Kriti
OVERIGENS
Trotse strijders en bange helden openen deur naar Zuid-Afrika
Vaclav Havel, president in de wachtkamer
Schoonfai
Mager akkoord tussen kabinet, werkgevers en werknemers
de stem
"Nederland:
Ramp
ACHTERGROND
Mijlpaal
.DE STEM.
B ezuinigingen
Ingrijpende
reorganisatie
bij TNO
COI
Rust en begrip
DE STEM
'"wOÜfltS 32!r'//j^v
-VRIJDAG 13 NOV
1
EMBER 1992
Nooit te vroeg jui
chen. Dat geldt ook
voor het historische
besluit van de synode van de
'Kerk van Engeland' van
woensdag om het Anglicaanse
priesterschap open te stellen
voor vrouwen. De goedkeu
ringsprocedure is nog niet
doorlopen, het kan nog spaak
lopen.
Omdat de Anglicaanse kerk
een staatskerk is, moet zo'n
synodebesluit ook door het
Engelse parlement worden
goedgekeurd. Dat zal wel
geen probleem geven. Vervol
gens moet ook het Engelse
staatshoofd, hare majesteit de
koningin, als formeel hoofd
van de Engelse kerk haar in
stemming geven. Ook zij zal
wel geen roet in het eten
gooien.
Maar het is deze week nog
maar de stemming in eerste
termijn geweest. Het besluit
kan pas van kracht worden,
nadat de synode er nog een
tweede keer over heeft ge
stemd. En daar kan enig ve
nijn zitten. Want werd in het
'huis van de bisschoppen' en
in het 'huis van de priesters'
de vereiste tweederde meer
derheid ruimschoots gehaald,
in het 'huis van de leken' was
het een zeer nipte overwin
ning. De marge was maar
twee stemmen.
Of bij de tweede stemming de
vereiste meerderheid behou
den blijft, zal in niet geringe
mate afhangen van hoe het
kerkvolk feitelijk op het be
sluit reageert. Zullen de dui
zend Anglicaanse priesters
die gedreigd hebben op te
stappen als de synode dit be
sluit zou nemen, ook werke
lijk vertrekken? Zullen te
veel Anglicanen hun kerk we
gens dit besluit daadwerkelijk
de rug toekeren? Zal deze
kerk echt uiteenvallen, dat wil
zeggen zich opsplitsen in een
deel waarin vrouwen wel
priester kunnen worden en
een deel waarin dat verboden
blijft? En zal dit laatste deel,
zoals vooraf gedreigd is, in
derdaad directe aansluiting bij
de Rooms-Katholieke Kerk
gaan nastreven?
Maar ook als het historische
besluit overeind blijft, gaat de
'Kerk van Engeland' er nog
moeilijke tijden mee tege
moet. Van de 52 bisschoppen
stemden er 13 tegen. Die kun
nen in hun eigen bisdom de
vrouw buiten de deur blijven
houden. In het 'huis van de
priesters' heeft zo'n 30 pro-
CJ d°°rJa^Bou^,
'mans
cent tegen gestemd. Dat duidt
er op dat er onder de manne
lijke clerus eigenlijk te veel
zijn, die geen vrouwelijke col
lega accepteren. Tel uit de
samenwerking in de praktijk.
Het zal dus zeker nog de
nodige stuurkunst en tact ver
gen van aartsbisschop George
Carey en medestanders-bis
schoppen om de Engelse kerk
door de woelingen heen te
helpen. Ze kunnen daarbij
echter goede hoop putten uit
de ervaring van de vele ande
re Anglicaanse kerken buiten
Engeland, die de Engelse
moederkerk al zijn voorge
gaan. Daar is het uiteindelijk
ook allemaal meegevallen.
Alleen in Zuid-Afrika heeft
zich recent een afscheiding
aangediend.
Natuurlijk heeft het Vaticaan
'teleurgesteld' gereageerd op
deze Anglicaanse mijlpaal.
