"Bukman zou eens een kijkje in Amerika moeten nemen
Succes START 2 hangt voor groot deel af van Oekraïne
'Her;
de stem b
OVERIGENS
Nederlandse militairen in Bosnië vechten vooral tegen de kou
TV
Martinaiï g
Rotjaar
als alle
vorige
President Bn
President Bu
in Frankrijk
UW WERK
IN 93
'Europa 2000'
ACHTERGROND
A2
DESTEM-
Raamsdonkse boer maakte studiereis naar Verenigde Staten
de stem
DE STEM
ZATERDAG 2 JANUARI 1993
HET jaar 1992 zal zeker
ook de geschiedenis
ingaan als het jaar
waarin de Staat weer eens
krachtig ingreep. Het rijbe-
wijstoerisme naar de Antillen
werd verboden. Dit moedige
en kloeke besluit werd nog
net op de valreep van het jaar
bekrachtigd door de rechter,
hoewel die ook toegaf wel te
doen te hebben met de bewo
ners van de bovenwindse mi
ni-eilanden, waar niet zo veel
te verdienen valt.
Ik vind het ook erg voor de
eilanders, maar aan de andere
kant houd ik er als wetten
gehoorzamende burger ook
wel van als de Staat eens een
keer krachtig optreedt. Bo
vendien bespaart de Staat
zichzelf (ons dus) onderzoeks
kosten. Want had de rechter
het verbod niet goedgekeurd,
dan had de Staat er, voor een
eventueel beroep, niet onder
uit gekund eens te laten uit
zoeken of op de Antillen op
geleide automobilisten meer
brokken maken dan zij die in
Nederland hun rijbewijs haal
den.
Een koningin, en zeker de
Britse niet, beleeft niet zo
maar een rottijd of een rot
jaar. Nee, een koningin kijkt
terug op een annus horribilis.
Een koningin zou zich daar in
het openbaar niet over moe
ten beklagen, maar dat deed
Elisabeth R nu juist wel. En
sindsdien is annus een gevleu
geld woord en buitelen in de
Britse pers de annussen (ei
genlijk dient hier wellicht 'an-
ni' geschreven te worden)
over elkaar heen. Annus hor
ribilis, annus mirabilis, annus
insanus enzovoort.
Tja, het is me wat met de
Windsors en het houdt maar
niet op. Nu heb je de jaar
overzichten weer. Opnieuw
blote Fergie in full colour,
Charles en Diana chagrijnig
en rug aan rug in Korea,
Charles' hartsvriendin Camil
la RottweilerParker Bowles,
Diana en Fergie, die ieder bij
een andere gelegenheid, pu
bliekelijk in tranen uitbarsten.
De koningin zelf bij haar
brandende paleis. Horrible!
Onze eigen koningin preekte
met Kerstmis dat „egoïsme
tegenwoordig wordt gezien
als de gewoonste zaak van de
wereld." Is dat wel zo, majes
teit? En als dat al zo is, is het
dan ooit anders geweest? Kun
je een samenleving, waarvan
het werkende en dus sterkste
deel de helft van zijn loon
zonder morren afstaat aan
een anonieme bureaucratie,
die op haar beurt belooft de
aldus verkregen middelen tot
nut van het algemeen aan te
wenden en te herverdelen on
der de zwakkeren, kun je zo'n
samenleving, ook al is ze mis
schien wat harder aan het
worden, egoïstisch noemen?
Ik vind het van die gemakke
lijke uitspraken: „Maar een
samenleving die geen andere
maatstaven kent voor mense
lijk handelen dan eigen be
lang, nut en economische
doelmatigheid, zal uiteenval
len." Voor hetzelfde geld kun
je beweren dat nooit eerder in
de geschiedenis de Neder
landse samenleving zoveel
geld heeft gestoken in zaken
die bijna geen mens voor zich
zelf zou willen hebben, in on
nuttige maar mooie dingen en
in zaken die zuiver econo
misch gezien nooit rendabel
kunnen zijn, maar die nu een
maal nodig worden geacht.
Het ligt er maar aan of het
Kerstmis of Prinsjesdag is.
