Je
moet alleen geen zeefdruk van
Corneille kopen voor 10.000
gulden. In het algemeen vind ik
het werk te duur, er is te veel, er
zijn te veel kunstenaars en te
veel galerieën. Ik heb ook moei
te met die musea die steeds
groter willen worden. Het Van
Gogh breidt uit, Van Abbe
breidt uit, Boymans wordt
steeds groter, in Groningen een
heel nieuw museum, de nieuwe
Kunsthal in Rotterdam. Alle
maal leuk, maar in een land met
Tussen 1987 en 1991 coördi
neerde Becht de activiteiten
rond het Van Gogh-jaar. Daar
na besloot hij die ervaringen te
combineren met 25 jaar markt
onderzoek: de Stichting Cadre
was het resultaat.
„Momenteel is de Stichting Ca
dre bezig met de viering van
honderd jaar Miró in Barcelona
(1893-1993). Dat wordt net zo
iets als de Van Gogh-viering in
1990. Ze hebben mij gevraagd
alles rond deze tentoonstelling
te organiseren. Kaartverkoop,
brochures, catalogi in verschil
lende talen, affiches."
Mondriaan
„In 1994 doen we hetzelfde met
Mondriaan. Die overleed in
1944, en het Haags Gemeente
museum maakt een grote Mond-
riaan-expositie. Er komt een
catalogus in zeven talen, de ten
toonstelling gaat naar Amerika,
er komen balletten, in Domburg
herbouwen we het paviljoentje
van Jan Toorop met daarin de
tentoonstelling uit 1912, etc".
Frits Becht: een leven vol kunst
en organisatie, met bakeliet als
liefhebberij. Van die liefhebbe
rij kan men desgewenst vanaf
zondag 17 januari meegenieten
in De Beyerd in Breda.
De tentoonstelling 'Bakeliet ont
worpen' in De Beyerd, Boschstraat
22 Breda, duurt van 17 januari t/m
28 januari. Openingstijden di t/m
/vr 10-17 uur, za/zo 13-17. Gesloten
op maandag en van 20-23 feb.
(carnaval).
Onderdeel van de tentoonstelling
is een film van Joris Ivens over het
ouderwetse produktieproces van
industrieel bakeliet.
Op donderdag 28 januari vindt er
in De Beyerd een gesprek plaats
tussen verzamelaar Frits Becht en
Michaël Zeeman, chef kunstredac
tie de Volkskrant.
Een der eerste
tv-toestellen
FOTO'S DE STEM/JOHAN VAN GURP
Van onze kunstredactie
Tussen 1815 en 1839 was Brussel één van de twee hoofdstede
van het Koninkrijk der Nederlanden. Een behoorlijk aait
gebouwen in de stad herinnert aan de tijd dat het huid). ring de reis per trein,
AAm vrachtwagen, fiets, vlot en
België en Nederland één staat waren.
Ook uit de perioden voor en na
die kortstondige eenheid zijn er
een hoop Nederlandse sporen in
de Belgische hoofdstad te vin
den. Genoeg voor een brochure
aan de hand waarvan men een
wandeling door Brussel kan ma
ken. Het Vlaams Cultureel Cen
trum in Amsterdam heeft die
brochure uitgegeven.
Brussel staat, aan de vooravond
van- de Europese eenwording, in
de belangstelling. In het Vlaams
Cultureel Centrum is tot eind
januari het project 'Bruisend
Brussel' te zien, met o.a. een
aantal tentoonstellingen. En on
langs verschenen de boeken
Brussel, geschiedenis van een
Brabantse stad van Paul de Rid
der en Arm Brussel van Geert
van Istendael.
De wandeling begint op de Grote
Markt. De Haarlemse beeldhou
wer Claus Sluter droeg rond
1380 vele steentjes bij aan het
Stadhuis. Op de Markt werden
in 1568 de Nederlandse graven
Egmond en Hoorne onthoofd,
opstandelingen tegen de Spaan
se overheersing, en medestan
ders van Willem van Oranje. In
1577 hield Oranje zijn triomfan
telijke intocht op deze Markt,
het symbolische begin van Ne
derlands onafhankelijkheid. Bij
die gelegenheid werd voor het
eerst het gloednieuwe Wilhelmus
gezongen, 'het Liedeken van syn
Excellentie', zoals het toén ge
noemd werd.