Een nieuw en ernstig obstakel
voor verzoening van de Ca-
tholica en de Anglicana, aldus
de woordvoerder. Op enkele
reformatorische splinters na,
is de Roomse kerk nu nog de
enige in de Westerse wereld
die de vrouw ten aanzien van
het ambt in de kerk discrimi
neert. En zich daarmee na
tuurlijk vervreemdt.
Dat voelt niet lekker, om het
maar zacht te zeggen. Maar
ja, ook in het geval Galileï
kon het Vaticaan enkele eeu
wen lang niet over de lippen
krijgen wat de hele wereld al
lang wist: de pausen zaten
fout.
Wat de vrouw in het ambt
betreft heeft de katholieke
kerk zich opnieuw in een on
houdbare positie gemanoeu
vreerd en geïsoleerd van de
overige Westerse kerken.
Voor hoeveel eeuwen deze
keer?
Zeven maanden onderzoek naar de oorzaak van de Bijlmer-vlieg
ramp is niet lang. De toch al zo parmantige minister Maij van
verkeer en waterstaat verdedigt deze stelling nadrukkelijk. Van
vervroegde openbaarmaking van de band met gesprekken, wil zij al
evenmin iets weten. Kritische publicaties over de ramp noemt zij
'onzin', maar ze weigert vervolgens deze uitlating te onderbouwen.
De aan grote kritiek onderhevige Rijksluchtvaartdienst - en geen
onafhankelijke commissie - wordt belast met de leiding van het
onderzoek. Reden: Maij wil eerst een nieuwe voorzitter voor de
Raad van de Luchtvaart benoemen. De naam van vrijetijdspianist
Pieter van Vollenhoven wordt genoemd. De Raad schijnt dwars te
liggen, Maij houdt vast aan haar kandidaat. Hoe objectief mogen
straks de resultaten van het onderzoek worden genoemd? (HV)
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem B.V.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
C. Hamans en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911/Telefax 076-236405.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Steenbergsestraat 23-23a,
01640-36850, fax 01640-40731.
Postadres: Postbus 65,4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41, 236326, fax 076-200462.
Voor bezorgklachten: 076-236888.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550, fax 01608-17829.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030, fax 01100-21928.
Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751, fax 01140-19698.
Postadres: Postbus 62,4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14,® 01620-54957, fax 01620-34782.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45,® 01650-37150, fax 01650-44929.
Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Zuidlandstraat 32,® 01150-17920, fax 01150-96554.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen.
Vlissingen, Scheldestraat 7-9,4381 RP,
01184-19910, fax 01184-11446.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur.
Abonnementsprijzen (bij vooruitbetaling te voldoen):
per kwartaal 82.20, per half jaar 163.50 óf per jaar 318.00.
Voor abonnees die automatisch betalen: per maand 27.30,
per kwartaal 79.70, per half jaar 159.00 óf per jaar 309.50.
Voor posttoezending geldt een toeslag.
Losse nummers: maandag t/m vrijdag 1.50; zaterdag 1.80.
Service-afdeling abonnementen: 076-236472,
maandag t/m vrijdag 8.30-12.00 en van 12.30r16.00 uur.
Lezersservice:
Centrale reclame-afdeling 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties S 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911).
Bankrelaties: Postgiro 1114111 - ABN/AMRO rek. 520538447.
Heeft u de krant niet ontvangen Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
DE STEM
Vulindlela betekent in het
Nederlands 'open de weg,
open de deur'. De deur
naar Zuid-Afrika is in de
tweede helft van de jaren
tachtig geopend voor
mensen die door het
blanke apartheidsregime
het land zijn uitgezet, veelal
actieve leden van het ANC.
Tientallen Nederlanders
hebben in het kader van de
supergeheime 'operatie
Vula' een flink steentje
bijgedragen aan het
ondergronds verzet tegen
diezelfde blanke regering.
Door onze redactrice
Ans van Goch
'We hebben een lange weg afge
legd om thuis te komen, maar
we kunnen nog steeds ons eigen
huis niet zien'. Deze woorden,
opgetekend uit de mond van een
ANC'er verwoorden treffend de
tragiek van - zwarte - Zuidafri
kanen anno 1992.
