IteC
GIDS
ainers
atvalstoflen
Automobilist
kijkt alleen
naar brandstof
en die wordt
nu nog niet
duurder
DE STEM
ZATERDAG 9 JANUAR11993
De gemeente Don-
gen (ca. 21.200
inwoners) ligt Wn.
traal in de landelijk
omgeving tussen
Tilburg, Breda en
Waalwijk. Dongenij
goed bereikbaar
met de auto, fiets e»
Goede voorzienin-
gen en woonwijken
met veel groen
maken dat het goed
wonen is in Dongen
De gemeente Don
gen kent het secto
renmodel en verder
kenmerkt de organi
satie zich onder
36-urige werkweek
en de mogelijkheid
tot kinderopvang.
Er werken bij de
gemeente ruim 200
werknemers.
85, Amersfoort 033-
(fam 020-6268600,
Breda 076-214554,
n Bosch 073-140880,
|>465. Dordrecht 078-
040-450655, Gouda
Iningen 050-144662,
|550, Hengelo 074-
02503-62455, Leeu-
10, Maastricht 043-
010-4117577, Tilburg
It 030-312724, Venlo
J338-212293.
sch personeel
aam, zelfbewust,
i telefoon,
andig zijn.
en en daarnaast in
bl te zijn.
teken van de
belangrijk,
an de
lit u dan a.u.b. direct
p. tussen 10.00-15.00
420844.
r van het Nederlands
;e Nederlandse
EJ Amsterdam.
Positie
en lediging
kzaamheden
vetputten en
nks
auto nog
i
onaangetast
Door Carla Joosten
Rekening rijden in Europa!
Zeker twee vrouwen wrijven
zich vergenoegd in de handen.
Oud-minister Neelie Kroes, die
het plan voor elektronische tol
heffing in Nederland lanceerde
èn haar opvolgster Hanja Maij-
Weggen (Verkeer en Waterstaat).
De laatste mocht het systeem,
waarbij automobilisten al rij
dend tol betalen, van de Tweede
Kamer niet invoeren.
„Hoop doet leven," reageert
Neelie Kroes, nu president-di
recteur van de Universiteit van
Nijenrode, op de recente discus
sie over een vignet voor vracht
wagens en electronische tolhef
fing op de Europese wegen.
Maar het plan is nog pril. Niette
min verkondigt minister Maij in
Brussel trots dat haar ministerie
zijn tijd kennelijk vooruit was.
Halverwege de jaren tachtig
dringt het tot de politiek door
dat er iets moet gebeuren om het
autoverkeer terug te dringen. De
wegen slibben dicht. Nederland
dreigt onbereikbaar te worden.
Het toch al zwaar geteisterde
milieu verstikt onder de uitlaat
gassen en voor de verkeersveilig
heid is het alsmaar groeiende
autoverkeer ook al niet bevor
derlijk.
Rekening rijden, tol, spitstoe
slag, accijnsverhogingen. De
kranten staan er bol van. Juli
1990 komt het CDA/PvdA-kabi-
net met het Tweede Structuur
schema Verkeer en Vervoer
(SW). Het plan reikt tot 2010.
Kozen het CDA/WD-kabinet
destijds nog voor meer investe
ringen in weginfrastructuur dan
in openbaar vervoer, de nieuwe
coalitie geeft het openbaar ver
voer prioriteit.
Meer nodig
Maar er is meer nodig om de
automobilist te verleiden wat
'aker bus en trein te nemen.
Autorijden duurder maken is een
'an de maatregelen. De open
baar vervoertarieven moeten ook
omhoog, want de overheid legt
nu meer dan de helft toe op de
kaartjes en dat is te gek, vindt de
politiek.
Hoe staat het met de uitvoering
van het SW? Bus en trein zijn
jaarlijks in prijs gestegen. De
automobilist heeft enkele ac
cijnsverhogingen achter de kie
zen, maar de plannen voor tol
werden door de Kamer af gescho
len. Een spitstoeslag voor druk
ke punten in de Randstad wordt
P°g onderzocht, maar zou er pas
!n 1996 moeten komen.
Kn op de weg? In 1991 groeit het
autoverkeer voor het eerst in
jaren niet. De verstopping van
de autosnelwegen neemt met
»,5% toe, terwijl het verkeer op
andere wegen iets vermindert,
iegelijk barst het openbaar ver
voer uit zijn voegen. Voorname-
JJk door de stormloop van stu
denten, die uit hun OV-Studen-
lenkaart meer reisgenot halen
dan dat ze er geld voor inlever
den, dreigt het radarwerk van de
riS vast te lopen.
