boekenlegger
theater
kinder BOEKEN
Briefgeheimen
Een geleerde als Israëlische straatveger
'Je leeft gewoon, zo goed als je kunt'
Literatuurgeschiedenis
volgens F. De Schutter
Het verlangen naar
liefde en de dood
van Miriam Guensberg
Kleren van de man
Chaim Potok
Prix Goncourt
Karamazov en Tsje<
op de Vlaamse podi
Conny Janssen da
in het Zuidland
BOEKEN
Perfecte literaire thriller van Leon de Winter
Isabel Allende blijft een meeslepend vertelster
prie maal Revue!
j{evue! Middelburg
Audio Act van Anna
DE STEM
VRIJDAG 13 NOVEMBER 1992
Door onze redacteur
Hans Rooseboom
Halverwege Het verhaal van de
Nederlandse literatuur doet au
teur Freddy De Schutter een
'bekentenis van onmacht'. „Alles
wat de lezer hierboven kon ver
nemen, is gebrekkig, onaf, stun
telig. Ik heb mij met clichés en
platitudes moeizaam eruit ge
red".
Zo dekt de Vlaamse neerlandicus
De Schutter zichzelf in tegen
kritiek. En kritiek roept zijn om
vangrijke onderneming - een
nieuwe geschiedschrijving van
de Nederlandse literatuur - he
laas in overvloed op. De Schut
ters Verhaal van de Nederlandse
literatuur is gepland in drie de
len. Het eerste is zojuist versche
nen. Het behandelt de periode
tot ongeveer 1700,
Het boek is deftig uitgegeven,
ziet er echt officieel uit, en het
wordt door de uitgever begeleid
door een brochure in snorkende
taal. Dit is 'de rijkste geschiede
nis van ons letterkundig gebeu
ren'. „Uniek, groots en meesle
pend".
Er is op deze schreeuwerige aan
prijzing wel het nodige aan te
merken. Allereerst moet je Fred
dy De Schutter meermalen op
onnauwkeurigheid betrappen.
Iemand die over 'het Zeeuws-
vlaamse gehucht Maerlant bij
Brielle' schrijft neemt het niet zo
nauw met de feiten. En wel tien
keer noemt hij de Nederlandsche
Historiën van P.C. Hooft Neer-
landts Historiën. En zo is er
meer.
Belangrijker bezwaar is dat deze
literatuurgeschiedenis niets
nieuws toevoegt aan de reeds
bestaande, zoals die van Knuvel-
der. De indeling volgt alle ge
baande paden, De Schutter
vindt niet één verrassende in
valshoek. „Dirc Potter schreef
zich de onsterfelijkheid in". „Jan
van Boendale heeft recht op een
bescheiden plaats in de galerij
der onsterfelijken". Hoezo on
sterfelijk, deze vergeten vervaar
digers van knittelverzen^ Omdat
ze al eeuwen in elk handhoek
voorkomen, daarom kijn ze on
sterfelijk. Omdat iedere handL
boekschrijver het van zijn voor
ganger overneemt.
Waarde-oordelen gdaf De
Schutter nietuit de weg. Dat
mag best, madr hij motiveert
niets. „Vergeleken bij Vondel is
Achterberg een jweta minor".
Punt uit. Die önleesbaféótid®
zeurkous is groter dan de itïtrt-
gerendste, origineelste dicifèteF
van de Nederlandse literatuur.
Een volgend pötft van' kritiek fs
de willekeur i» Sdfóëtlè sten
besproken Werken. SijP.C.
Hooft vind je' vijf bladzijden
over de klucht 'Waïbnai?'" ar
slechts een halve pagina' óver de1
schitterende gedichten vin thC.
Hooft - die trouwens ook volgens
De Schutter tot de 'allergrootste
gedichten van de Nederlandse
literatuur' behoren.
Tenslotte de stijl. Daaraan her
kent men tenslotte de mens. Eem
kleine bloemlezing meet maar
voor zichzelf spreken.
„Daarbij vond de hoofse litera
tuur en passant het individualis
me uit".
„Op de keper beschouwd vond
de renaissance niet zoveel
nieuws uit".
„Het mooie weer in de mystiek
werd in de Lage Landen bij de
zee gemaakt".