Tientallen jaren lang al strijdt
het ANC tegen het blanke
apartheidsbewind in Pretoria.
Met als resultaat in de jaren
negentig onder meer de vrijla
ting van voorman Nelson Man
dela, de legalisering van de an
ti-apartheidsbeweging en (aar
zelende) pogingen van de rege
ring De Klerk om te komen tot
verdergaande democratisering
in het land.
Maar Zuid-Afrika is nog verre
van een thuis voor veel zwarten,
immers geweld is nog steeds
aan de orde van de dag. En het
boek van de apartheid is for
meel dan wel gesloten, in de
praktijk wordt er nog driftig in
gebladerd.
In zijn strijd tegen het blanke
regime is het ANC geholpen
door tientallen bekende of on
bekende Nederlanders. Zij zijn
gerecruteerd in het kader van
'operatie Vula', in de tweede
helft van de jaren tachtig opge
zet door de toenmalige top van
het-ANC-in ballingschap onder
leiding van voorzitter Oliver
Tambo. Het doel van die
krachttoer is leden van het ANC
onopgemerkt te laten terugke
ren naar Zuid-Afrika om daar
politieke leiding te geven aan
het verzet. Bij het uitvoeren van
die jarenlang geheim gebleven
operatie blijkt een prominente
rol weggelegd voor de voorzitter
van de anti-apartheidsbeweging
in Nederland, Conny Braam.
Zij benadert tientallen gri
meurs, pruikenmakers, acteurs
en andere theatermensen die
voor vermommingen van
ANC'ers zorgen. Stewardessen
werken als koeriers en compu
terspecialisten brengen voor de
ANC-top een beveiligd commu
nicatienetwerk tot stand, waar
door bijvoorbeeld Nelson Man
dela tijdens zijn gevangenschap
kan communiceren met de
ANC-leiding in ballingschap.
Ook zorgt de Nederlandse voor
onderduikadressen in de front-
lijnstaten van Zuid-Afrika voor
ballingen van het ANC.
Conny Braam heeft haar erva
ringen opgetekend in het boek
'Operatie Vula, Zuidafrikanen
en Nederlanders in de strijd
tegen apartheid'. De Neder
landse anti-apartheidsactiviste
windt er bepaald geen doekjes
om dat ze het ANC, inclusief ce
Umkhonto we Sizwe (de gewa
pende vleugel) een bijzonder
warm hart toedraagt.
Het geheim van operatie Vula is
zo goed bewaard gebleven in
Nederland, dat bij de presenta
tie van het boek de beschreven
gebeurtenisssen een complete
verrassing blijken.
Het boek laat zich lezen als een
avonturenroman; het lijkt ook
Braam
een groot avontuur, met gevaar
voor eigen leven van alles ver
hapstukken, autoriteiten om de
tuin leiden, één in de strijd.
En opmerkelijk: dat in de geza
pigheid van alle dag tientallen
Nederlanders een actieve bij
drage leveren in de strijd tegen
de 'vijand'. Het roept herinne
ringen op aan de verzetsdaden
tijdens de Tweede Wereldoor
log.
Operatie Vula begint in het
voorjaar van 1986, als twee
ANC'ers, Ronnie Kasrils en
Ebrahim Ismael Ebrahim, Con
nie Braam - op dat moment in
bezoek in Lusaka (in Zuid-Afri
ka zelf was ze tot op dat mo
ment nog nooit geweest) - bena
deren met de vraag of ze niet
iemand kent die een safe-house
wil inrichten in Swaziland.
Aangezien de organisatie op dat
moment nog steeds verboden is
in Zuid-Afrika ziet ze zich ge
noodzaakt de comrades - een
woord dat vaak voorkomt in het
boek - veilige onderkomens te
bieden voor aanvallen van de
Zuidafrikaanse politie, die ook
in de frontlijnstaten opereert, te
beschermen.