Geschiedenis
Directeuren van busonderne
mingen in stad en streek
cnreeuwen ook moord en brand.
e m°eten meer passagiers ver-
en tegelijk draait minis-
er Maij hen de financiële duim-
0-52288
Per 1 januari zijn de prijzen van de bus- en
treinkaartjes gemiddeld met 6% procent gestegen.
Zoals het er nu naar uitziet, volgt een jaar later
opnieuw een prijsverhoging van 6%. De automobi
list die een dieselauto rijdt, betaalt per 1 januari elf
cent per liter meer accijns. De benzine-rijder blijft
accijnsverhogingen gespaard. Wel gaat de motorrij
tuigenbelasting gemiddeld met 105 gulden per jaar
omhoog. Zijn die prijsmaatregelen te rijmen met het
streven van het kabinet om de groei van het
autoverkeer af te remmen?
schroeven aan. Een cultuurschok
voor bedrijven die decennia lang
maar hun hand hoefden op te
houden in Den Haag en van
efficiënt werken nooit hadden
gehoord.
Geen al te florissante positie
voor een minister die de geschie
denis wil ingaan als die van het
openbaar vervoer, zoals ze bij
haar aantreden verkondigde.
Een minister die de automobilist
hoge rekeningen in het vooruit
zicht stelde en de treinreiziger
een krantje en croissantje be
loofde. Autofanaten reden al
gauw met een sticker met daar
op Maij-Weg(gen)ermee.
Maar investeren in rails en trei
nen kost nu eenmaal tijd. Boven
dien is Maij er inmiddels van
doordrongen dat een minister
niet almachtig is. Haar eigen
CDA peperde haar vanaf het
begin in dat een harde aanpak
van de auto ongewenst is. Niet
voor niets laat de bewindsvrouw
vandaag de dag nooit na te be
nadrukken dat ze niets tegen
auto's heeft, maar wil dat er
bewuster mee wordt omgespron
gen.
Verbazing
Alom verbazing dan ook afgelo
pen najaar over de felle campag
ne van de autobranche, verenigd
in Rai en Bovag, tegen 'de auto
als melkkoe van de staatskas'.
Op posters staan auto's afge
beeld als zwartbonte koeien.
'Uw auto wordt wéér te grazen
genomen', waarschuwt de auto
lobby.
Het protest richt zich onder
meer op de verhoging van de
dieselaccijns met elf cent. Een
accijns die jaren niet is verhoogd
om het wegtransport te bescher
men en daardoor tot de laagste
in Europa behoort. Ook de ver
hoging van de motorrijtuigenbe
lasting (mrb) stuit op verzet. Met
beide maatregelen levert de auto
- net als het openbaar vervoer -
zijn bijdrage aan de Tussenba
lans, de bezuinigingsoperatie
van het kabinet. De lastenver
zwaring is bovendien minder
dan eerder aangekondigd.
Niettemin klinkt ook weer de
aloude klacht dat de overheid
lang niet alle miljarden die de
auto opbrengt, weer in wegen
stopt. Een verwijt dat door de
milieulobby èn de politiek naar
de prullenbak wordt verwezen.
Immers: de schade aan het mi
lieu, de kosten van de gezond
heidszorg en van de verkeerspo
litie worden niet doorberekend
aan de automobilist.
Arbeidskracht
„Niet de auto is de melkkoe,
maar arbeid. Analyse van de
overheidsinkomsten laat zien dat
70 procent hiervan drukt op ar
beid en bijna 10 procent op het
gebruik van grondstoffen en mi
lieu. De inzet van arbeidskracht
is dus de melkkoe van de over-
heid," zegt Arie Bleijenberg van
het Centrum voor Energiebespa
ring in Delft.
Boekdelen
hun prijzen in 1991 verhoogden.
De alsmaar duurdere autoverze
kering is een andere kostenpost,
waarmee de overheid weinig van
doen heeft. „De autokosten stij
gen weliswaar ieder jaar flink,
maar de belastingdruk is minder
dan sommigen ons willen doen
geloven," constateert de bond.
En zo is het maar net, vindt ook
Willem-Jan van Grondelle van
de Stichting Natuur en Milieu.