Aan De Schutters Verhaal oa*
de Nederlandse literatuur ram
melt veel te veel om een waardi
ge opvolger te kunnen zijn van
Jonckbloet, Te Winkel of Knu-
velder. Het is niet goed als je op
iedere bladzij een wenkbrauw
moet fronsen, of de neiging
krijgt om in een ander boek de
gegevens te controleren.
Freddy De Schutter: 'Het verhaat
van de Nederlandse literatuur'.
Band 1, Middeleeuwen, Reneissan-
ce-Barok. Uitg. Pelctcmans Kapel-
len/Wereldbiobliotbeek prijs
69,50. (De banden 2 en 3 ver
schijnen in '93 en '94).
Door Marjan Mes
'Der Tod ist kein Ereignis des
Lebens. Den Tod erlebt man
nicht.' Met dit citaat van de
filosoof Wittgenstein over de
dood die men nooit zal kunnen
ervaren zolang men leeft, begint
de jonge Nederlandse schrijfster
Miriam Guensberg haar nieuwe,
tweede kleine roman 'De herau
ten vieren feest'.
In een groot aantal zeer korte
hoofdstukjes spreekt de innerlij
ke stem van een vrouw die al
heel haar leven aan zelfmoord
heeft gedacht. Het beeld van de
vijver waarin zij zich heeft ver
dronken, speelt al een rol tijdens
haar leven. 'Haar stem uit het
graf', zoals haar eigen verhaal is
getiteld, herinnert aan een hu
welijk dat doodbloedde en aan
de dodelijke verliefdheid op een
minnaar. 'De stem van de min
naar' geeft zijn eigen visie op de
vrouw evenals 'De stem van de
echtgenoot'. De echtgenoot:
„Toen je de symbiose, de godde
lijke, erotische symbiose, stil,
stiekem, hartstochtelijk in ande
re armen beleefde, was ik de
ober, de loonslaaf."
Ook klinken 'De stem van de
vriendin' met wie de vrouw als
kind een warme relatie had - de
enige van haar leven - maar die
zij wreed liet vallen. „Ons liefste
spel was het grafspel", herinnert
de vriendin zich. „Jij had het
verzonnen. Om de beurt waren
we dood. Ons bed was de kist.
Om de beurt hielden we toespra
ken. De dode moest zijn kop
houden. Ik was de dode."
Verder spreken de stemmen van
haar promotor, die verontrust is
over de onsamenhangende ver
langens van de vrouw; een kind
baren, over de dood schrijven, de
joodse mystiek en de geheimen
van de taal willen doorgronden
maar haar filosofische onder
zoek opgeven. De vrouw is geob
sedeerd door de joodse Berlijnse
denker Walter Benjamin, die
zelfmoord pleegde voordat de
Holocaust hem zou kunnen ver
moorden.
Haar vader heeft haar dit ver
haal verteld. Hij vertelt haar
veel te laat in haar leven dat hij
zelf joods is en dat zijn eigen
vader zich heeft opgehangen. Hij
vertrok als achttienjarige naar
Amerika om zijn moeder en haar
gezin financieel te kunnen steu
nen. Toen hij na de oorlog terug
keerde, was er niemand meer.
„Niets meer".
Haar vader verliet zijn gezin
toen de ik-figuur drie jaar was.
Haar moeder ontdekte toen dat
'het kwade echt bestond: leven
met een kind dat zij niet wenste
en een man die haar niet wens
te'. Ongetwijfeld vormt dit dra
ma de wortel van het al vroege
doodsverlangen van de vreuw.
Een verlangen dat net zo groot is
als dat naar de liefde. Haar
ongeboren kind neemt zij mee in
het graf.
Miriam Guensberg construeert
haar innerlijke monoloog als een
prozagedicht, niet als een realis
tische vertelling. Haar taal is
puur kunstmatig, beschrijft de:
gebeurtenissen via een oïntrek-
kende beweging. Nooit besejhfijft'
zij rechtstreeks, maar iédere zin'11,
is trefzeker. De aisnen .vWrrttói
samen een gestólen Sybtèéin
waarin geen woord teveel st#rT.
Navertellen van de inhbtitj is1
vrijwel onmogelijk. Ge Werke
lijkheid achter de zinnen fflöét'
zich al lezende vorfhen in hét,
hoofd van de lezer. D'e afstande
lijkheid die aan deze stijl' is-
verbonden, voorkomt helaas
ontroering en identificatie, maar
t het is een mooi en uiterst knap
geschreven boekje.