Braam toont zich bereid om te
helpen en beschrijft hoe ze via-
via mensen bereid vond zich
voor een jaar of nog langer in
Swaziland of in Botswana en in
Kaapstad zelf te vestigen. Ook
de betrokkenen worden aan het
woord gelaten over hoe het was
met een ANC'er samen te wo
nen. Klemmende passages over
doodsangst en gevaar en de in
vloed daarvan op het dagelijks
leven in het zuiden van Afrika.
De volgende vraag aan de Ne
derlandse activiste is te zorgen
voor vermommingen voor voor
aanstaande ANC'ers. Ze reizen
onder het mom van congressen
en dergelijke naar Nederland,
bezoeken stiekem Conny Braam
in Amsterdam, krijgen een heel
andere persoonlijkheid aange
meten en gaan ondergronds in
Zuid-Afrika.
Uit veiligheidsoverwegingen
noemt ze lang niet alle namen,
het ANC wilde dat trouwens
ook niet. De schrijfster heeft
met haar boek slechts een bij
drage willen leveren aan de Ne-
derlands-Zuidafrikaanse ge
schiedschrijving.
Braam schrijft ook in haar boek
hoe vermoedelijk de Zuidafri
kaanse geheime dienst een po
ging is gedaan haar via kleding
te vergiftigen. Ook op activist
Klaas de Jonge zou op die ma
nier een aanslag gepleegd zijn.
De Jonge zou daardoor blind
aan een oog zijn geworden.
De inspanningen én de vol
strekte geheimhouding hebben
trouwens resultaat gehad. Nie
mand van de binnengesmokkel
de ANC'ers (in totaal vijftien
mensen) is opgepakt, velen van
hen zitten nu in het hoofdbe
stuur van de anti-apartheidsor-
ganisatie.
Behalve de 'heldenrol' van
Nederlanders is intrigerend
te lezen hoe - weliswaar gCj
door de ogen van Braam -
ANC'ers-in-ballingschap 0
gaan met hun situatie, o
angst als ontdekking van e
safe-house dreigt, over schi
als iemand verdwijnt, en o,
ontzetting als blijkt dat iemai
is opgepakt. Over de verwan
de situatie in Zuid- Afrika ze;
niet alleen in de tweede tej
van de jaren tachtig toen
ANC nog verboden was n„
ook in 1990, de tijd na de vrffl
ting van Nelson MandelaenJ
legalisering van de anti-apar
heidsbeweging.
In 1991 zet het ANC operat
Vula stop en de meeste van
Nederlanders die een risk;
dubbel leven hebben geleid'
een van de naburige staten va
Zuid-Afrika zijn weer
rug.
Geen onbelangrijk deel van hs
boek is gewijd aan Braams j
gen verhaal, haar onzekerheii
haar intieme relatie n,
ANC'ers, haar verdriet als j
mand wordt opgepakt. En
haar toenemend isolement
haar eigen huis in Amsterdaiï
als gevolg van Operatie Vulae
haar blijdschap als ze voor
eerste keer voet op Zuid-Afri
kaanse bodem zet en
vrienden daar kan ontmoeten.
Het einde van haar boek waarj
ze haar aankomst in Kaapsta
beschrijft, na een bezoek a
een vriend die gevangen zit
Robbeneiland, spreekt vi
zich: 'Ik zie de Tafelberg opdoe
men. Zo enorm machtig a
groot, zo'n oude berg, de to
gehuld in een witte wolk. Oi
eindig ver moet die top reiki
onttrokken aan het zicht'.
Operatie Vula, Zuidafrikanen
Nederlanders in de strijd tegen d
apartheid. Uitgeverij Meulenhoffi
34,50.
Hij is degene die kransen
legt bij nationale
monumenten, die bij
presidenten waar dan ook
ter wereld wordt
ontvangen als hun gelijke,
die lopende zaken
bespreekt met de politieke
partijen in eigen lend. Hij
doet alles wat een
prseident doet, alleen is hij
het (nog) niet. Vaclav Havel
moet nog even wachten tot
de Tsjechen hem kiezen.
Door Stevo Akkerman
HEEFT DE Tsjechische repu
bliek een staatshoofd? Neen.