Ik had terug willen kijken op
het voorbije jaar. Maar dan
kan ik niet om Bosnië en
Somalië heen, om de Brink
mannen en de Rottenbergs,
om het Nederlands Elftal en
Ellen van Langen, om de Bijl
mermeer en om Faro, om Eu
ropa en om de opkomst van
het Nieuwe Fascisme. Laten
we gewoon vaststellen dat
1992 weer een rotjaar was, dat
net als alle vorige rotjaren
zeer zeker ook zijn goede en
aangename dagen had. Dus
tegen beter weten in: Geluk
kig Nieuwjaar.
AC bnuvST
t93rrsvo>a juw
iïfïssIS i
Hans Kazan leidt een tv-quiz tussen deelnemers die gek zijn op
puzzelen. Als een deelnemer een niet meer in te halen voorsprong
heeft genomen, spreekt Kazan toch de zin uit die hem bij de
opleiding tot quizmaster is geleerd: „Er kan nog van alles gebeu
ren. En wat zeker zo opmerkelijk is: de kanslozen zijn het met
hem eens. Het gaat op voor bijna elke quiz. Op tv laat niemand zich
zijn droom zomaar afpakken.
Vergelijk dat eens met de werkelijkheid. Treurigheid troef. Wie op
'n geringe achterstand staat, zinkt de moed al in de schoenen.
Nummer voorlaatst zijn, stemt tot volmaakte tevredenheid.
Wat straalt de tv, daarbij vergeleken, een optimisme uit! Als ergens
niks meer aan te doen is, heet dat in het tv-jargon: „Er kan nog van
alles gebeuren". De tv-quiz houdt ons op de been. (HC)
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem B.V.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
C. Hamans en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911 Helefax 076-236405.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Steenbergsestraat 23-23a,
01640-36850, fax 01640-40731
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41, 236326, fax 076-200462.
Voor bezorgklachten: 076-236888.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550, fax 01608-17829.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030, fax 01100-21928.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751, fax 01140-19698.
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14,® 01620-54957, fax 01620-34782.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45,® 01650-37150, fax 01650-44929.
Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Zuidlandstraat 32,® 01150-17920, fax 01150-96554.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen.
Vlissingen, Scheldestraat 7-9,4381 RP,
01184-19910, fax 01184-11446.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur.
Abonnementsprijzen v.a. 1 januari 1993 (bij vooruitbetaling te voldoen):
per kwartaal 85.50, per half jaar 170.05 óf per jaar 330.70.
Voor abonnees die automatisch betalen: per maand 28.45,
per kwartaal 83.00, per half jaar 165.05 óf per jaar 320.70.
Voor posttoezending geldt een toeslag.
Losse nummers: maandag t/m vrijdag 1.60; zaterdag 1.90.
Service-afdeling abonnementen: 076-236472,
maandag t/m vrijdag 8.30-12.00 en van 12.30-16.00 uur.
Lezersservice:
Centrale reclame-afdeling 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur S 076-236394/236911).
Bankrelaties: Postgiro 1114111 - ABN/AMRO rek. 520538447.
o>
Heeft u de krant niet ontvangen Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor. 2
De Raamsdonkse
melkveehouder Arian
Kamp maakte samen met
Franse collega's onlangs
een studiereis naar de
Amerikaanse staten
Indiana en Kentucky. Daar
zag hij de gevolgen van het
Amerikaanse
landbouwbeleid:
verpaupering en
werkloosheid. Kamp vreest
dan ook het ergste voor
Nederlandse boeren als de
GATT wordt ingevoerd.
Door onze redacteur Kees den
Exter
„Je mond valt open van verba
zing. Het is om helemaal droe
vig van te worden. Toestanden
als in de Derde Wereld. Maar
dan in Amerika. In de Verenig
de Staten!"
Samen met Franse collega's
maakte Arian Kamp, melkvee
houder in Raamsdonk en lande
lijk voorzitter van het Neder
lands Agrarisch Jongeren
Kontakt (NAJK) een studiereis
door Amerika. In de staten In
diana en Kentucky, aan de rand
van de graanschuur van Ameri
ka zag Kamp de leegloop van
het platteland, de verpaupering
van eens welvarende dorpen.
Kerken en scholen gesloten,
huizen dichtgetimmerd, winkels
dicht.