Miriam Guensberg: 'De herauten
vieren feest'. Uitg. L.J. Veen, prijs
22.90
•t V
i; .V'iv'ik
Leon de Winter: 'lekker leesbaar'
FOTO GERRIT SERNE
DooV Johan Diepstraten
'Ik doe in leesplezier, ik ben
een producent van lekker lees
bare boeken. Alles wat ruikt
naar pretentie en verliteraloe-
dering wil ik wegsnijden, het
moet zo transparant mogelijk
zijn.'
Verliteraloedering? Het is wat
overdreven, maar duidelijk
over de taak van de schrijver is
Leon de Winter wel. Zijn nieu
we roman, 'De ruimte van So-
kolov', past precies in de tradi
tie van 'Kaplan' (1986), 'Hoff
man's honger' (1990) en 'Super-
tex' (1991): de liefheb- ber van
een vlot geschreven verhaal
met verrassende wendingen,
een werkelijk ijzersterke plot
en een traan aan het einde,
wordt door De Winter op zijn
wenken bediend. 'De ruimte
van Sokolov' is een perfecte
literaire thriller waarmee hij
'Kaplan' evenaart en zijn ande
re boeken zeker overtreft.
De naar Israël geëmigreerde
Russische, ruimtevaartdeskun
dige Sasja Sokolov is letterlijk
en figuurlijk in de goot beland.
Als straat- veger verdient hij
net genoeg om zijn flessen wod
ka te kunnen kopen die hij met
liters tegelijk dagelijks nodig
heeft. Aan het begin van de
roman is de sloeber Sokolov
getuige van een moord. Oog in
oog met de moordenaar herkent
hij zijn oude vriend Lev Lezja-
wa, die aan het hoofd stond van
een ruimtevaartproject dat
mislukte. Voor hen beiden be
tekende dat het einde van hun
carrière in de Sowjet - Unie.
Als thriller is 'De ruimte van
Sokolov' van een bijzonder ge
halte. Met veel vaart beschrijft
Leon de Winter hoe Sokolov
door de inmiddels puissant rij
ke Lev van de ondergang wordt
gered en vervolgens hoe Sokjo-
lov verstrikt raakt in een web
van maffiapraktijken.
Eén ding is zeker: De Winter
heeft de afgelopen jaren ge
leerd een roman te construeren
die niet onderdoet voor het bes
te van de internationaal beken
de thrillerschrijvers. Een verge
lijking van deze nieuwe intrige
en plot met wat dit jaar geno
mineerd is voor de Gouden
Strop (de thrillers van Koomen,
Kuik, Rippen en De Zwaan)
valt duidelijk in het voordeel
van De Winter uit. 'De ruimte
van Sokolov' is niet alleen een
verrassende, maar ook een
intelli - gente roman.
Het is een verdienste om een
vrijwel perfecte thriller te
schrij- ven. Deze nieuwe ro
man is méér dan dat. De ach
terflap geeft al aan dat het een
roman is over vriendschap en
de grenzen van de moraal.
Daaraan kan toegevoegd wor
den dat 'De ruimte van Soko
lov' een roman is over de joodse
identiteit, een thema dat in
bijna alle boeken van De Win
ter is terug te vinden.
„Wie na de oorlog als jood is
geboren, heeft ongewild een er
fenis meegekregen. De roman
personages in De Winters ro
mans zijn zich daarvan bewust
en moeten de keuzes maken
wat het jood-zijn voor hen
inhoudt. Kaplan keert terug
naar het ouderlijke nest in Den
Bosch. Max Breslauer, de rijke
patser in 'Supertex', raakt in
verwarring en wordt gecon
fronteerd met verschillende
personages die volgens een be
paalde joodse traditie willen
leven. Sokolov komt er pas als
tienjarige achter dat hij een
jood is - zijn ouders hebben dit
altijd verzwegen- en in Israël
kan hij zijn nieuwe relatie met
Tanja alleen maar voortzetten
als hij kiest voor het traditione
le jood-zijn en zich laat be
snijden. Het is een prachtig
uitgewerkte verhaallijn in 'De
ruimte van Sokolov'.
Niet minder treffend zijn de
ideeën die Leon de Winter ven
tileert in de roman over wat
vriendschap is. Uitgebreid be
schrijft hij de band tussen So
kolov en Lev Lezjawa die in
hun jeugd elkaar trouw beloof
den, maar zo'n verschillende
interpretatie daaraan geven.