De groei tot moderne wereldstad
(neoclassicistisch-monumentaal)
maakte Brussel in de 19e eeuw
door. Zeer actief daarbij was de
Nederlandse architect Jan Pieter
Cluysenaar. Hij bouwde in hr
het Koninklijk Conservatory
Van Cluysenaars hand zijn voo
al de winkelgalerijen opmerk
lijk, zoals de De Bortiergalei
tussen de Duquesnoystraat i
St. Janstraat, en vooral de i
Hubertusgalerij, een comple
met drie overdekte winkelstri
ten aan de Grasmar
(1837-1847).
Het beroemde café Tavernt
Passage in de Hubertusgalej
was in de jaren '30 de gelieft
plek van de dichter Jan Gre
hoff, destijds Brussels com
pondent van een aantal Nede
landse kranten. Van Schenè
Du Perron en Vestdijk bezochti
hem daar regelmatig, toen Bni
sel nog een bruisende stad was.
In de korte periode dat Nede
land en België één koninkt
vormden (1815-1839) zorgde k
ning Willem I ervoor dat er
Brussel muziek-, opera-, balk
en theateropleidingen van
veau kwamen. In de loop vai
19e eeuw studeerden hier 1
derden Nederlanders, onder w
Neel Doff (Keetje Tippel).
Tussen 15 september en 13 okt
ber 1859 schiep Multatuli ink
logement Au Prince
de Arenbergstraat 52 de M
Havelaar. Gedurende nog s
half jaar daarna werkte hij
dezelfde plaats (jas aan, hoedo
geen geld voor verwarming) as
Woutertje Pieterse. Een
plaat herinnert aan de aan»
zigheid van Eduard Douwb
Dekker in Brussel.
De brochure 'Een Nederlands
wandeling in Brussel' is te verhij
gen bij het Vlaams Cultureel Cei
trum. De Brakke Grond, Ne
Amsterdam. Tel. 020-6229014.
i Sollux hoogtezon
Wat is uw favoriete boek
'Gargantua en Pantagruel' van Francois Rabelais uit
1553. Het is een idiote tocht van een monnik, vol met vieze
poep- en piesgrapjes. Ik heb het ontdekt op mijn elfde en
het is altijd mijn lijfboek gebleven.
Welke film heeft op u de meeste indruk gemaakt?
Het laatste wat ik gezien heb is 'Husbands and Wives'.
Ik ben een erge fan van Woody Allen. En van het oude
werk van W.C. Fields en van de Marx Brothers.
Wat is de laatste tentoonstelling die u heeft bezocht?
Koons en de aankopen-tentoonstelling in het Stedelijk.
Daar zit ik zelf ook bij met een oud reliëf van '68.
Welke plaat of cd zou u op de radio willen laten draaien
voor u zelf?
Dan moet ik mijn eigen cd'tje noemen: 'Schippers in
Plafondvaart'. Een hele afwisselende c.d. met hits en nooit
verschenen werk.
Wat hangt er bij u thuis op het mooiste plekje aan de
muur?
Een tekening van Roland Topor, een beroemde Franse
schilder. Die heb ik van hem gekregen toen ik eens een
tentoonstelling van hem opende.
Wat was uw laatste cultureel avondje uit?
Dat was een toneelstuk waarin Carol van Herwijnen en
Ingeborg Elsevier spelen. Een stuk van Neil Simon en het
heet 'Een doos vol kruimels'. Niet zo'n sterk stuk, maar
wel heel goed gespeeld.
Voor welk televisieprogramma blijft u thuis?
De televisie staat bij mij altijd aan. Ik beleef zelfs
plezier aan EO-programma's en rotzooi op RTL4. Wat ik
ontzettend goed vind is de serie 'The Powers That Be'.
Door welke artiest, kunstenaar of acteur zou u het liefst
voor een diner met kaarslicht worden uitgenodigd?