Cynisch zegt Kamp: „Amerika
liep ook voorop met de afbraak
van landbouwbeleid. Daar kun
je zien wat er hier gebeurt als er
niet snel wordt ingegrepen. En
z.o'n Clinton maar roepen dat de
Amerikaanse boeren superieur
zijn, dat ze er in een vrije we
reldhandel weer wel bovenop
zullen komen. Ik heb dat Buk
man ook wel eens horen zeggen.
Hij zou eens in Amerika moeten
gaan kijken."
Kamp is duidelijk geschrokken
teruggekeerd vanuit de Vere
nigde Staten: „Van de vier mil
joen boeren van 1950 zijn er nog
maar een miljoen over. Hun
gemiddelde leeftijd is 57 jaar.
Versta je? 57 jaar. Ik ben met
collega's in een supermarkt ge
weest. Van de winkelprijs van
een pak cornflakes is slechts 4
procent voor de boer als grond
stofleverancier. Bij brood is het
5 procent. Dan denk je dat wij
het hier in Nederland nog goed
doen. Maar als de GATT (over
eenkomst voor vrijmaking van
de wereldhandel KdE) volgens
de huidige plannen wordt inge
voerd, dan gaan wij keihard
onze Amerikaanse collega's
achterna".
Aan de andere kant van de
oceaan zag de energieke NAJK-
voorzitter bevestigd wat hij ei
genlijk al wel wist: „Land
bouwbeleid moet niet alleen ge
richt zijn op kostendekkende
prijzen voor de boeren. Er is
meer. Landbouwbeleid is ook
de zorg voor het milieu, voor
het platteland, voor de kwaliteit
van ons voedsel, voor een stra
tegische voedselvoorraad."
„Al die boerenbedrijven in de
Verenigde Staten die naar de
knoppen gaan worden opge
slokt door multinationals. En
die brengen met hun produktie-
methoden ook de voedselveilig
heid en het milieu in gevaar.
Niet voor niets zijn de land
bouworganisaties in Amerika
een coalitie aangegaan met con
sumenten-organisaties, de mi
lieu-beweging en de kerken, om
de politiek te doordringen van
de risico's van deze ontwikke
ling."
Hoe zeer de landbouw in de
Verenigde Staten op zijn ach
terste ligt leidt Arian Kamp af
uit de prioriteitstelling van zijn
Amerikaanse collega's. Hij zegt:
„Landbouworganisaties hou
den zich op de eerste plaats
Arian Kamp: „Je moet hopen dat de politiek het hier niet zo ver laat komen als in Amerika.
foto de stem/johan van gurp
bezig met gezondheidszorg.
Verzekering is daar niet ver
plicht, dus dat is het eerste wat
eruit vliegt als de bodem van de
portemonnee in zicht, komt. En
als je dan ziek wordt, dan ben je
de sigaar."
„Een tweede prioriteit is de
krediet-overbrugging. Dan gaat
het niet meer over aflossing,
maar puur om de rente-beta
ling. Als landbouworganisatie
doe je dan in feite niet meer dan
branden blussen. Gelukkig
heeft Europa een oudere cul
tuur, een langere geschiedenis
dan Amerika. Je moet hopen
dat de politiek het hier niet zo
ver laat komen."
Weer thuis op de boerderij in
Raamsdonk en kijkend naar de
toekomst zegt Arjan Kamp: „De
zaak hier in Nederland lijkt
weer gesust, nu premier Lub
bers heeft gezegd dat hij een
uiterste inspanning zou doen
om de ergste pijnpunten weg te
nemen. De centrale landbouw
organisaties achtten dat het
beste wat er nog te halen viel.
Maar ik vertrouw de zaak voor
geen donder."
„De gevolgen van de afspraken
die de EG en de Verenigde Sta
ten hebben gemaakt blijven on
duidelijk. De een zegt dat het
meevalt, de ander spreekt van
een zware tegenvaller. Maar
niemand weet het. Punt is ook
dat de belangrijkste politieke
partijen geen krimp geven, zich
geen zorgen maken om de in
elkaar stortende landbouwprij-
„Bovendien zijn de mensen in
de landbouw vrijwel murw, met
name in de akkerbouw en de
vollegrondstuinbouw. Ze trek
ken zich terug in hun schulp,
zoeken er een baantje bij in een
uiterste poging het hoofd boven
water te houden. Maar de land
bouw is toch een nationaal be
lang. Fokker,, de KLM, de
scheepsbouw, ze zijn toch ook
gesteund door de overheid in
moeilijke tijden."