Daarmee zijn ook de karakters
getekend. Dat het uiteindelijk
een roman is geworden over het
verraad van een vriendschap
-in vele opzichten gaat het
boek over liegen en over on
trouw met een onthul- lende
afrekening- maken van 'De
ruimte van Sokolov' een echt
literaire thriller. Het vriend
schapsmotief is, naast het zoe
ken naar de joodse identiteit,
de tweede verhaallijn.
De derde is de mooiste. Tot
hoever kan iemand in moreel
opzicht gaan om te overleven
ten koste van anderen. Zonder
iets van de plot te onthullen:
Sokolov krijgt het aanbod om
maatschappelijk te kunnen
füiïctioneren, maar "hij' moet
daarvoor wel een opdracht uit
voeren die zeer tegen zijn ge
weten indruist. Leon de Winter
krijgt het voor elkaar dat de
lezer instinctief kiest voor een
oplossing die tegen iedere mo
raal ingaat, maar o zo begrijpe
lijk is. Daarmee is 'De ruimte
van Sokolov' ook nog eens een
roman geworden waarin De
Winter de normen van de lezer
ter discussie stelt.
Bij alles wat deze roman aan
themata biedt, heeft Leon de
Winter er bovendien iets aan
toegevoegd zodat het verhaal
een echte tearjer- ker is ge
worden. Sokolov moet aan het
einde van de roman kiezen tus
sen zijn nieuwe geliefde Tanja
en zijn vrouw en dochter die hij
in Rusland in behoeftige om
standigheden heeft achtergela
ten. Als deze roman wordt ver
filmd - en dat gebeurt, net als
'Hoffman's honger' en
'Supertex'- dan ziet de lezer
zonder enige moeite de laatste
beelden voor zich die op de
pagina's 408 t/m 411 zijn be
schreven. Het is een happy end
waar ze in Hollywood van dro
men.
Op effect berekend, sentimen
teel, kitscherig? „Tussen
sentimenta- liteit en emotio
naliteit probeer ik een nieuwe
weg te vinden," zei Leon de
Winter vorig jaar in De Stem.
„Dat levert gepolijste literatuur
op, toegesneden op vaart met
een uiterst gewaagd soort ex
tremiteiten. 'Supertex' het
ergst? Pas maar op, het kan nog
veel erger. Wacht maar eens
af." Hij heeft zich inderdaad
aan zijn woord gehouden.
In het oktobernummer van het
tijdschrift 'Literatuur' heeft
hoogle- raar Ton Anbeek fel
uitgehaald naar een aantal
dogmatische critici die weinig
of niets zien in het werk van'De
Winter. Zoals bekend is de lite
raire kritiek uitermate negatief
sinds het verschijnen van 'Ka-
plan'. Terecht constateert An
beek dat de recente romans van
De Winter duiden op een koers
verandering in het Nederlandse
proza. 'De ruimte van Sokolov'
is er -alweer- een voorbeeld
van.
Ook deze roman balanceert op
de grens van kunst en kitsch.
Een gruwel dus voor mensen
die vinden dat 'literatuur een
tijdverdrijf voor verfijnde gees
ten moet blijven' (Anbeeks uit
haal naar de kritiek), een for
midabel boek voor lezers die
zich gemakkelijk laten meesle
pen door een rasverteller. Leon
de Winter bewijst dat de kwali
ficatie 'een literaire thriller'
geen tegenspraak bevat. Een
geheide bestseller.-
Leon de Winter: 'De ruimte van
Sokolov'. Uitg. De Bezige Bij, prijs
24,50.
Miriam
Guensberg.
FOTO VEEN
Door EHy Poppe-Stolk
Je kunt vermijden of opzoeken wat je wilt,
jezelf neem je altijd mee. Dat ondervindt
Gregory, de hoofdpersoon van 'Het onein
dige plan', inmiddels al het vijfde boek van
de Chileense schrijfster Isabel Allende. In
tegenstelling tot haar vier vorige, ook in
het Nederlands vertaalde boeken is dit
maal niet Latijns Amerika het decor.
Gregory's levensverhaal, dat loopt vanaf
zijn vroege jeugd rond het eind van de
Tweede Wereldoorlog totdat hij vijftig is,
speelt zich af in Californië. Daar reist hij
als jongetje met zijn familie rond in een
soort camper vanwaaruit zijn vader een
geruststellende levensfilosofie verkondigt.