Pas na 31 december 1992, de
dag waarop Tsjechoslowakije
officieel uiteen valt, kan sprake
zijn van een dergelijke functio
naris.
Toch is er in Praag een man die
een BMW voor-zijn deur heeft
staan met het kentekennummer
0001. Het is dezelfde persoon
die als hij op bezoek gaat naar
Wenen, door de president en de
premier wordt ontvangen. Ook
legt hij op nationale feestdagen
kransen bij het nationale monu
ment op het Wenceslasplein.
En hij houdt af en toe politieke
consultaties; dan voert hij be
sprekingen met de lijsttrekkers
van de belangrijkste politieke
partijen. Deze gesprekken vin
den plaats op de Burcht, het
presidentiële centrum van
Praag, in een pand dat is ge
huurd door de 'Stichting voor
Ontwikkeling van de Praagse
Burcht'. Voorzitter daarvan is
Vaclav Havel, voormalig presi
dent van Tsjechoslowakije, toe
komstig president van de Tsje
chische republiek, en regelma
tig gebruiker van een BMW met
kentekennummer 0001.
Vaclav Havel (56) is, met andere
woorden, de facto, al lang en
breed president van de Tsjechi
sche staat-in-wording. Hij hoeft
alleen nog maar gekozen te
worden. Zelf zou hij het liefst
zien dat het volk dat deed. Van
daar die politieke consultaties;
Havel heeft de afgelopen weken
geprobeerd de leden van het
Tsjechische parlement voor te
weken, zodat ze bij het debat
over de Tsjechische grondwet
zijn kant zouden kiezen.
De eerste president van een on
afhankelijk Tsjechië zou, aldus
Havel, bij wijze van uitzonde
ring rechtstreeks gekozen moe
ten worden. Voor volgende pre
sidenten zou mogen gelden dat
ze door het parlement werden
gekozen, zoals ook gebruikelijk
was in het federale Tsjechoslo
wakije.
Een verkiezing door het volk
zou Havel een meer onafhanke
lijke positie verschaffen tegen
over parlement en regering en
dat is precies waarom premier
Vaclav Klaus (ODS) er niets
voor voelt. In de deze week door
hem gepresenteerde ontwerp-
grondwet is niet tegemoet geko
men aan Havels verlangens. Het
parlementair debat van de ko
mende weken zou nu moeten
uitwijzen wie er aan het langste
eind zal trekken, maar hoe dan
ook, Vaclav Havel is de presi-
dent-to-be.
Hij heeft al herhaaldelijk laten
weten beschikbaar te zijn - ook
als niet aan zijn wensen wordt
voldaan - en Klaus wordt niet
moe te verzekeren dat er wat
hem en zijn partij betreft geen
andere kandidaten zijn dan Ha
vel.
De schrijver-politicus is onder
de bevolking zo populair dat^
Klaus geen keuze heeft. WellsL*
waar staat Havel politiek gezien
'links' van de premier (zo heeft
Klaus dat zelf omschreven en
uit zijn mond klonk het niet als
een compliment), maar Klaus
weet dat hij zichzelf ernstig in
de vingers snijdt als hij werke
lijk afstand van hem neemt.
Toen een onafhankelijk Praags
persbureau onlangs meldde dat
de ODS overwoog Havel te la
ten vallen, noemde Klaus dat
'misdadige misinformatie', ver
gelijkbaar met het verspreiden
van een fake-bericht over een
nucleaire ramp. Daarmee is de
status van Havel wel afdoende
geïllustreerd.