„Het is een nationaal belang om
de graanprijs overeind te hou
den. Want die is de richtsnoer
voor alles en iedereen. De con-
serven-industrie gaat met zijn
contractprijs een tikkeltje bo
ven het graansaldo zitten, zodat
binnen een mum van tijd ook de
conserve-groenten ook al onder
de kostprijs geproduceerd moe.
ten worden. Zo hangt alles aan
elkaar."
Samenhang tussen de sectoren
in de landbouw is er altijd.
Arian Kamp: „Volgens onze be.
rekeningen daalt de melkprijs
als gevolg van GATT met tien
procent. Dat betekent dat veel
melkveehouders noodgedwon-
gen hun heil zoeken in de vlees-
produktie. Maar in die hoek
gaat het ook niet goed met de
inkomens. Zo hebben proble
men in de ene sector altijd ook
gevolgen in een andere."
Het argument dat elders in de
wereld graan goedkoper gepro
duceerd kan worden, vindt geen
genade in de ogen van Arian
Kamp: „Dan moet je ook accep-
teren dat dat daar gebeurt met
veel meer gif en met onderbeta
ling van de arbeid. Richtsnoer
voor de vrijhandel is de wereld-
prijs, maar dat is een dump.
prijs, zo lang er mondiaal nog
overproduktie is. En die is er."
„Daarom moet je toe naar volu-
me-afspraken. Zoals de OPEC
dat doet voor de olie. Akkoord,
voor volgend jaar beperkt de
EG de graanproduktie. Welis-
waar nog niet tot de eigen be
hoefte, maar toch. Gelijktijdig
wordt de prijs verlaagd van 31
cent, wat ongeveer de kostprijs
is, naar 27 cent. Dan moet er
geld bij."
„MacSharry geeft weliswaar
een inkomenstoeslag, maar dat
is een politieke maatregel en
dus ongewis en dus een slechte
financieringsondergrond voor
bijvoorbeeld de bank die een
bedrijf moet financieren. Bo
vendien is onderdeel van het
recente akkoord tussen EG en
VS dat wederzijds goedkope
graan-importen moeten worden
toegelaten. Zo wordt een door
de EG-opgelegde produktie-be-
perking natuurlijk toch een
kwestie van dweilen met de
kraan open."
De Nederlandse troepen
die in het kader van de
VN-operatie actief zijn in
het voormalige
Joegoslavië hebben de
wapens nog niet echt op
hoeven te pakken. Dezer
dagen vechten ze
voornamelijke tegen de
bijtende kou.
Door Eugène Leenders
EEN BLIKJe Heineken kost een
paar dubbeltjes. De soldaten
van de Alpha-compagnie in
Busovaca laten het echter wel
uit hun hoofd om zich 's avonds
vol te laten lopen. Wie door een
volle blaas 's nachts uit de
slaapzak moet, kan zich eerst
compleet aankleden. Bij de -18
graden loopt hij anders gega
randeerd gevaar door de kou te
worden bevangen.
De manschappen slapen in
groene boogtenten, waar twin
tig britsen staan. Twee die
selkachels moeten voor warmte
zorgen. Op een paar meter van
de tent brult een aggregaat 24
uur per dag.
De ruim driehonderd Neder
landse soldaten in Busovaca
vechten iedere dag tegen de
kou. Overdag met een mager
zonnetje gaat het nog wel, maar
de afgelopen zeven nachten
vroor het steevast minstens
achttien graden. Speciale mili
taire moonboots, drie truien,
een isolatiepak en liters koffie
moeten de wachten warm en
wakker houden.
De transportcompagnie heeft
een voormalig wintersporthotel
kunnen bemachtigen. Gaten
van kogel- en mortierinslagen
zijn provisorisch gedicht. Bom-
specialisten hebben de omge
ving minutieus geïnspecteerd en
daarna rolden genie-mensen
een stevige rol NAVO-prikkel-
draad rondom het hotelcom
plex.
Ronduit geïrriteerd zijn de sol
daten over de beslissing van de
defensiestaf om geen speciale
wachtcompagnie mee te sturen.