Als vader ziek wordt vestigt het gezin zich
in de Mexicaanse wijk van Los Angeles,
waar ze na zijn dood blijven. Gregory leert
wat armoede is en moet zich als 'gringo' te
midden van 'latino's' zien te handhaven.
Na de middelbare school ziet hij kans weg
te komen naar Berkeley om rechten te
studeren. Als zijn eerste huwelijk een mis-
i lukking blijkt, meldt hij zich als vrijwilli
ger voor de Vietnam-oorlog. Lichamelijk
.vrijwel ongeschonden, maar psychisch be
hoorlijk uit balans, keert hij terug. Hij
grijpt de kans om een flitsende advocaten-
carrière op te bouwen, stort zich in een
oppervlakkig glamourleven en trouwt op
nieuw. Pas als hij zich met twee mislukte
huwelijken, een ontspoorde dochter, een
ernstig gedragsgestoord zoontje en een
bijna failliet advocatenkantoor geconfron
teerd ziet, accepteert hij psychologische
hulp.
Het verhaal boeit tot het eind. Toch beleeft
Gregory in zijn eentje veel meer dan ge
loofwaardig is. In elk geval zo veel dat hij
er als personage van vlees en bloed door
vervaagt. Hij verzeilt niet alleen in de
meest uiteenlopende situaties, maar maakt
echt alles mee wat iemand in die omstan-
Isabel Allende.
FOTO MARCEL BEKKEN
digheden kan overkomen. In het eerste
kwart van de roman verliest hij zijn vader
en vervreemdt hij van zijn moeder, wordt
zijn zusje het slachtoffer van incest, wordt
hijzelf door een jeugdbendeleider ver
kracht, die hij later op zijn beurt ver
moordt. Dan moeten de pittoreske scènes
van het Berkeley van de opkomende flo-
werpowerbeweging, de gruwelijke episo
des uit de Vietnam-oorlog en alle huwe
lijksmisère nog komen.
Ook weinig overtuigend en zelfs irritant is
de clichématige afschildering van de An-
gelsaksissche en de Mexicaanse wereld.
Gregory's Mexicaanse jeugdvriendin Car
men maakt evenals hijzelf het nodige mee,
maar zij houdt haar beide benen stevig op
de grond. Van haar zijn de oppeppende
woorden: 'Mislukking en succes bestaan
niet, Greg, dat zijn uitvindingen van de
gringo's. Je leeft gewoon, zo goed als je
kunt.
Ze is dan ook de dochter van een vrouw
die ergens zegt: „Het levensgeluk komt
voort uit de liefde die men geeft". En
precies daar, zo luidt Allende's psychologi
sche visie van de koude grond, is er iets
grondig mis bij de Amerikanen. Gregory's
echtgenotes groeiden in luxe, maar zonder
liefde op. Geen wonder dat ze een proble
matische zwangerschap hadden, een post
natale depressie kregen, hun kind zelfs
niet met een boekje deugdelijk konden
opvoeden en zich verslingerden aan expe
rimenten als partnerruil, aan meditatieses
sies met of zonder goeroe of aan de drank.
Critici hebben het er wel eens moeilijk mee
dat Allende als Latijnsamerikaanse auteur
zo veel succes heeft zonder dat ze met haar
werk zelfs maar in de schaduw kan staan
van groten zoals de Colombiaanse nobel-
prijswinnaar Gabriel Garcia Marquez, met
wie ze vooral aan het begin vaak werd
vergeleken. Maar waarom appels met pe
ren vergelijken omdat ze toevallig uit de
zelfde boomgaard komen? Isabel Allende is
een meeslepend vertelster en daaraan ont
lenen haar boeken hun populariteit.
Trouwens, wat schilderachtige personages
en episodes betreft, doet ze zelfs voor
Garcia Marquez allang niet meer onder.
Neem nu de pastoor van de Mexicaanse
wijk, een potige Bask, die de kleine Grego
ry boksen leert om hem weerbaarder te
maken en die een op het altaar gedepo
neerde mensenvinger kloek door de wc
spoelt omdat hij gewoon geen tijd heeft
voor nader onderzoek. En de Mexicaanse
huismoeder die de inwonende demente
oma 's nachts aan de touw legt dat ze om
haar middel knoopt. Of die absurde anek
dote van de Oostaziatische psychologe
Ming die haar verblijfsvergunning dankt
aan de Amerikaanse verzamelaar van
Ming-porselein.