„De positie van de auto is nog
altijd te riant. Er wordt nog
steeds te veel gereden. En dat
komt vooral doordat de prijs van
het autorijden niet wordt opge
krikt. Terwijl dat prijsbeleid
juist een van de pijlers van het
SW is," zegt Van Grondelle.
„Vooral het prijsbeleid voor de
aiilo in verhouding tot de tarie
ven van het openbaar vervoer
baart ons grote zorgen."
Over de grens
Hij doelt op het uitblijven van
verhogingen van de benzine-ac-
cijns. Het kabinet wil voorko
men dat nog meer mensen over
de grens gaan tanken. De ge
plande prijsstijging van bus en
trein gaat intussen gewoon door.
De automobilist moet weliswaar
meer motorrijtuigenbelasting
(mrb) gaan betalen, maar dat
zijn vaste kosten, die het autoge
bruik niet snel verminderen. In
tegendeel. Menig autobezitter
zal denken: meer belasting, dan
zal ik rijden ook. Bovendien
moet de stijging van 105 gulden
per jaar afgezet worden tegen de
totale kosten van een auto. De
Consumentenbond berekent die
op gemiddeld 800 gulden per
maand.
De jongste Consumentengids
spreekt ook boekdelen. „Wij
hebben de stijging van de ge-
bruiksbelastingen voor de auto
bezitter op een rijtje gezet en we
moeten zeggen dat het allemaal
wel meevalt," stellen de koele
rekenaars van de Consumenten
bond hun lezers gerust. Door het
zogenoemde kwartje van Kok,
waarmee de accijns op benzine
in 1991 omhoog ging, werd auto
rijden volgens de Consumenten
bond 11,6% duurder. Maar de
afschrijvingskosten stegen met
11,8% doordat de fabrikanten
Openbaar vervoer
In het regeerakkoord spraken
CDA 'en PvdA in 1989 af „dat de
prijsverhouding tussen het ge
bruik van het openbaar vervoer
en de auto zoveel mogelijk ten
voordele van het openbaar ver
voer zal worden verbeterd". Tot
1994 stijgen de prijzen van open
baar vervoer en auto met 25% en
27%. En dat is inderdaad niet in
strijd met het regeerakkoord.
Het is alleen de vraag of het de
bedoeling was de auto aan te
slaan via een hogere mrb, die
De dubbeldekker levert de Spoorwegen wat lucht bij het probleem van massaal vervoer per trein.
FOTO NS
.-Ji
indirect misschien wel het ge
bruik duurder maakt, maar nau
welijks leidt tot minder autoki
lometers. Wordt de mrb niet
meegeteld, dan blijkt dat het
openbaar vervoer meer in prijs
stijgt dan de auto. PvdA-Kamer-
lid Koos van der Vaart ontlokte
minister Maij bij de behandeling
van haar begroting de toezeg
ging nog eens te bekijken of de
tarieven in 1994 wel weer met
6% omhoog moeten.
Privacy
De CDA-minister erkent in het
Meerjarenprogramma Infra
structuur en Transport ook 'dat
de consument in de praktijk al
leen kijkt naar de variabele kos
ten, dat wil zeggen de brandstof
kosten.' Dat laatste is de afgelo
pen decennia ook wel gebleken:
als de consumenten werkelijk
naar de totale kosten hadden
gekeken, waren ze niet massaal
in de auto gestapt. Reizen per
auto is al dertig jaar tweeëneen
half keer zo duur dan met het
openbaar vervoer, concludeert
de Stichting voor Economisch
Onderzoek van de Universiteit
van Amsterdam. Comfort en pri
vacy, vermoeden de onderzoe
kers, zijn voor de reizigers van
groter belang dan de prijs.
Ook het Instituut voor Onder
zoek van Overheidsuitgaven oor
deelt 'dat de automobilist het
minst gevoelig blijkt te zijn voor
prijsverhogingen.' De weten
schap lijkt hiermee de uitspraak
van ANWB-hoofddirecteur Nou-
wen te staven 'dat wel acht gul
den bovenop de benzineprijs
moet, voordat de Nederlander de
auto Iaat staan.'
Wel effect
Toch heeft een hogere prijs ef
fect. Het Nederlands Econo
misch Instituut berekende dat
een verhoging van de brandstof
prijs met 1% een energiebespa
ring van 0,8% a 1% oplevert.