Den Haag dacht dat de Engel
sen wel voor voldoende bewa
king zouden zorgen, maar dat
blijkt niet het geval. Naast alle
'normale' werkzaamheden moe
ten continu dertig mensen
wacht lopen. Voor velen bete
kent dat zeven dagen werken,
soms zestien uur per dag.
Nog moeilijker is het te ver
kroppen dat tijdens het blik
sembezoek van staatssecretaris
Van Voorst tot Voorst (Defensi-
e) en de hoogste baas van de
Landmacht luitenant-generaal
Couzy, de bewaking vervier-
dubbeld is.
Voor een chauffeur, net terug
van een tien uur durende barre
tocht van Split door de bergen
naar Busovaca betekent dat
snel omkleden en vervolgens de
rest van de nacht waken voor de
kamer van de 'staats'. Terwijl
niemand echt bang hoeft te zijn.
De Belgische majoor Custers
maakt deel uit van de leiding
van het bataljon van de VN-
vredesmacht dat is samenge
steld uit twee Nederlandse en
een Belgische compagnie. Dat
wil niet zeggen dat er geen
problemen zijn. Integendeel. Na
twee maanden lukt het nog niet
om de transporteenheden hon
derd procent in te zetten. Het
hoofdkwartier van de VN heeft
al geklaagd dat teveel Dutch-
capaciteit onbenut blijft.
Custers: „Wat wil je als we
zoveel mensen kwijt zijn om
onszelf te bewaken. Wat wil je
als we van onze zes tankwagens
er drie kapot zijn. Wat wil je als
we geen wielvoertuigmonteurs
hebben waardoor reparaties mi
nimaal veertien dagen duren.
Wat wil je als we onszelf moe
ten bevoorraden middels twee
daagse tochten via Split en Za
greb. Tel daarbij de problemen
met de slechte dieselolie en het
mag geen verwondering wekken
dat we ons onvoldoende kunnen
ontplooien."
Dan zijn er nog andere proble
men die voor veel oponthoud
zorgen. Kunststof prefab con
tainers moeten zo snel mogelijk
de groene legertenten vervan
gen. Zeker wanneer de komende
weken de sneeuwval doorzet en
de thermometer tot onder 30
met de kok kan het met een
noodrantsoen doen. Wie de
sfeer verpest, ligt eruit. De soli
dariteit in de kleine groepjes is
daardoor superhoog. Dat heeft
weer tot gevolg dat de spanning
zicht ontlaadt bij contacten met
andere Nederlandse legeronder
delen. De animositeit is sterk.
Soldaten van de Bravo-compag-
nie spreken van de Staf-pikken
en Alpha-hazen. De verbinde-
laars vinden de transporteurs
lui en omgekeerd. De legerlei
ding leert ermee leven. Mits het
bij vloeken en schelden blijft.
Een knokpartij in de Dutchbar
in Zagreb tussen Banja-Luka-
gangers en Nederlanders van
het VN-hoofdkwartier in de
stad werd direct de kop inge
drukt.
Ondanks alle kinderziekten zijn
al wel enkele duizenden tonnen
voedsel en medicijnen onder de
bevolking in Bosnië-Herzegovi-
na verspreid. Vanaf maandag
gaan extra konvooien met
brandhout naar Sarajevo.
De militairen die op Sarajevo
rijden zijn niet echt bang, wel is
iedereen op zijn hoede. Michiel
Heijnen (19) uit Wijchen: „We
ken is er niets aan de hand en
dan wordt 's nachts voor onze
neus toch een handgranaat naar
een post van het Kroatische
leger gegooid. Je moet alert blij
ven. Eigenlijk elke seconde."
Jurgen Vrienten (18) uit Waal
wijk: „Je hoort schieten. Meest
al zijn het zatlappen die in de
lucht knallen. Gisteren stond er
een jongetje van hooguit twaalf
aan de poort. In zijn broek zat
een handgranaat zonder bevei-
ligingspin. De enige beveiliging
was een elastiekje. In Banja
Luka kon je granaten kopen
voor vijf Mark en een Kalashni-
kov voor 150 Mark. Iedereen
loopt met een wapen, dat is ons
probleem." .4 r^,,
Glen Kuipers (19) uit Maas
tricht en Marcel Bos (25) uit
Doesburg zagen in het begin
van hun missie in het voormalig
Joegoslavië weinig gevaar. Dat
is veranderd na het zien van een
bulldozer die op een mijn was
gelopen.