Isabel Allende schrijft gewoon, zo goed als
ze kan.
Isabel Allende: 'Het oneindige plan'. Uitg.
Wereldbibliotheek, prijs 39,90.
Sinds onheugelijke tijden veran
dert de vrouwenmode ieder jaar
en de mannenmode nooit. Er is
zelfs helemaal geen mannenmo
de, de laatste honderd jaar. De
schrijfster Top Naef verlangde in
1915 al hevig naar 'de witge-
kraagde, kant-gelubde, staartbe-
pruikte. violetgekuite minnaars
der vervlogen eeuwen'.
De modejournaliste en neerlan
dica Karin Schachnat (NRC, El-
le) heeft een boekje gescheven
waarin de ellende van de nr
nenkleding ('het taaie ongeil,
noemde Theo Thijssen het) a]
betisch op trefwoord aandetj
komt. Over'zwembroek en
zer, bermuda en trui, colt,
T-shirt, stropdas, jeans, strep
ruiten, ondergoed, overhe
pyama, lichaamsverzorging
nog veel meer.
'Kleren van de man, een alfab
sche gids' door Karin Schach
Uitg. Prometheus, prijs 229c
De Amerikaans-joodse auteur
Chaim Potok schreef speciaal
voor de Nederlandse markt het
boekje 'De troop-leraar'. Het
wordt uitgebracht door uitgeve
rij BZZTóH. Deze week bood hij
in de synagoge aan de Jan Evert-
straat in Den Haag het eerste
exemplaar aan aan Tweede-Ka
mervoorzitter Deetman, tevens
voorman van de Stichting Be
houd Oude Haagse Synagoge.
Potok heeft de eerste honderd
exemplaren van een handge
schreven opdracht voorzien. De
opbrengst van deze boekjes is
voor de synagoge.
'De Troop-leraar' zal waar
schijnlijk alleen op de Nderland-
se markt worden verkocht. Het
.destem
nE SCHOUWBURG in Middel
burg heeft volgende week drie
leen achter elkaar de musical
Kevue! Revue! van en met Jos
Brink en Frank Sanders in huis.
Het is
gelend spektakel over de ge
boorte van een revue, het lief en
ieed van de artiesten, de span
ningen, de geldschieters, het kla
tergoud en de romances achter
de schermen. De voorstellingen
zijn op 1L 18 en 18 november.
Morgenavond komt John Lan-
tings Theater van de Lach naar
Goes. In de Prins van Oranje
spelen ze de klucht 'Kink in de
t7.w„i over een taxi-chauffeur
een vrolijk oog- en oor
die getrouw
wen.
In de Midde
speelt de Z
Split morge
uur het bi
'Abel' naar
van Alex var
Turks Fruit
ling door
het gelijkna
Wolkers. De
spitst op
beeldhouwer
andere figur
len een kle
tekst die is
terlijk die vi
stelling is o
ber vanaf 2(
Beest in Goe
De voorsti
20.00 uur, ten
Chaim Potok
FOTO ARCHIEF DE SI!
is ook het eerste boek dat dip
Potok, die ook schilder is;
een omslag zal worden voqL
De troop-leraar is een leraard
joodse jongens leert
in de synagoge.
De Prix Goncourt 1992, de meest
prestigieuze literaire prijs in
Frankrijk, is toegekend aan de
uit Martinique afkomstige au
teur Patrick Chamoiseau voor
zijn roman 'Texaco'. De onder
scheiding zelf levert de schrijver
slechts het symbolische bedrag
van 50 franc 17,50) op, maar
garandeert hem ook zeer hoge
verkoopcijfers.
In 'Texaco' vertelt de 38-jarige
Chamoiseau de geschiedenis van
de afgelopen 150 jaar van het
Caribische eiland Martinique,
vooral van een stadswijk waar
de bewoners in hutten van golf
plaat leven naast een oliepijplei
ding. De gebruikte Franse taal is
verrijkt met Creoolse taal, de
culturele achtergrond van
schrijver. 'Texaco' gaat over
strijd om het bestaan van wei
loos geworden suikerriet-ta
pers die naar de hoofdstad Po
de-France trekken, en wier
tuatie wordt afgezet te
van de 'békés' (blanken).