Binnen de artistiek-intellectue-
le vriendenkring van Havel
maakt men zich intussen wat
zorgen over zijn toekomst als
Tsjechisch staatshoofd. Zal hij
niet vreselijk eenzaam zijn daar
op de Burcht? Nu bij de afgelo
pen verkiezingen bijna alle ex-
dissidenten verloren hebben en
er in Praag een rechts-conser-
vatieve wind is gaan waaien, is
Ha Vei des te meer de verlegen
humanist verdwaald tussen de
gehaaide politici - waarom
trekt hij zich niet terug uit die
slangenkuil? Omdat hij zich dat
niet zou kunnen vergeven. Na
dat hij op 20 juli aftrad als
president van Tsjechoslowakije,
heeft hij een poosje geleefd ais
een min of meer gewoon burger;
hij is op vakantie geweest naar
Griekenland, hij heeft een beet
je door Praag gewandeld, maar
op een gegeven moment heeft
hij gemerkt dat het publieke
ambt weer lokte. „Ik mis het
niet om president te zijn", zei
hij in een interview. „Maar dat
ik geen publieke verantwoorde-
Door onze medewerker
Peter Smolders
Breda - De gefortuneerde
Zeeuwse schoonfamilie van
de Roosendaalse zakenman
Jan de Kuijper wordt zijde
lings bij de 'zaak De Kuijper'
betrokken. Een 'executoriaal
derdenbeslag' is gelegd op
geld en goederen van de fa
milie Cok uit Goes, die ooit
naar dochter Mies Cok, De
Kuijpers echtgenote, zullen
toevloeien.
Van onze redactie binnenland
Amsterdam - Verouderde en
heeft ertoe geleid dat er op
situatie bestaat in de Nederl
nisatie die toezicht moet hc
Rijksluchtvaartdienst, wordt
ernstig tekort.
Deze kritiek uit de Vereniging
van Nederlandse Luchtvaarton
dernemingen VNLO in een nota
over de verhouding tussen de
RLD en de zogeheten General
Aviation (GA) branche. In die
branche werken allerlei kleine
en middelgrote bedrijven die di
rect of indirect aan de luchtvaart
zijn gebonden, zoals vliegscho- 1
len, luchttaxi- en onderhoudsbe- t
drijven. 42 Van deze onderne
mingen zijn aangesloten bij de
VNLO. t
Volgens de voorzitter van de h
VNLO, M. Duijvestijn, ontdui- J
ken steeds meer bedrijven de b
Nederlandse regels en de Neder- k
landse inspectie door hun vlieg- te
tuigen te laten registreren in de B
Verenigde Staten, op de Kaai- d
man-eilanden en elders in het rr
buitenland. Het gaat inmiddels c<
om zo'n 120 van de 600 vliegtui- vi
gen van de GA-vloot. Die 120 g<
g<
VERVOLG VAN VOORPAGINA
Havel
f0tm
lijkheden meer heb, dat mis
wel".
En zo begon hij zich te
gen alsof hij alweer staatshoc
was, en die rol paste hem
goed, dat al snel niemand beti
wist of Vaclav Havel was hel
de eerste president van c
hankelijke Tsjechische
bliek.
Niemand heeft zijn zin
gekregen en iedereen is
tevreden. Dat was het
beeld in de nacht van
woensdag op donderdag
toen er een einde was
gekomen aan enkele dagen
intensief en langdurig
onderhandelen over
loonmatiging en
werkgelegenheid. Het
akkoord tussen
werkgevers, werknemers
en kabinet werd 'het
maximaal haalbare' en 'de
best bruikbare oplossing'
genoemd.
Door Pieter Willemsen
Enkele weken geleden werd
duidelijk dat het Nederland in
economisch opzicht volgend
jaar niet voor de wind zal gaan.
De economische groei stagneert
en de werkloosheid dreigt weer
op te lopen. De inflatie zal geen
3,75 procent bedragen, maar 2,5
procent. Dat laatste is op zich
zelf gunstig, maar niet bij
loonsverhogingen van bijna het
dubbele.
Het kabinet was daarom be
ducht voor een herhaling van de
situatie van ruim tien jaar gele
den.
Toen werden er loonsverhogin
gen overeengekomen die veel
bedrijven eigenlijk al niet meer
konden betalen. In die tijd zijn
er in hoog tempo honderddui
zenden banen verloren gegaan.
De gematigde loonstijgingen in
de daarop volgende jaren heb
ben geleid tot een forse groei
van de werkgelegenheid.