De meeste indruk maken echter
de kinderen. De meeste militai
ren hebben zelf zonen en doch
ters in de leeftijd van 0 tot 20
jaar. Anderen hebben jonge
broertjes of zusjes. In Banja
Luka wilde een vader zijn
13-jarige dochter 'ruilen' tegen
voedsel.
Corné van Rooy (18) uit Etten-
Leur: „Ik heb een zusje van
zeven. Als je dan hongerige kin
deren met weinig kleren ziet,
heb je het behoorlijk moeilijk.
Geen normaal mens snapt iets
van mensen die hun buurkinde
ren waar ze jaren naast hebben
gewoond koelbloedig vermoor
den. De haat in de ogen van
jonge kinderen die behangen
zijn met handgranaten. Dat
soort ervaringen maakt litte
kens op je ziel."
graden kan dalen.
Samen met de Nederlandse lui
tenant-kolonel De Boer pro
beert Custers zo praktisch mo
gelijk te werken. Met de tien-
tons vrachtwagens worden alle
officiële opdrachten van de Ver
enigde Naties uitgevoerd.
Met de vier-tonners gunnen ze
zelf wat ritselen vóór de plaat
selijke bevolking. Die was tien
weken geleden niet bijster
vriendelijk toen de Nederlan
ders kwartier kwamen maken.
Anita Barkabac uit Busovaca:
„Wat wil je als een vreemde
troepenmacht plotseling een
klein dorpje binnenvalt. We
wisten niet wat ze wilden."
Nu weet Anita dat de Nederlan
ders helemaal niet willen vech
ten, dat het om een humanitaire
missie gaat. De Hollandse leger
leiding heeft een stuk in de
plaatselijke krant geschreven
waarin precies wordt uitgelegd
wat de bedoeling van het trans
portbataljon is.
De burge
meester en de plaatselijke
Kroatische legerleiding overleg
gen zelfs met het VN-comman-
do.
Onbekend terrein, oplopende
spanningen, het leidt tot voor
spelbare reacties. De officieren
en soldaten in de compagnie
beseffen dat ze op elkaar zijn
aangewezen. Wie ruzie maakt
De 3.000 strategische
kernkoppen die in
Oekraïne, Belarus en
Kazachstan staan
opgesteld kunnen een
wezenlijk probleem
opleveren voor de
uitvoering van het
historische START 2
verdrag dat de Russische
president Boris Jeltsin en
zijn Amerikaanse
ambtgenoot George Bush
morgen zullen tekenen in
Moskou.
Door Frans van Nijnatten
WASHINGTON EN Moskou
zijn overeengekomen het aantal
kernkoppen op intercontinenta
le raketten voor 2003 te verla
gen tot 3.000 a 3.500. START 2
zal de strategische kernarsena
len van de VS en Rusland met
tweederde inperken. Jeltsin en
Bush zijn er op de valreep van
de ambtstermijn van de Ameri
kaanse president in geslaagd
het drastische akkoord in el
kaar te zetten.
Bush en Jeltsin bouwden voort
op START 1, dat in juli 1991
werd getekend en de arsenalen
met eenderde inkromp. Bush te
kende het akkoord destijds nog
met Sovjet - leider Michail Gor-
batsjov, die behalve namens
Rusland ook uit naam van Oek
raïne, Kazachstan en Belarus
handelde.
De ineenstorting van de Sovjet
unie, in het najaar van 1991, gaf
de republieken echter hun zelf
standigheid terug. Nationalisti
sche krachten kwamen op, die
niet zonder meer de internatio
nale verdragen van de Sovjet
unie wilden uitvoeren en grote
druk op de regeringen uitoefe
nen om de kernwapens voorlo
pig te behouden.
Kazachstan heeft START 1 ge
ratificeerd, maar Oekraïne en
Belarus niet. De drie republie
ken hebben gezegd dat zij het
Non-Proliferatie Verdrag zul
len ondertekenen en voor het
eind van de eeuw hun kernwa
pens zullen opruimen, maar
concrete stappen zijn uitgeble
ven.