„De roman berust op het ii
dat men met zijn verschelde
heid moet leven", zei Chant
seau. Hij zei dat zijn werk n.
alleen gaat over Fort-de-Frai
maar 'alle steden in de Den
wereld, zoals Mexico-Stad
Rio, waar het probleem van
kolonisatie hetzelfde is'. Cl
moiseau droeg zijn prijs op i
zijn vaderland Martinique,
van de Franse overzeese dep;
tementen in de Caribische Zee.
Door Muriel Boll
Vorige week hoorde ik Henk van
Ulsen voordragen uit brieven
van Thorbecke. Thorbecke
maakte in 1820 - hij was toen 22
jaar - een studiereis naar Duits
land. In brieven doet hij zijn
ouders verslag daarover, aan
vankelijk tamelijk formeel, maar
al spoedig raakt hij in de ban
van de Duitse romantiek en
schrijft: „Het is na middernacht,
en dus tijd, dat ik de pen neer
leg. Gij rust, mijn ouders, reeds
uit van de moeite en zorgen des
daags, en wellicht zweeft een
droom met een beeld tot u over.
Kon ik deze bode der nacht
opdragen, u van mijn hartelijke
liefde, van mijn kinderlijke ge
trouwheid, en van het innig ver
langen naar u, hetwelk ik in
mijn boezem draag, te berichten,
ik had hem veel en onuitputte
lijks te zeggen."
In deze stijl is Thorbecke blijven
schrijven. Als minister-president
stuurde hij tussen belangrijke
vergaderingen briefjes aan zijn
vrouw die begonnen met 'Mijn
zoet lief madonnaatje' of 'Mijn
allerliefste engeltje'. Zulke brie
ven krijgt mevrouw Lubbers
vast niet, die romantiek is met
de komst van de telefoon en de
fax verloren gegaan.
Om de kunst van het brie
venschrijven onder de knie te
krijgen is er nu een brievenboek
voor kinderen, 'Lieve engerd, de
groetjes' van Inez van Eijk en
Marijn Backer. Er staan handige
ideeën in, zodat je niet na 'met
mij gaat het goed' in de lucht
hoeft te gaan zitten staren. Be
halve dat is het ook een vrolijk
leesboek met hoofdfstukken over
de techniek van brievenschrijven
(adressering, inhoud, klac
pier), over de zogeheten 'las
brieven' (wat schrijf je als
mand gestorven is?).
In een brieven-alfabet wordt
alles behandeld, de aangetel
de brief, de liefdesbrief (doe
een geurtje, een gedroogd blo
metje of een haarlokje bij) en
z.o.p.-brief (zie onder postzege
daar schrijf je dan in
tertjes je geheim).
Voor kleuters verscheen in 1)
een heerlijk boek, 'De
postbode'. Daarin zijn p
dichtgeplakt tot envelop]*
waarin echte post zit. De pi
postbode moet die brieven
fiets bezorgen bij bekeno
sproookjesfiguren als H.K.H.
sepoester. Er is een aanmal®
voor De Weled. Heer B. Wolf o
het huis waarin hij oniechtffil
verblijft te verlaten. Alle brien
zijn geschreven in een bij
inhoud passend taalgebruik.
Op dit boekje is nu een ven'
verschenen, 'De puike
post', en ook dit is weer v
genieten. In plaats van brien
zitten er nu kleine kerstcades
tjes in de enveloppen. De
bode bezorgt bij Roodkapje1
mens Heer Wolf een
bordje met vakjes als
appel, twee beurten oversla®
Humptie-Dumptie krijgt leffi®"
zeltjes van alle timmerlieden^
het paleis ('sorry voor dat
Op elk adres krijgt de p
cake, taart of koekjes en
eind krijgt hij zelfs het
cadeautje.
IN HET Nieuwpoorttheater in
Gent speelt Monty een productie
met de werktitel 'Karamazov
goes Crazy' van het theatertrio
Van Dijck, Turbiasz en Dehol-
lander.
In het stuk laat Karamazov we
ten dat de vloek van de mens
heid is dat het bestaan geen
enkele vaste en duurzame hië
rarchie verdraagt, maar dat alles
steeds stroomt, overloopt en be
weegt en dat dat ieder zelf ge
wogen en beoordeeld moet wor
den. Het wordt van 17 tot en met
21 november in Gent gespeeld.
