ANC-aanhangers kiezen voor BMW-cultuur
Ëgbers
'Ook blanken
bedelen nu'
Wapenindustrie wordt particulier bedrijf
Afrika's jeugd merkt
nog niets van VN-Kindertop
Brabantse priester Krooymans in Zuid-Afrika helpt slachtoffers recessie
uazio te ster
Vederland do
BUITENLAND
A8
ROVER
Zuidafrikaans leger
verkoopt zijn tanks
en raketten op
wapenexpositie
C Twente wil krat
DE STEM
DONDERDAG 7 JANUARI 1993
Door Richard Ellis
Johannesburg - Het was alsof
een gevreesde vakbondsleider
plotseling de strijd had opge
geven en directeur was ge
worden van een groot staats
bedrijf. Mamphela Ramphele,
de radicale voorvechtster van
zwarte bewustwording die
ooit de geliefde was van de in
1977 vermoorde politieke ac
tivist Steve Biko, is bestuurs
lid geworden van de grote
multinational 'Anglo Ameri
can', die in Zuid-Afrika be
kend staat als 'South Africa
Ine'.
De 'afvalligheid' van Ramphele,
ooit de lieveling van zwart links,
heeft haar voormalige aanhan
gers diep geschokt. 'Anglo',
wiens industriële imperium dia
manten, goud, onroerend goed,
kranten en brouwerijen omvat,
is lange tijd gezien als het voor
naamste doelwit van socialisten
die radicale veranderingen wil
len doorvoeren wanneer een
zwarte regering de macht over
neemt.
Maar Ramphele heeft meteen ge
bruik gemaakt van de publiciteit
rondom haar benoeming om
twee van de meest gekoesterde
begrippen van de sociale strate
gie te hekelen. Herverdeling en
nationalisering zijn volgens haar
'.naïeve en waardeloze ideeën.'
Ook zei ze: „Als mensen denken
dat herverdeling van het geld
onder de bevolking de oplossing
is voor de armoede, hebben ze
het bij het verkeerde eind."
Terwijl haar mededirecteuren
applaudisseerden en blanke za
kenlieden haar uitspraken op
vatten als een hoopgevend tekdn
van naderende stabiliteit, ging er
een golf van afgrijzen door een
hele generatie in de woonoorden
die is opgegroeid met de politie
ke ideeën van Ramphele en Biko.
Critici noemden Ramphele een
'verraadster'.
Kapitalisme
Toch staat het geval Ramphele
niet op zichzelf. Tientallen voor
malige anti-apartheidsstrijders
omarmen tegenwoordig met
groot plezier het kapitalisme, na
jarenlang te hebben afgegeven
op het vrije ondernemerschap en
het grote geld. Voormalige poli
tieke gevangenen, vakbondslei
ders en politieke zwaargewich
ten binnen het Afrikaans Natio
naal Congres (ANC) en andere
zwarte bewegingen hebben een
baan of bezetten directeurspos-
ten bij bedrijven met blanke ei
genaars.
Anderen zijn met succes voor
zichzelf begonnen. De omme
zwaai van radicalisme naar rijk
dom is ook doorgedrongen tot de
huidige top van politieke leiders.
Verschillende ANC-leden heb
ben een eigen winstgevend be
drijf opgericht. Eén ANC-lid
heeft een garage in Soweto ge
kocht, een ander verkoopt 's
avonds encyclopedieën.
Een onlangs verschenen artikel
in een sjiek Zuidafrikaans tijd
schrift met de titel 'Levensstijl
van de rijke activisten' besteed
de aandacht aan het luxueuze
leven van de ANC-elite.
Cyril Ramaphosa, de mogelijke
opvolger van ANC-leider Nelson
Mandela, gaat ieder weekeinde
op forel vissen op boerderijen
van blanke industriëlen. Jay
Naidoo, de belangrijkste vak
bondsleider van het land, kwam
naar zijn trouwerij in een Rolls-
Royce.
En dominee Allan Boesak rijdt
in een Lancia Thema ter waarde
van bijna anderhalf ton. Hoge
functionarissen die ooit gekleed
gingen in een trui en een spijker
broek dragen nu pakken van
bekende ontwerpers en bezitten
dure sportwagens.