Om herhaling van het onheil
van tien jaar geleden te voorko
men, hebben kabinet, werkge
vers en vakbeweging nu een
Werkgevers en werknemers tijdens hun overleg van woensdagochtend, links werkgeversvoorzitter Rinnooy Kan, rechts
FNV-voorman Stekelenburg. foto anp
akkoord gesloten dat de
loonstijging afremt en de groei
van de werkgelegenheid bevor
dert. Spectactulair nieuws be
vat het akoord niet. In wezen
worden de afspraken over loon-
matging en werkgelegenheid
nog eens aangescherpt.
Het akkoord van deze week laat
alle partijen vrij naar bewind
van zaken te handelen bij het
afsluiten van cao's en contrac
ten die voor 1993 al afgesloten
zijn, worden ongemoeid gelaten.
De centrale organisaties van
werkgevers en vakbeweging
spreken in hun akkoord slechts
van 'aanbevelingen' en 'doen
een klemmend beroep' op de
onderhandelende partijen.
De meest concrete afspraak
gaat over het verlengen tot 1
maart van de cao's die op 1
januari aflopen. Bovendien mag
pas over die cao's worden on
derhandeld vanaf 1 februari.
Daarmee worden partijen ge
dwongen zich over enkele
maanden nogmaals te bezinnen
op de vraag wat een verstandige
inzet is voor cao's voor 1993.
Zonder die adempauze zou het
risico bestaan dat nog voor het
einde van dit jaar in enkele
grote cao's (metaalindustrie,
bouw) een slecht voorbeeld
wordt gegeven dat wordt nage
volgd in de rest van de contrac
ten.
De adempauze drukt de lonen
even, maar het staat partijen
vrij op 1 maart een cao overeen
te komen die de gevolgen van de
pauze van twee maanden teniet
doet. Uiteindelijk zou dus kun
nen blijken dat het moeizaam
bereikte akkoord weinig of geen
effect sorteert. Niettemin was
iedereen tevreden; want geen
akkoord zou aanzienlijk slech
ter zijn geweest.
De overheid, die de financiële
last torst van de salarissen van
de ambtenaren en de, werkne
mers in de zorgsector, had lie
ver een volledige bevriezing van
alle lonen gezien. Ze achtte dat
verantwoord omdat de daling
van belastingen en premies in
1993 er toch al toe leidt dat
werknemers meer te besteden
krijgen bij een gelijkblijvend
loon.
Maar dat zou alleen kunnen
door het instrument van de
loonmaatregel aan de vergetel
heid te ontrukken. Daaraan kle
ven te veel bezwaren, nog afge
zien van het feit dat de rampen
die zo'n maatregel sinds de
laatste wetswijziging nog moge
lijk maken, zich niet hebben
voltrokken. De loonmaatregel
stamt uit de tijd van het cen
traal vaststellen van de lonen en
heeft ook toen maar beperkt
effect gesorteerd. De loonmaat
regelen werden altijd op uitert
creatieve wijze door de sociale
partners omzeild en leidden tot
onwenselijke inhaaleffecten na
afloop van de ingreep.
De overheid zou graag een vrij
willige loonstop hebben gezien,
zodat zij dat voorbeeld had
kunnen volgen voor de zorgsec
tor, die er volgend jaar fors op
vooruit gaat. Maar in het ak
koord is slechts vastgelegd dat
cao-partijen in gezamenlijk
overleg nagaan welke
de vrijwillige pauze moet te
ben voor al afgesloten
ten.
Werkgevers en vakbewep
hebben nooit al te nerveus
reageerd op cao's die achtes
wat te ruim uit blijken te
len. Onderhandelaars van I
partijen weten dat ze eenz
risico nemen als ze een
afsluiten met een looi
twee jaar. Valt de inflatie
dan hebben de werknemers
getroffen en als de prijzen
Ier stijgen dan voorzien
valt het voordeel aan de onit
nemers toe. De verliezende pj
tij slikt even en zal bij
gende onderhandelingen
verlies proberen te comp
ren. Of de overheid zich W
zorg-cao zal beperken tot
keer slikken en haar tijd
wachten, is voorlopig nog1'
duidelijk.