Het kan niet meer want hij is dood: Marcel Duchamp. Ik
heb hem ooit
ontmoet, maar ik weet niet meer wat ik gezegd heb omdat
ik zo zenuwachtig
was.
Wie zou er volgens u beslist nóóit minister van WVC
moeten worden?
John de Mol. Omdat hij niet behept is met enige
interesse in culturele aspecten. Bij hem gaat het alleen
maar om scoren.
Wat zouden mensen volgens u per se moeten zien, lezen
of horen?
Naar de IJsbreker in Amsterdam gaan om van moderne
muziek te genieten.
u., 7iin enerverende 'Reis on
2 reld in 80 dagen' heeft
Lt\ palin (van Monty Pytl
voor de BBC een reis
lakt van de Noordpool naa
Tuidpool, 20 g°ed en 20 kw
hPt ging over de lijn die
den oosterlengte aange
vole to Pole is al m Engel
uitgezonden. De Nederlands
over een tijdje wel vol^
Voor de liefhebbers is er ah
het (Engels-talige) boek met
j0>s en de dagboekaantekei
gen van Palin.
Michael Palin en zijn vier v
begeleiders maakten de reis c
extreem koude en hete oor
tussen juli en kerst van 1991
He Poolstreken maakten ze
bruik van vliegtuigen, ver
Ion.
juist de persoonlijk aanpak
palin maakt de reis zo boeic
We zijn getuige van zijn wor
ling met darmstoornissen,
Beatles-kenner Mark Lei
vind ze gewoon goed.
Door Max Steenberghe
Nog voor hij vijf jaar was,
hij zijn eerste Beatle-plaatji
pPIease please me. En de vol:
de dertig jaar hebben ook
tendeels in het teken van de
Four gestaan. Toch vindt
zichzelf niet geobsedeerd,
ben zelfs blij dat ze nooit i
bij elkaar zijn gekomen. An
fans kunnen me vermoorden
zo'n uitspraak. Maar ik
het. Het zou nooit hetzelfde
geweest, en het had de m
waarschijnlijk voorgoed ver
ken."
Hij weet waar hij het over h
Hoewel Mark Lewisohn 'pas
is, oogt hij door zijn wel
spaarzaam behaarde hoofd i
zienlijk ouder. En dat proft
ren-uiterlijk past. Want Lew
hn is dé autoriteit op Beatle
bied. Twijfelaars kunnen
sinds kort in de boekha
overtuigen, want daar ligt
nu al de Beatle-bijbel wordt
noemd: The Complete Bet
Chronicle.
Het boek omvat alle 'offic
activiteiten van het viertal,
dan ook letterlijk van dag
dag: vanaf 9 juni 1957, het a
eerste optreden van de Q
rymen op een talentenjachtj
Liverpool tot 10 april 1970,
Paul zijn eerste solo-elpee
bracht met een persbei
waaruit bleek dat de Beatles
langer bestonden.
Aangevuld met lijsten van
In
zijn tijd een nationale
roemdheid, nu vergeten:
de tekenaar en schrijver Ale
her Ver Huell. Literatuurlief
ders weten dat zijn naam be
°P Klikspaans Studententy
Waarvoor Ver Huell de iUui
"es maakte.
Maar hij deed veel meer.
zenden tekeningen, polit
Prenten, satires, romanti
uitbeeldingen van het kui
aarschap. Hij was zeker
etangrijk figuur in de Ne
andse I9e eeuw, en type
^>or de tijd rond 1840-
aann Ver Huell in zijn
ven geestelijk bleef hangen
wijl de wereid verder raasde
e Nijmeegse neerlandicus
rvoets heeft een lijvige bio
gewijd aan Ver Huell - d
nn„v^ ler Prins Eimyclop
eiri 0nder ziin eigen «aam
WurS !ermeld staat, en d
h wei een nalatigheid.
vL naar riist uit dit
Zni_0p a*s een gestoord n
1 verbrak Ver HueH op 42-
Be leeftijd zijn verloving
gen voor het huwelijk, en
sindsdien tot zijn dooc