Blanke levensstijl
Deze liefde voor het goede leven
van de zwarte elite in Zuid-Afri
ka heeft tot onvrede geleid bij de
gewone ANC-leden en linkse ra
dicalen in de woonoorden. Velen
van hen beschuldigen de ANC-
leiders ervan een politieke over
eenkomst van machtsdeling te
willen aangaan met de regerende
Nationale Partij.
Ze wijzen erop dat het plan om
de belangrijkste industrieën van
Zuid-Afrika te nationaliseren,
eens een hoeksteen van het
ANC-beleid, heimelijk in de ijs
kast is gezet.
Obed Musi, een vooraanstaande
zwarte journalist, heeft de nieu
we elite er onlangs van beschul
digd 'zich van haar afkomst af te
keren' en zich een blanke levens
stijl aan te meten. De nieuwe
zwarte kapitalisten vinden deze
kritiek achterhaald.
„Deze mensen bevinden zich wat
hun manier van denken betreft
nog in de jaren zestig en zeven
tig," aldus Kehla Mtembu, voor
malig lid van de Azapo en nu
werkzaam als verzekeringsagent.
Mtembu noemt zichzelf een so
ciaal democraat.
„Ze zitten nog vast aan het idee
van verzet," zegt hij. „Ik j
in de handel. Ik geloof ook m
herverdeling van de welvaart
maar voordat er iets verdeeld
kan worden moet er eerst ee#
economie worden opgebouwd
Het probleem met het socialisme
is dat ze allemaal willen delen
niets willen opbouwen."
Sylvia Vollenhoven is een co.
lumniste en schrijft in een anti-
apartheidstijdschrift dat iedere
week verschijnt in Kaapstad
Naar aanleiding van een recente
demonstrattemars naar het
lement, die werd
door een BMW, schreef Vollen"
hoven: „Zwarten hebben er
schoon genoeg van arm en nobel
Valkenstraat 8-12
4811 EZ Breda t
Officieel Rover
dealer voor de
REGIO BREDA
ien Bosch - Irene de Kok J
oet vrijwillig afstand van
,ar nationale titel judo voor
je categorieën.
judoka uit Tilburg ont-
aangevoërd reekt zaterdag bij de natio-
aie titelstrijd in sportcen-
,01 Maaspoort te Den
osch. De Kok wil haar club-
te zijn. We hebben leiders nodig °notes Monique van der Lee
die ons uit het depressieve leven 7 -
in de woonoorden kunnen halen
Wie heeft er nu het gevoel in dt
nabijheid van een grootheid te
verkeren als Mandela uit een
Golf stapt?" (The Sunday Times)
Monique Aarts geen con-
urrentie aandoen en richt
ich alvast op de open Duitse
Franse kampioenschap-
eter Ooms, de coach van het
rietal, verklaart de achtergrond
Door Raymond Hasselerharm
Johannesburg - „Iedere
ochtend heb ik minstens
honderd mensen voor mijn
deur staan die om eten
bedelen." De Nederlandse
priester Antonius Krooy
mans geeft hulp aan de
slachtoffers van de ergste
recessie in Zuid-Afrika
sinds de crisis in de derti
ger jaren.
ANC-leider Nelson Mandela wil
met de blanke regering van pre
sident De Klerk onderhandelen
omdat het volgens hem de enige
manier is om het geweld te
beëindigen en de verziekte eco
nomie te herstellen. Hij wil dat
alle politieke partijen de krach
ten bundelen zodat de economie
kan worden aangepakt.
Volgens de meest recente cijfers
zal Zuid-Afrika nog minstens
anderhalf jaar een recessie door
maken. Nu al zijn zes miljoen
mensen werkloos. Het verslech
teren van de wereldeconomie,
zwak regeringsbeleid, corruptie,
politieke sancties en de droogte
zijn oorzaken van de malaise.
'Dit is geen sterrenrestaurant'
staat er op een bord voor de
woning van priester Krooymans
in een armoedige buitenwijk van
Johannesburg. „Als ze het niet
lekker vinden dan gaan ze maar
naar een duur restaurant", grapt
de uit het Brabantse Bakel af
komstige Krooymans. Hij voegt
er onmiddellijk aan toe dat de
tientallen bedelaars die bij hem
aan de deur komen niet kieskeu
rig zijn.