Automobilisten gaan dan name
lijk zuiniger rijden of ze gaan
samenrijden, telewerken, dichter
bij het werk wonen of fietsen.
Tot dusver gaat het om theoreti
sche berekeningen. Binnenkort
worden de resultaten bekend
van een onderzoek naar de effec
ten van het kwartje van Kok.
Dan blijkt hoe een hogere
brandstofprijs in de praktijk uit
pakt. Volgens ingewijden toont
het onderzoek aan dat het
kwartje inderdaad van invloed is
geweest op de automobiliteit.
Alleen daalde de benzineprijs als
gevolg van schommelingen op de
oliemarkt daarna weer 5 a 6
cent, waardoor de effecten deels
teniet werdén gedaan.
Van een scherp prijsbeleid is
voorlopig geen sprake. Niet al
leen tot verdriet van de milieu
lobby, maar bijvoorbeeld ook
van professor Toon van der
Hoorn, hoogleraar verkeers- en
vervoerseeonomie aan de Uni
versiteit van Amsterdam. Vol
gens hem betaalt de Nederlander
veel te weinig om zich te ver
plaatsen. „De prijs van mobili
teit is sinds 1973 niet meer ge
stegen dan de kosten van levens
onderhoud. Daardoor is er geen
enkele rem op reizen," zegt Van
der Hoorn. Zijn oude baas - Van
der Hoorn werkt ook bij Rijks
waterstaat - Neelie Kroes is het
met hem eens. „In een kapitalis
tisch systeem is het prijsmecha
nisme een uitstekend instrument
om schaarse middelen beter te
verdelen. En ruimte is in dit
kleine land nu eenmaal beperkt.
Daarom moet je de beschikbare
mogelijkheid om te reizen eerlijk
verdelen," zegt de voormalig mi
nister.
Lease-rijder
Viel in 1989 nog een kabinet
over de afschaffing van de reis
kostenaftrek, drie jaar later
staat het verkeersbeleid buiten
de schijnwerpers. Het reiskos
tenforfait is uiteindelijk alleen
afgetopt. Alleen wie verder dan
dertig kilometer van het werk
woont, mag die kilometers niet
meer aftrekken en kiest mogelijk
eerder voor verhuizen. De auto
mobilist die collega's mee naar
het werk neemt, mag van zijn
werkgever een belastingvrije
vergoeding van 44 cent krijgen.
Echt enorm fiscale voordelen
voor werknemers die niet per
auto naar het werk gaan, zijn er
nog steeds niet. Integendeel. Tot
woede van de Kamer wil staats
secretaris Van Amelsvoort (Fi
nanciën) de fiets van de zaak
belasten.
Op hun beurt hebben regerings
partijen CDA en PvdA Van
Amelsvoort aangespoord de lea
se-rijder aan te pakken, die nu
voor enkele honderden guldens
per maand een aardige midden
klasser rijdt. In 1993 verwacht
de Kamer ook een nieuw voor
stel dat kopers van een auto
stimuleert zo schoon en zuinig
mogelijke voertuigen aan te
schaffen. De subsidie voor de
katalysator verdwijnt, omdat dit
apparaat voortaan verplicht is.
Eigenlijk zou een nieuwe rege
ling in 1993 ingaan, maar de
Kamer vond Van Amelsvoorts
voorstel te ingewikkeld. Daar
door bestaat er een jaar lang
geen prikkel om de aankoop van
schonere en zuiniger auto's te
stimuleren. Grote kans dat de
trend zich doorzet om zware,
meer energievretende auto's aan
te schaffen. Die kopers moeten
wel bedenken dat politiek Den
Haag zint op bevoordeling van
milieuvriendelijker auto'.s via de
mrb.
Pilsje
Deze financiële maatregelen
gaan allemaal buiten de macht
van minister Maij van Verkeer
om. Niet voor niets is de voor
malig Europarlementariër ver
heugd dat tolheffing plotseling
op de Europese agenda is geko
men. Ze mag dan wel minder
vaak roepen dat reizen duurder
moet worden, de overtuiging
heeft ze steeds. Protesten wuift
ze weg: „Ach, als het pilsje iets
duurder wordt, hoor je er nie
mand over."
Met zijn allen de bus in levert weer nieuwe problemen op.
Tol rijden in de randstad met al zijn vervuilende files mocht niet van de Tweede Kamer.
FOTO DE STEM IJOHAN VAN GURP
FOTO ANP