Rusland zou zich meer op zijn
gemak voelen als de drie andere
republieken de komende jaren
eveneens kernwapens ontman
telen. Ongetwijfeld zal de druk
van nationalisten op de regering
in Moskou toenemen als Oek
raïne, Belarus en Kazachstan
weigeren kernkoppen in te leve
ren.
De Russische ambassadeur Joeli
Vorontsov, een adviseur van
Jeltsin, zei donderdag in New
York dat hij er zeker van is dat
Oekraïne alle bepalingen zal
uitvoeren. In hun laatste uitla-
De Amerikaanse president Bush met de toenmalige Sovjetlei
der Gorbatsjov bij de ondertekening van het START 1 verdrag
in juli 1991. fotoepa
tingen hebben zij bevestigd dat
zij al hun kernwapens willen
inleveren, aldus Vorontsov over
de Oekraïeners. „Wij hebben
begrepen dat zij een beetje ma
noeuvreren, maar in wezen wil
len zij helemaal geen kernwa
pens hebben," aldus de ambas
sadeur.
Lee Feinstein, vice-directeur
van de Arms Control Associa
tion, een particuliere Ameri
kaanse onderzoeksinstelling, is
pessimistischer. Feinstein zegt
dat er van uit moet worden
gegaan dat Oekraïne zijn belof
ten nakomt, maar dat het land
wel eerst START 1 moet ratifi
ceren.
„Zonder Oekraïne is START 1
niets waard. Als er geen START
1 is, kan er geen START 2 zijn,"
meent Feinstein. De Ameri
kaanse minister van buiten
landse zaken Lawrence Eagle-
burger waarschuwde Oekraïne
onlangs dat de economische en
diplomatieke banden met de VS
schade zullen ondervinden als
het parlement in Kiev START 1
niet ratificeert.
Oekraïne beschikt in totaal over
1.656 strategische kernkoppen.
Het land heeft 46 SS -24 raket
ten met elk tien kernkoppen,
130 SS-19's met ieder zes la
dingen en bommenwerpers van
het type 'Bear' en 'Blackjack'
die 416 koppen kunnen vervoe-
Volgens START 2 moeten alle
raketten met meervoudige kern
koppen worden ontmanteld. In
Belarus staan 81 SS-25's met
evenzoveel kernkoppen. Ka
zachstan komt met zijn raketten
en bommenwerpers aan 1.400
kernkoppen.
Oekraïne heeft zijn tactische
nucleaire wapens al naar Rus
land overgebracht voor ont
manteling en dat zinde veel
Oekraïense nationalisten niet.
Er deden geruchten de ronde
dat Rusland de wapens niet ver
nietigde, maar aan zijn eigen
arsenaal toevoegde. Oekraïne
ziet zichzelf als het grote tegen
wicht voor Rusland en maakt
zich ook sterk voor de
Zwarte-Zeevloot, die met Mos
kou verdeeld zal moeten wor
den.
Washington en Moskou hebben
het nucleaire ontwapeningso-
verleg de laatste jaren in een
stroomversnelling gebracht,
maar de uitvoering van de ver
dragen kan worden belemmerd
door de vroegere
Sovjet-republieken met kern
wapens.
Het Amerikaanse ministerie van
buitenlandse zaken gaat er
vooralsnog van uit dat Oekraï
ne, Belarus en Kazachstan de
komende zeven jaar hun kern
wapens ontmantelen. Gebeurt
dat niet, dan zal ook in de VS
de druk toenemen om te tempo
riseren of het verdrag op te
schorten. Het kernwapenover-
leg wordt nauwgezet in de ga
ten gehouden door het Congres,
dat de akkoorden moet ratifice
ren en er voorwaarden aan kan
verbinden.
Als het Witte Huis niet kan
verzekeren dat alle voormalige
Sovjet-republieken START 2
zullen uitvoeren, zal de twijfel
in het Congres groot zijn.
Tijdens de Koude Oorlog ver
bond het Congres kernwapen
verdragen doorgaans met ande
re politieke ontwikkelingen. Zo
trok president Jimmy Carter na
de Sovjet-inval in Afghanistan
in december 1979 het SALT 2
verdrag uit het Congres terug.