„Ze eten alles," zegt de priester
terwijl hij wat dikke bruine bo
terhammen met meelpap door
het hek steekt. Hij is bang voor
zijn veiligheid en blijft achter
het traliewerk bij de voordeur.
Krooymans: „In het huidige
Zuid-Afrika worden mensen
voor minder dan een schaal bo
terhammen vermoord."
Bedreiging
Er zijn ook enkele blanken onder
de rij bedelaars die dankbaar
een hand door het hek komen
steken. Ook bij hen heeft de
armoede toegeslagen nu 'blanke
banen' niet langer wettelijk wor
den beschermd ten koste van
zwarten. Inmiddels zijn al hon
derdduizend blanken aangewe
zen op voedselhulp.
'Zwarten van 08.00 tot 08.30 en
blanken van 08.30 tot 09.00 uur'
staat op een ander bord in de
tuin van Krooymans. „Ik weet
wel dat de apartheid is afge
schaft en ze komen hier ook
gewoon tegelijk eten, maar ik
heb het bord neergezet als com
promis nadat ik werd bedreigd
door mijn overbuurman," zegt
Krooymans. Zijn buurman, aan
hanger van de racistische Afri
kaner Weerstand Beweging,
heeft hem met de dood bedreigd
„als hij die kaffers te eten blijft
geven."
Maar de 67-jarige Krooymans is
wel wat gewend. Hij is in het
verleden ook bedreigd door de
Zuidafrikaanse veiligheidsdienst
die hem voor spionage in wilde
schakelen. „Ze eisten dat ik an
dere priesters in de gaten hield
die werden verdacht van anti-
apartheidsactiviteiten," zegt
Krooymans.
Nederlanders
Hij kent enkele priesters die
noodgedwongen voor de politie
zijn gaan werken, maar zelf
heeft hij zich kunnen onttrekken
aan die sinistere opdracht. „Ze
zijn niet blij met me en ik denk
dat nog steeds mijn telefoon
wordt afgeluisterd."
Krooymans heeft nog steeds een
sterke relatie met Nederland.
Niet alleen vanwege de windmo
len die aan de gevel van zijn huis
hangt, maar ook vanwege de
hulp die hij aan Nederlanders
geeft die in Zuid-Afrika wonen.
Krooymans: „Met velen van hen
gaat het zo slecht dat ik ze
voedselpakketten moet verstrek
ken." Hij kan hulp geven uit de
kas van het 'Meiske Fonds', ge
noemd naar een vermogende
Hollander die zijn landgenoten
in Zuid-Afrika wilde helpen.
Anderen kloppen aan bij de am
bassade waar een toename
wordt geconstateerd in hulpvra
gen van de honderdduizend in
Zuid-Afrika woonachtige Ne
derlanders.
Volgens Krooymans durven ve
len van hen niet terug naar Ne
derland omdat ze zich schamen
voor familie en vrienden. „Ze
willen niet laten zien dat ze
hebben gefaald en daarom blij
ven ze hier wonen," aldus de
priester die constateert dat de
armoede snel toeneemt.
Projekten
Ook de situatie in de zwarte
wijken verslechtert en miljoenen
zijn inmiddels aangewezen op
voedselhulp. Maar er zijn ook
wat andere projekten om ze te
helpen. In de zwarte wijk
Alexandra, bij Johannesburg,
worden de bewoners betaald
door een liefdadigheidsorganisa
tie om hun wijk schoon te ma
ken.
„We geven ze 5 gulden per dag,
een brood en een pot jam. In ruil
daarvoor verzamelen ze afval in
plastic zakken die wij met
vrachtwagens ophalen," zegt Ri
chard Mollentze. In het dagelijks
leven is hij valuta-handelaar,
maar nu zet hij zich met zijn
sportwagen twee weken in voor
de verpauperde zwarte wijk,
dichtbij het luxueuze blanke
Sandton. „Door deze actie berei
ken we dat mensen zich nuttig
voelen omdat ze werken. Tegelij
kertijd bereiken we dat de buurt
wordt schoongemaakt," zegt de
ondernemer.
Bij de actie wordt vuil opge
haald, dat nu nog op straat ligt
met alle medische risico's van
dien. In zowel ANC als Inkatha-
wijken lopen nu honderden in
woners met bezem en felgele
vuilniszakken rond om schoon te
maken.