Al met al oogt het
mager, maar niet ong,
komt een bezinningsperioie
zonodig kan leiden tpt'a8
loonstijgingen. De vrijheid1;
cao-partijen om volgens de
dige inzichten cao's op f
voor de verschillende bednj'
en bedrijfstakken af te sM
is onaangetast gebleven.
Vakbeweging en werkg
kunnen vooral tevreden
omdat ze elkaar tenslotte
hebben gevonden op et
meenschappelijke lijn. E'l
konden werkgevers en
weging zich geen mis
van dit overleg verooi*
Want volgende week
spreken ze zich in de
Economische Raad uit ovd
advies voor de langere tef*
waarin ze zichzelf verp'
dat te doen wat nu is di
ken. Zonder akkoord 2(1
belangrijke advies veel va"
waarde hebben verloren.
i
lis#
Het kortingsbedrag van 420 mil
joen gulden voor Defensie is vol-
igens WD en D66 veel te hoog.
Groen Links vreest dat het kabi
net bezuinigingen gaat doorvoe
ren die het milieubeleid aantas
ten.
De regeringsfracties CDA en Pv
dA zijn het wel eens dat het
kabinet bij de bezuinigingen -
die eind deze maand grotendeels
bekend zullen zijn - moeten let
ten op eventuele schade voor de
werkgelegenheid. Het CDA
voegde daar gisteren nog aan toe
dat korten van subsidies niet uit
deze boze is, ook als dat nadelig
uitpakt voor de koopkracht.
Delft (anp) - De Nederlandse
organisatie voor Toegepast Na
tuurwetenschappelijk Onder
zoek (TNO) gaat het gezond
heidsonderzoek ingrijpend reor
ganiseren. Naar verwachting ko
men ongeveer 70 arbeidsplaat
sen te vervallen.
°tnieJuwe 0Pzet is noodzakelijk
orden doordat de financiële
iift0".™ het riik de laatste
ip de kosten niet meer dek-
üooi markt zijn voor een
,,nr, van het gezondheidsonder-
nnt <-' met name betreffende het
emstfcp" 6n w bestriidinS van
mriooUT u z'ekten> onvoldoende
acthrit n te vinden om de
viteiten voort te zetten
Tt
m
V;
al
is-
lai
RI
va
m<
RI
ke
ho
on
ja
ku
Hi;
ma
vo<
wo
pre
dei
rer
aid
de
Bi
Gis
ner
Sta
Bijl
pen
loo]
mei
vlie
ove:
hun
Volj
disc
dat
ovei
een
chia
melt
slecl
toes
ners
lags
^aipE^i,SUST de emoties. Dreigd
den vakhnnH f1® ,vori9e week nog met
'edereen d e 1 d e rs daar furieus op,
heeft onn£ nU Weer eens" De Nede
Tweem"1'^«Bewerkt,
te tienen n loonPauze, zodat er v<
eotwikkpiin6n om af te wachten of
«oord »H9en aanhouden. Dat is c
3uurt ZO kort9LS 9.ezicht IS 9ered- Er i
borden Hat ^an met terugwerken
Herder 'ta .sociale onrust daarmee vo<
;n goede hLer rini9 in het centraal
:es en fie lngen over meer deeli
DProen om u°n.se9uer|tie daarvan me-
e houden mÜi w9 °,nderhandelingen vc
Ps wao nmhf de sle,chte staat van 's ta
ad de vairh ab wordt met geen
'illen makpn t00"1? aan9ekondigd d
e "etto besteldh19 'ni9in9 van de co
epositie v=,„ u are 'nkomens omhoc
pnmin aennJ10^ bedr'jfsleven tegel
Tarnen van?£L i En dat ondanks al
et centra ®JaatsJe maanden,
evers en \A/f i ,s voora' van psy(
ftuatie inzien 0^ners hewijzen ermee
f"len lopen Kifn d^.2ij het.kabinet dal
J de behandeling van de z