Aanvang 20.30 uur.
In de Arenbergschouwburg in
Antwerpen staat de musical over
""■ijechov op het programma, op
i en 20 november om 20.15 uur.
öoudewijn de Groot speelt de
hoofdrol in deze door Robert
Long en Dimitri Frenkel Frank
geschreven musical.
Het Zuidelijk Toneel uit Eindho
ven speelt morgenavond het stuk
'Gered' van Edward Bond in de
stadsschouwburg van Brugge.
Het is een bitter verhaal over
uitzichtloosheid, over taal zon
der gevoelens en over emotionele
bloedarmoede. Eveneens in de
puf Brugse schouwburg is op maan
dag 16 november het Zuidafri-
kaanse dansspektakel SIKULU,
the warrior te zien.
dlnez van Eijk en Marijn-
Lieve engerd, de groepesv-
Contact, prijs f 24,90, vanaf IJl
Janet en Allan Ahlberg: l»r
ke pakketpost'. Uitg. GottmeU
34,50, vanaf 5 jaar.
Bib'
Uit 'De puike pakketpost' van Janet en Allan Ahlberg
Rosas danst Rosas, in de Singel.
Dans
Choreografe A. de Keersmaeker
brak intern
haar product
sas'. Volgenc
voorstellinge
Antwerpen
vember.
Eerst wordt
bewogen, da;
volgens verk
ruimte om
vierde bewej
uitputtingssl
van het hele
gen lijken
gingstaal var
baar die v;
Amerikaanse
tie.
Jeugdthea
'Strawberry
liakoff os e<
vanaf 14 ja
vrijdagen 13,
in de kleine
schouwburg
In poppenth
Antwerpen
twee voorste
vember spee
cobus Wiem
vanaf 2,5
Kistje'. Óp
ber speelt
Krik voor
jaar 'weet
oliebol'. De
Sterretje begi
Aanvang 2(
vermeld
Pc
de
i vol
DE AMERIKAANSE kunstenares Anna Homier
op veel manieren. Ze maakt transportabele w
technieken, waarin ze een eigen tekentaal verbin
de wereldcultuur. Ze reist de wereld rond m
voorbeeld daarvan is de 'Pharmacia Poëtica', w;
gebotteld heeft in laboratoriumflessen, om
verstrekken als medicijn tegen alle kwalen.
Ae trekt echter ook langs 's Heren wegen met h;
composities van taalloze taal, waarmee ze verwa
opwekt bij haar toehoorders. Morgenavond kol
van Kalashnikov in Terneuzen om horen en zie
haar audio-act. De entree bedraagt 5 gulden.
Zaterdag 14 november; aanvang 22.00 uur.
LS ER in het afgelopen seizoen
0h naam op dansgebied is opge-
allen, is het die van de jonge
otterdamse choreografe Conny
Janssen. Haar ballet 'Eloï Eloï'
erd niet voor niets als een van
e eerste Nederlandse balletten
«gezonden naar het Internatio-
e choreografenconcours in
Groningen.
et een speciaal door haar sa-
da ,,n,,Sestelde groep van negen
ser en danseressen maakte
tnl-6 dit seizoen een korte
Ziiirp66' Paarbij deed zij ook het
nuk?- i heater aan, waar het
SDentf Setoige kon zijn van
hoiicD re dans °P dwingende
honu "muzietó vol acrobatische
groepswerk meeslePend
ïeuw0enaarmT morSenavond °P"
een Terneuzen, nu met
avondvullend programma,
danst ?eMtitel 'Conny Janssen
'Eloï rV-^ast een reprise van
ten 'M bren§en ze de ballet-
loog Tar§et' en 'Mono-
werkte helften'. Janssen
comhir, !aren hij Djazzex. De
natie van moderne dans en
jazzdans en c
de energieke
haar werk.
Dinosauru
Er wordt no
het Zuidlani
woensdag 18
teert Introd:
15.00 uur de
steUing 'Ik h
kinderen van
Het verhaal
nosaurussen
In de humor:
staan de ther
ken', verliefd
horen' centra
Het meisje i:
russen en wc
gaat naar he
nosaurussen
daar aankon
baby dino ui
vriendjes, m;
dinosaurus
Hij probeert
pikken, maai
De voorste
20.00 uur, tent