„Ik ben blij dat de buurt einde
lijk wordt opgeruimd," zegt een
vrouw die haar volle vuilniszak
bij een vrachtwagen komt afle
veren. Mollentze: „Natuurlijk is
het jammer dat het maar een
kort durend projekt is, maar het
geeft mensen hoop. Het maakt
ook duidelijk dat deze mensen
bereid zijn om de politiek opzij
te schuiven om samen voor een
betere buurt te werken."
Het ANC heeft al aangekondigd
dat zij, in een nieuwe regering,
veel meer van dit soort projekten
zal beginnen. De grote vraag is
of de economie dat dan zal toe
laten.
>orEddy van der Beek
[remen - Op het international
wilde het Nederlands vr
jende zomer pertinent niet ont
in Europa en nummer zes v~
in Barcelona vond het optre
d Azië en Australië noodzake
et nationale vrouwenvolleybal
Armoede in Johannesburg. Deze man kwam naar Johannesburg in de hoop op een beter leven. Hij had geen geluk, net als velen leeft hij nu op straat.
foto#
Door Barry Renfrew
Johannesburg - Soldaten
demonstreren de dodelijke
kracht van een pantserwa
gen aan geïnteresseerde ko
pers uit Afrikaanse landen,
terwijl civiele wapenhande
laars zo uitvoerig mogelijk
de kwaliteiten beschrijven.
„Geef ons uw kaartje en wij
sturen u documentatie," zeggen
de handelaars op de eerste voor
publiek toegankelijke wape-
nexpo van het Zuidafrikaanse
leger. De mogelijke kopers kij
ken tevreden als de pantserwa
gens hun doel kiezen en vuren.
Het leger en de wapenindustrie
van Zuid-Afrika voelen zich
bedreigd door de onderhande
lingen over de machtsdeling
met de zwarte meerderheid. De
regering verkoopt industrietak
ken aan particulieren om te
bezuinigen. Wapenfabrieken
zijn nu naarstig op zoek naar
buitenlandse klanten.
De produkten zijn aantrekke
lijk geprijsd, de verkopers wij
zen erop dat de wapens door
het Zuidafrikaanse leger in de
jaren tachtig in diverse buur
landen zijn gebruikt. Zo'n
1.500 tanks, raketten, oorlogs
vliegtuigen en aanvalshelikop
ters zijn samengepakt in de
tentoonstellingshallen bij Jo
hannesburg. Vertegenwoordi
gers uit 46 landen hebben de
beurs bezocht. Vooral regerin
gen in Afrika, het
Midden-Oosten en
Zuid-Amerika zijn benieuwd
naar de Zuidafrikaanse wa
pens.
Regimes
De grootste zwarte oppositie
groep van Zuid-Afrika, het
ANC, vindt de show een schen
ding van het internationale wa
penembargo dat tegen
Zuid-Afrika geldt. Minister
van defensie Gene Louw, die de
tentoonstelling opende, zegt
dat het embargo steeds minder
voorstelt.
Hij wijst er op dat de politieke
toestand in zuidelijk Afrika de
afgelopen twee jaar dramatisch
is gewijzigd en dat de rivaliteit
uit het verleden is vervangen
door samenwerking. Een ver-
bod voor landen om in
Zuid-Afrika wapens te kopen
heeft dan ook niet veel zin,
aldus Louw.
Zwarte Afrikaanse landen,
waarvan een aantal geregeerd
wordt door autoritaire militaire
regimes, doen graag zaken met
Zuid-Afrika omdat aan wa
pentransacties met de VS en
Europa veel meer haken en
ogen zitten. De G6, het Zuid
afrikaanse kanon dat met een
reikwijdte van 40 kilometer on
geëvenaard is in de wereld, is
aan diverse landen verkocht.
Aan welke landen is niet be
kend.
Zelfverdediging
Nadat de officiële bezoekers
hun inkopen hebben gedaan,
kan het Zuidafrikaanse publiek
op de beurs terecht, om een
industrie te zien die jarenlang
door de regering met een sluier
werd bedekt. Sommige stands
vestigen de aandacht van blan
ke Zuidafrikanen op middelen
voor zelfverdediging. Steeds
meer blanken, ongerust over de
politieke instabiliteit en de stij
gende misdaad, schaffen hand
vuurwapens of patronen met
bedwelmend gas aan.