Terwijl de grote tegenstelling
tussen Washington en Mosko#
verleden tijd is, staat Oekraïne
op het punt een conflict met d(
VS te riskeren, dat dubbele re
percussies kan hebben: Ameri
kaanse strafmaatregelen en ver
lies van invloed ten opzicht'
van Rusland, dat beloond zal
worden door verdere samen
werking met het Westen, (ap)
Amsterdam (anp) - Alle jas-
sagiers van de op maandags 1
december in het Portugise
Faro verongelukte DC-(0,
krijgen van Martinair e»n
voorschot van 10.000 gulden.
Vandaag kunnen de passi-
giers een aangetekende britf
en een bankcheque verwach
ten.
Voor de nabestaanden van de 5i
Baidoa (ap/anp) - De Am?
Bush heeft gisteren in Soma)
wordt aan een vervolg op
volgens plan 20 januari zou i
zijn uitspraken tijdens een b
in de stad Baidoa.
„Er zijn veel meer mensen die
een vervolg willen en zo zou het
moeten zijn en zo zal het zijn,
maar ik kan echt niets zeggen
over een tijdschema", aldus
Bush, die de jaarwisseling tussen
de Amerikaanse militairen door
bracht.
Bush prees op de tweede dag van
zijn tweedaagse bezoek aan So
malië het werk van de Ameri
kaanse mariniers en legermili-
tairen, die hij naar de hoorn van
Afrika heeft gestuurd, „i^ij her
stellen hoop, zij herstellen letter
lijk het leven", aldus de presi
dent.
Honderden weeskinderen met
kleurige, nieuwe T-shirts haal
den de bezoeker met handgeklap
en gezang in. Bush lachte en
zwaaide, poseerde voor de came
ra's en gaf enkele kinderen een
hand. „Wij zijn erg blij om zo
een grote staatsman hier te ver
welkomen", verklaarde Moha-
med Aden Ali, plaatsvervangend
goeverneur van de regio om
Baidoa. „Wij zullen nooit verge-
Sarajevo (rtr/afp) - VS-presiden
de ondertekening van het STAR'
Russische president Boris Jeltsii
ting met de Franse president, Fr
Daarbij zullen de twee presiden
ten zonder twijfel ook in de slag
gaan over de mate waarin het
westen militair geweld zal kun
nen gaan toepassen in de kwestie
Bosnië. Tot dusverre zijn de VS
en hun Europese bondgenoten
het daar namelijk niet over eens
met als gevolg dat er ook nog
geen resolutie door de VN-Vei-
ligheidsraad is aangenomen om
het vliegverbod boven Bosnië
met militaire middelen af te
dwingen.
Bush en Mitterrand ontmoeten
elkaar zondag na een nieuwe
ronde van de.Geneefse onder
handelingen over vrede in
Bosnië. Zaterdag komen in
(ADVERTENTIE)
Lees de astrologische voorspel
ling in Para-Astro. Para-Astro
is gekend voor zijn betrouwbare
voorspellingen. Para-Astro is te
koop bij Uw dagbladhandelaar
'Europa 92' heeft lange tijd als een
zonder binnengrenzen, vrij verkeer
pat was het resultaat waarnaar
jarenlang had gestreefd. De eenhe
De euforie werkte aanstekelijk. Be
jhngen fusies aan. Om zich straks
kunnen houden. Maatschappelijke
bonden) hadden het woord samen
vaandel geschreven staan.
Allengs werd echter duidelijk dat
bp drift geraakte maatschappelijke
jxaar buiten toe werd de waart
turopa 92' overeind gehouden,
Sr®?n toegegeven dat per 1 jan
tL-hdstaten weinig zouden gaan
ben van de grotere eenwording,
"et ging pas echt fout in de aanl
Maastricht. Onder druk van de
Publieke opinie, die een steeds ne
e EG, werd het tempo van h
teruggeschroefd.
Wat nu resteert is het beeld van e<
^ote twijfels heeft over haar eig
oor de Europese markt belangrijk
an goederen mogelijk is. Maar
Paspoorten thuis kunnen worden
ervoer van personen woedt nog
aar niets van weten en de c
In ei!eenstemming te bereiken via I
nBr ?a*s van een stormachtige gr
tL Januari een periode van I
gemoet. 'Europa 92' heeft zijn gl
JKt op dit moment een reëler optie
0