Zuid-Afrika bouwde zijn ei
gen wapenindustrie in snel
tempo uit nadat het land in de
jaren zeventig werd getroffen
door een VN-embargo, be
doeld om een einde te maken
aan het apartheidsregime.
De wapenindustrie is veelzijdig
en in staat allerlei soorten wa
pens te fabriceren.
Zuid-Afrika werd daardoor
grotendeels zelfvoorzienend op
wapengebied. Nu het overleg
met de zwarte oppositie over
een multiraciale regering op
gang is gekomen en het land in
de greep is van een recessie,
wordt het staatsbedrijf Arms-
cor - Armaments Corp. of
South Africa - verkocht aan
particuliere beleggers.
Het leger zorgt er voor dat
nauwe banden met de nieuwe
eigenaars ontstaan. Tientallen
soldaten demonstreren dan ook
de wapens op de beurs, om
vertegenwoordigers van parti
culiere bedrijven alle voordelen
van de wapens uit te leggen.
Vrouwen van de Afrikaner Weerstandsbeweging leren schieten. De rechtse beweging vormt
militaire groepen om de formatie van een een zwarte regering tegen te werken. foto ap
Door Peter da Costa
Dakar - Nergens hebben kin
deren het zo slecht als in
Afrika. Twee jaar na de VN-
Kindertop in New York, waar
71 wereldleiders beloofden
het lot van kinderen in de
hele wereld te verbeteren,
heeft het optimisme van die
gelegenheid nog geen tastba
re resultaten opgeleverd, zo
blijkt op een internationale
conferentie over hulp aan
Afrikaanse kinderen in Da
kar (Senegal).
Terugdringen van het sterftecij
fer en ondervoeding, meer toe
gang tot basisonderwijs, schoon
drinkwater en meer geld voor
essentiële sociale programma's.
Dit waren de belangrijkste voor
nemens waar de staatshoofden
en regeringsleiders, onder wie
tien Afrikanen, zich in New
York op vastlegden. De rijke
landen leken er geld voor over te
hebben om de mooie woorden
om te zetten in goede daden.
Maar de opgave Afrika's jeugd
betere levensomstandigheden te
bezorgen is gigantisch. Nergens
ter wereld sterven zo veel kleu
ters, is de gemiddelde levensver
wachting zo laag en gaan zo
weinig kinderen naar
de basisschool. Het voedingsni
veau van kleuters is alleen in
Zuid-Azië nog bedroevender.
Van de dertien miljoen kinderen
die jaarlijks sterven, sterft een
op de drie in Afrika. Een on
evenredig hoog aantal, want
slechts een op de tien kinderen
in de wereld wordt in Afrika
geboren.
Kindersterfte
Vergeleken met dertig jaar gele
den is de kindersterfte welis-'
waar gehalveerd, maar nog al
tijd ligt deze tien keer zo hoog
a de gisteren verloren eerste
edstrijd van het Grand Prix
ralificatie-toernooi in Bremen
gen Italië (2-3, setstanden:
15,15-8,12-15,15-6 en 11-15),
kt Nederland in de mondiale
illeybal-wereld enorm ge-
chtsverlies te gaan lijden. In
oord-Duitsland, waar verder
it gastland en Tsjechoslowakije
n een ticket voor het miljoe-
in-evenement spelen, zijn de
insen op een geslaagde Oranje-
ieditie vrijwel verkeken. Al-
in als Italië vanavond een mis-
p maakt tegen Duitsland
ft de ploeg van bondscoach
iter Murphy nog een kans op
■alificatie. De start van de in
it International Women Volley-
Championship of Bremen
idergebrachte GP kwalificatie-
imooi was voor Nederland in
Ier geval uiterst teleurstellend,
it grote verschil tussen het
aliaanse team en Nederland
as gisteravond de bezieling. De
uadra Azzurri, die voor een
oot gedeelte uit speelsters van
eersings werkgever Ravenna
'staat, speelde niet groots maar
as op de beslissende momenten
'reid diep te gaan. Het onder
heid in betrokkenheid kwam
ioral in de beslissende laatste
tot uitdrukking. De weer te-
ggekeerde spelverdeelster Ma-
uela Benelli (29) stuurde op
izeten wijze het Italiaanse ge
lschap de goede kant op. Haar
nge teamgenoten maakten de
us af.
We waren niet gretig genoeg,"
irak Peter Murphy gisteravond.
Gretigheid kan ik niet kunst-
fltig oproepen, dat moeten de
leelsters zelf doen. Veel van
ijn basisspeelsters haalden het
iternationale niveau niet eens.
de vierde set hebben we ons
iruggeworsteld, maar daarna
as het geloof in eigen kunnen
Jlledig weg. De pass was droe-
Afrikaanse kinderen demonstreren voor kinderrechten foto ep#
als in het welvarende deel van de
wereld. De levensverwachting
bij de geboorte ligt in dit conti
nent twintig jaar lager dan in
het Noorden. Bijna een kwart
van alle kleuters, namelijk 29
miljoen, is ondervoed. Nog meer
kinderen, 39 miljoen, vertonen
groeistoornissen door gebrekkige
voeding.
Op het gebied van onderwijs is
het beeld nog somberder. De
jaren zeventig gaven een bemoe
digende ontwikkeling te zien,
vooral voor meisjes. Hun school
bezoek steeg van 44 naar 69
procent, terwijl dat van jongens
steeg van 65 naar 70 procent.
Maar sindsdien daalt de onder
wijsdeelname weer met 7 pro
cent per jaar. Ook de kwaliteit
van de scholing gaat achteruit.
Salim Ahmed Salim, secretaris
van de Organisatie van Afri
kaanse Eenheid (OAE), die de
conferentie in Dakar heeft bij
eengeroepen, noemde als oorza
ken van de problemen de buiten
landse schuld, droogte en de so
ciaal-economische moeilijkhe
den van de meeste Afrikaanse
landen.
Conflicten
Maar de allerbelangrijkste ver
klaring moet in zijn ogen worde»
gezocht in de gewapende con
flicten die grote delen van het
continent teisteren. Daardoor
zijn maar liefst 18 miljoen Afri
kanen van huis en haard verdre
ven: 6 miljoen naar een buur
land, 12 miljoen in eigen land.
Onder de vluchtelingen zijn kin
deren en vrouwen oververtegen
woordigd. Wereldwijd is een op
de twee vluchtelingen Afrikaan.
De OAE hoopt met de conferen
tie zowel de regeringen van de
lidstaten als donorlanden ertoe
te kunnen brengen meer geld te
besteden aan sociale program
ma's, om de sombere gegevens
over, en de nog somberder voor
uitzichten voor het Afrikaans
kind een wending ten goede te
kunnen geven.
vi
ve
de
ve
Di
vo
Ee
va
ee
va
T-
D
D
st
m
ri'
r
M
en
de
in
12
vr
V"
to
to
(1
W
le
«me (anp) - PSV is gisteren al
iternationaal voetbaltoernooi va
en van 45 minuten verloor de N
rganiserende club (0-1), na eerst
er Club Brugge na strafschoppen
trio, dat derde staat in de
fliaanse competitie, won het
mi-evenement door naast PSV
ok de Belgen te verslaan (2-0).
azio speelde met oud-Ajacied
ron Winter. PSV miste veel
"eminente spelers.
e Eindhovenaren openden het
ernooi tegen Club Brugge. PSV
wam snel op achterstand, door
doelpunt van Amokachi. Va-
rnburg maakte in de 24ste mi-
ïut gelijk. In de beslissende
rafschoppenserie miste voor
3V alleen Numan. Van Breuke-
n hielp de Eindhovenaren aan
c overwinning door twee straf-
aioppen te stoppen.
z°nder onder anderen Ro-
m;
ve
in
Ti
op
Rg
ge
ee
ge
va
Si
In
sti
Cl
sti
Vj
bi
2-
Ei
bi
"schede (anp) - Met de wind in
et moeilijk je strijdvaardig op
den Berg van het dit seizoei
ente maakte op die ongeschrei
J ens de nieuwjaarsreceptie van
;lflk^ek van SC Heracles, staartf
ech, n§en van secretaris Kesler vai
irem-A ?^s is voor één betaalde v
eft j zelfverzekerd in de we
erap?^ 6en n*euw stadion. „We zijn
achten hU a6Ï af8eloPen jaar ziji
aan o bandelen, dat is onvermijdf
aag aan onze tafel uit."
